Rapport. Datum / 1 september 2003 Status / Definitief Versienummer / 1 Van / drs B.M.P. van Dijck / N.M. Nellen Ons kenmerk / MBP 2003/2817

Transcriptie

1 Multiculturele Programmering 2002 Rapport Datum / 1 september 2003 Status / Definitief Versienummer / 1 Van / drs B.M.P. van Dijck / N.M. Nellen Ons kenmerk / MBP 2003/2817

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Definitie en gegevensverzameling Bestedingen en zendtijd televisie Bestedingen Zendtijd per net Zendtijd per genre Zendtijd per tijdvak Publiek Radio Nieuws en informatie Muziek Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 03

4 pagina 04 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

5 1 Inleiding De Publieke Omroep is wettelijk verplicht verantwoording af te leggen over zijn inspanningen ten aanzien van etnische minderheden. De wet schrijft de NPS voor dat 20% van de televisiezendtijd en 25% van de radiozendtijd aan minderhedenprogramma s besteed moet worden. Voor de A-omroepen (AVRO; BNN, EO; KRO; NCRV; TROS; VARA; VPRO) geldt dat zij jaarlijks aan moeten geven hoeveel geld er is besteed aan minderhedenprogrammering. Naast de wettelijk verplichte verantwoording is het voor de Publieke Omroep echter van even groot belang om verantwoording af te leggen over zijn betrokkenheid bij de multiculturele samenleving. Daarom gaat deze rapportage verder dan de wet voorschrijft. In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de programma s waarin stelselmatig de multiculturele samenleving en het samenleven van verschillende etnische groepen aan de orde komt. In combinatie met het onderzoek Monitor Diversiteit (febr. 2003) en het nog te publiceren onderzoek Mediagebruik Etnische Publieksgroepen geeft het rapport inzicht in de inspanningen van de Publieke Omroep om de multiculturele samenleving te reflecteren en te bedienen. Deze rapportage is een vervolg op het rapport Multiculturele Programmering Het multiculturele karakter van onze samenleving heeft in 2002 prominent op de maatschappelijke agenda gestaan. Niet alleen als gevolg van de aanslagen in New York op 11 september 2001, maar ook door de inzet van de verkiezingscampagnes en de opkomst (en wellicht de ondergang) van de `nieuwe politiek. Uiteraard is dit zichtbaar in de programmering van de Publieke Omroep. We staan immers met twee benen in die multiculturele samenleving. Dat is niet alleen te zien op onze televisiezenders en te horen op de publieke radio. Ook op Omroep.nl getuigt de aanwezigheid van de portal Multicultuur van de rol en verantwoordelijkheid die we op dit terrein zien. Op radio en televisie krijgt dit gestalte in een waaier aan programma s waarin multicultureel vanuit verschillende invalshoeken en met een verschillende intensiteit invulling krijgt. Deze waaier reflecteert de verschillende opvattingen die omroepverenigingen en programmamakers hebben over de wijze waarop de multiculturele samenleving zichtbaar en hoorbaar moet zijn bij de Publieke Omroep: van programma s specifiek gericht op etnische groepen in de taal van het thuisland (te horen op de radiozender 747 AM) tot dramaseries als Costa en informatieve programma s als Het Lagerhuis die gericht zijn op een jong of breed publiek en waarin karakters en sprekers uit verschillend etnische groepen vanzelfsprekend onderdeel uitmaken van het geheel. Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 05

6 Juist deze diversiteit is van belang. Een multicultureel programma is immers niet beperkt tot een bepaald genre, het is geen eendimensionaal gegeven. Het gaat er om dat in zoveel mogelijk verschillende programma s de multiculturele samenleving wordt gereflecteerd. Alleen door een zo groot mogelijke programmadiversiteit kan de Publieke Omroep zijn missie om de hele Nederlandse samenleving te bedienen, waarmaken. Ten opzichte van 2001 zien we in 2002 een toename van het aantal televisieprogramma s dat als multicultureel kan worden betiteld en de financiële inspanningen die daarmee gemoeid zijn. Tegelijkertijd merken we ook dat de discussie over deze wettelijk verplichte rapportage en de toepassing van de definitie op de programmering van de Publieke Omroep in intensiteit toeneemt. De gebeurtenissen van het afgelopen anderhalf jaar hebben op onze redacties geleid tot een nadere beschouwing over de rol van de journalistiek in de samenleving schrijft de NOS als antwoord op de vraag om een overzicht van multiculturele programma s. 1 Deze hernieuwde kritische instelling heeft geleid tot meer aandacht voor de multiculturele samenleving: zowel voor de ontwikkelingen binnen de etnische groeperingen zelf, als voor de wijze waarop autochtone en allochtone Nederlanders met elkaar samenleven. De NOS concludeert dat je op basis van dat beleidsmatige uitgangspunt in feite veel van de NOS programma s op radio en televisie multicultureel kunt noemen. Toch doet men dat bewust niet, omdat het criterium ligt bij de nieuwswaardigheid van gebeurtenissen en niet bij het feit dat ze op de multiculturele samenleving betrekking hebben. Er komt dan ook geen NOS-programma voor op onze lijst. De TROS neemt bewust afstand van deze rapportage, net als in Men stelt 2 : De TROS is geen tegenstander van de opname van multiculturele elementen in de programmering. Integendeel. Het gaat er echter om dat het primaat ligt bij de vraag of deze programmatisch interessant zijn, niet of aan een bepaald quotum wordt voldaan. Bij het maken van een programma zijn professionele motieven leidend. Het is dan niet nodig, zelfs stigmatiserend volgens de TROS, om multiculturele programmering apart te benoemen. We hebben begrip voor deze argumentatie. Toch vinden we het op dit moment van belang om datgene uit te lichten wat vanzelfsprekend is en hoort te zijn: de veelkleurigheid van onze programma s. Te vaak immers klinkt het verwijt dat de Publieke Omroep een wit bolwerk is. Deze rapportage maakt zichtbaar dat de werkelijkheid genuanceerder ligt. 1 mail Anne Kornman dd 8 mei brief Karel van Doodewaerd dd 13 maart 2003 pagina 06 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

7 2 Definitie en gegevensverzameling In 2002 is de definitie van een multicultureel programma vastgesteld en getoetst in de rapportage Multiculturele Programmering Definitie Multicultureel Programma Onder een multicultureel programma wordt verstaan: a. een programma waarin stelselmatig personen met een verschillende culturele/etnische achtergrond centraal staan. b. een programma waarin stelselmatig onderwerpen en/of verhalen aan de orde komen die gerelateerd zijn aan het multiculturele karakter van onze samenleving. c. een programma dat zich expliciet richt op een culturele en/of etnische minderheid, waarin de eigen taal en cultuur van die minderheid een rol kunnen spelen. Multicultureel betekent: uit elementen van verschillende etnische culturen bestaand. Het gaat om alle programmagenres:cultureel, informatief, een spelprogramma, een sportprogramma, een dramaserie, amusement etc. Alle publieke omroeporganisaties is gevraagd om aan de hand van deze definitie te rapporteren welke televisieprogramma s die in 2002 zijn uitgezonden onder deze definitie vallen en om aan te geven welke kosten daarmee gemoeid zijn geweest. Hoewel zij daartoe niet wettelijk verplicht zijn, hebben ook de 39F-omroepen, de educatieve omroepen, de NOS en de NPS meegewerkt aan de rapportage, in ieder geval wat betreft het televisiegedeelte. Aan alle omroepen is gevraagd om de definitie tevens toe te passen op de radioprogramma s die in 2002 zijn uitgezonden. Ook dit gaat buiten de wettelijke verplichting om. Ondanks het extra werk dat dit met zich mee bracht, hebben vrijwel alle omroepen aan het verzoek voldaan. Radioprogramma s worden niet volgens dezelfde systematiek geadministreerd als televisieprogramma s. Zo wordt er bijvoorbeeld geen MJB-code gebruikt om het genre aan te duiden. Door de zenderkleuring is het wel mogelijk om aan te geven waar het bijvoorbeeld om informatieve programma s gaat of om muziekprogramma s. Over radio zijn geen financiële gegevens opgenomen in het rapport. Dit bleek binnen de huidige systematiek niet mogelijk te zijn. Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 07

8 In 2001 is in de rapportage ook aangegeven op basis van welk criterium in de definitie het programma als multicultureel werd betiteld. Dit was bedoeld om evaluatie van de toepassing mogelijk te maken. In 2002 is daar niet meer naar gevraagd. Wel hebben een aantal omroepen een inhoudelijke toelichting gegeven op het multiculturele karakter van de programma s op de lijst. Deze zijn opgenomen in de grote lijnen, indien van toepassing. pagina 08 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

9 3 Bestedingen en zendtijd televisie 3.1 Bestedingen De AVRO, BNN, EO, KRO, NCRV, TROS, VARA en VPRO zijn volgens de wet verplicht te rapporteren over de bestedingen aan minderheden op televisie. In totaal werd door deze omroepen in 2002 ca miljoen besteed aan multiculturele programma s. De NPS besteedde in 2002 circa 8,5 miljoen aan multiculturele programma s. De overige omroepen (HUMAN, IKON, TELEAC, RVU, BOS, OHM) hebben in 2002 circa 7 miljoen besteed aan multiculturele programma s. Daarmee komt het totaal van de bestedingen van de Landelijke Publieke Omroep aan multiculturele televisieprogrammering in 2002 op 47 miljoen. Dat is tien miljoen meer dan in 2001 ( 37 miljoen). 3.2 Zendtijd per net Net als in 2001 wordt meer dan de helft van de multiculturele programma s uitgezonden op Nederland 3. Dit is het thuisnet van de NPS, die de wettelijke verplichting heeft om 20% van zijn televisiezendtijd aan minderheden te besteden. Maar ook de andere bespelers van Nederland 3 (VARA,VPRO, RVU) leveren een behoorlijk aandeel aan het veelkleurige karakter van dit net. De multiculturele kinderprogramma s, uitgezonden op Z@ppelin, zijn meegeteld in het aandeel van Nederland 3. Zendtijdverdeling Multiculturele programma's in 2002 Naar zender Nederland 2 20% Nederland 1 25% 375 uur 462 uur 1020 uur Nederland 3 55% Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 09

10 Op Nederland 2 hebben twee vaste bespelers (TROS en NOS) geen programmatitels geleverd voor deze rapportage. Opvallend is nog het relatief grote aandeel van 20%, waarbij vooral de rol van jongerenomroep BNN opvalt. Voor hen is multi-etniciteit onlosmakelijk verbonden met het jonge publiek waar zij zich op richten. In de dramaseries van BNN, zoals Costa en Finals, is de aanwezigheid van een multi-etnische cast vanzelfsprekend. Maar BNN maakte in 2002 ook de Grote integratie show, waarin op een speelse en amusante wijze verschillen tussen de bevolkingsgroepen van Nederland aan de orde kwamen. Voor Nederland 1 geldt een vergelijkbaar beeld als in De drie A-omroepen die dit net als thuisnet hebben (AVRO, KRO, NCRV) leveren ongeveer een gelijk aandeel in de multiculturele programmering. Nederland 1 huisvest daarnaast een aantal 39F omroepen, zoals BOS, IKON, NMO, OHM en RKK. Voor hen is multiculturele programmering een kerntaak. Het beeld dat uit de rapportage Multiculturele Programmering 2002 komt, sluit aan bij het beeld dat de Monitor Diversiteit 3 laat zien. In dit onderzoek is gekeken naar de representatie van gender, leeftijd en etniciteit bij de publieke en de commerciële televisiezenders. Ook in dit onderzoek zien we de grootste diversiteit op Nederland 3. Een op de vijf personen die op dit net in beeld aan het woord komt, behoort tot een van de etnische bevolkingsgroepen Zendtijd per genre Bij Nederland 1 valt op dat met name in de informatieve programma s en drama het multiculturele karakter naar voren komt. De AVRO draagt bij met series als ER en The Practice; de KRO met de serie Russen; de NCRV met de serie NYPD. In alle gevallen dramaseries waarin niet alleen de cast maar ook de verhaallijnen een afspiegeling zijn van de multiculturele samenleving. Veel levensbeschouwelijke programma s op Nederland 1 vallen onder de definitie. Programma s als Kruispunt (RKK) en Heilig Vuur (NCRV) geven structureel aandacht aan de discussie over het samenleven van verschillende etnische groepen en de tolerantie voor verschillende religieuze overtuigingen. Vanuit dit oogpunt is het vanzelfsprekend dat een groot aantal IKON programma s op de lijst voorkomt. Ook de Evangelische Omroep heeft dit jaar een aantal informatieve titels opgegeven als multicultureel. Het redactiebeleid bij deze EO programma s (zoals Knevel en Het elfde uur) is om altijd mèt mensen te spreken die in 3 Monitor diversiteit Publieke Omroep, febr auteurs: drs. G. Sterk en drs. B. van Dijck 4 Monitor Diversiteit, p.23 pagina 10 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

11 het brandpunt van de actualiteit staan en nooit òver hen. In een jaar als 2002 rechtvaardigt dat zeker een plaats tussen de multiculturele programma s. Nederland 3 geeft, net als in 2001, de grootste genrediversiteit te zien binnen de multiculturele programmering. Doordat jeugdzender Z@ppelin op het derde net uitzendt, is uiteraard ook een groot aandeel multiculturele kinderprogramma s hier te zien. Zendtijdverdeling Multiculturele programma's in 2002 Naar genre 100 % Jeugd Muziek Amusement Fictie Informatie TOTAAL Nederland 1 Nederland 2 Nederland Zendtijd per tijdvak De multiculturele programma s kennen een redelijke spreiding over de dag. Iets minder dan de helft staat geprogrammeerd in prime time. Dat betreft vooral eerste uitzendingen. Overdag zijn er meer herhalingen te zien. In totaal gaat het om 1857 uur. Dat is ongeveer 10% van de totale zendtijd. Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 11

12 Zendtijdverdeling Multiculturele programma's in 2002 Tijdvak vs 1e uitzending/herhaling 100 % herhaling 1e uitzending TOTAAL uur uur uur In uren Tijdvak 3.5 Publiek Minderhedenprogramma s zijn enkel interessant voor een kleine, intellectuele groep. De Publieke Omroep is er voor de elite en zeker niet voor de zwarten uit het volk. Prem Radhakishun windt er geen doekjes om in zijn artikel Integratie interesseert de publieken geen moer. 5 Deze uitspraak grijpt terug op een beperkte definitie van minderhedenprogrammering en doet geen recht aan de vele vormen van multiculturele programmering die er inmiddels zijn. Dit was in 2002 de reden om een bredere definitie vast te stellen voor Multiculturele Programmering. Dat moet wel, gezien de pluriformiteit van de Publieke Omroep. Op de eerste plaats komt de specifieke doelstelling van de omroepvereniging. Die bepaalt de keuzes ten aanzien van multiculturele programmering. De NPS maakt vanuit zijn doelstelling geheel andere multiculturele programma s dan netpartner VARA of jongerenomroep BNN. Omdat de Vara bewust investeert in de speurtocht naar goede debaters uit etnische minderheidsgroepen voor het programma Het Lagerhuis, staat dit op de lijst van multiculturele programma s, evenals het meer traditionele minderhedenprogramma Urbania van de NPS. 5 Kleurenkitsch; witte media in de multiculturele samenleving. Samenstelling Henriëtte Theunissen. UItgave NPS, p.17 pagina 12 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

13 Het achterliggende motief voor multiculturele programmering ligt in de opdracht aan de publieke omroep om ook etnische minderheden in onze samenleving te bedienen. Twintig jaar geleden gebeurde dat vooral met programma s in de eigen taal. Inmiddels zijn ook de etnische publieksgroepen zo divers van samenstelling en belangstelling, dat dit niet meer voldoende is. Het is dus van belang dat ook in de multiculturele programmering een zo groot mogelijke diversiteit aanwezig is. Laagdrempelige publiekstrekkers zijn even belangrijk als programma s die meer inspanning van de kijker vragen. Onderzoeker Joost de Bruin van de Universiteit van Amsterdam 6 concludeert dat jongeren niet geboeid worden door programma s die expliciet over minderheidsgroepen gaan. Wel hebben ze een speciale voorkeur voor programma s waarin mensen met diverse kleuren en culturen verschijnen, met name in ontspannende genres als soaps en spelletjes. Wat kunnen we zeggen over het publiek van multiculturele programma s? Het systeem van Kijk- en Luisteronderzoek geeft inzicht in kijkdichtheid en kijktijdaandeel en kan dat koppelen aan gegevens over de samenstelling van dat publiek naar leeftijd, opleiding en sekse. Helaas is het niet mogelijk om hierin een uitsplitsing te geven naar etnische afkomst. Daarvoor zijn de gegevens van KLO niet toereikend. Het onderzoek Mediagebruik Etnische Publieksgroepen, dat naar verwachting eind 2003 zal verschijnen, moet hierin meer inzicht geven. Toch kunnen we wel iets meer vertellen over het kijkerspubliek. We kijken naar twee zeer verschillende programma s van het derde net. In de netprofilering richt Nederland 3 zich op een progressief publiek, waarbij zware informatie en experimentele programmering niet geschuwd worden. Het programma Raymann is laat (NPS) wordt uitgezonden om uur op Nederland 3. Raymann is een late night show en geldt als een multicultureel programma volgens alle criteria in de definitie: de gastheer is van Surinaamse afkomst, de onderwerpen hebben vaak een relatie met de verschillende etnische groepen die in ons land samenleven, de Surinaamse taal en cultuur spelen een duidelijke rol. Het programma trekt gemiddeld ruim kijkers en heeft een kijktijdaandeel van 10%. Dat betekent dat een op de tien kijkers die op dat moment zijn televisietoestel had aanstaan, naar dit programma keek. Het cumulatief bereik, het aantal kijkers dat tenminste eenmaal meer dan vijf minuten naar dit programma heeft gekeken in 2002 is 2,9 miljoen. Een kwart van de kijkers is tussen de jaar. 6 Kleurenkitsch; witte media in de multiculturele samenleving. Samenstelling: Henriette Theunissen. NPS, Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 13

14 In het programma Lagerhuis (VARA) is het multiculturele karakter geïntegreerd in het programmaconcept. De discussiedeelnemers zijn een representatieve afspiegeling van de samenleving en de onderwerpen waarover gesproken wordt zijn met structurele regelmaat gerelateerd aan de multiculturele samenleving. Het trekt op prime time zaterdagavond een groot publiek: gemiddeld kijken meer dan mensen. Bijna de helft van de Nederlandse bevolking van 6 jaar en ouder heeft wel eens een (stuk) van een aflevering van dit programma gezien. 60% van het publiek is ouder dan 50 jaar. pagina 14 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

15 4 Radio De omroepen hebben aangegeven welke radioprogramma s in 2002 aan de definitie van een multicultureel programma voldoen. Dit is niet wettelijk verplicht, maar wel van belang vanuit het oogpunt van verantwoording. De Publieke Omroep vervult zijn opdracht immers niet alleen middels de drie televisienetten, maar geeft die opdracht ook gestalte op zijn vijf radiozenders. Juist op de radio is de diversiteit groot en kunnen we kleine doelgroepen adequaat bedienen, zelfs met programma s in de eigen taal. We hebben voor radio dezelfde definitie gehanteerd als voor televisie. Het stelselmatig aandacht besteden aan onderwerpen, personen of muziek vanuit verschillende etnische achtergronden is daarbij het leidende principe. De verantwoordings-systematiek bij radioprogramma s verschilt dermate van die bij televisie, dat het moeilijk is om hier eenduidige cijfers aan te geven. Omdat er geen wettelijke rapportageplicht is over de bestedingen op radio, laten we het financiële overzicht dus achterwege. De radiozenders hebben een horizontale programmering. Dat betekent dat programma s in principe dagelijks op hetzelfde tijdstip worden uitgezonden, alle weken van het jaar. In tegenstelling tot televisie, waarin programma s eenmalig of in een aantal afleveringen te zien zijn; en waarin het winterseizoen van geheel andere orde is dan het zomerseizoen. De programmatitels in het radio-overzicht zijn dan ook in aantal minder groot, maar beslaan opgeteld veel meer uren. 3FM, de popzender van de Publieke Omroep, is niet opgenomen in dit overzicht. Het format en de muziekkeuze van deze zender geven een zekere ruimte om popmuziek met etnische invloeden te laten horen. De NPS en BNN geven aan dat zij, gedreven door hun programmatische doelstelling, die ruimte zoveel mogelijk gebruiken. De marges die de centrale muzieksamenstelling geeft, zijn echter te smal om daadwerkelijk te kunnen spreken van een multicultureel programma. 4.1 Nieuws en informatie Uiteraard speelt 747 AM een grote rol in de multiculturele programmering. Deze zender biedt ruimte aan programma s voor specifieke doelgroepen, waarbij een deel in de eigen taal van die doelgroepen wordt uitgezonden. Op weekdagen zijn tussen 19:00 uur en 21:00 uur nieuws en actualiteiten te horen in het Marokkaans, Turks en Chinees. Dit zijn de programma s die de NPS verzorgt in het kader van zijn minderhedenopdracht. Op donderdag en vrijdagavond verzorgt de NMO tussen 21:00 uur en 22:00 uur een Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 15

16 programma in het Arabisch en Turks met religie en nieuws. In het weekend biedt de EO programma s aan voor specifieke etnische groepen. Maar ook de dagprogrammering van 747 AM vertoont een hoog multicultureel gehalte. Het is de zender waar tijd is voor de documentaire, het gesprek en discussie. Maatschappelijke thema s en de veranderende samenleving komen daarbij volop aan de orde, bijvoorbeeld in Radio Urbania (NPS) en Halte 747 (VARA/RVU). Het programma Wereldnet (VPRO) dat iedere werkdag tussen 12:00 uur en 13:00 uur te horen is, heeft 180 correspondenten in de hele wereld die berichten over de dagelijkse nieuwsfeiten uit de hele wereld. Daarnaast zien we dat de multiculturele samenleving van invloed is op de culturele programma s als Dinsdag Desmet (HUMAN), De Avonden (VPRO) en de levensbeschouwelijke programma s als De Andere Wereld (IKON) op deze zender. Radio 1 is de nieuws en informatiezender van de Publieke Omroep. Tussen 07:00 uur en 09:00 uur, tussen 12:00 uur en 14:00 uur en tussen 17:00 uur en 19:00 uur verzorgt de NOS nieuws en actualiteiten in het Radio 1 Journaal. De nieuwsblokken hebben we buiten beschouwing gelaten in deze rapportage. Ze worden in de eerste plaats bepaald door het nieuws van dat moment. De toelichting die NOS RTV geeft op de programmakeuzes bij het NOS Journaal ten aanzien van de multiculturele samenleving is echter eveneens van toepassing op het Radio 1 Journaal: gevoed door de actualiteit doet men in de uitzendingen bewust verslag vanuit verschillende (etnisch-culturele) perspectieven, als dat van toepassing is. In de tussenuren wordt het programma op radio 1 gevuld met horizontaal geprogrammeerde informatieve programma s. Vrijwel iedere dag is daarbij een programma waarin stelselmatig onderwerpen en personen uit de multiculturele samenleving centraal staan. Radio 2 heeft een format waarin muziek en lichte informatie bepalend zijn. Opvallend is het zaterdagprogramma van Radio 2, waarin een aantal licht informatieve programma s zijn aangegeven waarin de multiculturele samenleving structureel aan bod komt: Capuccino (NCRV), Spijkers met Koppen (VARA) en Round Midnight (NPS). 4.2 Muziek Zoals hierboven vermeld heeft 3 FM, de popzender van de Publieke Omroep, een centraal muziekbeleid. Hierin is slechts marginaal ruimte voor muziek die voortkomt uit of gericht is op multi-etnische groepen. Culturele crossovers komen in de popmuziek echter regelmatig voor en krijgen dan ook ruimte op 3 FM. Met name BNN en de NPS pagina 16 Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie

17 maken gebruik van die ruimte. Dit is echter niet voldoende om het predikaat multicultureel aan de programma s te verbinden. In de nachtprogrammering van 3FM krijgen jonge presentatoren de ruimte om ervaring op te doen. Een van de doelstellingen bij dit opleidingsproject is dat er jongeren uit etnische minderheden deelnemen. Ook in de muziekkeus en de onderwerpen wordt een multiculturele aanpak nagestreefd. Radio 4 is de klassieke muziekzender in brede zin. Er wordt aandacht besteed aan wereldmuziek, jazz en cross-over. De NPS brengt op deze zender programma s waarin klassieke muziek uit verschillende etnische culturen te horen is. Deze programma's zijn opgenomen in de lijst. Ook de VPRO besteedt in programma's als 'De wandelende tak", 'Urubicha' en 'Peasens en Moddergat' wekelijks, resp. dagelijks, veel aandacht aan muziek uit alle windstreken. Daarbij wordt muziek niet gecategoriseerd als multicultureel, maar wordt zgn. etnische muziek (of muziek uit andere culturen) als een volwaardig deel van de gehele muziek beschouwd. Publieke Omroep / Mediabeleid & Programmacoördinatie pagina 17