Seniorenbehoefteonderzoek Gemeente Overijse

Transcriptie

1 Seniorenbehoefteonderzoek Gemeente Overijse rapport 18 september 2006 in opdracht van GEMEENTE OVERIJSE

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING SITUATIESCHETS BEVOLKING Algemene gegevens Veroudering Socio-economische gegevens AANBOD DIENSTEN Poetshulp en gezinszorg Minder mobielencentrale Dienst warme maaltijden Residentiële en semi-residentiële zorg SAMENVATTING SITUATIESCHETS BEHOEFTEONDERZOEK METHODOLOGIE Meetinstrument Populatie en steekproef Statistiek Beschrijving cijfermateriaal RESPONS EN PROFIEL VAN DE RESPONDENTEN Respons Profiel van de respondenten Diploma Gezinssamenstelling Beroep RESULTATEN Sociaal contact en mobiliteit Sociaal contact Bezoeken Verlaten van de woning Dagelijkse activiteiten Vervelen Verenigingsleven Mobiliteit Vervoer Veiligheid Huisvesting Huidig wonen Wonen in Overijse Verhuizen Soort woning Woningomgeving Staat woning Comfort woning Comfortelementen Subsidies Toekomstig wonen Gezondheid en welzijn Algemene gezondheid Gebruik professionele diensten Eenzaamheid Zorg en ondersteuning Warme maaltijden Zelfzorg versus professionele diensten Mantelzorg Ondersteuning in de toekomst

3 Zorgpreferenties van ouderen Uitbreiding van diensten Informatie over diensten Inkomen Wie vragenlijst ingevuld? Algemene opmerkingen SAMENVATTING BELEIDSAANBEVELINGEN Beleidsaanbevelingen vanuit de seniorenraad LITERATUUR LIJST VAN TABELLEN LIJST VAN FIGUREN LIJST VAN BIJLAGES

4 INLEIDING Dit onderzoek wil de behoeften van de ouderen in Overijse in kaart brengen. Met ouderen worden hier bedoeld de personen vanaf 55 jaar en niet ouder dan 84 jaar. Dit onderzoek gebeurt in opdracht van de gemeente Overijse. Wij danken de gemeente voor de opdracht en de constructieve samenwerking. Het onderzoek werd begeleid door een stuurgroep. De kritische opmerkingen en reflecties van de leden zijn een meerwaarde voor dit onderzoek. Bijlage 1 Leden van de stuurgroep Dit rapport bestaat uit 3 delen. In het eerste deel geven we een situatieschets, met gegevens over de bevolking en daarnaast kengetallen over een aantal diensten. De cijfers worden gegeven in vergelijking met andere gemeenten uit de regio (de aangrenzende gemeenten) en met meer algemene vergelijkingscijfers. Daarna volgt in deel twee de bespreking van het behoefteonderzoek van Overijse. Achtereenvolgens worden de methodologie, de respons en het profiel van de respondenten, de resultaten en de samenvatting weergegeven. In deel drie worden de bevindingen van het onderzoek omgezet in beleidsaanbevelingen. Deze beleidsaanbevelingen werden met de stuurgroep doorgenomen. Probis September

5 1. SITUATIESCHETS 1.1. BEVOLKING Algemene gegevens Hieronder geven we de bevolking per leeftijdsgroepen van 20 jaar (situatie 2006). De meest omvangrijke leeftijdsgroep is die van 40 tot 59 jaar. Tabel 1 Bevolking Overijse in leeffijdsgroepen per 20 jaar op 1/1/2006 (Bron: ECODATA, NIS) Leeftijdsgroep Totaal Aantal inwoners We kunnen de bevolking in leeftijdsgroepen van 5 jaar weergeven. De omvang van de leeftijdsgroepen neemt stelstelmatig af. We zien (in overeenstemming met de langere levensverwachting van vrouwen) een groter aandeel van vrouwen in de oudere leeftijdsgroepen. Tabel 2 Bevolking Overijse in leeftijdsgroepen per 5 jaar vanaf 55 jaar op 1/1/2006 (Bron: ECODATA, NIS) Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen Totaal Op basis van de bevolkingsgegevens zien we dat in Overijse ongeveer 1 inwoner op 5 een vreemde nationaliteit heeft. De aangroei is sterker bij inwoners met een vreemde nationaliteit dan bij inwoners met de Belgische nationaliteit, waar we voor 2006 een daling vaststellen. Tabel 3 Bevolking Overijse met Belgische en vreemde nationaliteit op 1/1/2006 (Bron:NIS) Mannen Vrouwen Totaal % op totaal Evolutie t.o.v Belgische nationaliteit ,02% - 0,32% Vreemde nationaliteit ,98% +0,94% Totaal ,00% - 0,07% We stellen vast dat het aandeel bewoners met een andere nationaliteit wel lager ligt bij de oudere bevolking. Van de ers in 2006 zijn er 932 met een vreemde nationaliteit, zijnde 13% op het totaal. Ook als we het procentuele aandeel op de bevolking bekijken, wordt duidelijk dat er bij de vreemde nationaliteiten minder 55+-ers terug te vinden zijn. Tabel 4 Procentueel aandeel per leeftijdsgroep op totale bevolking (Bron: ECODATA, NIS) Totaal 55+ Belgische nationaliteit 12,86% 10,43% 7,14% 1,59% 32,02% Vreemde nationaliteit 11,40% 5,78% 1,73% 0,48% 19,38% Totaal 12,57% 9,50% 6,06% 1,37% 29,50% Ook de leeftijdspiramide kan dit verduidelijken. De inwoners met vreemde nationaliteit zijn relatief meer vertegenwoordigd in de jongere leeftijdsgroepen (vb. 5 tot 14 jaar) en in de leeftijdsgroep 35 tot 49 jaar. De Belgen zijn duidelijk meer vertegenwoordigd vanaf 60 jaar. 4

6 Figuur 1 Leeftijdsverdeling Belgen en buitenlanders in Overijse per groepen van 5 jaar (cijfers x 100) (Bron: ECODATA, NIS) We zien dat de bevolking gestaag groeit in de voorbije jaren, al zijn er wel jaren met een terugval geweest. In 2006 zijn er meer dan inwoners. Tabel 5 Evolutie bevolking Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen ( ) (Bron: NIS) Overijse Hoeilaart Huldenberg Tervuren Vlaams-Brabant Vlaanderen Overijse is wat betreft oppervlakte groter dan de aangrenzende gemeenten. Qua bevolkingsdichtheid zit Overijse iets boven het gemiddelde van Vlaams-Brabant en boven het Vlaamse gemiddelde (zie volgende pagina). 5

7 Tabel 6 Oppervlakte, bevolking en dichtheid (2005) Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams- Brabant en Vlaanderen (Bron: NIS) Oppervlakte (km²) Bevolking 2005 Dichtheid inw./km² 2005 Overijse 44, Hoeilaart 20, Huldenberg 39, Tervuren 32, Vlaams-Brabant 2.106, Vlaanderen , Veroudering Er zijn verschillende ratio s en coëfficiënten die de graad van veroudering kunnen aantonen. We geven hieronder de belangrijkste. We stellen vast dat het aandeel van de 60+ers rond het Vlaamse gemiddelde zit, maar dat er minder 80+ers zijn dan gemiddeld in Vlaanderen. Er zijn dus relatief meer 60+ers en relatief minder 80+ers. Deze ratio s geven de volgende verhoudingen weer: Grijze druk: bevolking 60+ t.o.v. bevolking jaar Groene druk: bevolking 0-19 t.o.v. bevolking jaar Afhankelijkheidsratio: bevolking 0-19 en 60+ t.o.v. bevolking jaar Doorstromingscoëfficiënt: bevolking t.o.v jaar Familiale zorgindex: bevolking 80+ t.o.v. bevolking jaar Tabel 7 Verouderingsratio s (situatie op 1/1/2005) voor Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen (Bron: Vlaamse gemeenschap) Grijze druk Groene druk Afhankelijkheidsratio Doorstromingscoëfficiënt Familiale zorgindex Overijse 41,51 46,16 87,67 93,68 26,64 Hoeilaart 39,87 46,96 86,82 93,15 29,81 Huldenberg 38,72 45,42 84,13 100,76 36,19 Tervuren 41,04 49,54 90,58 102,09 27,44 Vlaams-Brabant 40,68 41,23 81,91 96,25 31,53 Vlaanderen 41,46 40,41 81,86 97,56 32,08 De interne vergrijzing zet zich de komende jaren gestaag voort. Overijse zit iets onder het niveau van Vlaanderen, de interne vergrijzing volgt wel ongeveer het tempo van het Vlaamse gemiddelde. Tabel 8 Evolutie interne vergrijzing ( ) van Overijse, aangrenzende gemeenten, de regio en Vlaanderen (Bron: MIRA 2005) Overijse 17,1 17,6 17,6 18,4 18,5 19,1 20,6 21,2 21,7 Hoeilaart 19,7 20,1 20,2 20,6 21,7 21,9 21,0 19,9 19,0 Huldenberg 21,9 22,0 22,5 22,5 22,5 22,9 23,0 21,2 18,7 Tervuren 16,8 17,8 18,3 18,7 19,1 19,7 21,8 21,5 20,0 Regio 18,9 19,4 19,6 20,0 20,5 20,9 21,6 20,9 19,8 Vlaanderen 18,5 19,0 19,4 19,7 20,1 20,4 22,0 21,9 20,8 6

8 Op basis van de bevolkingsvoorspellingen van MIRA, zien we dat de grijze druk voor de komende jaren steeds iets boven het Vlaamse gemiddelde zal zijn. Tabel 9 Evolutie grijze druk ( ) van Overijse, aangrenzende gemeenten, de regio en Vlaanderen (Bron: MIRA 2005) Overijse 41,6 42,4 43,9 44,7 46,1 47,1 51,1 57,2 63,7 Hoeilaart 40,3 41,4 42,6 43,4 43,8 45,2 50,6 56,4 62,8 Huldenberg 39,0 39,5 40,7 41,6 42,0 43,2 47,8 54,8 64,1 Tervuren 41,1 41,6 42,0 42,5 43,1 44,4 48,1 53,3 60,5 Regio 40,5 41,2 42,3 43,0 43,8 45,0 49,4 55,4 62,8 Vlaanderen 41,4 42,0 42,9 43,8 44,6 45,5 49,9 60,0 65,2 De mantelzorgratio kan ons een beeld geven van het aantal zorgverstrekkers die er zijn om de zorgvragers hulp aan te bieden. De mantelzorgratio is de verhouding van de leeftijdsgroep op de bevolking 80+. We stellen vast dat Overijse boven het Vlaamse gemiddelde zit, al wordt het verschil met Vlaanderen in de komende jaren wel kleiner. Tabel 10 Evolutie mantelzorgratio ( ) voor Overijse, aangrenzende gemeenten, de regio en Vlaanderen (Bron: MIRA 2005) Overijse 13,2 12,7 12,2 12,0 11,4 9,6 8,5 7,8 Hoeilaart 11,8 11,3 10,8 10,6 10,3 9,2 9,0 9,2 Huldenberg 10,4 10,0 9,9 9,5 9,5 8,6 8,7 9,0 Tervuren 13,3 13,1 12,3 12,0 11,7 9,3 8,6 8,3 Regio 12,2 11,8 11,3 11,0 10,7 9,2 8,7 8,6 Vlaanderen 11,6 11,2 10,9 10,6 10,3 8,9 8,2 8,0 Figuur 2 Evolutie mantelzorgratio ( ) voor Overijse, aangrenzende gemeenten, de regio en Vlaanderen (Bron: MIRA 2005) Mantelzorgratio per gemeente ( ) 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 Overijse Hoeilaart Huldenberg Tervuren Regio Vlaanderen 8,0 7,

9 Socio-economische gegevens Hieronder geven we een overzicht van een aantal cijfers en indicatoren die een beeld kunnen geven van de socio-economische toestand van Overijse. Zowel het gemiddeld inkomen per aangifte als de mediaan van het inkomen per aangifte zijn in Overijse hoger dan in Vlaams-Brabant en in Vlaanderen. Dit geldt trouwens ook voor de aangrenzende gemeenten. Tabel 11 Inkomens per aangifte aanslagjaar 2002 voor Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams- Brabant en Vlaanderen, bedragen in euro (Bron: FOD Financiën NIS) Gemiddeld inkomen per aangifte Mediaan inkomen per aangifte Overijse Hoeilaart Huldenberg Tervuren Vlaams-Brabant Vlaanderen Het aantal mensen met een leefloon (tot 1 oktober 2002 heette de uitkering bestaansminimum ) is zeer laag in Overijse, zowel in vergelijking met een aantal omliggende gemeenten als in vergelijking met de provincie en Vlaanderen. Tabel 12 Aantal leefloners in Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen ( ) Bron: POD Maatschappelijke integratie, Armoedebestrijding en Sociale Economie Leefloners Aantal Aantal per inwoners Overijse ,67 0,71 1,01 0,42 Hoeilaart ,17 2,24 2,01 1,79 Huldenberg ,44 0,77 0,67 1,44 Tervuren ,39 1,14 1,39 1,53 Vlaams-Brabant ,71 2,37 2,33 2,63 Vlaanderen ,64 3,96 3,78 4,28 SIF-vreemdelingen worden gedefinieerd als migranten met een permanente woonplaats in het Vlaams gewest die ofwel afkomstig zijn uit landen waarvan het bruto nationaal product per hoofd minder bedraagt dan 3.718, anno 1996, ofwel met een Italiaanse, Spaanse, Portugese of Griekse nationaliteit. Op die manier kan dit een aanduiding zijn voor kansarmoede. In Overijse zijn er procentueel meer SIF-vreemdelingen dan in de regio in de provincie of in Vlaanderen. We merken hier op dat er in Overijse veel mensen met een vreemde nationaliteit wonen, een hoog cijfer is dan ook mede een gevolg daarvan. 8

10 Tabel 13 SIF-vreemdelingen in Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen ( ) Bron: NIS; Verwerking: APS SIF-vreemdelingen Aantal % Aantal % Aantal % Overijse 876 3, , ,59 Hoeilaart 350 3, , ,40 Huldenberg 79 0, , ,13 Tervuren 549 2, , ,27 Vlaams-Brabant , , ,73 Vlaanderen , , ,31 We stellen vast dat er in Overijse relatief weinig huurwoningen aangeboden worden. Men zit in Overijse maar op een kwart van het Vlaamse gemiddelde. Tabel 14 Huurwoningen van de VHM in Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen ( ) Bron: Vlaamse Huisvestingsmaatschappij VHM 2002 Aantal Aantal per inwoners Appartementen Huizen Woningen Appartementen Huizen Woningen Overijse ,26 4,06 5,32 Hoeilaart ,25 6,14 14,39 Huldenberg ,66 0,67 7,33 Tervuren ,50 8,18 19,69 Vlaams-Brabant ,37 6,46 13,83 Vlaanderen ,46 10,90 21,36 Woningen zonder klein comfort zijn woningen waarin minstens stromend water, bad of douche, of WC met waterspoeling ontbreekt. Overijse heeft in verhouding minder van deze woningen dan in de provincie en in Vlaanderen. Tabel 15 Aantal en aandeel woningen zonder klein comfort in Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen Bron: NIS, Socio-economische enquête, 2001 Woningen zonder klein comfort Aantal % Overijse 269 3,24 Hoeilaart 132 3,60 Huldenberg 173 5,38 Tervuren 223 3,09 Vlaams-Brabant ,69 Vlaanderen ,93 WIGW s zijn weduwnaars en weduwen, invaliden, gepensioneerden en wezen met een beperkt inkomen. Een aantal andere categorieën van gerechtigden zijn daar echter bijgekomen. We merken dat er in Overijse relatief weinig WIGW s zijn. 9

11 Tabel 16 Aantal en aandeel WIGW s in Overijse, aangrenzende gemeenten, Vlaams-Brabant en Vlaanderen ( ) Bron: Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid, verzameld door APS. WIGW's Aantal % Aantal % Overijse , ,48 Hoeilaart 618 6, ,33 Huldenberg 704 7, ,04 Tervuren 790 3, ,92 Vlaams-Brabant , ,40 Vlaanderen , , AANBOD DIENSTEN Poetshulp en gezinszorg Om het aanbod van poetshulp te kennen, dienen we ons te beroepen op het gemiddeld aantal gepresteerde uren per inwoner. We zien in de onderstaande tabel dat, zowel Overijse zelf als de aangrenzende gemeenten een relatief klein aanbod hebben. Overijse zit maar op de helft van het Vlaamse gemiddelde. Het is in Overijse wel bijna uitsluitend het OCMW dat instaat voor deze dienstverlening. In Vlaanderen verzorgen de OCMW s voor ongeveer de helft de poetshulp. Tabel 17 Aantal uren en uren per inwoner poetshulp regio Overijse, Vlaams-Brabant en Vlaanderen, 2004 Bron: Spreiding van de poetshulp in Vlaanderen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 2004 Uren poetshulp Aantal inwoners Gemiddelde aantal uren per inwoner Overijse ,61 Hoeilaart ,76 Huldenberg ,73 Tervuren ,84 Vlaams-Brabant ,20 Vlaanderen ,36 10

12 Tabel 18 Aantal en percentage uren poetshulp per dienst regio Overijse, Vlaams-Brabant en Vlaanderen, 2004 Bron: Spreiding van de poetshulp in Vlaanderen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Uren in % Uren in % Uren in % Uren in % Uren in % Uren in % Dienst Vlaanderen Vlaams-Brabant Overijse Hoeilaart Huldenberg Tervuren OCMW ,24% ,44% ,62% ,27% ,87% ,27% Familiehulp ,03% ,84% ,25% ,03% 639 9,71% ,54% Solidariteit Gent ,41% ,87% 454 3,12% 356 4,70% 138 2,10% 277 1,61% Thuishulp ,96% ,16% Landelijke Thuiszorg ,88% ,07% 87 1,32% 100 0,58% Andere ,48% ,62% Totaal

13 Bij gezinszorg wordt de realisatie (huidige aanbod) tegenover de programmatie ( vereiste aanbod op basis van bevolkingsgegevens) geplaatst. Voor de programmatiecijfers wordt uitgegaan van de bevolkingsprojecties van het jaar volgend op het jaar waarop de programmatie betrekking heeft, met de volgende verdeelsleutel: 0,5 uur per jaar per inwoner van de leeftijdsgroep 0-59 jaar; 3,5 uur per inwoner van de leeftijdsgroep jaar; 17,5 uur per inwoner van de leeftijdsgroep jaar en 40 uur per jaar per inwoner van de leeftijdsgroep vanaf 85 jaar. Het aantal aangeboden uren gezinszorg is in Overijse zeer laag in vergelijking met de regio. De aangrenzende gemeenten hebben meer aanbod, maar zitten ook nog duidelijk onder het gemiddelde van Vlaams-Brabant en Vlaanderen. Overijse heeft minder dan één derde van het gemiddelde aanbod in Vlaanderen. In Overijse stellen we vast dat het OCMW 37% van de gezinszorg voor zijn rekening neemt. Dit is meer dan gemiddeld in Vlaams-Brabant (32%) en Vlaanderen (17%). Tabel 19 Aantal uren en realisatie gezinszorg regio Overijse, Vlaams-Brabant en Vlaanderen, 2004 Bron: Spreiding van de gezinszorg in Vlaanderen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Aantal gepresteerde Realisatie 2004 / Realisatie 2004 / VTE uren per inwoner programmatie 2004 programmatie 2005 verzorgenden Overijse 0,70 27,36% 26,52% 10,92 Hoeilaart 1,02 38,36% 38,70% 6,61 Huldenberg 1,74 59,57% 58,37% 10,24 Tervuren 1,03 42,58% 41,06% 13,74 Vlaams- Brabant 1,89 70,77% 68,77% 1.266,24 Vlaanderen 2,30 86,05% 83,65% 8.997,27 12

14 Tabel 20 Aantal en percentage uren gezinszorg per dienst regio Overijse, Vlaams-Brabant en Vlaanderen, 2004 Bron: Spreiding van de gezinszorg in Vlaanderen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Uren in % Uren in % Uren in % Uren in % Uren in % Uren in % Dienst Vlaanderen Vlaams-Brabant Overijse Hoeilaart Huldenberg Tervuren Familiehulp ,67% ,82% ,06% % ,38% ,31% Landelijke Thuiszorg ,77% ,14% ,18% 964 9,47% ,77% ,45% Solidariteit Gent ,18% ,66% 595 3,54% 488 4,80% 128 0,81% 306 1,45% Thuishulp ,10% ,36% 831 4,94% 567 5,57% 709 4,50% 173 0,82% OCMW ,29% ,61% ,27% ,01% ,54% ,91% Andere ,99% ,41% 13 0,06% Totaal

15 Minder mobielencentrale In de regio hebben Overijse en Hoeilaart een geregistreerde minder mobielencentrale. Pas in 2003 kwam er in Overijse, zoals geregistreerd door Taxistop, een minder mobielencentrale. We zien dat in vergelijking met 2003 het aantal ritten meer dan verdubbeld is, terwijl het aantal afgelegde kilometers gedaald is. In Hoeilaart is er sinds 1999 een geregistreerde minder mobielencentrale. Tabel 21 Aanbod minder mobielencentrale regio Overijse, 2004 (Bron: Taxistop) Leden 1 j Leden 1/2 j Chauffeurs Ritten Km Inwoners Ritten/inwoners Overijse ,022 Hoeilaart , Dienst warme maaltijden De OCMW s uit de regio hebben allen een dienst warme maaltijden. We zien in onderstaande tabel dat Overijse minder warme maaltijden per inwoner bedient dan de andere gemeenten in de regio. Tabel 22 Aanbod warme maaltijden regio Overijse, 2005 (bron: OCMW's regio) Aantal maaltijden Aantal maaltijden/ inwoner Overijse ,75 Hoeilaart ,19 Huldenberg ,07 Tervuren , Residentiële en semi-residentiële zorg Voor de verschillende vormen van ouderenzorg bestaan er programmatienormen. Deze worden bepaald op basis van bevolkingsgegevens en bevolkingsprognoses. Tegenover deze programmatie kunnen we zowel de gerealiseerde initiatieven als de gerealiseerde en geplande initiatieven plaatsen. Op die manier krijgen we een beeld van de realisatiegraad, respectievelijk de invullingsgraad van de verschillende zorgvormen. Als er een overprogrammatie is (de programmatie is voor meer dan 100% ingevuld), krijgt men in principe geen toelating meer om uitbreiding van die bepaalde zorg te gaan realiseren binnen een erkend kader. Meestal dient deze overprogrammatie op het niveau van de regio (met uitzondering van kortverblijf) te worden bekeken. Op dit moment maakt men hiervoor gebruik van een regio die overeenkomt met de eigen gemeente met zijn aangrenzende gemeenten. In de toekomst zou men zich ook op de zorgregio kunnen gaan beroepen. Dit is een regio die met andere criteria rekening houdt. Voor de volledigheid geven we ook deze cijfers weer. Algemeen is er voor de verschillende zorgvormen (behalve voor dagverzorgingscentra) nog programmatorische ruimte in de regio. Zeker voor rusthuiswoongelegenheden is dit zeker geen vanzelfsprekendheid in Vlaanderen. Het aanbod van serviceflats blijkt zeer laag te zijn in de regio. Er zijn tot op heden weinig voorzieningen op vlak van kortverblijf en dagverzorging, maar er zijn blijkbaar wel veel initiatieven gepland. Dit ligt in lijn van wat in de rest van Vlaanderen kan gezien worden, al is het toch opvallend dat het huidige aanbod zeer laag is. Het kleine aanbod van dienstencentra is minder opmerkelijk. Vaak komen deze initiatieven tot stand in grotere gemeenten en zijn de anderen nogal willekeurig verspreid. 14

16 Tabel 23 Erkende, niet-erkende en geplande woongelegenheden t.o.v. programmatie voor de rusthuisregio Overijse (situatie 1/1/2006) 2006 RUSTHUISREGIO Regio Overijse Hoeilaart Huldenberg Tervuren CVK aantal erkende en niet-erkende verblijfseenheden aantal erkende, niet-erkende en vergunde verblijfseenh programmatie verblijfseenheden realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 72,00% 44,44% 75,00% 100,00% 87,50% LDC aantal erkende en niet-erkende centra aantal erkende, niet-erkende en vergunde centra programmatie centra realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 16,67% 0,00% 0,00% 100,00% 0,00% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 16,67% 0,00% 0,00% 100,00% 0,00% DVC aantal erkende en niet-erkende verblijfseenheden aantal erkende, niet-erkende en vergunde verblijfseenh programmatie verblijfseenheden realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 112,00% 0,00% 0,00% 325,00% 187,50% SF aantal erkende en niet-erkende woongelegenheden aantal erkende, niet-erkende en vergunde wgl programmatie woongelegenheden realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 6,17% 11,67% 0,00% 0,00% 5,15% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 8,44% 11,67% 0,00% 0,00% 12,37% RH aantal erkende en niet-erkende wgl aantal erkende, niet-erkende en vergunde wgl programmatie woongelegenheden realisatiegraad in % (erk + niet erk) 80,34% 106,05% 64,00% 91,53% 53,14% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 90,96% 124,91% 72,80% 91,53% 60,25% 15

17 Tabel 24 Erkende, niet-erkende en geplande woongelegenheden t.o.v. programmatie voor de zorgregio Overijse (situatie 1/1/2006) 2006 ZORGREGIO Regio Overijse Hoeilaart Kraainem Londerzeel Meise Wemmel Wezembeek-Oppem Zaventem CVK aantal erkende en niet-erkende verblijfseenheden aantal erkende, niet-erkende en vergunde verblijfseenh programmatie verblijfseenheden realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 9,26% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 71,43% 0,00% 0,00% 0,00% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 81,48% 44,44% 75,00% 0,00% 71,43% 128,57% 0,00% 100,00% 163,64% LDC aantal erkende en niet-erkende centra aantal erkende, niet-erkende en vergunde centra programmatie centra realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 8,33% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 50,00% 0,00% 0,00% 0,00% DVC aantal erkende en niet-erkende verblijfseenheden aantal erkende, niet-erkende en vergunde verblijfseenh programmatie verblijfseenheden realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 38,89% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 240,00% 81,82% SF aantal erkende en niet-erkende woongelegenheden aantal erkende, niet-erkende en vergunde wgl programmatie woongelegenheden realisatiegraad in % (erkende + niet-erkende) 21,11% 11,67% 0,00% 0,00% 76,40% 27,71% 0,00% 0,00% 27,27% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 29,79% 11,67% 0,00% 0,00% 78,65% 27,71% 0,00% 91,80% 27,27% RH aantal erkende en niet-erkende wgl aantal erkende, niet-erkende en vergunde wgl programmatie woongelegenheden realisatiegraad in % (erk + niet erk) 68,87% 106,05% 64,00% 25,00% 51,64% 69,46% 75,12% 49,38% 76,72% invullingsgraad in % (erkende, niet-erkende en vergund) 80,42% 124,91% 72,80% 25,00% 51,64% 83,25% 93,03% 68,52% 87,16% 16

18 1.3. Samenvatting situatieschets De veroudering van de bevolking is iets minder dan gemiddeld in Vlaanderen, wat niet wegneemt dat ook in Overijse wel degelijk de veroudering en vergrijzing op te merken valt. We zien in het algemeen dat er in de komende jaren een soort inhaalbeweging zal zijn, waardoor Overijse korter bij het Vlaamse gemiddelde zal gaan aanleunen. Socio-economisch gezien is Overijse een gunstige gemeente, gezien een aantal verschillende indicatoren dit aangeven, zoals bijvoorbeeld de fiscale inwoners, aantal sociale huurwoningen, WIGW s, Het aanbod van poetshulp en gezinszorg lijkt beperkt te zijn. Opvallend is daarnaast dat het OCMW relatief veel van het totale aanbod opneemt, andere organisaties dus relatief weinig. Wat betreft de residentiële en semi-residentiële zorg voor ouderen, stellen we in Overijse een zeer sterke focus vast op de rusthuizen. Andere zorgvormen zijn er zeer weinig. Er zijn wel nog een aantal serviceflats, maar relatief weinig. Er zijn daarnaast momenteel geen voorzieningen voor kortverblijf of een dagverzorgingscentrum. Deze zorgvormen zijn echter wel gepland voor de nabije toekomst (er zijn erkenningen met opschorting voor deze zorgvormen aangevraagd). 17

19 2. BEHOEFTEONDERZOEK 2.1. METHODOLOGIE Meetinstrument Op basis van literatuurstudie is een ontwerpvragenlijst opgemaakt. Deze lijst is aangevuld met vragen opgemaakt door een stuurgroep. De namen van de leden van deze stuurgroep is in bijlage terug te vinden. Er is gekozen voor een post-enquête (een via de post verstuurde vragenlijst) bij een steekproef van 850 ouderen van Overijse. De enquêtes werden in twee rondes verstuurd. In de eerste ronde werd de totale steekproef aangeschreven. In de tweede ronde werden enkel die personen aangeschreven die niet hadden geantwoord in de eerste ronde. De nummering op de vragenlijsten moest zowel deze werkwijze mogelijk maken als de anonimiteit verzekeren bij de verwerking van de gegevens. In de vragenlijst zat een reeks vragen die naar de eenzaamheid van de respondenten peilt. Om vast te stellen of iemand eenzaam is, kan de zogenaamde eenzaamheidsschaal of gemisintensiteitsschaal gebruikt worden (de Jong- Gierveld, 1999). Het instrument bestaat uit een aantal vragen die gesteld worden aan de ouderen en op basis van hun antwoorden wordt een eenzaamheidsscore berekend. De eerste verzending van de enquêtes gebeurde in februari De tweede verzending gebeurde in maart Voor de interpretatie van het cijfermateriaal wordt vergeleken met relevante onderzoeken: Behoefteonderzoek OCMW Beerse (2003) Behoefteonderzoek OCMW Oudenaarde (2003) Behoefteonderzoek OCMW Oudenburg (2003) Vlaamse Regionale Indicatoren, VRIND (2003) Behoefteonderzoek OCMW Turnhout (2004) CBGS: Op latere leeftijd. De leefsituatie van 55-plussers in Vlaanderen (2004) Seniorenbehoefteonderzoek OCMW Hoeilaart (2005) Seniorenbehoefteonderzoek gemeente Herent (2005) Nationaal Instituut voor de Statistiek Er wordt enkel vergeleken wanneer dit mogelijk is (identieke leeftijdscategorie, zelfde onderverdelingen, zelfde vraagstelling,...) Populatie en steekproef De populatie bestaat uit alle personen die in Overijse wonen, vanaf de leeftijd van 55 jaar tot en met 84 jaar. Het gaat hierbij om 6805 personen. We stellen vast dat bijna de helft van de inwoners in het centrum wonen. Tombeek, Eizer en Terlanen zijn de kleinste gehuchten. In het totaal zijn er meer vrouwen dan mannen in de populatie, dit is het sterkst in de oudste leeftijdsgroep. De omvang van de leeftijdsgroepen neemt af met leeftijd. 18

20 Tabel 25 Verdeling populatie in functie van wijk, geslacht en leeftijd (n=6.805) Eindtotaal Populatie Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Centrum Eizer Jezus-Eik Maleizen Terlanen Tombeek Eindtotaal Statistiek Er werd gebruik gemaakt van het statistisch softwarepakket SPSS (14.0 for Windows) voor de verwerking van de gegevens Beschrijving cijfermateriaal Voor de bevordering van de leesbaarheid wordt in het rapport de geschreven uitleg voor de tabellen geplaatst RESPONS EN PROFIEL VAN DE RESPONDENTEN Respons In totaal hebben 470 personen een bruikbare vragenlijst teruggestuurd. In verhouding tot de 850 personen die een vragenlijst hebben ontvangen betekent dit een totale respons van 55,3%. Dit is een redelijk laag cijfer in vergelijking met een aantal onderzoeken met dezelfde methodologie, waar het antwoordpercentage boven 60% uitkwam. We geven hieronder de antwoordpercentages weer en merken dat mannen relatief meer geantwoord hebben dan vrouwen, de jarigen meer dan de jarigen en de jarigen het minst. Het totale responspercentage wordt vooral naar beneden gehaald door Maleizen (40,8%) en Jezus-Eik (52,2%), die bovendien naar inwoners een belangrijk aandeel vertegenwoordigen. De overige wijken zitten wel boven 60%. Tabel 26 Percentage respons in functie van wijk, geslacht en leeftijdscategorie GESLACHT leeftijdscategorie Totaal % respons Man Vrouw j j j Centrum 63,6 57,2 56,3 68,5 56,4 60,3 Eizer 68,2 57,9 53,3 71,4 66,7 63,4 Jezus-Eik 54,8 50,0 53,9 53,9 45,2 52,2 Maleizen 43,7 38,3 39,7 52,9 26,3 40,8 Terlanen 87,5 60,0 88,9 33,3 100,0 72,2 Tombeek 60,0 63,6 60,9 68,8 50,0 61,7 Totaal 58,6 52,3 53,9 61,3 48,6 55,3 19

21 Belangrijke vaststelling is dat bijna de helft van de respondenten uit het centrum komt en dat er zelfs iets meer mannen geantwoord hebben dan vrouwen (in tegenstelling tot de populatie en de steekproef waar de vrouwen meer vertegenwoordigd waren). Tabel 27 Wijkverdeling in functie van geslacht en leeftijd (n=470) geslacht leeftijdscategorie Wijk vrouw man Percentage Frequentie Centrum 49,1% 49,6% 50,0% 48,3% 50,0% 49,4% 232 Eizer 4,7% 6,4% 3,9% 5,7% 9,1% 5,5% 26 Jezus-Eik 24,4% 21,6% 23,3% 23,3% 21,6% 23,0% 108 Maleizen 13,2% 13,1% 12,1% 15,3% 11,4% 13,2% 62 Terlanen 2,6% 3,0% 3,9% 1,1% 3,4% 2,8% 13 Tombeek 6,0% 6,4% 6,8% 6,3% 4,5% 6,2% 29 Aantal (n) We stellen vast dat uiteindelijk 6,9% van de totale populatie een bruikbare vragenlijst heeft teruggestuurd. Tabel 28 Aantal personen in populatie, steekproef en respons Populatie Steekproef Respons Aantal Percentage 100,0% 12,5% 6,9% Er zijn iets meer mannen die een vragenlijst hebben teruggestuurd in vergelijking met de oorspronkelijke populatie en de steekproef. Tabel 29 Geslachtsverdeling in populatie, steekproef en respons Geslacht Populatie Steekproef Respons Man 47,3% 47,4% 50,2% Vrouw 52,7% 52,6% 49,8% Aantal Het blijken de personen uit de middenste leeftijdsgroep te zijn die het meest hebben geantwoord en dus relatief iets meer vertegenwoordigd zijn in de responsgroep dan in de populatie. Tabel 30 Leeftijdscategorieën in populatie, steekproef en respons Leeftijdscategorie Populatie Steekproef Respons jaar 44,9% 44,9% 43,8% jaar 33,6% 33,8% 37,4% jaar 21,5% 21,3% 18,7% Aantal In vergelijking met de oorspronkelijke populatie zien we vooral verschillen voor het centrum en Maleizen. Het centrum is 4% meer vertegenwoordigd, Maleizen bijna 5% minder. 20

22 Tabel 31 Wijkverdeling in populatie, steekproef en respons Wijk Populatie Steekproef Respons Centrum 45,4% 45,3% 49,4% Eizer 4,8% 4,8% 5,5% Jezus-Eik 24,3% 24,4% 22,9% Maleizen 17,8% 17,9% 13,2% Terlanen 2,1% 2,1% 2,8% Tombeek 5,6% 5,5% 6,2% Aantal In vergelijking met de verdeling in de populatie en de steekproef hebben meer Belgen de vragenlijst teruggestuurd. Ook Nederlanders blijken meer geantwoord te hebben. Dit valt te verklaren door de taaldrempel die andere nationaliteiten ondervinden bij het invullen van de vragenlijst. Tabel 32 Nationaliteit in populatie, steekproef en respons Nationaliteit Populatie Steekproef Respons België 86,5% 86,4% 90,2% Nederland 4,4% 4,5% 6,0% Duitsland 2,0% 1,5% 1,3% Groot-Brittannië 1,8% 2,1% 0,6% Italië 1,5% 1,4% 0,6% Andere 3,8% 4,1% 1,3% Aantal In het algemeen kunnen we zeggen dat we uitspraken kunnen doen die representatief zijn voor de bevolking, ook wat betreft de verschillende leeftijdsgroepen en geslachten, naar de wijkverdeling dienen we echter voorzichtiger te zijn gezien de kleine aantallen voor sommige wijken en de belangrijke verschillen in respons Profiel van de respondenten Diploma In Vlaanderen bezit bijna één op tien 55-plussers geen enkel diploma of getuigschrift; ruim één op drie heeft hoogstens lager onderwijs genoten. Het aandeel dat hogere studies heeft gevolgd (nietuniversitair of universitair onderwijs) is slechts 13%. De opsplitsing volgens leeftijd en geslacht laat een dalende tendens zien naarmate de leeftijd vordert en een lagere scholingsgraad bij vrouwen dan bij mannen (CBGS, 2004). 35% van de ondervraagden in Overijse heeft een hoger of universitair diploma behaald. De scholingsgraad is dus duidelijk hoger dan in Vlaanderen. De scholingsgraad in ook hoger dan in Hoeilaart (22,1%) en in Herent (29,1%). Iets meer dan 20% heeft ten hoogste een diploma van lager onderwijs. De scholingsgraad ligt duidelijk het laagst bij de oudste leeftijdsgroep. Mannen hebben meer een universitair diploma, vrouwen wel meer een diploma hoger onderwijs. 21

23 Tabel 33 Hoogst behaalde diploma in functie van geslacht en leeftijd (n=450) Diploma geslacht leeftijdscategorie vrouw man Percentage Frequentie Geen diploma of lager onderwijs 22,8% 19,0% 11,7% 19,9% 44,6% 20,9% 94 Lager middelbaar 23,2% 21,2% 23,5% 19,9% 24,1% 22,2% 100 Hoger middelbaar 22,3% 21,7% 25,5% 22,8% 12,0% 22,0% 99 Hoger onderwijs 21,9% 9,7% 18,9% 14,6% 10,8% 15,8% 71 Universitair 9,8% 28,3% 20,4% 22,8% 8,4% 19,1% 86 Aantal (n) Gezinssamenstelling De meerderheid van de Vlaamse 55-plussers (58%) woont samen met de echtgeno(o)t(e)/partner. 22% woont alleen, 4% woont enkel samen met kinderen en 12% woont samen met zowel een partner als met kinderen. 5% woont samen met anderen. Vrouwen wonen minder samen met een partner dan mannen, voornamelijk bij de oudere bevolkingsgroepen (CBGS, 2004). Bijna 80% van de respondenten in Overijse woont samen met een partner. In Herent was dit 78%, in Hoeilaart 73%. Vrouwen en respondenten uit de oudste leeftijdsgroep wonen minder samen. Tabel 34 Samenwonen met partner, echtgeno(o)t(e) of vriend(in) in functie van geslacht en leeftijd (n=450) geslacht leeftijdscategorie Samenwonen vrouw man Percentage Frequentie Ja 73,7% 85,0% 79,3% 81,8% 74,4% 79,3% 357 Neen 26,3% 15,0% 20,7% 18,2% 25,6% 20,7% 93 Aantal (n) Kinderen (al dan niet inwonend) zijn belangrijk in het kader van de informele zorg en het welbevinden. In Vlaanderen heeft 11% van de 55-plussers geen kinderen. Eén vijfde heeft één kind (gehad), 30% twee kinderen, en telkens een vijfde drie kinderen en vier en meer kinderen. Eén op de tien ouderen heeft een kind gehad dat in de loop van de jaren overleden is (CBGS, 2004). Vergelijkbare gegevens vinden we ook in andere behoefteonderzoeken terug. Kinderen (al dan niet inwonend) zijn belangrijk in het kader van de informele zorg en het welbevinden. Van de ondervraagden in Overijse die kinderen hebben, is dit voor ongeveer 30% één kind, voor 40% twee kinderen, voor 20% drie kinderen en voor 10% vier of meer. 70 ondervraagden (15% van de responsgroep) heeft blijkbaar geen kinderen. Het aantal kinderen is zeer vergelijkbaar met Hoeilaart. Belangrijkste vaststelling is dus dat men in Overijse een minder groot aantal kinderen heeft dan in Vlaanderen. Tabel 35 Aantal kinderen in functie van geslacht en leeftijd (n=400) geslacht leeftijdscategorie Aantal kinderen vrouw man Percentage Frequentie 1 30,2% 27,4% 30,3% 24,3% 33,3% 28,8% ,7% 38,3% 45,5% 41,7% 24,4% 40,0% ,1% 21,9% 17,4% 21,5% 25,6% 20,5% 82 4 of meer 9,0% 12,4% 6,7% 12,5% 16,7% 10,8% 43 Aantal (n)

24 Beroep De werkzaamheidsgraad 1 bij de Vlaamse 55- tot 59-jarigen is 38%, bij de 50- tot 64-jarigen 42% (NIS, 2002). Het verschil tussen de geslachten is duidelijk: de vrouwelijke participatie bedraagt 25% en 29%, de mannelijke 51% en 55% (NIS, 2002). Er is een duidelijke stijging van de werkzaamheidsgraad, zeker ook voor vrouwen. Bij de 55- tot 64-jarigen steeg de totale werkzaamheidsgraad van 2001 tot 2004 van 25,1% tot 30%. Voor vrouwen steeg het cijfer van 15,5% tot 21,1%, voor mannen van 35,1% tot 39,1% (FOD Economie, Afdeling Statistiek). Vanzelfsprekend zijn het ook in Overijse vooral de respondenten uit de jongste leeftijdsgroep die nog beroepsmatig actief zijn. De werkzaamheidsgraad voor de groep 55 tot 64 zit hier iets boven 40%. Voor de oudste groepen zijn de actieven voornamelijk zelfstandigen of mensen met een vrij beroep. Bijna de helft van de beroepsactieven zijn bedienden, bijna 40% zelfstandigen of met een vrij beroep. Tabel 36 Beroep in functie van geslacht en leeftijd (n=110) geslacht leeftijdscategorie Beroep vrouw man Percentage Frequentie Ongeschoolde arbeider 10,3% 4,2% 6,0% 5,0% 16,7% 6,4% 7 Geschoolde arbeider 7,7% 7,0% 8,3% 0,0% 16,7% 7,3% 8 Algemeen bediende 33,3% 11,3% 21,4% 15,0% 0,0% 19,1% 21 Hogere bediende 23,1% 32,4% 32,1% 20,0% 16,7% 29,1% 32 Zelfstandige/vrij beroep 25,6% 45,1% 32,1% 60,0% 50,0% 38,2% 42 Aantal (n) De belangrijkste reden waarom men niet werkt, is het feit gepensioneerd of bruggepensioneerd te zijn. Daarnaast is huisvrouw of huisman zijn nog een reden, meer bij vrouwen en jongere respondenten. Dit ligt in lijn met andere onderzoeken (Hoeilaart, Herent). Tabel 37 Reden niet werken in functie van geslacht en leeftijd (n=377) geslacht leeftijdscategorie Reden niet werken vrouw man Percentage Frequentie Huisvrouw/man 26,3% 1,1% 26,0% 7,9% 9,3% 14,3% 54 Werkzoekend 1,5% 2,2% 5,5% 0,0% 0,0% 1,9% 7 Bruggepensioneerd 3,0% 8,4% 15,7% 0,6% 0,0% 5,6% 21 Gepensioneerd 66,2% 84,4% 44,1% 90,9% 89,5% 74,8% 282 Andere 3,0% 3,9% 8,7% 0,6% 1,2% 3,4% 13 Aantal (n) Werkzaamheidsgraad: de verhouding van het aantal werkenden tot de totale bevolking van de betreffende leeftijdsgroep 23

25 2.3. RESULTATEN Sociaal contact en mobiliteit Sociaal contact Bezoeken In Vlaanderen zien we dat 80% van de ouderen wekelijks contact heeft met hun kinderen, 60% ziet wekelijks de kleinkinderen, 58% de buren en vrienden en 37% de familie (VRIND, 2003). Het meest frequent zijn de contacten met de kinderen. In Vlaanderen zijn er 2 tot 4% senioren die nooit contact hebben met directe familieleden ((schoon)kinderen, kleinkinderen, (schoon)ouders) (CBGS, 2004). In Hoeilaart komen de kinderen in 26% van de gevallen dagelijks langs en in 79% van de gevallen minstens 1 keer per week, in Herent zelfs in meer dan 80% van de gevallen. We zien zeer gelijkaardige resultaten in Overijse. Het zijn vooral de kinderen die het meest een bezoek brengen. Bijna 80% van de respondenten krijgt minstens wekelijks bezoek van kinderen, bijna een kwart zelfs dagelijks. Eén op drie van de ondervraagden krijgt wekelijks bezoek van familie, vrienden en buren. Tabel 38 Frequentie van bezoeken door verschillende bezoekers (%) (n=verschillend) Bezoeker Frequentie bezoek Kinderen Familie Vrienden Buren Andere Dagelijks 23,5% 3,6% 4,7% 6,6% 3,8% Minstens 1 keer per week 53,4% 24,2% 31,9% 26,6% 16,7% Minstens 1 keer per maand 17,5% 33,8% 42,1% 29,1% 22,0% Minstens 1 keer per jaar 4,6% 33,5% 19,1% 19,9% 20,5% Nooit 1,0% 4,9% 2,2% 17,7% 37,1% Aantal (n) Totaal (%) 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Als men minstens 1 keer per week bezoek krijgt, is dit dus het meest door de kinderen, waarbij dit meer voor vrouwen dan voor mannen is. We stellen in het algemeen vast dat de jongere respondenten minder frequent bezoek krijgen dan de oudere respondenten. Ook in Hoeilaart en in Herent neemt het bezoek van kinderen, vrienden en buren toe met de leeftijd. Tabel 39 Minstens 1 keer per week bezoek krijgen in functie van geslacht en leeftijd (%) Minstens 1 keer per week geslacht leeftijdscategorie bezoek van vrouw man Totaal Kinderen 79,2% 74,3% 76,1% 74,3% 82,9% 76,8% Familie 27,2% 28,3% 25,7% 22,6% 46,4% 27,7% Vrienden 39,8% 33,5% 33,5% 34,6% 51,9% 36,6% Buren 34,9% 31,7% 27,3% 30,8% 54,5% 33,2% Andere 18,4% 21,7% 17,6% 18,4% 35,0% 20,5% We zien grote gelijkenissen tussen de frequentie op bezoek gaan en frequentie bezoek krijgen, hoewel men minder op bezoek gaat dan men bezoek krijgt. In verhouding worden vooral de kinderen minder bezocht dan dat men er bezoek van ontvangt. 24

26 Tabel 40 Frequentie op bezoek gaan (%) (n=verschillend) Bezoek aan Frequentie bezoek Kinderen Familie Vrienden Buren Andere Dagelijks 4,7% 2,5% 2,7% 4,8% 3,3% Minstens 1 keer per week 39,1% 22,6% 24,1% 20,7% 7,4% Minstens 1 keer per maand 39,4% 38,7% 46,0% 25,2% 23,1% Minstens 1 keer per jaar 13,5% 30,9% 24,1% 28,1% 25,6% Nooit 3,3% 5,3% 3,0% 21,1% 40,5% Aantal (n) Totaal (%) 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% In Herent en in Hoeilaart werd vastgsesteld dat het belangrijkste verschil in op bezoek gaan te vinden is tussen de jongere en de oudere respondenten, die een lagere bezoeksfrequentie hebben. In Overijse komt dit zeker niet zo sterk naar voor. De oudste en jongste leeftijdsgroep lijken hier zeer sterk op elkaar. De middenste leeftijdsgroep gaat wel meer op bezoek bij kinderen en vrienden. Tabel 41 Minstens 1 keer per week op bezoek gaan in functie van geslacht en leeftijd (%) Minstens 1 keer per week geslacht leeftijdscategorie bezoek van vrouw man Totaal Kinderen 43,2% 44,4% 39,8% 50,8% 40,6% 43,8% Familie 25,8% 24,3% 29,8% 19,5% 22,6% 25,1% Vrienden 27,0% 26,7% 24,3% 32,1% 22,2% 26,8% Buren 28,0% 23,2% 24,1% 27,8% 25,6% 25,5% Andere 13,3% 9,2% 8,7% 11,4% 17,6% 10,7% In bijna de helft van de gevallen woont het kind dat men het meest ontmoet ook in Overijse. Voor 7% is dat in het buitenland. Familie die men het meest ontmoet, woont minder vaak in Overijse, meer in het buitenland. Vrienden die men het meest ontmoet zijn ook voor de helft woonachtig in Overijse, slechts in zeer beperkte mate in het buitenland (2%). 25

27 Geslacht Leeftijd Waar wonen vrouw man Percentage Frequentie Kinderen In de straat 9,0% 9,7% 5,0% 8,5% 21,6% 9,4% 37 In de wijk 6,0% 2,0% 3,9% 3,5% 5,4% 4,1% 16 In Overijse 32,7% 33,2% 31,3% 35,2% 32,4% 32,9% 130 In België 45,2% 47,4% 50,8% 47,2% 33,8% 46,3% 183 In het buitenland 7,0% 7,7% 8,9% 5,6% 6,8% 7,3% 29 Aantal (n) ,0% 395 Familie In de straat 3,5% 3,0% 3,2% 2,6% 4,8% 3,2% 13 In de wijk 2,5% 2,0% 1,6% 0,0% 9,7% 2,2% 9 In Overijse 26,4% 29,5% 24,7% 26,8% 40,3% 27,9% 112 In België 57,2% 52,5% 59,7% 56,2% 37,1% 54,9% 220 In het buitenland 10,4% 13,0% 10,8% 14,4% 8,1% 11,7% 47 Aantal (n) ,0% 401 Vrienden In de straat 9,4% 6,9% 6,4% 9,4% 9,9% 8,1% 34 In de wijk 7,4% 4,6% 3,2% 6,9% 11,3% 6,0% 25 In Overijse 32,7% 36,1% 32,4% 32,1% 45,1% 34,4% 144 In België 49,0% 49,5% 56,4% 48,4% 32,4% 49,3% 206 In het buitenland 1,5% 2,8% 1,6% 3,1% 1,4% 2,2% 9 Aantal (n) ,0% 418 Vooral in Jezus-Eik stellen we vast dat de kinderen en familie die men het meest ontmoet meer in het buitenland verblijven. Wijk Waar wonen Centrum Eizer Jezus-Eik Maleizen Terlanen Tombeek Kinderen In de straat 12,1% 9,1% 5,4% 2,1% 8,3% 18,2% In de wijk 3,0% 4,5% 5,4% 6,3% 0,0% 4,5% In Overijse 36,7% 36,4% 17,4% 41,7% 33,3% 40,9% In België 42,7% 45,5% 57,6% 43,8% 58,3% 31,8% In het buitenland 5,5% 4,5% 14,1% 6,3% 0,0% 4,5% Aantal (n) Familie In de straat 4,6% 0,0% 0,0% 2,0% 7,7% 7,4% In de wijk 2,1% 0,0% 4,1% 2,0% 0,0% 0,0% In Overijse 34,0% 25,0% 9,3% 26,0% 53,8% 44,4% In België 48,5% 70,0% 66,0% 62,0% 38,5% 44,4% In het buitenland 10,8% 5,0% 20,6% 8,0% 0,0% 3,7% Aantal (n) Vrienden In de straat 8,6% 4,8% 9,2% 5,6% 0,0% 12,5% In de wijk 6,2% 9,5% 4,1% 3,7% 8,3% 12,5% In Overijse 37,8% 33,3% 29,6% 29,6% 25,0% 41,7% In België 44,0% 52,4% 57,1% 59,3% 58,3% 33,3% In het buitenland 3,3% 0,0% 0,0% 1,9% 8,3% 0,0% Aantal (n)

28 Verlaten van de woning Naast bezoek krijgen en ontvangen is het verlaten van de woning en zo in contact komen met andere mensen een indicator die van belang is bij het bepalen van de kwantiteit van het sociale leven. In andere onderzoeken zien we dat de meeste respondenten minstens éénmaal per week de woning verlaten om te winkelen. Een tweede belangrijke factor voor dit verlaten is het beoefenen van een hobby. We zien ook in Overijse dat de woning het meest wordt verlaten om te winkelen, dan voor hobby s en dan voor bezoeken. Bijna 95% van de ondervraagden gaat minstens 1 keer per week winkelen. Tabel 42 Frequentie woning verlaten (n=verschillend) Woning verlaten omwille van Verlaten woning Winkelen Hobby Bezoek Dagelijks 30,6% 25,4% 8,4% Minstens 1 keer per week 63,8% 52,4% 39,8% Minstens 1 keer per maand 3,4% 15,6% 40,3% Minstens 1 keer per jaar 1,2% 2,9% 10,4% Nooit 1,0% 3,8% 1,1% Aantal (n) Totaal (%) 100,0% 100,0% 100,0% We stellen vast dat zowel geslacht als leeftijd een belangrijke rol spelen in het verlaten van de woning. Meer dan dubbel zoveel vrouwen als mannen vinden dat ze hun woning niet vaak genoeg verlaten. Het aandeel ouderen dat dit vindt is het hoogst in de oudste leeftijdscategorie. In Herent (91%) en Hoeilaart (89%) vonden iets minder respondenten dat ze de woning genoeg konden verlaten, maar werd dezelfde trend met betrekking tot de leeftijd vastgesteld. De helft van de personen die vindt dat hij de woning niet genoeg kan verlaten, geeft als reden de eigen gezondheid op. Daarnaast vindt één vijfde ook het slecht openbaar vervoer een hinder om de woning te verlaten. Tabel 43 Genoeg woning verlaten in functie van geslacht en leeftijd (n=454) geslacht leeftijdscategorie Verlaten woning vrouw man Percentage Frequentie Ja 89,7% 95,2% 92,3% 94,8% 88,4% 92,5% 420 Neen 10,3% 4,8% 7,7% 5,2% 11,6% 7,5% 34 Aantal (n) Tabel 44 Reden niet verlaten woning (n=34) Waarom niet genoeg geslacht leeftijdscategorie woning verlaten vrouw man Percentage Frequentie Gezondheid 54,5% 50,0% 46,7% 44,4% 70,0% 52,9% 18 Gezondheid partner 9,1% 16,7% 0,0% 22,2% 20,0% 11,8% 4 Slechte staat voetpaden en straat 13,6% 8,3% 20,0% 11,1% 0,0% 11,8% 4 Moeilijk toegang gebouwen 4,5% 0,0% 6,7% 0,0% 0,0% 2,9% 1 Angst om buiten te komen 9,1% 0,0% 6,7% 11,1% 0,0% 5,9% 2 Geen goed openbaar vervoer 27,3% 8,3% 40,0% 11,1% 0,0% 20,6% 7 Geen zin 19,2% 0,0% 20,0% 0,0% 10,0% 11,8% 4 Aantal (n)

29 Bijlage 2 Lijst van opmerkingen op de vraag Wat weerhoudt u er van om meer buiten te komen? Dagelijkse activiteiten In Vlaanderen zijn de meest populaire activiteiten bij senioren TV-kijken (gemiddeld 4 uur per dag), huishoudelijke activiteiten (mannen 1u30, vrouwen 2u40 per dag) en lezen (1 uur per dag) (CBGS, 2004). Er is een duidelijke afname van activiteiten met de stijging van de leeftijd. In Overijse (zoals ook in Herent en in Hoeilaart) zijn TV kijken, huishoudelijke taken en lezen de meest voorkomende dagelijkse activiteiten. We kunnen toch een aantal opmerkelijke vaststellingen doen. Een aantal activiteiten neemt toe met stijgende leeftijd, zoals lezen, kerkhofbezoek, TV kijken en bidden. Een aantal andere activiteiten, vaak verbonden met een bepaald niveau van lichamelijke activiteiten, nemen af met de leeftijd. We noemen hier wandelen, fietsen, tuinieren, cursussen en sporten. Verschillen tussen mannen en vrouwen liggen daarnaast in de lijn van te verwachten rolpatronen. Mannen houden zich minder bezig met het huishouden, maar gaan meer op café. Opvallend is ook dat vrouwen zich veel meer met cursussen bezig houden. Tabel 45 Dagelijkse activiteiten in functie van geslacht en leeftijd (n=470) Geslacht Leeftijd Activiteit Vrouw Man Percentage Frequentie Wandelen 47,0% 45,8% 49,5% 51,7% 28,4% 46,4% 218 Lezen 69,2% 64,0% 59,2% 73,3% 70,5% 66,6% 313 Gezelschapsspelen 9,8% 9,3% 7,8% 10,2% 12,5% 9,6% 45 Huishouden 80,8% 55,9% 65,5% 72,7% 65,9% 68,3% 321 Betaald werk 8,5% 14,0% 22,3% 3,4% 1,1% 11,3% 53 Kerkhofbezoek 9,0% 5,1% 4,9% 7,4% 11,4% 7,0% 33 Opvang kleinkind 36,3% 30,1% 31,1% 40,9% 22,7% 33,2% 156 Fietsen 18,4% 24,2% 25,7% 18,8% 15,9% 21,3% 100 TV kijken 77,4% 75,4% 70,9% 78,4% 85,2% 76,4% 359 Tuinieren 57,3% 61,4% 59,7% 65,3% 46,6% 59,4% 279 Café 6,4% 13,6% 7,3% 14,2% 8,0% 10,0% 47 Bidden 15,8% 11,4% 9,2% 10,8% 29,5% 13,6% 64 Op bezoek gaan 33,3% 32,2% 33,5% 33,0% 30,7% 32,8% 154 Cursussen 12,8% 3,4% 12,6% 5,7% 2,3% 8,1% 38 Sporten 20,9% 16,5% 26,7% 16,5% 4,5% 18,7% 88 Kaarten 17,1% 16,5% 15,0% 15,3% 23,9% 16,8% 79 Handwerk 23,9% 16,9% 19,9% 18,2% 26,1% 20,4% 96 Vrijwilligerswerk 12,4% 10,2% 11,7% 10,8% 11,4% 11,3% 53 Kerkbezoek 10,3% 9,7% 6,3% 10,8% 17,0% 10,0% 47 Niets 8,1% 7,2% 3,4% 9,7% 13,6% 7,7% 36 Aantal (n) Vervelen De mate van vervelen vertoont grote gelijkenissen over verschillende onderzoeken. In Overijse liggen de cijfers in dezelfde lijn. Meer dan de helft van de respondenten (61%) verveelt zich nooit, 14% verveelt zich af en toe tot regelmatig. Vooral de jongste leeftijdscategorie verveelt zich in iets mindere mate. 28