Klopt het dat "wanbetalers" worden geboekstaafd en gestigmatiseerd? Vraag nr. 12 van 10 oktober 2003 van de heer CHRIS VANDENBROEKE

Transcriptie

1 Vraag nr. 12 van 10 oktober 2003 van de heer CHRIS VANDENBROEKE Studiebeurzen en schoolrekeningen Trends De minister kent mijn pleidooi voor de kosteloosheid van het basisonderwijs. De laatste jaren wordt er gewag gemaakt van twee "trends". Ten eerste daalt het percentage mensen die gebruikmaken van een studietoelage in het onderwijs ten opzichte van het aandeel dat er recht op heeft. Ten tweede stijgt het aantal wanbetalers in het onderwijs, d a t wil zeggen ouders die de schoolrekeningen van hun kind(eren) niet meer kunnen betalen. Graag zou ik de minister volgende vragen willen s t e l l e n, waarbij het duidelijk moet zijn dat het hier over twee zeer belangrijke maatschappelijke trends gaat. 1. Kloppen deze "trends" met de werkelijkheid? 2. Welk percentage mensen maakt gebruik van een studiebeurs in het onderwijs (lager, s e c u n- dair én hoger)? Procentueel ten opzichte van de hele bevolking en procentueel ten opzichte van het aandeel gerechtigden? Hoeveel mensen maken dan géén gebruik van een studiebeurs terwijl ze er wel recht op hebben (absolute cijfers en procentueel)? Kan de minister deze gegevens bezorgen van de laatste tien jaar? Welke conclusie trekt de minister uit deze cijfers? Hoe kan dit worden verbeterd? 3. Kunnen de gegevens worden bezorgd opgesplitst naar grootte van de studiebeurs? Is het niet vooral zo dat ouders die recht hebben op een kleine studiebeurs, ervan afzien? 4. Beschikt de minister over gegevens inzake het aantal wanbetalers in het onderwijs (absoluut en procentueel) ; er wordt gewag gemaakt van twee leerlingen per klas? Stijgt dit aantal (t.o. v. de laatste tien jaar)? 5. Heeft de minister een zicht op de totale grootte van de onbetaalde rekeningen (het verschuldigde bedrag) in Vlaanderen? Klopt het dat "wanbetalers" worden geboekstaafd en gestigmatiseerd? 6. Welke initiatieven werden er reeds genomen om de kosteloosheid van het basisonderwijs te garanderen en om de kosten transparanter te maken? Antwoord 1, 2 en 3. Op de vraag of de dalende trend van het percentage mensen dat gebruikmaakt van een studietoelage overeenstemt met de werkelijkh e i d, kan ik moeilijk een concreet antwoord g e v e n. Om dit te kunnen vaststellen, zou een wetenschappelijk onderzoek moeten gebeuren, onderzoek waarvan de resultaten dan nog met het grootste voorbehoud moeten worden geh a n t e e r d. Dit laatste is gebleken uit een aantal onderzoeken die in opdracht van het departement Onderwijs door het HIVA werden uitgevoerd inzake studiefinanciering ( H I VA : H o g e r Instituut voor de Arbeid red.). Ook in deze onderzoeken over de niet-opname van een stud i e t o e l a g e, de zogenaamde non-take up, k u n n e n geen aantallen worden gegeven. Er wordt in de rapporten onder meer gesproken van een aanzienlijk aantal, vooral dan in het secundair ond e r w i j s, een exact cijfer wordt evenwel niet verm e l d. Wat het hoger onderwijs betreft, w o r d t vermeld dat de non-take up veeleer beperkt is. Wat het hoger onderwijs betreft, rijst veeleer een probleem van doorstroming naar dit hoger onderwijs van bepaalde s o c i a a l-e c o n o m i s c h e g r o e p e n, dan wel dat de studenten die hoger onderwijs volgen en die in aanmerking komen voor een studietoelage deze niet zouden aanvragen. Bovendien wordt steeds vermeld dat de n o n-take up berekend wordt op statistische cijfers inzake inkomsten. Die kunnen niet volledig gerelateerd worden aan de cijfers die door de afdeling Studietoelagen worden gebruikt om het referentie-inkomen te bepalen. Er kan ook geen rekening worden gehouden met een aantal bijkomende voorwaarden inzake nationaliteit of s t u d i e v o o r t g a n g. Als bijlage 1 bezorg ik het overzicht van de studies waaraan wordt gerefereerd. Hoe moeilijk het is om te kunnen vaststellen wie van de studerende populatie in aanmerking zou komen voor een studietoelage heb ik reeds uitvoerig uiteengezet in mijn antwoord op de

2 vraag om uitleg van de heer Luc Martens over de dienstverlening door de Vlaamse overheid wat onderwijs betreft, naar aanleiding van het jaarverslag van de Vlaamse Ombudsdienst en dan specifiek de vraag inzake de automatische toekenning van een toelage (Handelingen Com - missievergadering nr. 227 van 27 mei 2003, b l z. 5 red.). Het is dus niet mogelijk om de cijfers te bezorgen opgesplitst naar de grootte van de beurs. Als bijlage 2 bezorg ik wel een overzicht van de evolutie van het aantal aanvragen voor studietoelagen voor de voorbije tien jaar, per studieniveau en geplaatst tegenover de totale schoolpopulatie van het betrokken jaar. S t u d i e t o e l a- gen worden trouwens pas toegekend vanaf het secundair onderwijs; er kunnen dus uiteraard geen cijfers worden gegeven voor het basisonderwijs. Uit de cijfers blijkt dat er een dalende trend was wat het aantal aanvragen betreft. Voor enerzijds het hoger onderwijs steeg het aantal aanvragen voor een studietoelage opnieuw vanaf het academiejaar D i t was het eerste jaar waarin het nieuwe decreet voor studietoelagen voor het hoger onderwijs werd geïmplementeerd. Met dit decreet werden een aantal maatregelen doorgevoerd, w a a r d o o r meer studenten in aanmerking komen voor een s t u d i e t o e l a g e. Dit heeft dan uiteraard een effect gehad op het aantal aanvragen. Zoals reeds vermeld wordt de doelgroep in het hoger onderwijs goed bereikt. Voor anderzijds het secundair onderwijs is er een lichte stijging van het aantal aanvragen voor studietoelagen in het schooljaar E r werden 6% meer aanvragen ingediend ten opzichte van het schooljaar Deze stijging is onder meer bewerkstelligd door een aantal initiatieven die door de afdeling Studietoelagen werden genomen om de doelgroep zo maximaal mogelijk te bereiken. Ik licht deze initiatieven later toe. In 2001 werd door Dimarso een onderzoek uitgevoerd inzake de klantentevredenheid over de afdeling Studietoelagen. Ouders met kinderen in het secundair onderwijs signaleerden geregeld dat de administratieve last voor hen erg groot is in verhouding tot de het beursbedrag dat werd uitgekeerd. Dimarso was de mening toegedaan dat ouders vaak om die reden geen aanvraag indienden. Dat het vooral de ouders die recht hebben op een kleine studiebeurs zijn die afzien van hun recht op een studietoelage, lijkt, althans volgens dit onderzoek, te kloppen. Om aan de problematiek inzake non-take up en inzake administratieve belasting tegemoet te k o m e n, werden reeds heel wat inspanningen gedaan. Zo zijn er ten eerste gerichte acties gevoerd naar de leerlingen van het laatste jaar basisonderwijs én naar de leerlingen van het laatste jaar secundair onderwijs. Naar enerzijds leerlingen van het laatste jaar basisonderwijs omdat zij de overstap naar het secundair onderwijs maken en dus voor de eerste maal in aanmerking kunnen komen voor een studietoelage. Naar de leerlingen van het laatste jaar secundair onderwijs omdat zij doorstromen naar het hoger onderwijs waar de voorwaarden inzake wetgeving voor studietoelagen gunstiger liggen. Deze acties hadden reeds een positief effect; i n het secundair onderwijs steeg het aantal aanvragen met 6 %. In het hoger onderwijs bleef het aantal gelijk. Ten tweede, wat het administratieve aspect bet r e f t, werd het gezinsdossier ingevoerd. H i e r- door moet voor beursaanvragers (leerlingen of studenten) van eenzelfde gezin en eenzelfde studieniveau slechts één aanvraag meer worden ingediend en moeten slechts één maal de nodige documenten worden bijgevoegd. Ten derde worden meer gegevens uit het verleden hergebruikt, zodat de burger zelf minder moet worden bevraagd. Ten slotte wil ik hier nog aan toevoegen dat het lopende project inzake e-government bij de afdeling Studietoelagen een nog verder doorgedreven elektronische verwerking en de integratie van externe databanken beoogt. Dit zal de administratieve belasting nogmaals sterk doen a f n e m e n. Deze nieuwe toepassing zal operationeel zijn vanaf het school- en academiejaar en 5. Op de specifieke (deel)vragen m.b. t. h e t aantal wanbetalers kan geen antwoord worden g e g e v e n. Hierover zijn geen concrete cijfergegevens voorhanden. 6. Sinds het "mozaïekdecreet" is bepaald dat gefinancierde of gesubsidieerde kleuter-, lagere en basisscholen geen bijdragen kunnen vragen voor onderwijsgebonden kosten die noodzake-

3 lijk zijn om een eindterm te realiseren of een ontwikkelingsdoel na te streven. Wel kunnen scholen een bijdrage vragen voor materialen en activiteiten die het bereiken van de eindtermen of ontwikkelingsdoelen aanschouwelijk maken. Na overleg binnen de participatie- of schoolraad bepalen de schoolbesturen de lijst van zulke bijdragen die aan de ouders kunnen worden gevraagd. Vanaf het schooljaar moet deze bijdragenlijst in het schoolreglement opgenomen w o r d e n, zodat ouders aan het begin van het schooljaar een zicht krijgen op de bijkomende k o s t e n. De bedoeling van deze maatregel was dus om de kosten transparanter te maken. Uit een recent onderzoek van het HIVA blijkt dat ruim 80 % van de scholen effectief over een bijdrageregeling voor de ouders beschikt. Om er onder meer voor te zorgen dat basisscholen in staat zijn om kosteloos onderwijs aan te b i e d e n, zijn de werkingsmiddelen voor het basisonderwijs gestegen en nemen deze werkingsmiddelen tot 2006 verder toe. Een overzicht van deze stijging is als bijlage 3 toegevoegd. Bijlage 1 Overzicht van studies inzake studietoelagen Methoden en studiefinanciering, deel III, empirische studie voor de Vlaamse Gemeenschap KU Leuven, Hoger Instituut voor de Arbeid, I. Nicaise o.l.v. H Cossey Onderzoek in opdracht van de gemeenschapsminister van Onderwijs en Vorming, 1987 Studietoelagen en participatie in het hoger onderwijs J.P. Verhaeghe, L. Ackaert, I. Nicaise, J. Bollens, S. Groenez Eindrapport OBPWO-project 97.00, maart 2000 Studiekosten in het hoger onderwijs; Wat het kost om deel te nemen aan het hogeschool- en universitair onderwijs J. Bollens, S. Groenez, I. Vleugels (onderzoekers), J. Bollens en J.P. Verhaeghe (promotoren) Eindrapport van het onderzoek in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, d e p a r t e- ment Onderwijs, OBPWO Januari 2000 Studiekosten in het secundair onderwijs Een onderzoek naar de studiekosten die ouders dragen ten gevolge van het schoolgaan van hun kinderen I. Fripont, H. De Vos (onderzoekers), J. Bollens, J.P. Verhaeghe (promotoren) Eindrapport van het onderzoek in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, d e p a r t e- ment Onderwijs, OBPWO Februari 2001 Klantentevredenheid over werkstations, schoolbeheerteams en de dienst Studietoelagen Kwalitatief onderzoek Studie uitgevoerd door Dimarso, in opdracht van het departement Onderwijs, 2001 K U Leuven : Katholieke Universiteit Leuven ; OPBWO : onderwijskundig beleids- en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek red.

4 Bijlage 2 Overzicht van het aantal aanvragen van studietoelagen, opgesplitst naar studieniveau en geplaatst ten opzichte van de totale schoolpopulatie (overzicht van ) Jaar SO Schoolpopulatie % ,9 % ,6 % ,2 % ,9 % ,5 % ,2 % ,0 % ,1 % ,0 % ,2 % Jaar HO Schoolpopulatie % ,2 % ,8 % ,9 % ,6 % ,2 % ,7 % ,5 % ,5 % ,0 % ,6 % Bijlage 3 Algemeen overzicht van de stijging van de middelen voor het basisonderwijs De afgelopen jaren kreeg het basisonderwijs al een flinke financiële injectie door de zogenaamde Po l- d e r- en Ti v o l i - a k k o o r d e n. Het Polderakkoord van eind 97 voorzag in een stijging van de werkingsmiddelen voor het basisonderwijs met 29,75 miljoen euro (1,2 miljard fr.) tegen Het daaropvolgende Tivoli-akkoord bepaalde dat de stijging van het werkingsbudget 76,92 miljoen euro (3,103 miljard fr.) zou bedragen gespreid over de begrotingsjaren (d.w. z. een hoger bedrag en sneller dan opgenomen in het Polderakkoord). Sinds 2000 zijn in uitvoering van het regeringsakkoord nog belangrijke bedragen toegevoegd aan de werkingsmiddelen basisonderwijs om tegemoet te komen aan de vraag naar meer administratieve o m k a d e r i n g. In 2000 is het budget nogmaals verhoogd met 9,891 miljoen euro (399 miljoen fr. ).D e totale verhoging van het werkingsbudget na de begroting 2000 bedroeg dus al 86,812 miljoen euro (3,502 miljard fr.). Dit bedrag werd in 2001 en 2002 telkens verhoogd met 6,197 miljoen euro (250 miljoen fr.) ingevolge CAO V van 22 mei 2000 ( CAO : collectieve arbeids - overeenkomst red.). Tegen 2006 bedraagt de verhoging van het werkingsbudget basisonderwijs reeds 99, 207 miljoen euro (4, 002 miljard fr.). In CAO VI is overeengekomen het werkingsbudget nogmaals te verhogen met 19, 831 miljoen euro ( miljoen fr. ). Deze verhoging wordt toegekend vanaf het schooljaar Dit bedrag wordt in 2003 nogmaals verhoogd met 2,496 miljoen euro ingevolge het inschrijven van een gedeelte van de

5 vroegere PC/KD-middelen in het werkingsbudget. De totale middeleninjectie in 2006 voor het basisonderwijs zal 121,534 miljoen euro (4,903 miljard fr.) bedragen. De middelen voor administratieve ondersteuning worden vanaf het schooljaar niet meer toegekend via de werkingsmiddelen. Het departement zal rechtstreeks de personeelsleden betalen die in de administratieve kern zijn opgenomen. H e t departement zal daarmee ook voor deze personeelsleden de functie van sociaal secretariaat overnemen van de scholen. Dit brengt ook een vermindering van de planlast met zich mee. Tabel volledig, inclusief administratieve ondersteuning Begrotingsjaar Bedrag in euro , , , , , , , , ,534 De werkingsmiddelen voor het schooljaar zullen dus niet op dezelfde wijze zijn samengesteld als het werkingsbudget voor het schooljaar Vanaf het schooljaar zullen immers middelen vanuit de werking overgeheveld worden naar de loonkredieten voor administratief personeel. Concreet worden volgende middelen overgeheveld uit de werkingsmiddelen naar de loonkredieten voor administratief personeel : de middelen die opgenomen waren in de begroting 2000, namelijk 5,949 miljoen euro (240 miljoen fr.), en de middelen toegekend in CAO V 12,395 miljoen euro (500 miljoen fr.) en CAO VI 19,831 miljoen euro (800 miljoen fr.) worden opgenomen in de loonkredieten van het administratief personeel die rechtstreeks door het departement Onderwijs betaald zullen worden. In totaal gaat het hier om 38,18 miljoen euro (1,5 miljard fr.). Concreet gaat het om volgende financiële tabellen : Begrotingsjaar Bedrag in euro , , ,081 (incl. adm. ond.) ,319 (incl. adm. ond.) ,078 (incl. adm. ond.) ,766 (incl. adm. ond.) ,676 (excl. adm. ond.) ,890 (excl. adm. ond.) ,352 (excl. adm. ond.)