Preek Johannes 13: Gemeente van Onze Heer Jezus Christus,

Transcriptie

1 Preek Johannes 13: Gemeente van Onze Heer Jezus Christus, Vanmorgen spreken we met elkaar over de liefde. Jezus spreekt zijn leerlingen en ons toe met de woorden: hebt elkaar lief. Die drie makkelijke woorden, hebt elkaar lief zijn zelfs een nieuw gebod, zo noemt hij dat. Aan hoe wij elkaar liefhebben zal iedereen zien dat wij leerlingen van Jezus zijn. Zoals een Engels liedje zegt: And they ll know we are Christians by our love. We zitten dus in het liefhebbende hart van het christelijk geloof. Heb de Heer lief met heel uw hart en heel uw verstand en uw naaste als uzelf, is een andere manier waarop het in de bijbel wel wordt gezegd. Of: geloof, hoop en liefde; de grootste daarvan is de liefde. Als we het daarbij konden laten, dan kunnen we misschien hier de preek wel stoppen. Heb elkaar lief. Liefde, daar stemmen we allemaal wel mee in: liefde voor armen, voor de mensen die ons dierbaar zijn. Ook als je de Libelle of de Margriet openslaat wat ik als ik bij mijn opa en oma schoonmaak weleens doe, of de blaadjes die mijn zusjes wel lazen, of op internet; de vraag of iemand wel écht leuk is, of je verliefd bent, of de liefde er nog wel is. Is dat ook waar we het vanmorgen over hebben, of is dat een oppervlakkiger woord liefde? Niet een verkeerde vorm, per se, maar; De liefde van het geloof is anders, denk ik; dieper. Maar waarom? Op het leesrooster voor deze zondag stonden drie teksten: de tekst uit het Johannesevangelie, het stuk uit Openbaring als brieflezing en een stuk uit Deuteronomium waarin het gaat om de tien geboden. Als ik dát met u had gelezen, dan hadden we vanmorgen kunnen zeggen: Ja, die tien geboden kunnen we met Jezus woorden wel samenvatten in Heb elkaar lief. Het nieuwe gebod, noemt Jezus het, in contrast met de tien geboden en de vele geboden in het oude testament. Ja, maar dat kan toch niet? Waarom is dit een nieuw gebod? Die woorden die ik aanhaalde; heb uw naaste lief als uzelf, dat zijn woorden uit het Oude testament. Is dit dan zo nieuw, en waarom? Het nieuwe zit hem in de hele context waarin Jezus de uitspraak doet, denk ik. En ook de verbinding met het bijbelboek openbaring waar we straks nog naar kijken geeft een extra diepte aan dat idee van liefde. In de tekst gaat het vanmorgen om Jezus die nog in leven is, de Jezus van vóór Pasen, die al iets aangeeft over zijn naderende afscheid. Hij geeft de leerlingen wat woorden mee voor hij weg gaat, dus daarom past het qua inhoud ook wel richting Hemelvaart, waar wij nu zijn. De passage begint met Toen hij weg was. Toen hij weg was, dat gaat over Judas. Jezus begint te spreken, nu JUDAS weg is gegaan. Judas die Jezus gaat

2 verraden. We lezen: Nu is de grootheid van de Mensenzoon zichtbaar geworden, en door hem de grootheid van God. Wat mysterieus. De verrader Judas gaat weg, en daardoor zien we de grootheid van God? Ja, want de nacht van verraad, overgave, dood komt eraan. Ik ben nog maar korte tijd bij jullie, zegt Jezus. Waar ik heen ga, daar kunnen jullie niet komen. Door het vertrek van Judas is de grootheid van de Mensenzoon zichtbaar: de heerlijkheid. Judas mag gewoon zijn gang gaan. De tegenkrachten van verraad en dood worden niet tegengehouden; ze worden opgenomen door de liefde die het overwint. Heb elkaar lief, dat is dan niet oppervlakkig, of een samenvatting, maar juist diep: de weg die Jezus gaat is er volledig mee verbonden, tot de verheerlijking aan toe. Aan het kruis toont Jezus Gods liefde voor ons; hij geeft zijn leven voor zijn vrienden, voor ons, voor Judas ook, die weg is gegaan. Dat gaat verder, dat is een nieuw gebod, om zó elkaar lief te hebben. Dat is eigenlijk boodschap 1 van de 3 van vanmorgen; dit diepe liefhebben door afkeer heen. Maar kunnen wij dat wel? Deels wel: Als u er even over nadenkt dan ziet u misschien ook dat dat in de praktijk ook zo werkt: de mensen die wij liefhebben vinden we niet altijd maar aardig, daarmee hebben ze soms ook conflicten of we voelen bijvoorbeeld voor mensen ook afkeer, om allerlei redenen. De liefde van Jezus heeft niet alleen onaardigen lief, of mensen die een beetje aan de zijlijn staat, zelfs Judas, zelfs iedereen die niets van Jezus moet hebben. Is het onvoorstelbaar? Mensen liefhebben, ook al vinden we ze niet aardig. Of is het juist bevrijdend: Je hoeft ze niet aardig te vinden, je hoeft ze alleen maar lief te hebben. Betrokken op elkaar zijn en verantwoordelijkheid voor elkaar voelen, het goede voor anderen willen. We kunnen dat, soms, dus wel: echt liefde tonen door lijden heen. Voor familieleden, of in vrijwilligerswerk of als je in de zorg werkt, bijvoorbeeld, dan kun je soms door een bepaalde barrière heen toch liefde voor mensen tonen. Maar het meeste omgaan met elkaar is anders. Zowel in de maatschappij als in je eigen leven. In de samenleving spreken we wel over het sociaal contract, mensen geven en nemen voortdurend, zijn aardig voor elkaar zodat de ander ook voor jou aardig is. We betalen allemaal belasting, als u het niet weg hebt gezet in Panama, zodat we ook allemaal wat kunnen ontvangen aan zorg, wegen, onderwijs. Ook in een relatie kan het zo gaan: ik doe voor jou waar jij van houdt, en dan doe jij af en toe wat terug. Hoeveel relaties zijn er niet ook, of deels, op dit onuitgesproken principe gebaseerd. Maar het liefhebben dat Jezus bedoelt is iets anders dan een soort stilzwijgende afspraak waar we allemaal beter van worden. Wat anders dan jezelf een beetje voor iemand opofferen omdat diegene wel wat voor jou zal doen. Het is anders dan je inzetten omdat mensen dan wel zullen zien hoe dienstbaar je wel niet bent, of hoe gul je geeft aan de armen.

3 De liefde van dit nieuwe gebod is gevuld door de liefde die we zien in Jezus. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Dat is het tweede: Je kunt de ander pas liefhebben als je zelf ook weet dat je geliefd bent. Door de mensen om je heen, maar ook door God. Nu kan ik het aan jou en u vertellen, dat je geliefd bent door God, maar dan kom je daarmee nog niet tot zo n zelfopofferende liefde. Dat kan alleen als je echt je ego kunt opofferen, als je niet over jezelf denkt als individu, van niemand afhankelijk, maar dat je over je eigen leven denkt als iets wat aan jou gegeven is, afhankelijk van God, of op zijn minst je ouders. Ik volgde in de predikantsopleiding afgelopen blok, voor de zomer, een vak over de Heidelberger Catechismus, een boekje uit de 16 e eeuw met een soort vraagantwoordstructuur per week. Voor sommigen van u misschien bekend van vroeger, voor anderen net zo onbekend als het voor mij was, mijn achtergrond is een beetje in een kerk zoals deze, schat ik in. Maar in orthodoxere kerken wordt het nog wel veel gebruikt. Elke zondag een vraag en een antwoord, en de eerste zondag, dat eerste vraag-en-antwoordspel, daar wordt de toon gezet en dát geeft voor mij wel dat verschil aan in levenshouding: Wat is uw enige troost, zowel in het leven als in het sterven? Dat ik met lichaam en ziel, zowel in het leven en sterven, niet mijn (eigen ben), maar mijn getrouwen Zaligmaker Jezus Christus eigen ben. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie ook elkaar liefhebben. Als het uiteindelijk allemaal om jóu gaat, als jij jezelf eigen bent, is opofferende liefde iets wat tegen je in gaat en blijft gaan en wat je nooit zult gaan doen. Misschien weleens je grenzen over, maar toch omdat je daar ook wel wat aan hebt, voor je werk of voor je goede gevoel. Als je jezelf en andere mensen als een geschenk ziet, en wat is dat in deze tijd móeilijk, dat jij niet alleen van jezelf bent, dan valt het opeens op zijn plaats. Je doet geen dingen om iets van anderen gedaan te krijgen, maar uit dankbaarheid voor wat je gegeven is. De liefde die we dan naar elkaar uiten is een nieuwe, volle liefde uit dankbaarheid, en door de diepte van lijden heen. Niet omdat het moet, ook niet alsof het nu van Jezus zou moeten, maar omdat je vrij bent om een ander lief te hebben. Het is liefde die, als je er vanuit onze wereld naar kijkt, ongelofelijk naíef moet zijn, en dat is dan iets positiefs. Liefde geven omdat je zelf geliefd bent. Vanmorgen lazen we ook uit Openbaring, een boek vol vreemde beeldspraak en vol verwarrende beelden, maar ook vol troostrijke en mooie momenten die ons bemoedigen kunnen. Er klinkt het geluid van een menigte. Mensen, die beseffen dat

4 de heerlijkheid en macht aan God is en niet aan mensen zelf. We horen spreken over de grote hoer dat is beeldspraak voor Babylon, de stad die al het kwaad moet verbeelden, stad van het kruis, eigenlijk. Die machten zijn overwonnen en de menigte zingt Halleluja. En voor een tweede keer, en dan zijn er anderen die knielen en weer roepen Amen, halleluja. Bijzonder is dat verder nergens in het nieuwe testament dat woord voorkomt, dat halleluja : híer is het wel héél dichtbij. Een oproep om God steeds in liederen en in je hart te danken. We zien in Openbaringen een beeld geschetst hoe Jezus misschien, in beeldspraak, in de hemel is. Daar waar Hij naartoe gaat en wij nog niet kunnen volgen; en toch zijn wij daar ook uitgebeeld als die menigte die Halleluja zingt: God danken en prijzen. Dat is het derde, denk ik: als je beseft dat je niet alleen van jezelf bent, maar ook van God, dan nodigt dat uit om te danken en te zingen. Het is mooi om deze teksten uit Openbaring en Johannes te lezen ná Pasen en richting Hemelvaart. We zien in Johannes nog een verhaal vóór Pasen, maar het heeft alles met na Pasen te maken: We leven toe naar het moment waarop Jezus de leerlingen loslaat en dít is wat hij ze meegeeft om het met elkaar te redden. Kinderen noemt hij ze, zo innig is hij hier verbonden met zijn leerlingen die hij met zijn heengaan loslaat. De leerlingen blijven achter en moeten aan hun liefde herkend worden. Als gemeente, als kerk. De vroegste christenen werden, soms, aan hun liefde herkend. Zie, hoe zij elkaar liefhebben. Juist in zo n samenleving steunden slaven en vrijen, mannen en vrouwen elkaar als broeders en zusters en waren een teken van de liefde van Christus. Ook naar mensen die búiten die gemeenschap stonden, hoop ik. En nu kun je natuurlijk niet zeggen dat we nu in eenzelfde tijd leven als toen in het Romeinse rijk, maar dat er mensen tekortkomen en anderen het goed hebben, dat is duidelijk. Gaan wij in de kerk anders met elkaar om? Vaak niet. Helaas; het kan u knap tegenvallen hoe mensen met elkaar omgaan, het zijn namelijk mensen en. mensen tsja. Christus heeft ons wel zo als kerk gewild, om samen te komen en lief te hebben. Dan wordt God verheerlijkt. Het tweede stuk uit Openbaring gaat over de bruiloft van het Lam, het lam dat beeld is voor Christus. Wie is de bruid? Dat zijn wij. Uitgenodigd voor de bruiloft van het Lam. De bruid die beeldspraak is voor de kerk, de gemeente, die is te herkennen aan het zuivere, stralend linnen; stralend linnen dat, zo wordt uitgelegd, staat voor al het goede dat de heiligen, de gelovigen, hebben gedaan. Het is mysterieuze beeldspraak zoals altijd in Openbaring, maar het is denk ik toch wel helder. Deel de liefde van Christus uit, Hij die u liefhebt, als een nieuw gebod. Zo bent u gemeente, zo bent u leerling. Steeds weer moet je beseffen dat je níet jezelf toebehoort, om die oude Catechismustekst nog een keer te citeren; je moet elkaar

5 liefhebben steeds veroveren op jezelf liefhebben en van daaruit pas anderen. Omdat God ons als eerste heeft liefgehad en wij alleen maar halleluja kunnen antwoorden. Amen.