atelier Azelo inleiding aanleiding/uitgangssituatie landschappelijke onderlegger gewenste ruimtelijke opbouw

Transcriptie

1 atelier Azelo inleiding aanleiding/uitgangssituatie landschappelijke onderlegger gewenste ruimtelijke opbouw beschrijving toekomst van zes erven en een nieuw landgoed Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

2 Het Oversticht, juli 2008 Opdrachtgever: Gemeente Hof van Twente Tekst en foto s: Ir. A. Coops en Ir. T. Kemperman Het Oversticht Aan de stadsmuur Postbus AM Zwolle telefoon: telefax: Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

3 inleiding In de gemeente Hof van Twente ligt het buurtschap Azelo, bestaande uit een niet al te uitgebreide lintbebouwing langs de Engelbertinkstraat en een verspreide (agrarische) bebouwing aan weerszijden hiervan. In de gemeente doen zich, net als in de rest van Nederland, veranderingen voor in de agrarische sector die gevolgen hebben voor de ruimtelijke opbouw. In Azelo deed zich de kans voor om een aantal initiatieven in samenhang met elkaar te behandelen. Afstoting van intensieve veehouderij op zes locaties, nieuwbouw van compensatiewoningen én realisatie van een nieuw landgoed binnen hetzelfde gebied waren aanleiding voor de gemeente om met een aantal adviseurs van gedachten te wisselen over de toekomstige ruimtelijke opbouw van het gehele gebied. Op 16 juni 2008 organiseerde de gemeente hiertoe een atelier, samengesteld uit ambtenaren van de gemeente en externe adviseurs, waaronder adviseurs van het Oversticht. Voorafgaand aan een veldbezoek waarbij de zes betrokken erven werden bezocht, werden achtergronden geschetst en werd de ruimtelijke situatie aan de hand van plattegronden en luchtfoto s nader bestudeerd. De schetsronde aan het einde van de dag leverde voldoende stof op voor de nu voorliggende rapportage. Erf 2 Erf 1 Erf 3 Erf 4 Erf 5 Erf 6 figuur 1 studiegebied Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

4 aanleiding/uitgangssituatie De relatief grootschalige ontwikkeling van de intensieve veehouderij in het gebied rond Azelo heeft grote gevolgen gehad voor het landschap. In een eeuw tijd is de bebouwing enorm uitgebreid; kleine erven bestaande uit een boerderij met een of twee bijgebouwen hebben plaatsgemaakt voor uitgebreide erven waar langwerpige stallen het beeld bepalen. Anno 2008 hebben de ontwikkelingen in de landbouw ertoe geleid dat grote aantallen agrariërs besluiten met hun intensieve tak te stoppen omdat deze economisch gezien niet (meer) genoeg oplevert. Dit heeft ruimtelijke consequenties voor de betreffende erven en hun omgeving, en biedt kansen voor ruimtelijk herstel en nieuwe initiatieven. In Azelo hebben zich zes verschillende bedrijven/eigenaars gemeld die elk vanuit een eigen achtergrond deel willen nemen aan de Rood voor Rood regeling. Op alle locaties zal een deel van de intensieve tak worden afgestoten; in verband daarmee komen gebouwen leeg te staan, ze worden gesloopt of komen vrij voor andersoortig gebruik. Op basis van het te verwachten te slopen volume kunnen er in totaal ongeveer zes compensatiewoningen worden gebouwd. Ook ligt er bij de gemeente Hof van Twente een verzoek om een NSW-landgoed te realiseren, eventueel in combinatie met een groepsaccommodatie/zorgcomplex. Het toekomstige landgoed kan mogelijk onderdeel uitmaken van of aansluiten op het door de provincie vastgelegde zoekgebied nieuwe natuur, dat zich ten noorden van de Blokstegenweg bevindt. De (kern)vraag voor het Atelier Azelo is: Wat zijn de consequenties van deze potentiële ingrepen en kunnen de beschikbare middelen zodanig worden ingezet dat het resultaat een meerwaarde betekent voor de ruimtelijke kwaliteit in en rond Azelo? landschappelijke onderlegger Azelo ligt ten noorden van het landgoed Twickel tussen de Azelerbeek en het het bosgebied rond het Hellecaterveld ten westen daarvan. Rond 1850 was hier sprake van een in Twente veel voorkomend kampenlandschap: een verzameling verspreide boerderijen op de overgang van de woeste gronden naar het beekdal. Dergelijke overgangen, van hoog naar laag, zijn van oudsher logische vestigingsplaatsen: Op de akkertjes werden gewassen geteeld, de koeien konden grazen op de lager gelegen gemeenschappelijke weilanden, schapen werden gehoed op de heide, bij de boerderij lag de moestuin en konden de overige dieren worden gehouden. In de loop van de eeuwen zijn de woeste gronden ontgonnen ten behoeve van de land- en bosbouw. De kleine gemengde bedrijven konden zich in de loop der jaren slechts beperkt uitbreiden op deze door ontginning beschikbare gronden. Zo n veertig jaar geleden zagen de boeren zich gedwongen over te gaan op intensieve veehouderij, met name varkens. Nu is Azelo een gehucht van wat huizen en een school en, langs de weg en in het landschap, verspreide boerderijen. Vooral ten westen van Azelo liggen enkele grotere open landbouwpercelen en bos- en heidegebieden. Een groot deel van bos, heide en een deel van de landbouwgronden maakt onderdeel uit van het landgoed Twickel. Een grote ingreep in het kleinschalige landschap is de aanleg van de A35 geweest; van de Azelerbeek is hierdoor niet veel meer te zien. Was de landschappelijke opbouw 150 jaar geleden ondanks de duidelijk verschillende gebruiksruimtes behoorlijk diffuus van karakter, de opeenvolging van ruimte en functies is nog vergelijkbaar met de huidige. Dit is te zien aan de hand van topografische kaartmateriaal op de volgende pagina. Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

5 figuur 2 Azelo in 1850 van west naar oost toen: Woeste gronden cultuurgronden+ verspreide bebouwing beekdal figuur 3 Azelo nu Van west naar oost nu: Bos en heide (natuur) open landbouwgebied bebouwing rondom Engelbertinkstraat meer besloten én open landbouwgebied A35 Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

6 Het cultuurlandschap, van oorsprong zeer kleinschalig door de begrenzing van percelen met houtwallen en singels, bestaat nu uit grotere landbouwpercelen, op enkele plaatsen omzoomd door opgaand groen. Langs de Engelbertinkstraat heeft ontwikkeling van woonbebouwing plaatsgevonden en boerenerven zijn of verdwenen of behoorlijk uitgebreid. Aan de oostkant vormt niet meer de beek een zachte grens, maar is de snelweg zeer aanwezig als harde grens. Ook al noemen wij dit landschap nog steeds vrij kleinschalig, door het verdwijnen van singels en bosjes heeft ruimtelijke schaalvergroting plaatsgevonden. Deze ruimtelijke ontwikkeling is het logische gevolg van veranderd landgebruik en biedt aanknopingspunten voor de ontwikkeling in de toekomst. Geschematiseerd is in de huidige opbouw een van west naar oost lopende verdeling op te maken van bos, open ruimte, bebouwingsas, open ruimte (met de snelweg als oostgrens). Voor de opstellers van dit rapport is deze verdeling leidend bij de gedachtevorming over de gewenste toekomstige ruimtelijke ontwikkeling. Het landschap wordt beter afleesbaar door deze hoofdstructuur te versterken en helderheid aan te brengen in en tussen ruimten en functies. figuur 4 hoofdopbouw gebied In een eeuw tijd is het karakter van het gebied veranderd: Het heidegebied, open met een afwisseling van struwelen en bosjes, heeft plaatsgemaakt voor duidelijk afgebakende landbouw- en bosbouwpercelen. Zes erven krimpen in qua bebouwingsvolume, minstens zes compensatiewoningen moeten een plaats krijgen binnen dit gebied. De vorming van een nieuw landgoed met nieuwe natuur, een landhuis en eventuele zorgvoorziening vraagt om een zorgvuldige ruimtelijke inpassing. Door uit te gaan van de hiernaast getekende heldere ruimtelijke hoofdopzet worden vanzelf randvoorwaarden duidelijk. Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

7 gewenste ruimtelijke opbouw Het gebied Azelo is in de toekomst duidelijk herkenbaar door A. het aan de westkant begrenzende bos dat aansluit op de ecologische hoofdstructuur en waarin het landhuis van allure een prominente plaats heeft gekregen, B. de open ruimte -deels landbouwgrond, deels (nieuwe) natuur- ten oosten daarvan en C. de concentratie van (woon)bebouwing langs de Secr. Engelbertinkstraat, waarin opgenomen de getransformeerde erven zoals hierna beschreven. Ad A. en B. zie opmerkingen bij beschrijving landgoed, pagina 15. Ad C. Bij de locatiebepaling van compensatiewoningen moet gezocht worden naar aansluiting op het bebouwingslint en op al bestaande erven. Ten noorden van de Blokstegenweg komt het erf van Schopman (1) in aanmerking als zogenaamd knooperf ; meerdere woningen vormen met elkaar een erfensemble. Vanuit het oogpunt van ruimtelijke kwaliteit (een vereiste bij het toepassen van de Rood voor Rood regeling) raden wij aan een studie te laten verrichten naar de gewenste ruimtelijke indeling en architectonische uitwerking van dit erf. figuur 5 gewenste ruimtelijke indeling Het is zeer gewenst om de ruimte ten zuiden hiervan open te houden; zo komen de verschillende erven rondom deze ruimte beter tot hun recht. Op locatie 2 kunnen een of twee compensatiewoningen gerealiseerd worden, gericht op deze open ruimte. Ten zuiden van de Blokstegenweg is uitbreiding van bebouwing alleen mogelijk in aanvulling op het recent gecreëerde hofje bij de school (3). Vanuit ruimtelijk oogpunt zou ook de oostzijde van de Engelbertinkstraat zeer geschikt zijn, maar de eigendomssituatie en een milieucirkel maken dit vooralsnog niet mogelijk. Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

8 beschrijving toekomst van zes erven en een landgoed Erf 1. Schopman pagina 9 Erf 2. Goorhuis pagina 10 Erf 3. Peper pagina 11 Erf 4. H. Olthof pagina 12 Erf 5. Gebroeders Olthof pagina 13 Erf 6. Paskamp (Twickel) pagina 14 Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

9 Erf 1 Schopman Randvoorwaarden gemeente: - alle agrarische activiteiten op erf stoppen: intensieve tak (varkens) én houthandel Wensen eigenaar: - wil boer blijven (1000 varkens elders) - wil meedoen met RvR als hij ook wat mag behouden op erf, bijvoorbeeld ruimte voor zandhandel/grondwerkzaamheden Optie 2: ruimte erf benutten voor ontwikkeling knooperf, meerdere wooneenheden op erf bouwen (compensatiewoningen Rood voor Rood) Investeren in Ruimtelijke Kwaliteit: Optie 1: erf verkleinen, afhankelijk van bouwkundige staat boerderij; en een of meer bijgebouwen behouden Optie 3: optie 2 kan ook als tweede fase na optie 1 worden uitgevoerd Aandacht voor: - erfinrichting: bij verschillende opties moet sprake blijven van hoofdgebouw en bijgebouwen binnen één erfensemble - inpassing in landschap: gebouwen inbedden in beplanting, zicht op openheid in zuidelijke richting Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

10 Erf 2 Goorhuis Optie 2. burgererf, eventueel met dubbele bewoning Randvoorwaarden gemeente: - alle intensieve agrarische activiteiten stopzetten - omdat eigenaar niet voldoet aan vereiste vierkante meters, elders bijkopen of meters aanbieden - Wensen eigenaar: - wil werktuigberging houden / vernieuwen - wil kalverstal nog houden (hobbymatig) - wil kapschuur opnieuw opbouwen Investeren in Ruimtelijke Kwaliteit: Optie 1. klein agrarisch bedrijf afbouwen Optie 3. optie 2 kan ook als tweede fase na optie 1. worden uitgevoerd Aandacht voor - erf moet eenheid blijven door samenhang tussen gebouwen en beplanting. - optie 1: Na afbraak van twee stallen kan aanleg van een houtwal / singel plaatsvinden, in aansluiting op al aanwezige beplantingen. - optie 2: Bij dubbele bewoning is aandacht voor gezamenlijke en privé-buitenruimten van belang. Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

11 Erf 3 - Peper Randvoorwaarden gemeente: - tweekapper moet behouden blijven - eigenaar moet investeren in achterstallig onderhoud Wensen eigenaar: - loods blijft staan - helft tweekapper eraf Investeren in Ruimtelijke Kwaliteit: - kwaliteit van het erf hangt af van behoud van de tweekapper - overige gebouwen zijn niet waardevol Aandacht voor - erfinrichting na sloop van de overige gebouwen, tot behoud van de eenheid en samenhang van het erf. - te denken valt aan de aanleg van een kleine boomgaard, een (geiten)weitje en (moes)tuin. Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

12 Erf 4 H.Olthof Randvoorwaarden gemeente: - intensieve tak wordt beëindigd - paarden (manege, stalling) mogen blijven Wensen eigenaar - wil andere indeling van erf en gebouwen - wil accent verleggen naar paardenhouderij, heeft daarvoor nieuwe investeringen nodig Investeren in Ruimtelijke Kwaliteit: - sloop en herbouw bieden veel mogelijkheden om het erf compacter te maken - plaatsing van gebouwen in relatie tot elkaar en (aanwezige) beplanting Aandacht voor - logische opbouw van het erf: onderscheid privé-ruimten ten opzichte van toegankelijke ruimten - de gebouwen meer achter elkaar plaatsen - eigen ontsluiting bedrijfsmatige deel en logische situering van parkeerplaatsen - logische loop- en rijlijnen - relatie met aanwezige en aan te vullen erfbeplanting Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

13 Erf 5 gebroeders Olthof Randvoorwaarden gemeente - intensieve tak afstoten Wensen eigenaar - wil eventueel melkveehouderij continueren - in de vrijkomende ruimte mogelijkheid voor boerderijkamers en eventueel (lange termijn) restaurant - wil elders twee nieuwe (compensatie) woningen bouwen Investeren in Ruimtelijke Kwaliteit door - mogelijkheden om erf compacter te maken - deel huidige erf kan weer weiland worden - ruimte aan overkant weg open houden, geen bebouwing compensatiewoning - fasering mogelijk: 0-10 jaar behoud veehouderij - eindfase: horeca en boerderijkamers Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

14 Erf 6 Paskamp, Twickel Randvoorwaarden - intensieve tak verdwijnt Wensen eigenaar - wil deel van de varkens houden (250 vleesvarkens) - rundvee blijft ook - wil in voormalige schuur boerderijkamers verwezenlijken Investeren in Ruimtelijke Kwaliteit - erf is waardevol ensemble in landschap - langgerekte schuur kan bijdragen aan ruimtelijke kwaliteit - bij verdwijnen van de schuur moet geïnvesteerd worden in kwaliteit van te verbouwen bijgebouw (boerderijkamers) - Aandacht voor - erfinrichting, met name vanwege toevoeging nieuwe activiteit op erf - parkeren in gebouwen opvangen / in combinatie met werktuigberging - ruimte voor terras en/of andere zitgelegenheid voor gasten inpassen in erf Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli

15 Voorstel voor nieuw landgoed Olthof De heer Olthof levert zijn bouwvergunning voor een paardenstal in en wil daarvoor een nieuw landgoed aanleggen. In het huis kunnen twee wooneenheden worden gerealiseerd binnen één eigendom. Voor het nieuwe landgoed/nieuwe natuur is een door de familie voorgestelde begrenzing op de kaart (figuur 5, pagina 7) aangegeven. Het verdient de voorkeur het landgoed meer aan te laten sluiten op het al aanwezige bos en het overige gebied meer open te houden. Het bosgebied kan aan de oostzijde aangevuld worden met een mantel-zoomvegetatie, die overgaat in natuurlijk struweel, vochtige graslanden en bloemrijke hooilanden. Aan de noordzijde moet gestreefd worden naar een vochtige (moeras)vegetatie, zo mogelijk in aansluiting op de aanwezige beek. Nadere invulling van ideeën over dit natuurgebied, inclusief mogelijk padenverloop, is nodig. De ideale locatie van het landhuis is ten zuiden van de Blokstegenweg, met het bos als achtergrond (zie figuur 5, pagina 7). Precieze locatie, ruimtelijk ontwerp en architectuur zijn onderwerp van nadere studie. Atelier Azelo Hof van Twente Het Oversticht juli