Concerncontroller & Rekenkamercommissie Coevorden: Grafrechten in Coevorden

Transcriptie

1 Concerncontroller & Rekenkamercommissie Coevorden: Grafrechten in Coevorden

2 Colofon: Auteurs rapport: - Concerncontroller Gemeente Coevorden - Rekenkamercommissie Gemeente Coevorden Ambtelijke opstellers concept-rapport: - Patricia Harms (Afdeling Kwaliteit & Concerncontrol) - Carel Horstmeier (Rekenkamercommissie Coevorden) Adres: Gemeente Coevorden Postbus AA Coevorden T E communicatie@coevorden.nl / rekenkamer@coevorden.nl I / Coevorden, november 2011

3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De burgers van de gemeente Coevorden zijn sinds de herindeling van 1998 fors meer gaan betalen voor de grafrechten, ook wel 'lijkbezorgingsrechten' geheten: het bedrag dat je moet betalen voor een graf op een gemeentelijke begraafplaats. De individuele burger die dit moet betalen, wil dat deze tarieven zo laag mogelijk zijn. De gemeente als geheel - dus alle burgers samen - heeft er belang bij dat de tarieven kostendekkend zijn. De gemeenteraad heeft dit daarom als beleid vastgesteld. Dit rapport vergelijkt, hoe de tarieven en de mate van kostendekkendheid voor begrafenissen en voor urnbijzettingen op de acht gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente zich ontwikkeld hebben. Kostendekkendheid is de mate waarin de baten en lasten voor de gemeente met elkaar overeenkomen. Dit onderzoek is op een bijzondere manier tot stand gekomen. In het najaar van 2010 hebben gemeenteraadsfracties zowel aan de wethouder Financiën als aan de Rekenkamercommissie Coevorden gevraagd, om inzicht te geven in de kostendekkendheid van de grafrechten. De wethouder heeft daarom de ambtelijke organisatie gevraagd om hierover te rapporteren. De ambtelijke organisatie en de Rekenkamercommissie hebben zich beide met een vooronderzoek georiënteerd en daarna besloten om de beide onderzoeken samen te voegen. Zij hebben de wethouder hierover ingelicht. Voor dit onderzoek zijn daarom de rekenkamercommissie en de Concerncontroller van de gemeente gezamenlijk opdrachtgever. Het is uitgevoerd door de afdeling Kwaliteit & Concerncontrol en de ambtelijk secretaris-onderzoeker van de Rekenkamercommissie. Vanwege deze experimentele samenwerking tussen ambtelijke organisatie en Rekenkamercommissie was het ambtelijk wederhoor overbodig. In een gewoon rekenkameronderzoek is deze controle op de gerapporteerde feiten een standaard onderdeel van een onderzoek. Wel hebben de Concerncontroller en de Rekenkamercommissie het college, dat immers geen opdrachtgever van dit onderzoek is, de gelegenheid voor een bestuurlijk wederhoor op de conclusies en aanbevelingen gegeven. 1.2 Vraagstelling en afbakening Het onderzoek beslaat de periode , dus vanaf 1 jaar voor de herindeling tot en met begroting 2011 en meerjarenbegroting Hoofdvraag: Hoe hebben de grafrechten zich vanaf 1997 ontwikkeld en hoe moeten deze zich tot 2014 ontwikkelen? Deelvragen: 1. Wat is sinds de herindeling het beleid van de gemeente Coevorden voor de kostendekkendheid van grafrechten? 2. In hoeverre zijn de grafrechten voor de burger sinds 1997 gestegen? 3. Hoe heeft de begrote en de gerealiseerde mate van kostendekkendheid in de grafrechten zich ontwikkeld en in hoeverre zijn de grafrechten nu kostendekkend? 4. Hoe is de opbouw van de baten en lasten bij grafrechten? 5. Hoe moeten de grafrechten zich ontwikkelen? 1

4 2 Bevindingen 2.1 Wat is sinds de herindeling het beleid van de gemeente Coevorden voor de kostendekkendheid van grafrechten? De gemeente Coevorden is op 1 januari 1998 ontstaan uit een herindeling van de vijf gemeenten Coevorden, Dalen, Oosterhesselen, Zweeloo en Sleen. In de eerste jaren na de herindeling streefde de gemeente geen kostendekkendheid voor haar grafrechten na en schommelde het percentage kostendekkendheid rond de 40%. Daardoor legde de gemeente Coevorden in die jaren gemiddeld op de begraafplaatsen toe. In 2004 heeft de gemeente bij de bezuinigingsoperatie 'Een onsje minder' besloten, om binnen drie jaar een kostendekkende exploitatie van de begraafplaatsen te realiseren. De helft daarvan moest gerealiseerd worden door de tarieven te verhogen, de andere helft door te bezuinigen. Zoals hieronder zal blijken, heeft de gemeente inderdaad de baten laten stijgen door de tarieven te verhogen. Het grafrecht in 2007 was dubbel zo hoog als dat van De geplande bezuiniging op het onderhoud is echter mislukt. Binnen een paar maanden begonnen burgers te klagen dat door de verlaging van het onderhoudsniveau het aanzicht van de begraafplaatsen onacceptabel verslechterde. Vanwege deze klachten heeft de gemeente besloten, het groenonderhoud weer terug te brengen naar het oude niveau en de bezuiniging daarop te laten vervallen. Hierdoor bleef de gemeente echter genoodzaakt om op de begraafplaatsen geld toe te leggen, in strijd met het eerdere principebesluit tot kostendekkendheid. Bovendien bevestigde de raad bij de herziening van het financieel beleid in 2008 het principe van kostendekkendheid voor alle leges en retributies, zoals bouwleges en lijkbezorgingsrechten. 1 Nadat later in 2008 de huidige economische crisis uitbrak, kon de gemeente het tekort niet meer opbrengen. De gemeenteraad heeft daarom in haar vergadering van 30 juni 2009, bij de behandeling van de Perspectiefnota , besloten om alsnog binnen vier jaar kostendekkendheid te realiseren. Daartoe dienden de tarieven met ingang van 2010, tot en met 2013, dusdanig verhoogd te worden, dat elk jaar de baten met zouden stijgen. Daardoor dienen in 2013 de baten in totaal hoger te zijn dan in Gemeente Coevorden: Nota Lokale heffingen (raadsbesluit 13 mei 2008) p Gemeente Coevorden: Perspectiefnota (raadsbesluit ) p.22,

5 2.2 In hoeverre zijn de grafrechten voor de burger sinds 1997 gestegen? 'Grafrechten' is een verzamelnaam voor een aantal uiteenlopende tarieven, variërend van het "het uitsluitend recht op een graf" (de grondkosten), dat voor elke burger belangrijk is, tot uitzonderlijke zaken als een tarief voor herbegraven. Om het overzichtelijk te houden, geeft dit onderzoek niet alle tarieven weer. Het concentreert zich op de tarieven die een burger voor een gewone begrafenis of een urnbijzetting aan de gemeente Coevorden betaalt. Dit zijn: het recht op een eigen graf (grondkosten), de begraafkosten (delfkosten), de vergunning om een grafbedekking te plaatsen (zoals een grafsteen) en de inschrijving in het register van graven (administratiekosten). Niet inbegrepen zijn bijvoorbeeld de kosten voor een grafsteen, een gedenkplaat aan de urnenmuur of voor de uitvaart. Die betaalt de burger immers niet aan de gemeente. In het jaar voor de herindeling hadden de vijf gemeenten die samengingen, sterk uiteenlopende grafrechten. In 1997 betaalde de burger voor een begrafenis in Coevorden in totaal 1.304,16; in Zweeloo bijna minder: 371,35. Vanwege de herindeling besloot de nieuwe gemeente Coevorden om het grafrecht te harmoniseren, door eenvoudigweg het gemiddelde te nemen van de vijf tarieven tot dan toe. Met ingang van 1 januari 1998 bedroeg daarom het grafrecht voor een begrafenis in totaal 639,33 en voor een urnbijzetting 426,05. Grafiek 1 toont de hoogte van de grafrechten voor de vijf gemeenten uit 1997 en het geharmoniseerde grafrecht uit 1998, na de herindeling van de gemeente Coevorden. Grafiek 1 Leges voor begrafenis en urnbijzetting (in euro's) euro's Coevorden Coevorden Dalen Dalen Oosterhesselen Sleen Oosterhesselen Sleen Zweeloo Zweeloo Na herindeling: 1998 Na herindeling: 1998 Begrafenis Urnbijzetting Sindsdien heeft de gemeente Coevorden, zoals bleek uit de vorige paragraaf, in twee rondes de grafrechten verhoogd om deze kostendekkend te maken. Daardoor is in 2011 het totale grafrecht op 2.863,65 uitgekomen. Dit is 4,5 keer zo hoog als in Voor urnbijzettingen is de stijging iets minder sterk, namelijk 4 keer zo hoog: van 426,05 in 1998 tot 1.681,05 in Deze stijging is duidelijk sterker dan de inflatie in deze periode. Onderstaande grafiek vergelijkt de werkelijke stijging van de grafrechten met de fictieve situatie, dat het tarief van 1998 alleen volgens het inflatiepercentage gestegen zou zijn. In dat geval zouden de grafrechten cumulatief met een factor 1,3 gestegen zijn. 3

6 Grafiek Grafrechten voor begrafenis en urnbijzetting, vergeleken met inflatie-indexering (in euro's) euro's jaren bij begrafenis bij urnbijzetting begrafenis 1998 alleen indexering urnbijzetting 1998 alleen indexering Uit een vergelijking van de tarieven tussen Coevorden en de andere Drentse gemeenten blijkt echter dat Coevorden in 2011 onder het gemiddelde tarief zit. Aangezien de looptijd van het grafrecht tussen de gemeenten verschilt, is voor deze vergelijking het totale grafrecht omgeslagen naar een bedrag per jaar. Tabel 1: Alle gemeentelijke begraafplaatsen in Drenthe: Totale kosten voor 1-persoons eigen graf, 2011 (in euro's) recht begraafkostebedekking vergunning graf- inschrijving onderhoud begraaf looptijd Totaal Gemeente eigen graf register plaats Totaal (jaren) per jaar Westerveld 925,- 309,- 155, , ,45 Noordenveld 1.616,- 402,- 86,- 14, , ,61 Midden-Drenthe 1.591,- 363,- 124,- 2, , ,23 Borger-Odoorn 1.006,- 431,- 230, , ,35 Aa & Hunze 1.963,05 493,70 81,25 4, , ,76 Coevorden 1.951,50 776,55 124,95 10, , ,46 Emmen(Buiten) 620,- 400,- - 10,- 980, , ,50 Meppel 1.928,- 764,- 300,- 38, , ,00 De Wolden 2.090,- 709,- 234, , ,10 Hoogeveen 1.580,- 492,- 190,- 9, , ,59 Emmen (Kern) 1.285,- 400,- - 10,- 980, , ,75 Tynaarlo 2.040,- 678,30 183, , ,10 Assen (Boskamp) 1.146,64 642,67 90,56 90, , , ,77 Drenthe gemiddeld: 1.518,63 527,79 138,41 14,65 304, ,47 24,23 106,20 Uit deze vergelijking blijkt verder dat de Drentse gemeenten verschillen in de structuur van de tarieven. Ten eerste heft de gemeente Emmen geen leges voor de vergunning om een grafbedekking op het graf aan te brengen (zoals een grafsteen, een kruis, een dekplaat). Ten tweede brengen vier gemeenten de administratiekosten voor een inschrijving in het register van graven en urnennissen niet apart in rekening. 4

7 Coevorden doet dit wel, met een bedrag van 10,65. Dit is slechts 0,4% van de totale grafrechten. Ook bij de andere zeven gemeenten die registerkosten apart in rekening brengen, gaat het om geringe bedragen (gemiddeld slechts 0,6% van het totale tarief). De kosten die de gemeente Coevorden moet maken om dit geringe bedrag van 10,65 in te vorderen, staan in een ongunstige verhouding tot de opbrengsten. Dit geldt des te sterker, als de gemeente aan een burger alleen registerkosten in rekening brengt, zoals bij een overboeking van de registerinschrijving van de ene op de andere rechthebbende. Het is daarom doelmatiger om dit bedrag bij uitgifte van het graf in de grafrechten te versleutelen. Overigens heeft de burger in de gemeente Coevorden de mogelijkheid om de grafrechten of de verlenging ervan in termijnen te betalen. Als burgers de gemeente hierom vragen, kunnen zij in maandelijkse termijnen betalen. De gemeente biedt echter burgers niet standaard de mogelijkheid tot termijnbetaling, maar wijst hierop in de brief over de verlenging van grafrechten. 2.3 Hoe heeft de begrote en de gerealiseerde mate van kostendekkendheid in de grafrechten zich ontwikkeld en in hoeverre zijn de grafrechten nu kostendekkend? In de afgelopen jaren zijn de begrote en de gerealiseerde mate van kostendekkendheid steeds sterker gelijk gaan lopen, zoals blijkt uit onderstaande tabel. Hieruit blijkt dat de gemeente realistischer is gaan begroten. Het jaar met de grootste afwijking tussen begroting en realisatie is In dat jaar had de gemeente nog begroot, dat zij zou bezuinigen op het onderhoud van de begraafplaatsen. In realiteit had de gemeente echter inmiddels deze bezuiniging teruggedraaid vanwege klachten over het gedaalde onderhoudsniveau. Het lage percentage kostendekkendheid in 2008 is te verklaren doordat de gemeente in dat jaar een beleidswijziging heeft doorgevoerd, welke administratieve consequenties met zich meebracht zoals het versneld afschrijven van een aantal investeringen. Hierdoor zijn de lasten in 2008 eenmalig sterk verhoogd. Door het hernieuwde besluit in 2009 om binnen vier jaar alsnog kostendekkendheid te realiseren, is de mate van kostendekkendheid op realisatiebasis gestegen naar 72% in Tabel 2: begrote en gerealiseerde baten en lasten (in ) Begroting baten lasten saldo dekking (%) 76% 93% 47% 60% 71% 84% 100% 115% 116% Realisatie baten lasten saldo dekking (%) 68% 70% 46% 62% 72% Voor de mate van kostendekkendheid is het niet mogelijk om een benchmark voor heel Drenthe te maken. Wel is van een aantal gemeenten, die in dit rapport met hun tarieven vermeld staan, de mate van kostendekkendheid bekend. Ten eerste de laatst 5

8 bekende percentages van de gemeenten die in 1998 in de nieuwe gemeente Coevorden zijn opgegaan. Deze vier percentages zijn allemaal op basis van de begroting. Grafiek 3 Oosterhesselen % Zweeloo % Dalen % Coevorden % Sleen % Ten tweede heeft Hoogeveen in 2011 een geraamde dekkingsgraad van 60%. Zoals uit tabel 1 blijkt, heeft Hoogeveen grafrechten van omgerekend 113,59 per jaar. De gemeente Emmen heeft in 2011 een dekkingsgraad van 70%, bij grafrechten van 133,75 in de kern Emmen zelf en 100,50 buiten de kern Emmen. Terneuzen tot slot heeft in de afgelopen jaren rond de 100% kostendekkendheid gescoord met grafrechten rond de 130 op jaarbasis Hoe is de opbouw van de baten en lasten bij grafrechten? Welke kosten kunnen worden verhaald? Voor de te verhalen kosten aangaande grafrechten worden alleen directe kosten gerekend. Indirecte kosten mogen niet toegerekend worden. Vervolgens geeft de wetgever aan dat onder de directe kosten ook de in redelijkheid toe te rekenen kosten van overhead vallen. De kosten die in de heffing worden betrokken zijn dus die kosten die de verleende dienst veroorzaakt. 4 De opbouw van de lasten van de grafrechten bestaat voor de gemeente Coevorden vanaf begrotingsjaar 2010 voor 19% van de totale lasten uit overhead. Overheadkosten bestaan uit niet direct toewijsbare producten, maar die in redelijkheid wel toe te wijzen zijn aan een product. De rest van de kosten bestaat uit exploitatiekosten en onderhoudskosten. Exploitatiekosten zijn kosten voor gas, water, electra, dagelijks onderhoud begraafplaatsen, groot onderhoud begraafplaatsen, belastingen, verzekeringen en kapitaallasten. 3 Gemeente Hoogeveen: Begraven in Hoogeveen. Onderzoek kostenbesparingen en efficiënter beheer van begraafplaatsen (2011) p.4, 14, 40-41; Gemeente Emmen: Uitgangspunten begraafplaatsbeheer gemeente Emmen (2010) p.23; Gemeente Terneuzen: Onderzoeksrapport Kostendekkendheid heffingen en specifieke tarieven (2010) p VNG: Model kostenonderbouwing lijkbezorgingsrechten,,(juni 2010) 6

9 Grafiek 4 Gemiddelde doorberekende lasten bij grafrechten (begroting ) Tractie 6% Exploitatielasten 12% Manuren 26% Overhead 19% Groenonderhoud 37% De baten van het product begraafplaatsen bestaan, op uit huuropbrengsten na, volledig uit gemeentelijke grafrechten. 2.5 Hoe moeten de grafrechten zich ontwikkelen? Kostendekkendheid grafrechten De gemeenteraad heeft als beleid vastgesteld dat de grafrechten kostendekkend moeten zijn. Om te komen tot een kostendekkendheid van de grafrechten zijn twee pogingen geweest. De eerste poging dateert van De baten zijn toendertijd opgehoogd, maar de beoogde bezuiniging is niet gehaald. De tweede poging is in de Perspectiefnota en de begroting 2010 opgenomen. In vier jaar tijd zijn de tarieven opgehoogd tot een bedrag van Dit heeft als gevolg een overdekking van de grafrechten van 16% in Een overdekking is in strijd met de Gemeentewet en met wat de raad wil. De overdekking vanaf 2013 moet om deze reden gecorrigeerd worden. Correctie overdekking grafrechten vanaf 2013 Om de overdekking van de grafrechten vanaf 2013 te corrigeren, zijn er een tweetal mogelijkheden: 1. de laatste verhoging in 2013 komt te vervallen. 2. de laatste verhoging in 2013 komt te vervallen en de verhoging in 2012 wordt verdeeld over 2012 en Stijging grafrechten De gemeenteraad heeft vastgesteld dat de grafrechten niet meer mogen stijgen dan door het CPB afgegeven inflatiepercentage. 7

10 (Mogelijke) bezuinigingen De raad heeft bij de behandeling van de Perspectiefnota besloten om kostendekkendheid voor de begraafplaatsen te bereiken door een tariefverhoging. Een andere mogelijkheid om over te gaan tot kostendekkendheid is bezuinigen op de kosten. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door het peil van het groenonderhoud naar beneden bij te stellen, twee graven diep te begraven in plaats van één diep, te ruimen, een vermindering van de administratieve lasten, maar bijvoorbeeld ook door een begraafplaats een parkfunctie toe te kennen. De administratie kan vereenvoudigd worden door de tariefstructuur te vereenvoudigen (afschaffing van de categorie 'inschrijven en overboeken in het grafregister') en door de vergunningplicht voor grafbedekkingen en grafkelders te vervangen door een meldingplicht, waarbij de grafbedekkingen en grafkelders aan vooraf gestelde regels moeten voldoen. De VNG beveelt aan om de vergunningplicht voor grafbedekkingen te handhaven, om een chaotisch aanzien van begraafplaatsen, onveilige situaties en een emotioneel belastende correctie achteraf van een verkeerde grafbedekking te voorkomen. 5 Het is echter ten eerste zeer de vraag in hoeverre dergelijke problemen, bij heldere regels vooraf, vaak voor zullen komen. Ten tweede heeft bij een dergelijke kwestie de burger een probleem met de leverancier van de grafkelder of de grafbedekking. Het is niet de taak van de gemeente om problemen tussen derden te voorkomen, ook al doen ze zich voor op een gemeentelijke begraafplaats. De afschaffing van deze vergunning en de bijbehorende leges zou zo ingevoerd moeten worden, dat het geen gevolgen heeft voor het streven naar kostendekkendheid. De begraafplaatsen in de gemeente Coevorden kunnen zo mooi zijn, dat ze tevens een parkfunctie vervullen. Daardoor liggen de onderhoudskosten iets hoger. In dit geval is het niet meer dan redelijk om de kostendekkendheid deels uit de middelen voor het openbaar groen te dekken. Immers, een park is er voor de gemeente en dus voor alle burgers en niet voor de individuele burger die gebruik maakt van de aangeboden diensten van de gemeente omtrent begraven. Een dergelijke aanwijzing van de begraafplaats als park zou bovendien het voordeel hebben, dat de BTW op de uitgaven voor deze begraafplaats deels compensabel wordt. In het geval dat de gemeente begraafplaatsen tevens als park aanwijst, blijft kortom het principe van een kostendekkende exploitatie van de begraafplaatsen gehandhaafd. Het verschil is dat de gemeente de dekking niet meer alleen uit de grafrechten haalt, maar ook deels uit de middelen voor openbaar groen. 5 VNG: Toelichting model-beheersverordening begraafplaatsen 2010 ( ) p.3-5, 10. 8

11 3 Conclusies en aanbevelingen 3.1 Conclusies De gemeente Coevorden streeft sinds % kostendekkendheid voor haar grafrechten na. In twee rondes tariefverhogingen ( en ) wil zij deze kostendekkendheid realiseren. Voor de herindeling van 1998 hadden de vijf gemeenten die tot de nieuwe gemeente Coevorden fuseerden, sterk verschillende grafrechten. Per 1998 heeft de gemeente deze tarieven geharmoniseerd door eenvoudigweg het gemiddelde te nemen. Kostendekkendheid was hierbij kortom geen overweging. Door de twee rondes van tariefsverhogingen zijn de grafrechten in 2011 voor begrafenissen 4,5 zo hoog geworden als in Dit is duidelijk sterker dan de inflatie, die cumulatief een factor 1,3 besloeg. Ondanks deze sterke stijging blijken de Coevorder grafrechten in vergelijking met de overige Drentse gemeenten onder het gemiddelde te zitten, met een tarief op jaarbasis van 95,46 - tegen 106,20 als Drents gemiddelde. Coevorden heeft in de afgelopen jaren een sterk variërende mate van kostendekkendheid gerealiseerd, van 46% in 2008 tot 72% in De opbouw van de kosten voor de begraafplaatsen bestaat in 2011 voor 19% uit overhead, 26% voor manuren, 6% voor tractie, voor 12% uit exploitatielasten en voor 37% uit lasten voor groenonderhoud. Het streven naar kostendekkendheid waartoe de raad in 2009 opnieuw toe besloten heeft, is vertaald in jaarlijkse verhogingen van van de baten tot en met Het blijkt echter dat met deze verhogingen Coevorden al in % kostendekkendheid realiseert en dat verdere verhoging daarna onrechtmatig en onnodig is. Na 2012 zal slechts een indexering van de grafrechten voor de inflatie nodig zijn. Begraafplaatsen kunnen zo mooi aangelegd zijn, dat ze tevens een parkfunctie kunnen vervullen. Onderhoudskosten zullen hierdoor hoger liggen, die vervolgens niet meegenomen hoeven worden in de kostendekkendheid. 3.2 Aanbevelingen 1. Met betrekking tot de invulling van het streven naar kostendekkendheid. Corrigeer de overdekking vanaf 2013, door: a. de laatste verhoging in 2013 te laten vervallen; b. de laatste verhoging in 2013 te laten vervallen en de verhoging in 2012 te verdelen over 2012 en Laat na 2013 de grafrechten met niet meer dan de inflatie-index stijgen. 3. Overweeg of de gemeente haar lasten voor begraven kan reduceren door bijvoorbeeld: a. twee graven diep te begraven in plaats van één diep; b. een vermindering van de administratieve lasten; c. een begraafplaats een parkfunctie toe te kennen. d. het peil van het groenonderhoud naar beneden bij te stellen. e. te ruimen. 9

12 Bestuurlijk wederhoor door het college van B&W Postadres: Postbus AA Coevorden Tel Fax gemeente@coevorden.nl Website: Bezoekadres: Kasteel GC Coevorden Aan: De voorzitter van de rekenkamercommissie gemeente Coevorden Uw brief : verz.: Burgerservicenr. : Afdeling : Behandeld door : Kenmerk : Bijlage(n) : Coevorden : 18 oktober 2011 Onderwerp : Bestuurlijk wederhoor onderzoek kostendekkendheid grafrechten Geachte voorzitter, Wij danken u voor de zorgvuldige wijze waarop u, dit maal in directe samenwerking met onze concerncontroller, onderzoek heeft uitgevoerd naar de kostendekkendheid van de grafrechten in onze gemeente. Uw conclusie dat de grafrechten in de gemeente Coevorden onder het gemiddelde in de provincie Drenthe zijn, stemt ons tot tevredenheid. Onderstaand zullen wij uw aanbevelingen van een reactie voorzien: Aanbeveling 1: Met betrekking tot de invulling van het streven naar kostendekkendheid. Corrigeer de overdekking vanaf 2013, door: a. de laatste verhoging in 2013 te laten vervallen; b. de laatste verhoging in 2013 te laten vervallen en de verhoging in 2012 te verdelen over 2012 en Reactie college van b en w: Overnemen: a; mocht er sprake zijn van een overdekking dan zullen wij deze uiteraard corrigeren. Aanbeveling 2: Laat na 2013 de grafrechten met niet meer dan de inflatie-index stijgen. Reactie college van b en w: Overnemen; mocht de 100% kostendekking (jaarlijkse herijking) zijn gerealiseerd dan zullen de tarieven vanaf dat moment alleen inflatoir stijgen. 10

13 Aanbeveling 3 Overweeg of de gemeente haar lasten voor begraven kan reduceren door bijvoorbeeld: a. twee graven diep te begraven in plaats van één diep; b. een vermindering van de administratieve lasten; c. een begraafplaats een parkfunctie toe te kennen. d. het peil van het groenonderhoud naar beneden bij te stellen. e. te ruimen. Reactie college van b en w: Ad a: niet overnemen; financiële effecten zijn te gering. Twee graven diep betekent een reductie van het benodigde grafoppervlak en daarmee een temporisering in de uitbreiding van de bestaande begraafplaatsen en daarmee minder kapitaallasten. Deze financiële effecten zullen naar verwachting minimaal zijn. De geringe reductie van kosten wordt daarnaast ook voor een deel teniet gedaan door extra investeringen in het grafdelven (dieper). Ad b: overnemen; waar mogelijk zullen de administratieve lasten worden beperkt. Ad c: niet overnemen; Begraafplaatsen hebben voor velen een emotionele beleving die gepaard gaat met een behoefte aan beslotenheid en intimiteit. Het begrip grafrust is belangrijk. Niet voor niets is nu nog op iedere begraafplaats geregeld dat groepen minderjarigen zonder begeleiding geen toegang hebben. Dit is geregeld in de door de gemeenten zelf op te stellen Beheerverordening begraafplaatsen. Een openbare parkfunctie doet onrecht aan die emotionele aspecten. Bovendien zullen de onderhoudskosten per saldo gaan toenemen en is er slechts sprake van verschuiving van kosten. De maatschappelijke impact is groot en deze maatregel zal per saldo tot een kostenverhoging leiden. Ad d: niet overnemen; het terugbrengen van het onderhoudsniveau op de begraafplaatsen bleek in 2009 geen haalbare zaak. De gemeenteraad heeft destijds de bezuinigingen op onderhoud teruggedraaid naar aanleiding van signalen uit de bevolking. Ad e: Aanbeveling wordt overgenomen. Het ruimen van graven is overigens al geruime tijd mogelijk in de gemeente Coevorden. Intern worden de praktische toepassingen van deze mogelijkheden voorbereid. De besparingen in relatie tot de grafrechten zijn echter minimaal. Uitbreidingen van de begraafplaatsen zullen minder snel nodig zijn en dus minder kapitaallasten. De kapitaallasten zijn slechts een klein deel van de totale kosten. De kosten nemen iets toe vanwege de hogere eisen die aan de administratie worden gesteld. Er zal nogal wat energie en tijd en geld gestoken moeten worden in het achterhalen van de namen van nabestaanden / verantwoordelijken voor het onderhoud. Hoogachtend, namens het college van burgemeester en wethouders van Coevorden, de secretaris de burgemeester M.N.J. Broers B.J. Bouwmeester 11