Kalmerende signalen De kunst van het overleven. Author: Turid Rugaas,, Vertaling: Hanneke van der Woud

Transcriptie

1 Kalmerende signalen De kunst van het overleven Author: Turid Rugaas,, Vertaling: Hanneke van der Woud Voor diersoorten die in roedels leven is het belangrijk om te kunnen communiceren met hun eigen soort. Zowel om samen te werken tijdens de jacht als om hun nakomelingen groot te brengen. En misschien wel het allerbelangrijkste: in vrede met elkaar te leven. Conflicten zijn gevaarlijk - ze veroorzaken lichamelijk letsel en verzwakken de roedel. En dat is iets dat geen enkele roedel zich kan veroorloven - het zal ervoor zorgen dat ze uitsterven. Honden leven in een wereld van zintuiglijke input: visuele, olfactorische (geur) en auditieve (gehoor) waarnemingen. Ze nemen gemakkelijk kleine details waar- een snel gebaar, een kleine verandering in het gedrag van de ander, de uitdrukking in onze ogen. Roedeldieren zijn zo goed in het opmerken van signalen dat een paard getraind kan worden om het kleiner worden van onze pupillen te zien. En een hond kan worden opgeleid om uw fluisterende stem te beantwoorden. Er is geen noodzaak om te schreeuwen wanneer je een commando geeft, of om de toon van onze stem laag en boos te laten klinken iets waar Karen Pryor naar verwijst als het doodslaan van een vlieg met een schep. Honden hebben ongeveer 30 kalmerende signalen, misschien wel meer. Sommige van deze signalen worden door de meeste honden gebruikt, terwijl andere honden een enorme woordenschat hebben. Het varieert van hond tot hond. HET PROBLEEM Honden gebruiken dit communicatiesysteem ook wanneer ze met ons communiceren. Gewoonweg omdat het de taal is die zij kennen en waarvan ze denken dat iedereen die taal spreekt. Wanneer je niet in staat bent om te zien wanneer je hond kalmerende signalen aan jou geeft, en misschien de hond zelfs straft voor het gebruiken van deze signalen, riskeer je de hond ernstig te beschadigen. Sommige honden zullen simpelweg stoppen met het gebruiken van kalmerende signalen, ook tegenover andere honden. Anderen kunnen zo wanhopig en gefrustreerd raken dat ze er agressief, nerveus of gestrest van worden. Puppy s en jonge honden kunnen er daadwerkelijk van in shock raken. TYPISCH VOORBEELD Vader roept Prince en heeft op de hondenschool geleerd dat hij streng en dominant moet klinken zodat Prince begrijpt wie de baas is. Prince vindt de stem van vader agressief, en omdat hij een hond is geeft hij vader direct een kalmerend signaal om hem te laten stoppen met agressief-zijn. Prince zal misschien zijn eigen neus liken, gapen of zich afwenden wat zal resulteren in een écht boze vader, want vader zal dit gedrag interpreteren als eigenwijs en ongehoorzaam. Prince wordt gestraft voor het gebruiken van de kalmerende signalen waarmee hij vader wilde kalmeren. Dit is een typisch voorbeeld van iets dat iedere dag gebeurt bij veel hondenbezitters. BASISKENNIS We moeten leren om de taal van de hond te begrijpen zodat we kunnen begrijpen wat de hond ons wil vertellen. Dat is het geheim voor het hebben van een fijn leven met elkaar.

2 HOE DE HOND DE KALMERENDE SIGNALEN GEBRUIKT Gapen De hond zal misschien gapen wanneer iemand over hem heen buigt, wanneer jij boos klinkt, wanneer er geschreeuwd en geruzied wordt binnen het gezin, wanneer de hond bij de dierenarts is, wanneer iemand recht op de hond af loopt, wanneer de hond opgewonden is omdat hij blij en vol verwachting is bijvoorbeeld bij de voordeur wanneer je je klaarmaakt voor een wandeling, wanneer je de hond vraagt om iets te doen waar hij geen zin in heeft, wanneer de training te lang duurt en de hond moe wordt, wanneer je NEE zegt wanneer hij iets doet wat je niet goed vindt, en in heel veel andere situaties. Bedreigende signalen (recht op de hond af lopen, reiken naar de hond, over de hond heen buigen, de hond recht in de ogen staren, snelle bewegingen, enzovoort) zullen er altijd voor zorgen dat de hond een (of meer) kalmerend signaal (signalen) gebruikt. Er zijn ongeveer 30 verschillende kalmerende signalen, dus zelfs wanneer veel honden zullen gapen, kunnen andere honden in dezelfde situatie een ander kalmerend signaal gebruiken. Alle honden kennen alle signalen. Wanneer een hond gaapt en zijn hoofd afwendt, kan de hond waarmee hij aan het praten is aan zijn eigen neus likken en zijn rug afwenden - maar hij kan ook iets heel anders doen. De signalen zijn internationaal en universeel. Alle honden over de hele wereld hebben dezelfde taal. Een hond uit Japan zal begrepen worden door een Elkhound die in een afgelegen vallei in Noorwegen woont. Ze zullen geen communicatieproblemen hebben! Likken Likken is een ander signaal dat vaak gebruikt wordt. Vooral door zwarte honden, honden met veel haar rond het gezicht, en andere rassen waarvan de gezichtsuitdrukking om welke reden dan ook moeilijker te zien is dan bij honden met een lichtere kleur, zichtbare ogen en lange snuiten. Maar iedere hond kan likken als kalmerend signaal gebruiken en alle honden begrijpen het, hoe snel het ook gedaan wordt. De snelle, korte lik van de neus is gemakkelijker te zien wanneer je de hond vanaf de voorkant bekijkt. Je kunt dit het beste zien als je een plek kunt vinden waar in alle rust kunt zitten observeren. Wanneer je geleerd hebt om de lik te zien dan kan je dat ook zien wanneer je aan het wandelen bent met de hond. Soms is het niet meer dan een hele snelle lik, het puntje van de tong is amper zichtbaar buiten de mond, en alleen maar gedurende een fractie van een seconde. Maar andere honden zien het, begrijpen het en reageren erop. Ieder signaal wordt door de andere hond beantwoord met een signaal.

3 Kop afwenden / wegdraaien De hond kan haar hoofd iets naar één kant draaien, het hoofd volledig naar de zijkant draaien, of het hele lichaam wegdraaien zodat de rug en staart voor de degene gebracht worden die de hond aan het kalmeren is. Dit is een van de signalen die je wellicht het meest ziet bij honden. Als iemand jouw hond van voren benadert, zal hij zich op een van deze manieren afwenden. Als je boos, agressief of bedreigend overkomt, zie je ook een van deze variaties van het signaal. Wanneer je over de hond heen buigt om hem te aaien, zal hij zijn hoofd wegdraaien van jou. Wanneer je de trainingen te lang of te moeilijk maakt, zal hij zijn hoofd van jou wegdraaien. Wanneer iemand de hond een beetje laat schrikken of de hond overrompeld, zal hij zich snel afwenden. Hetzelfde gebeurt als iemand de hond aanstaart of op een bedreigende manier handelt. In de meeste gevallen zal dit signaal tot gevolg hebben dat de andere hond kalmeert. Het is een fantastische manier om conflicten op te lossen, en het wordt door alle honden vaak gebruikt, ongeacht of het puppy s of volwassen honden zijn, hoog of laag in de hiërarchie etc. Sta toe dat je hond dit signaal gebruikt! Honden zijn expert in het oplossen en voorkomen van conflicten ze weten hoe ze met conflicten moeten omgaan. Spelboog Wanneer een hond met de voorpoten naar beneden buigt, de zgn spelboog, kan dit een uitnodiging zijn om te spelen, mits de hond de benen van links naar rechts beweegt op een speelse manier. Net zo vaak staat de hond stil wanneer hij buigt en gebruikt de hond het signaal om iemand te kalmeren. Deze signalen hebben vaak een dubbele betekenis en kunnen op veel verschillende manieren gebruikt worden - vaak is de uitnodiging om te spelen een kalmerend signaal op zich omdat de hond van een potentieel gevaarlijke situatie een minder gespannen situatie maakt en afleidt met iets veiligs. Onlangs, in een puppyklasje met een mix van pups, was een van hen in het begin bang voor de anderen. De anderen lieten hem met rust en respecteerden zijn angst. Uiteindelijk durfde hij de anderen te benaderen. Toen hij dat deed, maakte hij een spelboog zodra één van de andere honden hem aankeek. Het was duidelijk een combinatie van lichte angst voor de anderen, en de wens om deel te nemen aan het spel. Als twee honden elkaar te abrupt naderen zie je vaak dat ze een spelboog maken. Dit is een van de signalen die eenvoudig te zien zijn, vooral omdat ze een paar seconden in die houding blijven staan, zodat u genoeg tijd heeft om het te observeren.

4 Snuffelen Snuffelen aan de grond is een veel gebruikt signaal. In groepen met puppy s zie je het veel, en ook wanneer u en uw hond aan het wandelen zijn en er iemand komt naar je toe lopen. Maar ook op plekken waar veel gebeurt, in een rumoerige omgeving of bij het zien van voorwerpen die de hond niet kent en wat intimiderend vindt zal je dit signaal waarnemen. Het snuffelen van de grond kan van alles zijn - van het snel richting de grond verplaatsen van de neus en weer omhoog, tot het op de grond plaatsen van de neus en gedurende enkele minuten aanhoudend snuffelen. Nadert iemand jou op het voetpad? Kijk naar je hond. Bracht hij zijn neus naar de grond, ook al was het maar een klein beetje? Keerde hij de zijkant van zijn lichaam naar degene die jullie naderde en snuffelde hij aan de kant van de weg? Natuurlijk, honden snuffelen een heleboel, ook om op de hoogte te blijven van het plaatselijke nieuws en om gewoonweg te genieten. Honden zijn geprogrammeerd om hun neus te gebruiken en het is hun favoriete bezigheid. Echter, soms is het kalmerend het hangt af van de situatie. Dus let op wanneer en in welke situatie het snuffelen zich voordoet. Langzaam lopen Hoge snelheid wordt door veel honden als bedreigend ervaren, en soms willen ze ingrijpen en zullen ze degene die rent proberen te stoppen. Dit is gedeeltelijk jachtgedrag en wordt getriggerd door het zien van een rennend persoon of een rennende hond. Als degene die rent recht op de hond afkomt kan het ook nog eens gezien worden als een bedreiging en zal het beschermingsmechanisme van de hond geactiveerd worden. Een hond die onzeker is zal langzaam bewegen. Als je wilt dat je hond zich veiliger voelt, dan kan je langzamer gaan bewegen. Als ik een hond zie die op mij reageert met een kalmerend signaal, beantwoord ik dat signaal direct door langzamer te bewegen. Komt je hond heel langzaam naar je toe wanneer je hem roept? Ga dan bij jezelf na hoe je klinkt is je toon boos of streng? Dat kan voor je hond genoeg zijn om je te willen kalmeren door langzaam te gaan lopen. Ben je ooit boos op hem geweest wanneer hij naar je toe kwam? Dan kan dat de reden zijn waarom hij je niet vertrouwt. Een andere reden om je te willen kalmeren kan zijn omdat je hem altijd aanlijnt wanneer je hem bij je roept. De volgende keer dat je je hond roept kijk je naar je hond. Geeft hij jou kalmerende signalen wanneer hij naar je toekomt? Als hij langzaam beweegt doe je er wellicht goed aan om iets te veranderen aan de manier waarop je je gedraagt jegens je hond.

5 Bevriezen Wanneer een hond stopt en helemaal stil staat, zit of ligt en in die positie blijft, noemen we dat bevriezen. Men meent dat dit gedrag iets te maken heeft met jachtgedrag - wanneer de prooi wegrent valt de hond aan. Zodra de prooi stopt zal de hond ook stoppen. We kunnen dit vaak waarnemen als een hond een kat achterna zit. Dit gedrag wordt echter in verschillende situaties gebruikt. Wanneer je boos bent en agressief en bedreigend overkomt, zal de hond meestal bevriezen en niet bewegen om ervoor te zorgen dat jij weer rustig wordt. In andere gevallen zal de hond langzaam lopen, bevriezen, en dan weer langzaam gaan lopen. Veel eigenaren denken dat ze een heel goed luisterende hond hebben die volledig stil zit, loopt of ligt. Maar misschien zijn het eigenlijk kalmerende signalen? Een hond zal heel vaak stoppen en kalm blijven wanneer er iemand op hem af loopt. Als je hond in zo n situatie wil stoppen of langzaam wil lopen laat hem dat dan doen. Mocht je hond in een conflictsituatie komen met een persoon of een hond en niet kunnen ontsnappen, dan kan bevriezen een manier zijn om de andere hond of de persoon te kalmeren. Zitten/voorpootje optillen Ik heb nog maar zelden gezien dat honden een pootje optillen als kalmerend signaal, maar in bepaalde gevallen werd het duidelijk gebruikt om een andere hond te kalmeren. Zitten, of een nog duidelijker signaal, door te gaan zitten met de rug naar iemand (bijvoorbeeld de eigenaar) gekeerd heeft een sterk kalmerend effect. Je ziet dit vaak wanneer de ene hond de ander wil kalmeren wanneer hij te snel dichterbij komt. Honden kunnen met hun rug naar de eigenaar gaan zitten wanneer de eigenaar te streng of boos klinkt.

6 In een bocht op iemand af lopen Dit signaal wordt vaak gebruikt als kalmerend signaal en dat is de hoofdreden waarom honden zo sterk reageren wanneer zij gedwongen worden om recht op iemand af te lopen. Hun instinct zegt dat het verkeerd is om zo op iemand af te lopen maar de eigenaar zegt iets anders. De hond wordt daardoor angstig en defensief. En we veroorzaken hierdoor dat de hond gaat blaffen en uitvallen naar andere honden, en uiteindelijk hebben we een agressieve hond. Honden zullen wanneer ze de kans krijgen in een bocht op elkaar aflopen. Dat is wat ze doen wanneer ze elkaar onaangelijnd ontmoeten en vrij zijn om de dingen op hun eigen manier te doen. Geef je hond ook die kans wanneer hij samen met jou is. Sommige honden hebben grote bochten nodig terwijl andere honden slechts een lichte bocht nodig hebben. Sta de hond toe om zelf te beslissen wat voor hem goed en veilig voelt. Mettertijd kan hij, als je dat wilt, leren om andere honden dichterbij te passeren Wanneer jullie een hond ontmoeten, laat je hond dan in een bocht om de hond heen lopen! Dwing hem niet om naast je te lopen wanneer je rechtdoor loopt, maar geef hem de kans om met een bochtje om de andere hond heen te lopen. Als je de lijn slap houdt en de hond laat beslissen zal je vaak zien dat de hond ervoor kiest om weg te lopen in plaats van hysterisch te worden. Voor jou geldt hetzelfde: loop nooit recht op een hond af, maar loop in een bochtje. Hoe angstiger of agressiever de hond is, hoe groter je het bochtje maakt. Andere kalmerende signalen Tot nu toe heb je geleerd wat de meest voorkomende kalmerende signalen zijn. Er zijn er ongeveer 30 en vele moeten nog beschreven worden. Ik zal er nog een aantal kort noemen zodat je verdere observaties kunt doen: Glimlachen, door de mondhoeken naar boven en naar achteren te trekken of door het laten zien van de tanden alsof de hond grijnst Smakken van de lippen Kwispelen, wanneer de hond tekenen geeft van iets van angst, kalmerend of iets dat duidelijk weinig te maken heeft met plezier, dan is het kwispelen met de staart geen blijk van blijheid, maar dan wil de hond je kalmeren. Over zichzelf heen plassen, een hond die in elkaar gedoken naar zijn eigenaar kruipt terwijl hij

7 zichzelf besproeit en zwaait met zijn staart, geeft tegelijkertijd drie duidelijke kalmerende signalen en tekenen van angst. Naar je gezicht willen komen en je mondhoeken likken Het gezicht rond en zacht maken met de oren dicht tegen het hoofd aan, zodat hij eruit ziet als een puppy. (De hond gelooft dat niemand een pup kwaad zal doen) Op de grond liggen met de buik tegen de grond: dit heeft niets te maken met overgave overgave is wanneer de hond op de grond ligt met de buik naar boven. Op de grond liggen met de buik tegen de grond is een kalmerend signaal. En er zijn zelfs nog meer kalmerende signalen die gebruikt worden in combinatie met andere kalmerende signalen. Een hond kan bijvoorbeeld tegelijk plassen en zijn rug naar iets/iemand toekeren. Dat is een duidelijk signaal om bijvoorbeeld een vervelende puberhond te kalmeren. Sommige honden gedragen zich als puppy s, (rondspringen en raar doen) wanneer zij een angstige hond in hun omgeving ontdekken. Het is de bedoeling dat het een kalmerend effect heeft, en dat heeft het ook. Ontmoetingen Bij een ontmoeting tussen twee onbekende honden zal je bijna nooit signalen zien van sterke overgave of wat men bestempelt als dominant gedrag. Een ontmoeting tussen twee honden zal er meestal ongeveer zo uitzien: King en Prince zien elkaar van 150 meter afstand en lopen naar elkaar toe. Vanaf het moment dat ze elkaar zien beginnen ze elkaar boodschappen door te geven. Prince stopt en staat stil ( bevriest ), en King loopt langzaam terwijl hij terloops, door zijn ooghoeken, naar Prince blijft kijken. Zodra King dichterbij komt begint Prince zijn neus intens te likken, draait de zijkant van zijn lichaam naar King en begint ook nog eens aan de grond te snuffelen. King is inmiddels zo dichtbij dat hij nog minder bedreigend moet worden, daarom begint hij in een bochtje van Prince af te lopen nog steeds langzaam en nu likt hij ook aan zijn neus. Prince gaat zitten en kijkt weg door zijn hoofd ver naar één kant te draaien. Inmiddels hebben de twee honden elkaar zo goed gelezen dat ze weten of ze elkaar wel echt willen begroeten of dat het zo intens kan worden dat het misschien beter is om bij elkaar weg te blijven.

8 Dwing honden nooit om elkaar te begroeten/ontmoeten Laat honden hun taal gebruiken wanneer ze elkaar ontmoeten zodat ze zich veilig kunnen voelen. Soms lopen ze naar elkaar toe en kunnen het goed met elkaar vinden, maar een andere keer voelen ze aan dat het veiliger is om op een afstandje te blijven ze hebben elkaars signalen per slot van rekening al van een afstand gelezen, dat doen ze al op enkele honderden meters afstand er is geen noodzaak om elkaar face-to-face te ontmoeten In Canada hebben hondentrainers die mijn lezingen hebben bijgewoond een andere naam bedacht voor de kalmerende signalen: zij noemen het the language of peace ( de taal van de vrede ). En dat is precies wat het is. Het is een taal die er is om honden de mogelijkheid te geven om conflicten te vermijden en op te lossen zodat ze kunnen samenleven op een vreedzame manier. En honden zijn er experts in. Begin met observeren en je zult het zelf zien. Hoogstwaarschijnlijk zul je een veel betere relatie met je eigen hond en met andere honden krijgen zodra je begint te beseffen wat je hond je echt vertelt. Het is waarschijnlijk dat je dingen zult gaan begrijpen die je eerder niet begreep. Het is ongelooflijk spannend en leerzaam. Welkom in de wereld van de hond, en van kennis van een hele nieuwe taal! Als je meer wilt leren over kalmerende signalen adviseer ik om hiernaar te kijken: DVD over kalmerende signalen Mijn bestseller: boek over een geïllustreerde kalmerende signalen. Vertaald conferentie over honden in meer dan 25 talen! en hun communicatie