1. Inleiding 1.1. Aanleiding

Transcriptie

1 MEMO ARCADIS NEDERLAND BV Utopialaan Postbus BA 's-hertogenbosch Tel Fax Onderwerp: Toetsing Flora en faunawet Radartoren Noordland Buiten (Neeltje Jans) 's-hertogenbosch, 20 december 2012 Van: G. Kos MSC. Afdeling: Divisie M&R Den Bosch Aan: Patrick van Iersel Projectnummer: B Opgesteld door: G. Kos MSC. Kopieën aan: Peter Meininger DIVISIE MILIEU & RUIMTE 1. Inleiding 1.1. Aanleiding Rijkswaterstaat voorziet de bouw van een radartoren op de strekdam van Noordland Buiten (ten westen van de Roompotsluis). De radartoren is voorzien binnen de Schelderadarketen als oplossing voor een lacune in de aanloopgebieden van de loodsposten Wandelaar (West) en Steenbank (Noord) (RBOI, 2011). De locatiekeuze is mede gebaseerd op een locatiestudie die is gemaakt voor de radartoren (Bosch Slabbers, 2011; Stabel, 2011). Onderliggende memo vormt een toetsing van de effecten van de bouw en exploitatie van de radartoren aan de Flora en faunawet. 1.2 Voorziene werkzaamheden en inrichting Ligging projectgebied De bouw van de nieuwe radartoren is voorzien aan de zuidkant van Neeltje Jans op de noordelijke strekdam van Noordland Buiten ten noordwesten van de Roompotsluis, zie Afbeelding 1. Het projectgebied bestaat echter niet alleen uit de locatie van de radartoren, maar ook uit het leidingentracé en de transportroute naar de toren. 1/15

2 Afbeelding 1: Ligging projectgebied bestaande uit: 1) locatie van de radartoren (groene ster) en 2) ligging van transportroute en leidingentracé (blauwe onderbroken lijn). Kaart afkomstig van ministerie van EZ. Huidige situatie In de huidige situatie is de strekdam bekleed met stenige bekleding. Zowel op de noordelijke als de zuidelijke strekdam staan windmolens. De vlakte gelegen tussen de noordelijke strekdam en de N57 is een spaarzaam begroeide plateau met steenslag en kleine breuksteen. Opgaande vegetatie ontbreekt grotendeels op dit plateau. Het plateau is uitgezonderd van de randen niet toegankelijk voor recreanten (borden met broedgebied, verboden te betreden ). Hoewel toegankelijk, zijn auto s niet toegestaan op de (onderhouds)wegen. Het nabijgelegen strand is wel toegankelijk voor recreanten (fietsers en wandelaars) en vooral in trek bij windsurfers. Ontwerp radartoren Afbeelding 2 geeft een beeld van de te realiseren radartoren. In het ontwerp is aangegeven dat de toren 113 meter hoog wordt en bestaat uit een cilindrische toren met de radar op de top van de toren. Geringe aanpassingen aan hoogte en ontwerp zijn nog mogelijk, maar de volgende afbeelding geeft alleen een beeld van de toren. Bijgebouwen zijn echter niet voorzien voor deze radartoren. In tegenstelling tot wat in het bestemmingsplan is opgenomen, is niet voorzien in de bouw van een tweede hulpradartoren (RBOI, 2011). 2/15

3 Afbeelding 2: Ontwerp van de radartoren (RBOI, 2011) en foto s van vergelijkbare radartorens (Bosch Slabbers, 2011). Werkzaamheden Voor de bouw van de radartoren is voorzien in de volgende werkzaamheden (niet noodzakelijkerwijs in deze volgorde): Aanvoer van materiaal is mogelijk over zowel land als water. Een loswal is reeds aanwezig in de voorhaven van de Roompotsluis. Transport vindt plaats over bestaande wegen of de verharde strekdam. Aanleggen van een fundering. Hiervoor is het noodzakelijk om de steenbekleding van de strekdam te openen. Bouw van de radartoren. Aanleggen van leidingen. Het gaat hierbij niet om een nieuw tracé maar om een reeds bestaand leidingentracé, zie voor het tracé ter hoogte van het plateau Afbeelding 3. De te vervangen kabels lopen vanaf het havenlicht op de kop van de strekdam naar het elektriciteitshuisje in de zuidoosthoek van het plateau. De kabels in de strekdam liggen in een betonnen kabelgoot. Vanaf circa de eerste windmolen liggen de kabels in het open veld aan de rand van het plateau. De goot wordt geopend of een goot wordt gegraven. De oude leidingen worden vervangen en de nieuwe leidingen worden in een buis gelegd, waarna de goot wordt gesloten of dichtgegooid. 3/15

4 Afbeelding 3: Ligging van kabels in en rond het plateau van Noordland Buiten. Binnen het groene kader liggen de kabels die vervangen worden. Uitgangspunten Bij de toetsing is uitgegaan van de volgende uitgangspunten. Indien van het ontwerp, de werkzaamheden en de uitgangspunten zoals hier beschreven wordt afgeweken dan is mogelijk een aanpassing van de toetsing vereist. Dit geldt ook voor het plaatsen van extra faciliteiten of (tijdelijke) bebouwing: De werkzaamheden aan de primaire waterkering worden uitgevoerd buiten het stormseizoen (loopt van 1 oktober tot 1 april). De werkzaamheden duren circa drie maanden. Om effecten op broedende vogels te voorkomen, worden de werkzaamheden zoveel mogelijk afgestemd op het broedseizoen. Heien is niet toegestaan. Trillen en boren zijn wel toegestaan, maar er moet trillingsarm gewerkt worden om de fundering van de windmolens niet aan te tasten. 4/15

5 De opdracht wordt met een zogenoemd D&C contract op de markt gezet. Dit betekent dat de aannemer bepaalt hoe hij het werk uitvoert (aan de hand van het hiervoor gegeven ontwerp en randvoorwaarden). Indien relevant geeft deze toetsing wel randvoorwaarden of maatregelen aan, om op die manier effecten op beschermde natuurwaarden te voorkomen. Gebruikte verlichting wordt naar de grond gericht, zodat er zo min mogelijk uitstraling is naar de omgeving. Permanente verlichting is alleen voorzien in de vorm van een lamp boven de deur van de radartoren. 1.3 Afbakening Voor onderliggende toetsing is de Flora en faunawet van belang. De informatie die in voorliggende toetsing is gebruikt, is grotendeels afkomstig van de rapporten en inventarisaties die Rijkswaterstaat heeft laten uitvoeren. 2. Beoordelingskader Het is mogelijk dat in het kader van de Flora en faunawet beschermde soorten aanwezig zijn in het projectgebied. Mogelijk ondervinden deze soorten effecten van de aanlegwerkzaamheden en exploitatie van de toren. In deze memo staat de vraag centraal of verbodsbepalingen voor beschermde soorten worden overtreden als gevolg van de werkzaamheden. Het wettelijke kader van de Flora en faunawet is gegeven in bijlage Aanwezigheid beschermde soorten Het projectgebied is relevant voor de volgende beschermde soorten: Verspreid op het plateau van Noordland Buiten staan enkele exemplaren grote kaardebol (Van der Linden et al., 2007; Meininger, 2012). Verder is aan de zuidkant van de Roompotsluis het grasklokje waargenomen (Van der Linden et al., 2007). De locatie van de radartoren zelf vormt voor zoogdieren geen geschikt leefgebied. Verder komen in de omgeving algemene grondgebonden zoogdieren voor als haas, konijn, veldmuis, bosmuis, vos, wezel en egel (Bekker et al., 2010). Afbeelding 4 en Afbeelding 5 geven de verspreiding van respectievelijk de gewone zeehond en de grijze zeehond. Beide soorten worden regelmatig waargenomen in de wateren rond de Roompotsluis, maar de zwaartepunten liggen niet nabij het projectgebied (zie ook website Geoloket Provincie Zeeland Natura 2000). De wateren binnen de verstoringszone van de werkzaamheden hebben voor beide soorten geen specifieke functie, zoals de zandplaten als de Roggenplaat dit wel hebben voor zeehonden. De wateren rond het projectgebied vormen foerageergebied voor beide soorten, incidentele aanwezigheid van een foeragerend individu is dan ook niet uitgesloten. 5/15

6 Afbeelding 4: Waarnemingen van de gewone zeehond in de periode (veelal waarnemingen vanaf het land) (website waarneming.nl). In de kaart zijn ook zwaartepunten in de verspreiding van de soort weergegeven (oranje cirkels) (Strucker et al., 2012, incl. tellingen vanuit de lucht) en het projectgebied (groene ster). Afbeelding 5: Waarnemingen van de grijze zeehond in de periode (veelal waarnemingen vanaf het land) (website waarneming.nl). In de kaart zijn ook zwaartepunten in de verspreiding van de soort weergegeven (oranje cirkels) (Strucker et al., 2012, incl. tellingen vanuit de lucht) en het projectgebied (groene ster). In en rond het projectgebied broeden verschillende vogelsoorten. Tabel 1 geeft een overzicht van de broedende vogels die zijn waargenomen in en rond het projectgebied. Vooral het plateau aan de voet van de noordelijke strekdam vormt broedgebied voor verschillende kustvogelsoorten. Ook het talud van de Buitenhaven blijkt in gebruik bij broedende steltlopers. De duinstruwelen zijn vooral in trek bij kleinere zangvogels. 6/15

7 Tabel 1: Aantal broedparen/territoria per soort waargenomen in en rond het projectgebied (Meininger, 2012). Soort Plateau Noordland-Buiten Talud van de buitenhaven Nabijgelegen 100 meter van duingebied Scholekster Bontbekplevier Zilvermeeuw Kleine mantelmeeuw Stormmeeuw Dwergstern Fitis Braamsluiper Heggenmus Nachtegaal Waarnemingen van amfibieën en reptielen zijn op Neeltje Jans niet gedaan (website RAVON). Mogelijk dat in de wateren rond het projectgebied beschermde vissen voorkomen. 4. Effecten op beschermde soorten De volgende tabel geeft een overzicht van de effecten op beschermde soorten. Het gaat hierbij alleen om de tijdelijke effecten van de bouw. Als gevolg van de exploitatie is verder niet voorzien in effecten op beschermde soorten, omdat de radartoren geen geluid maakt, de verlichting verwaarloosbaar is en de locatie niet leidt tot ruimtebeslag op leefgebieden van zwaar beschermde soorten. Tabel 2: Overzicht van beschermde soorten, beschermingscategorieën en mogelijke effecten. Soort Grote kaardebol, grasklokje Algemeen voorkomende, grondgebonden zoogdieren Gewone zeehond Beschermingscategorie Tabel 1 Tabel 1 Tabel 3 Grijze zeehond Tabel 2 Mogelijke effecten Geen effecten. De soorten groeien niet op de locatie van de nieuwe radartoren of bestaande wegen. Verstoring of vernietiging van groeiplaatsen is vooralsnog niet voorzien. Beperkte effecten. De locatie van de radartoren en de aanvoerwegen vormen geen geschikte leefgebieden voor grondgebonden zoogdieren. Het leidingentracé op het plateau is mogelijk leefgebied, maar de aanwezigheid van kleine zoogdieren is beperkt door de verstoring van recreanten en beperkte aanwezigheid van vegetatie. Toch is het niet uitgesloten dat als gevolg van transport en werkzaamheden een enkel individu gedood of verstoord wordt. Geen effecten. In de omgeving komt hoogstens een foeragerend individu door. Omdat trillingsarm gewerkt moet worden en de trillingen op de strekdam (en niet in het water) plaatsvinden is de uitstraling van het effect beperkt. De omgeving van het projectgebied wordt hoogstens voor de duur van de werkzaamheden gemeden, binnen de verstoringszone bevinden zich echter geen onvervangbare functies voor deze soorten. 7/15

8 Soort Broedvogels Vogels Vissen Tabel 2/3 Mogelijke effecten Alleen effecten als de werkzaamheden in het broedseizoen aanvangen. De werkzaamheden zijn in twee delen met verschillende effecten op te splitsen: - Bouw van de radartoren inclusief transport. Deze werkzaamheden gaan niet direct ten koste van nesten maar leiden wel tot verstoring van de omgeving. Wanneer de werkzaamheden buiten het broedseizoen aanvangen, zijn effecten te voorkomen. Indien vogels de werkzaamheden als verstorend ervaren, bestaat nog de mogelijkheid om zich te vestigen op een andere locatie. De verwachting is dat de meeste broedvogels bij aanvang van de werkzaamheden voorafgaand aan de werkzaamheden gebruik blijven maken van de broedplaatsen. Het gaat hier om soorten die honkvast zijn en gebruik blijven maken van de broedplaats. Wanneer in het broedseizoen (grofweg tussen 15 maart en 15 juli) begonnen wordt, is mogelijk sprake van verstoring van broedende vogels en daarmee het vernietigen van broedsels. - Aanleg van kabels en leidingen. Dit gaat mogelijk wel ten koste van nesten. Voor deze werkzaamheden geldt dat wanneer de werkzaamheden beginnen in het broedseizoen dat er effecten zijn op nesten als gevolg van vernietiging en verstoring. Dit heeft te maken met het feit dat soorten aanwezig blijven ondanks de verstoring. Doordat niet over de gehele lengte van het tracé tegelijk gewerkt wordt, blijft daardoor de risico op vernietiging bestaan tijdens de werkzaamheden. Geen effecten. Omdat trillingsarm gewerkt moet worden en de trillingen op de strekdam (en niet in het water) plaatsvinden is de uitstraling van het effect beperkt. De omgeving van het projectgebied wordt hoogstens voor de duur van de werkzaamheden gemeden, binnen de verstoringszone bevinden zich echter geen onvervangbare functies voor deze soorten. 5. Toetsing Tabel 3 hieronder geeft de mogelijke overtreding van verbodsbepalingen weer als gevolg van de effecten. Het gaat hierbij alleen om de soorten waarvoor effecten niet zijn uitgesloten in Tabel 2. Tabel 3: Overzicht van beschermde soorten en mogelijke overtreding van verbodsbepalingen. Soort Grote kaardebol, grasklokje Algemeen voorkomende zoogdieren Beschermingscategorie Beschermingscategorie Tabel 1 8 X 9 X X 12 Toelichting Alle tabel 1-soorten waarvoor mogelijk verboden handelingen plaatsvinden, zijn algemeen voorkomende soorten. Ten aanzien van deze soorten geldt een vrijstelling bij ruimtelijke ingrepen, mits sprake is van zorgvuldig handelen. Daarnaast mag de ingreep geen wezenlijke invloed hebben op de gunstige staat van instandhouding. Alle tabel 1-soorten waarvoor mogelijk verboden handelingen plaatsvinden, komen algemeen voor in de omgeving van het plangebied. Het onopzettelijk doden van enkele exemplaren en (tijdelijk) vernietigen van vaste groei-, rust- en verblijfplaatsen heeft geen wezenlijke invloed op deze soorten. Ten aanzien van deze soorten zijn specifieke eisen aan uitvoering in het kader van zorgvuldig handelen niet altijd effectief. Iedere werkwijze leidt tot het mogelijk onopzettelijk doden van kleinere grondgebonden zoogdieren. Grotere soorten mijden het plangebied voor de duur van de werkzaamheden (vluchtgedrag). 8/15

9 Soort Beschermingscategorie Broedvogels Vogels X X 12 Toelichting Effecten op vogels dienen voorkomen te worden. In de praktijk worden voor het verstoren van broedende vogels en de vernietiging van nesten geen ontheffing afgegeven. Door het nemen van maatregelen zijn effecten te voorkomen: - Voer werkzaamheden uit buiten het broedseizoen (loopt ongeveer van 15 maart tot 15 juli). Voor het werk aan de kabels en leidingen is voorzien dat deze pas aanvangen na het broedseizoen (uitvoering periode 15 augustus 1 oktober) om daarmee vernietiging van nesten te voorkomen. - Indien het niet mogelijk is om buiten het broedseizoen te werken: begin de werkzaamheden voor aanvang van het broedseizoen. Dit geldt mogelijk voor de bouw van de radartoren en daaraan gerelateerde transport. Vogels hebben dan de mogelijkheid om zich aan te passen. Voor het leidingenwerk is dit overigens niet het geval. De aanwezige vogels zijn zeer plaatstrouw en daardoor is vernietiging van nesten niet uit te sluiten bij werkzaamheden in het broedseizoen. Daarom is voorzien om het leidingenwerk buiten het broedseizoen (uitvoering 15 augustus 1 oktober) uit te voeren. - Controleer bij werkzaamheden voortdurend op de aanwezigheid van broedende vogel en neem passende maatregelen. De controles en de maatregelen worden gedaan, bedacht en tot uitvoering gebracht door of onder leiding van een deskundig ecoloog. Artikel 8: Het is verboden planten, behorende tot een beschermde inheemse plantensoort, te plukken, te verzamelen, af te snijden, uit te steken, te vernielen, te beschadigen, te ontwortelen of op enigerlei andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen. Artikel 9: Het is verboden dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te doden, te verwonden, te vangen, te bemachtigen of met het oog daarop op te sporen. Artikel 10: Het is verboden dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, opzettelijk te verontrusten. Artikel 11: Het is verboden nesten, holen of andere voortplantings of vaste rust of verblijfplaatsen van dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Artikel 12: Het is verboden eieren van dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te zoeken, te rapen, uit het nest te nemen, te beschadigen of te vernielen. 9/15

10 6. Conclusie Voorzien is in de bouw van een radartoren op de strekdam van Noordland Buiten. Dit heeft (mogelijk) effecten op waarden die beschermd zijn in het kader van de Flora en faunawet: In het projectgebied en omgeving komen (mogelijk) beschermde soorten voor. Het gaat hierbij om grote kaardebol, grasklokje, algemeen voorkomende grondgebonden zoogdieren (tabel 1), grijze zeehond (tabel 2), gewone zeehond (tabel 3) en broedvogelsoorten (vogels). Als gevolg van de werkzaamheden zijn effecten voorzien op algemeen voorkomende soorten zoogdieren (tabel 1). Door de ontwikkelingen is voorzien dat verbodsbepalingen mogelijk worden overtreden. Voor tabel 1 soorten geldt een vrijstelling voor algemeen voorkomende soorten (tabel 1). Het is voor de werkzaamheden niet nodig om vervolgonderzoek uit te voeren of een ontheffing van de verbodsbepalingen aan te vragen. Hierbij zijn de volgende zaken wel van belang: De werkzaamheden beperken zich tot de strekdam waar de radartoren wordt gebouwd en de bestaande wegen en leidingentracé. Wanneer hiervan wordt afgeweken, is het noodzakelijk om te kijken naar de aanwezigheid en effecten op beschermde soorten (zie ook Conclusies en aanbevelingen in Meininger, 2012). Een fasering van werkzaamheden is noodzakelijk om effecten op broedende vogels te voorkomen. Voor het overtreden van verbodsbepalingen van vogels zonder jaarrond beschermde nestplaats is het niet mogelijk een ontheffing te krijgen. Begin de werkzaamheden daarom niet in het broedseizoen, maar begin de werkzaamheden voorafgaand of na afloop van het broedseizoen. 7. Bronnen Bekker, J.P., Calle, L., Dobbelaar, S., Fortuin A., Jacobusse, C. & Kraker, K. de, Zoogdieren in Zeeland; Fauna Zeelandica Deel 6, Zoogdierwerkgroep Zeeland & Het Zeeuwse Landschap. Bosch Slabbers, Locatiestudie Radartoren Neeltje Jans. In opdracht van Gemeenschappelijk Nautisch Beheer Scheldegebied. D.d. maart Linden, M.G.A.M. van der, Tummers, S.D.M. & Molenaar T.P., Inventarisatie Zeeuwse Dammen. In opdracht van Rijkswaterstaat Zeeland. Projectnummer NC , d.d. 31 augustus Meininger, P., Broedvogels en planten Noordland Buiten D.d. 20 augustus RBOI, Veere Neeltje Jans Bestemmingsplan. In opdracht van Windpark OSK BV. Kenmerk NL.IMRO BPNjaAp VG01. D.d Stabel, M.L.M., Locatiekeuze en onderbouwing Radartoren Neeltje Jans. In opdracht van Gemeenschappelijk Nautische Beheer Scheldegebied. Projectnummer , revisie 03, d.d. mei Strucker, R.C.W., F.A. & Lilipaly, S., Watervogels en zeezoogdieren in de Zoute Delta 2010/2011. RWS Waterdienst BM 12.07, Vlissingen, maart /15

11 Websites Geoloket Provincie Zeeland Natura 2000: RAVON: 11/15

12 Bijlage 1: Flora en faunawet De Flora en faunawet, die in april 2002 in werking is getreden, beschermt een groot aantal plant en diersoorten. In artikel 8 t/m 12 van de Flora en faunawet is opgenomen welke handelingen niet toegestaan zijn (zie onderstaand tekstkader). De werkzaamheden kunnen strijdig zijn met de verbodsbepalingen uit de Flora en faunawet. In sommige gevallen is het overigens mogelijk het plan zo uit te voeren dat overtreding van de genoemde verbodsbepalingen niet aan de orde is (zie tekstkader over de verbodsbepalingen van de Flora en faunawet). Wanneer dit niet mogelijk blijkt te zijn, moet een ontheffing aangevraagd worden, die het ministerie van Economische Zaken (voorheen ministerie van EL&I, daarvoor ministerie van LNV) alleen onder bepaalde voorwaarden verstrekt. Verbodsbepalingen Flora en faunawet Artikel 8. Het is verboden planten, behorende tot een beschermde inheemse plantensoort, te plukken, te verzamelen, af te snijden, uit te steken, te vernielen, te beschadigen, te ontwortelen of op enigerlei andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen. Artikel 9. Het is verboden dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te doden, te verwonden, te vangen, te bemachtigen of met het oog daarop op te sporen. Artikel 10. Het is verboden dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, opzettelijk te verontrusten. Artikel 11. Het is verboden nesten, holen of andere voortplantings of vaste rust of verblijfplaatsen van dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Artikel 12. Het is verboden eieren van dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te zoeken, te rapen, uit het nest te nemen, te beschadigen of te vernielen. Om helder te krijgen of er verboden handelingen vanwege de Flora en faunawet plaats vinden en of daarvoor eventueel een ontheffing noodzakelijk is, dienen de volgende vragen beantwoord te worden: 1. Zijn er beschermde planten of dieren in het project en verstoringsgebied aanwezig, en zo ja, welke? 2. Kunnen er verboden handelingen vanwege de Flora en faunawet optreden op deze soorten ten gevolge van de uitvoering van het project? Op basis van de bestaande gegevens en veldbezoeken geven wij een actueel en dekkend beeld van de aanwezige, wettelijk beschermde flora en fauna in het onderzoekgebied. In 2005 is een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) in werking getreden, welke behoort bij de Flora en faunawet. Een belangrijke wijziging met deze AMvB is dat voor algemeen voorkomende soorten een vrijstelling geldt. Voor deze soorten is het, onder voorwaarden, niet meer noodzakelijk om een ontheffing aan te vragen. In de AMvB zijn verschillende beschermingscategorieën onderscheiden (zie onderstaande tabel). 12/15

13 Tabel 4: Beschermingscategorieën Flora en faunawet. Categorie Ontheffing of vrijstelling bij ruimtelijke ontwikkelingen Tabel 1 Algemene soorten Algemene vrijstelling van de verboden 8 tot en met 12, wel zorgplicht, m.u.v. artikel 10 Tabel 2 Overige soorten Tabel 3 Soorten van bijlage 1 van de AMvB Tabel 3 Soorten op Bijlage IV Europese Habitatrichtlijn Vrijstelling mogelijk, mits gebruik wordt gemaakt van een door de minister goedgekeurde gedragscode; anders ontheffing noodzakelijk (toetsing aan gunstige staat van instandhouding en zorgvuldig handelen). Eventueel mitigatie- en compensatieplicht. Ook kan door het ministerie een beschikking worden afgegeven waarin goedkeuring wordt gegeven voor maatregelen ter voorkoming van het overtreden van verbodsbepalingen. Deze goedkeuring heeft de vorm van een afwijzing van de ontheffingsaanvraag, m.u.v. artikel 10 Voor volgens art 75 lid 6 bij AMVB aangewezen soorten geldt een zwaar beschermingsregime. Voor deze soorten geldt, ook wanneer wordt gewerkt volgens een goedgekeurde gedragscode, geen vrijstelling voor ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Ontheffing voor het overtreden van verbodsbepalingen kan alleen verleend worden wanneer: - er geen andere bevredigende oplossing bestaat; - er sprake is van een bij AMvB bepaald belang. Voor deze groep is per AMvB bepaald dat een ontheffing verleend kan worden (met inachtneming van het voorgaande) bij: dwingende reden van groot openbaar belang; ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (zolang er geen sprake is van benutting of gewin) van de beschermde soort; enkele andere redenen die geen verband houden met ruimtelijke ontwikkeling, zoals volksgezondheid, openbare veiligheid, voorkomen van ernstige schade; - er geen afbreuk wordt gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de soort; - er zorgvuldig wordt gehandeld. Ook kan door het ministerie een beschikking worden afgegeven waarin goedkeuring wordt gegeven voor maatregelen ter voorkoming van het overtreden van verbodsbepalingen. Deze goedkeuring heeft de vorm van een afwijzing van de ontheffingsaanvraag. Voor volgens art 75 lid 6 aangewezen soorten die voorkomen op bijlage IV van de Habitatrichtlijn geldt een zwaar beschermingsregime. Voor deze soorten geldt, ook wanneer wordt gewerkt volgens een goedgekeurde gedragscode, geen vrijstelling voor ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Ontheffing voor het overtreden van verbodsbepalingen kan alleen verleend worden wanneer: - er geen andere bevredigende oplossing bestaat; - er sprake is van een bij AMvB bepaald belang. Voor deze groep is bij AMvB bepaald dat een ontheffing verleend kan worden (met inachtneming van het voorgaande) bij: dwingende reden van groot openbaar belang Nb: voor deze groep kan er geen ontheffing worden verleend op basis van het belang ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Volgens de AMvB kan dit wel, echter uitspraken van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) laten zien dat de AMvB op dit punt een onjuiste implementatie van de Europese Habitatrichtlijn is. enkele andere redenen die geen verband houden met ruimtelijke ontwikkeling, zoals volksgezondheid, openbare veiligheid, voorkomen van ernstige schade; - er geen afbreuk wordt gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de soort; - er zorgvuldig wordt gehandeld. Ook kan door het ministerie een beschikking worden afgegeven waarin goedkeuring wordt gegeven voor maatregelen ter voorkoming van het overtreden van verbodsbepalingen (EZ hanteert nu de term Positieve Afwijzing ). Deze goedkeuring heeft de vorm van een afwijzing van de ontheffingsaanvraag. 13/15

14 Vogels Vanwege de bepalingen in de Europese Vogelrichtlijn, die overgenomen zijn in de Flora en faunawet, geldt er voor vogels een afwijkend beschermingsregime. De Vogelrichtlijn staat een ontheffing alleen toe wanneer: geen andere bevredigende oplossing bestaat; tevens sprake is van één van de volgende belangen: Bescherming van flora en fauna. Veiligheid van luchtverkeer. Volksgezondheid en openbare veiligheid. Dit betekent dat voor het verstoren van broedende vogels, hun eieren of jongen slechts in uitzonderlijke gevallen ontheffing kan worden verleend voor een ruimtelijke ingreep, namelijk als voldaan is aan het bovenstaande. In de praktijk betekent dit dat voor vogels gestreefd moet worden naar het voorkomen van het overtreden van verbodsbepalingen. In veel gevallen kan overtreding van verbodsbepalingen worden voorkomen door (verstorende) werkzaamheden buiten het broedseizoen (de perioden dat het nest in gebruik is voor het broeden of grootbrengen van jongen) aan te laten vangen. Binnen de groep van vogels zijn er soorten waarvan het nest wordt aangemerkt als een zogenaamde vaste rust of verblijfsplaats. Dergelijke verblijfplaatsen zijn jaarrond beschermd onder artikel 11 van de algemene verbodsbepalingen, en vormen de meest streng beschermde groep. Vaste rust en verblijfplaatsen van vogels zijn aangewezen in de aangepaste lijst jaarrond beschermde vogelnesten (Ministerie van LNV, 2009) en bestaan uit de categorieën van vogelsoorten opgenomen in onderstaande tabel. Tabel 8: Categorieën jaarrond beschermde nesten. Categorie Categorie 1 Categorie 2 Categorie 3 Categorie 4 Categorie 5 Type verblijfplaatsen Vaste rust- en verblijfplaatsen; nesten die, behalve gedurende het broedseizoen als nest, buiten het broedseizoen in gebruik zijn als vaste rust- en verblijfplaats. Nesten van koloniebroeders; nesten van koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn, of afhankelijk van bebouwing of biotoop Honkvaste broedvogels en vogels afhankelijk van bebouwing; nesten van vogels, zijnde geen koloniebroeders, die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn, of afhankelijk van bebouwing of biotoop Vogels die zelf niet in staat zijn een nest te bouwen; vogels die jaar in jaar uit gebruik maken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen Niet jaarrond beschermd, inventarisatie gewenst; nesten van vogels die weliswaar vaak terugkeren naar de plaats waar zij het jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar die wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen. Of voor het (buiten het broedseizoen) wegnemen van jaarrond beschermde vaste rust en verblijfplaatsen een ontheffing noodzakelijk is, dient te worden vastgesteld met behulp van een zogenaamde omgevingscheck. Daarnaast is de noodzaak tot een ontheffing mede afhankelijk van de mogelijkheid tot het mitigeren (inclusief het aanbieden van vervangende nestgelegenheid) van negatieve effecten. 14/15

15 Zorgplicht Naast de verbodsbepalingen is in de Flora en faunawet ook een zorgplicht opgenomen (zie onderstaande tekstkader). Wanneer plannen worden ontwikkeld voor ruimtelijke ingrepen of voornemens ontstaan om werkzaamheden uit te voeren, dient vooraf goed te worden beoordeeld of er mogelijke nadelige consequenties voor beschermde inheemse soorten zijn. In beginsel is daarvoor de initiatiefnemer zelf verantwoordelijk. Zorgplicht Flora en faunawet Artikel 2, lid 1: Een ieder neemt voldoende zorg in acht voor de in het wild levende dieren en planten, alsmede voor hun directe leefomgeving. Artikel 2, lid 2: De zorg, bedoeld in het eerste lid, houdt in ieder geval in dat een ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn handelen of nalaten nadelige gevolgen voor flora of fauna kunnen worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen achterweg te laten voor zover zulks in redelijkheid kan worden gevergd, dan wel alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd teneinde die gevolgen te voorkómen of, voor zover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen, deze zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken. De zorgplicht geldt altijd en voor alle planten en dieren, of ze beschermd zijn of niet, en in het geval dat ze beschermd zijn ook als er ontheffing of vrijstelling is verleend. De zorgplicht betekent niet dat er geen dieren mogen worden gedood, maar wel dat dit, indien noodzakelijk, op zodanige wijze gebeurt op zodanige wijze gebeurt dat het leiden zo beperkt mogelijk is. 15/15