Knelpunten in het Utrechtse cultuurbeleid ontrafeld

Transcriptie

1 Knelpunten in het Utrechtse cultuurbeleid ontrafeld De Liefde voor Utrecht en Het Wilde Westen als casestudy

2 Door Dave Bijker Coraliene van Driel Mieke van der Ven Datum November 2010 Docent Dr. P. Lelieveldt Studie Kunstbeleid en management Cursus Actualiteiten in het kunstbeleid Samenvatting collectieve opdracht

3 De afgelopen twee jaar klinken er in Utrecht steeds meer geluiden vanuit de culturele instellingen richting de gemeente waarin zij aangeven dat het geschreven beleid op bepaalde punten volgens hen niet werkbaar of efficiënt (genoeg) is. Dit onderzoek richt zich dan ook op de knelpunten die cultureel ondernemers in Utrecht ervaren bij de uitvoer van het cultuurbeleid van de gemeente Utrecht. Twee instellingen zijn daarbij van groot belang. Allereerst de vereniging De Liefde voor Utrecht, een collectief van meerdere culturele instellingen. De vereniging kent verschillende leden: ZIMIHC Huis voor Amateurkunst, DeDansvloer, Het Kaasschaafcollectief, Het Wilde Westen, Cultuur19, Jongeren Cultuurhuis Kanaleneiland en Goede Grond. Daarnaast heeft de vereniging verbindingen met een aantal zogeheten culturele trapveldjes. Culturele trapveldjes zijn culturele werkplaatsen in de Utrechtse wijken met lokale, betrokken en kleinschalige organisaties die werken aan de worteling van kunst en cultuur in Utrechtse wijken. De culturele trapveldjes zijn faciliterend en ondersteunen met menskracht en accommodaties. De tweede instelling is Het Wilde Westen, gevestigd in Lombok en tevens lid van De Liefde voor Utrecht. Het Wilde Westen in Utrecht werd in 1999 als stichting opgericht door directrice Dorothé Lucassen, met als doel het wijkgericht ontwikkelen, initiëren en organiseren van een aanbod van activiteiten en faciliteiten op het gebied van kunst en cultuur, zoveel mogelijk samen met in de wijk woonachtige kunstenaars en wijkbewoners, wijkinstellingen en organisaties. Met andere woorden: de stichting vervult een makelaarsfunctie en is tegelijkertijd wijkkunstencentrum en kunstbroedplaats. Zij zoekt de vraag en ondersteunt deze in het vinden van aanbod en andersom. Het Wilde Westen streeft naar een laagdrempelig aanbod. De laagdrempeligheid zit niet in de kwaliteit van de activiteit en faciliteit, maar in het feit dat er betrokkenheid is vanuit het publiek. De laagdrempeligheid ontstaat ook doordat de activiteit en faciliteit zich dicht bij het publiek bevindt en ontwikkelt. Onze focus op deze twee instelling is gebaseerd op hun aanwezigheid in het politieke debat over de werkbaarheid en efficiëntie van het cultuurbeleid. De vereniging de Liefde voor Utrecht heeft sinds haar oprichting in 2008 vijf zogenoemde liefdesbrieven geschreven, waarin zij reflecteert op beleidsstukken van de gemeente Utrecht en deze van commentaar en advies voorziet. Het Wilde Westen heeft een zeer bevlogen en gepassioneerde directrice die zich regelmatig in gemeenteraden laat gelden over actuele zaken in het cultuurbeleid van de gemeente. Wij werkten dan ook vanuit de hoofdvraag: Welke knelpunten benoemt de vereniging De Liefde voor Utrecht, en in het bijzonder Het Wilde Westen, in het cultuurbeleid van de gemeente Utrecht en hoe worden deze beargumenteerd? Onze onderzoeksvraag is tweeledig. Het eerste gedeelte van de vraag is beschrijvend, namelijk het verzamelen van de knelpunten die De Liefde voor Utrecht en Het Wilde Westen signaleren. Om deze vraag te beantwoorden hebben wij de vijf liefdesbrieven van De Liefde voor Utrecht geanalyseerd die zij hebben gepubliceerd sinds hun oprichting. Tevens hebben wij het interview geanalyseerd dat wij hebben gehouden met de directrice van Het Wilde Westen, Dorothé Lucassen, op 27 oktober Uit deze analyse bleek dat de zienswijze van de gemeente Utrecht, zoals geformuleerd in Het actieplan De Ontdekking van Utrecht, het programma voor cultuurparticipatie en de nota Jongeren en Vrije tijd, op drie essentiële punten verschilt met de visie van de Liefde voor Utrecht en Het Wilde Westen. Het eerste knelpunt is de discrepantie tussen het geschreven beleid en het uitgevoerde beleid. De vereniging de Liefde voor Utrecht en het Wilde Westen zijn van de mening dat de fundamenten van cultuurparticipatie worden gelegd en onderhouden door cultuurondernemers die werken vanuit een wijkgerichte oriëntatie, oftewel bottom-up, dus vraaggericht. De nota s onderstrepen ook het belang van wijkgericht werken. Echter, in de praktijk gaat de gemeente volgens de Liefde voor Utrecht en Het Wilde Westen aan deze zienswijze voorbij, omdat de gemeente tegelijkertijd een grote aandacht geeft aan culturele instellingen die volgens hen top-down oftewel aanbodsgericht werken.

4 Het tweede knelpunt is het feit dat nieuwe initiatieven en instellingen nog niet zijn opgenomen in de bestaande culturele infrastructuur. Het feit dat Het Wilde Westen geen of minder subsidie krijgt voor cultuureducatie wordt als bewijs opgevoerd dat nieuwe(re) initiatieven nog niet in de vaste structuur van de gemeente zijn doorgedrongen. Als gevolg hiervan wordt het Wilde Westen vaak door de gemeente vergeten, waardoor het kunstwijkcentrum niet in beleidstukken beland. Het derde grote knelpunt is het gebrek aan openheid van de gemeente Utrecht. De website van de gemeente wordt als onoverzichtelijk ervaren, beleidsstukken zijn vaak niet te vinden. Een ander aspect van de gebrekkige openheid is de besluitvorming rondom de honorering van de subsidieaanvragen en het niet goed doorcommuniceren van nieuwe subsidieregelingen. Het tweede gedeelte van onze vraag was hoe de knelpunten die gesignaleerd worden, beargumenteerd worden. Deze vraag hebben wij beantwoord door de concepten van Stone toe te passen op deze argumentatie. Dorothé Lucassen ging in het interview (en in de liefdesbrieven) de strijd met de gemeente Utrecht aan. Door de nota s als top down te bestempelen, plaatste de vereniging en het Wilde Westen (bottom-up) zich tegenover de gemeente. De tegenstelling maakte de doelen en problemen duidelijk. Een doel van de gemeente dat duidelijk naar voren kwam was efficiëntie. De efficiëntie die de gemeente Utrecht, volgens Lucassen, verwacht moet uiteindelijk meetbaar zijn in effectiviteit het aantal mensen dat uiteindelijk naar een voorstelling of expositie komt kijken. Voor de directeur geldt echter dat zij een grotere nadruk wil leggen op wat Stone subjective value noemt. Lucassen pleit ervoor aan te nemen dat een onafgemaakt proces symbolisch net zoveel waard is als een eindproduct, dit terwijl voor de gemeente een eindproduct veel meer waard is dan een onafgemaakt proces. Een probleemcategorie van Stone die hier tevens te signaleren is, is meten of meetbaarheid. Waarom Lucassen pleit voor meting van processen lijdt geen twijfel. Omdat Het Wilde Westen veeleer in processen denkt en werkt, zal een meting op processen voor Het Wilde Westen een veel positiever resultaat laten zien dan een meting op producten. Een ander probleem dat werd gesignaleerd heeft met gelijkheid te maken. Lucassen gaf aan dat Het Wilde Westen en het UCK geen gelijke startkansen hebben op de markt, omdat het UCK wel subsidie ontvangt voor de cultuureducatie en Het Wilde Westen niet of veel minder. Zij vindt dit ongelijk. Het onvoldoende doorcommuniceren van informatie kunnen we op twee verschillende manieren interpreteren. De eerste interpretatie is wat Stone intentional cause noemt. In de praktijk zou dit een soort ontmoedigingsbeleid van de gemeente zijn waar het subsidieverstrekking aangaat. Een tweede interpretatie is wat Stone inadvertent causes noemt. Het niet doorcommuniceren van informatie zou te maken kunnen hebben met praktische zaken zoals onvoldoende mankracht en/of tijdgebrek. Lucassen liet zich in deze situatie niet uit over hoe zij het gebrek aan communicatie en informatieverstrekking interpreteert. Door het formuleren van negatieve effecten (van het gemeente beleid) en het schetsen van een onwenselijke situatie, heeft De Liefde voor Utrecht medestanders weten te mobiliseren. Effecten van het cultuurbeleid werden pas belangrijk toen de uitkomsten daarvan waren vertaald in eisen. In de liefdesbrieven werd van het college geëist dat het programma voor cultuurparticipatie opnieuw tegen het licht zou worden gehouden. De gemeente heeft het programma niet opnieuw tegen het licht gehouden. De keuze van de gemeente om het programma niet nogmaals onder de loep te nemen werd als het centrale probleem aangemerkt. Door het probleem als een gevolg van het besluit (van de gemeente) te portretteren werden de grenzen van het debat bepaald: wat telt als problematisch, hoe het debat wordt gezien door anderen and hoe anderen er op reageren. In Policy paradox wordt de controle over het aantal alternatieven (en de vormen daarvan) gezien als de essentie van het politieke spel. De Liefde voor Utrecht is zich zeer bewust van dit

5 machtsmiddel. In de brieven werden alternatieven voor de doelstellingen van de gemeente geformuleerd. De gewenste alternatieven werden op een dergelijke manier gepresenteerd dat ze de enige mogelijke optie leken.