Wie is er aansprakelijk? De vinger op de zere plek. Evenement

Transcriptie

1 Wie is er aansprakelijk? De vinger op de zere plek. Evenement Michael Gerrits Avans Hogeschool s-hertogenbosch, 20 mei

2 Wie is er aansprakelijk? Dodelijk ongeval - Explosie in omkasting van vacuümbandinstallatie Explosief mengsel van ethanoldamp, zuurstof + ontstekingsbron Bedieningsinstructies installatie niet juist Géén eensluidende werkwijze gevolgd door personeel Gewijzigde werkwijze al sinds 2005, maar vrijwel niet gevolgd door personeel Gewijzigde werkwijze niet opgenomen in wettelijk verplichte veiligheidsdocumentatie Werknemer zwaar gewond, later in ziekenhuis overleden 2 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

3 Industriële veiligheid? Met dank aan: Nick de With, Fusacon 3 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

4 Is het in Nederland zoveel beter? Met dank aan: Nick de With, Fusacon 4 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

5 Is veiligheid nu echt zo belangrijk? In de machinebouw en aanverwante sectoren: Gebeuren ongevallen per jaar Verhoogt tijdsdruk de kans op ongeval met factor 1,5 Ontbreekt in 30% van de ongevallen de afscherming van de machine Niet goed begrijpen van veiligheidsvoorschriften speelt rol bij 5-10% van de ongevallen Bron: Ministerie van SWZ 5 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

6 Relevante veiligheidswetgeving EUROPESE WET Machinerichtlijn 2006/42/EG Richtlijn Arbeidsmiddelen 2009/104/EG Andere EU wetgeving (o.a. ATEX, EMC, chemicaliën,) NEDERLANDSE (KADER)WET NEDERLANDSE REGELGEVING Arbeidsomstandig- Warenwetbesluit Machines hedenbesluit LET OP: NIET COMPLEET Warenwet Arbeidsomstandighedenwet Burgerlijk Wetboek (BW) In verschillende wetten opgenomen Arbeidsomstandighedenregeling TERM Machine Arbeidsmiddel Werktuig/gereedschap 6 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

7 Handhaving Niet-naleving wetgeving Strafrecht Bestuursrecht Civiele recht Wetboek van Strafvordering Wet op de Economische Delicten Algemene wet Bestuursrecht Arbeidsomstandighedenwet Arbobesluit Burgerlijk Wetboek (BW) Wetboek van Strafrecht Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW wetgeving (2013) 7 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

8 CE-markering = De (juridische) verklaring van de fabrikant dat: Het product voldoet aan alle essentiële veiligheids- en gezondheidseisen, voortvloeiende uit de toepasselijke CE-markeringsrichtlijnen De volgens die CE-richtlijnen vereiste conformiteitbeoordelingsprocedures zijn gevolgd en toegepast = VERKLARING VAN AANSPRAKELIJKHEID 8 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

9 CE-markering óók essentieel voor werkgever Eigenaar/gebruiker machine kan tevens werkgever zijn: Verantwoordelijkheid werkgever (Boek 7, artikel 658, lid 1 BW): Zorgplicht = veilige werkomgeving en veilige arbeidsmiddelen Aansprakelijkheid werkgever (Boek 7, artikel 658, lid 2 BW): De werkgever is jegens de werknemer aansprakelijk voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij de werkgever aantoont dat aan zijn zorgplicht heeft voldaan 9 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

10 Uitwerking verantwoordelijkheid werkgever (I) Zorgplicht omvat óók voldoen aan de Arbowetgeving: HOGE RAAD 27 JULI 2007 Alle omstandigheden van het concrete geval meewegen bij de vraag of werkgever in zijn zorgplicht tekortgeschoten is. 10 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

11 Uitwerking verantwoordelijkheid werkgever (II) Schakelbepaling Arbowetgeving - CE-markering: Artikel 7.2 Arbobesluit: Machines dienen te voldoen aan de toepasselijke CE-markeringsrichtlijnen Rechtsvermoeden (tweede lid) 11 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

12 Stelling 1 Hoewel de machine voorzien is van CE-markering en vergezeld gaat van een EG-verklaring van overeenstemming, moet ik er als gebruiker/werkgever óók op toezien dat die machine daadwerkelijk aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen voldoet. JA of NEE? 12 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

13 Toelichting op stelling 1 JA: Richtlijn Arbeidsmiddelen (2009/104/EG)/Arbowetgeving hier centraal (gebruiksfase) Overeenstemming en veiligheid van de machine tijdens de gehele levensduur Rechtsvermoeden = niet alleen CE-markering en EG-verklaring van overeenstemming, maar ook dienen bedieningsinstructies juist te zijn EN te worden gevolgd (RvS 26 mei 2010, Rb. Gelderland 10 februari 2014) Arbeidsmiddel met CE-markering en EG-vvo ontslaat de werkgever niet van eigen verantwoordelijkheid (Rb. Leeuwarden 2 oktober 2008, spinningslijn) 13 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

14 Stelling 2 Ik kan als gebruiker/werkgever nooit als fabrikant van een machine worden beschouwd. JA of NEE? 14 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

15 Toelichting op stelling 2 ONJUIST -> Gebruiker wordt als fabrikant beschouwd: Zelf machine/installatie bouwen, samenstellen Zelf wijzigen/modificeren Fabrikant (artikel 2 Machinerichtlijn): Elke (natuurlijke of rechts)persoon die een machine ontwerpt en/of produceert teneinde haar onder zijn eigen naam of merk of voor eigen gebruik in de handel te brengen of voor eigen gebruik. Bij gebreke van een fabrikant, wordt elke persoon die de machine in de handel brengt of in bedrijf stelt, als fabrikant beschouwd. = verantwoordelijk voor overeenstemming bij in gebruik stellen Dus in die gevallen: zowel Machinerichtlijn 2006/42/EEG als Richtlijn Arbeidsmiddelen 2009/104/EG toepasselijk 15 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

16 Stelling 3 Dodelijk ongeval met aardappelpootmachine. Veiligheidsstangen niet aangebracht tijdens reparatiewerkzaamheden. Inspectie SZW beboet werkgever. De nabestaanden van de overleden werknemer houden de werkgever vervolgens ook nog civielrechtelijk aansprakelijk op basis van artikel 7:658 BW. Immers, zo stellen zij, nu de Inspectie van oordeel is dat de werkgever de Arbeidsomstandighedenregelgeving heeft overtreden, is de werkgever ook civielrechtelijk aansprakelijk. 16 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

17 Toelichting op stelling 3 NEE -> Rb. Middelburg 4 november 2009 Artikel 7:658 BW beoogt geen absolute waarborg voor bescherming tegen gevaar Zorgplicht omvat óók voldoen aan de Arbowetgeving, maar met enkele oordeel van Arbeidsinspectie dat dergelijke regelgeving niet in acht is genomen, staat niet al vast dat de werkgever is tekortgeschoten in die zorgplicht Wat van de werkgever in redelijkheid mag worden verwacht, hangt af van alle omstandigheden van het geval (HR 27 juli 2007) Zorgplicht o.b.v. omstandigheden niet geschonden (toolbox meetings, ervaring slachtoffer): werkgever niet aansprakelijk 17 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

18 Toelichting op stelling 3 (vervolg) Omgekeerde is ook niet geval -> Hof Den Bosch 12 juli 2011 belangrijke uitspraak voor de praktijk Inspectie SZW: Wél overtreding Arboregelgeving maar géén (bestuurlijke) boete omdat werkgever geen verwijt treft Voldoende invulling gegeven aan het Arbobeleid Slachtoffer was ervaren werknemer, die tevens een toezichthoudende rol vervulde op de werkvloer. Zo óók: De rechter in eerste instantie 18 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

19 Toelichting op stelling 3 (vervolg) ANDERS Hof Den Bosch dus in hoger beroep Algemeen Alle omstandigheden van het concrete geval meewegen: Hoge Raad 27 juli De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

20 Toelichting op stelling 3 (vervolg) De volgende omstandigheden zijn van belang: Het gaat hier om gebruik van een machine die naar haar aard het risico van ernstige ongevallen meebrengt: vergaande zorgplicht van de werkgever, ook ter voorkoming van schade door onwaarschijnlijke gedragingen van werknemers Hoewel slachtoffer een ervaren shiftleader was, brengt de functie en werkervaring van het slachtoffer (dit keer) niet met zich dat geen sprake is van schending zorgplicht Slachtoffer was niet uitsluitend veiligheidsman; daarnaast een groot aantal uitvoerende taken Technische dienst heeft (zij het onbedoeld) bijgedragen aan het ongeval Onvoorzichtige werkwijze ook te wijten aan de hoge werkdruk 20 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

21 Toelichting op stelling 3 (vervolg) Van belang zijnde omstandigheden (vervolg): De door het slachtoffer gebruikte methode is geen onderwerp van gesprek geweest tijdens toolbox meetings over veiligheid of in het kader van een RI&E inventarisatie De onderneming had speciale veiligheidsfunctionaris in dienst (Quality Environment Safety and Health Manager) Voornoemde functionaris geeft tijdens zitting toe dat de door het slachtoffer gehanteerde methode gebruikelijk en toegestaan was bij de onderneming Het lag op de weg van de onderneming om te onderzoeken of afdoende preventieve maatregelen mogelijk waren dan wel of een veiliger werking van de machine mogelijk was 21 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

22 Toelichting op stelling 3 (slot) Conclusie Hof Den Bosch: Onder al deze omstandigheden heeft de onderneming het risico in het leven geroepen dat een ongeval als het onderhavige kon plaatsvinden. De onderneming is als werkgever tekortgeschoten in haar zorgplicht. Uitspraak Hof Den Bosch de standaard voor de toekomst voor een veilige organisatie en gezonde bedrijfscultuur? 22 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

23 Laatste stelling Het schenden van de Arboverplichtingen leidt tot snellere aansprakelijkheid en tot hogere straffen. JA of NEE? 23 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

24 Toelichting laatste stelling JA -> Dodelijk ongeval Explosie vacuümbandinstallatie RECHTBANK GELDERLAND (Strafrechter), 10 februari 2014: Bedrijfsvoering niet op orde. Er was sprake van een in de praktijk gegroeide, risicovolle manier van werken, waarin bedrijf onvoldoende toezicht heeft gehouden. De rechtbank kwalificeert dat als een aanmerkelijke mate van verwijtbare onvoorzichtigheid. Het overlijden van werknemer was daarvan een redelijkerwijze te voorzien gevolg. Geldboete van voor overtreding van de Arbowet en dood door schuld NB: Fabriek = gesloten na ongeval 24 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

25 Het kan nog erger Conclusie: Uitspraak Hof Den Bosch inderdaad standaard anno De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

26 Uitsmijter: Wie is hiervoor aansprakelijk? 26 De informatie in deze presentatie bevat géén concreet juridisch advies; steeds eerst (juridisch) deskundige raadplegen. Alleen voor algemene informatieve doeleinden.

27 Bedankt voor uw belangstelling

28 Contactgegevens Mr. M.R.F. Gerrits Dijsselhofplantsoen BL Amsterdam Tel +31 (0)