Evolutionair perspectief op PTSS. Een evolutionair perspectief kan informatie geven over een psychische stoornis, zoals
|
|
- Karen Willems
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Evolutionair perspectief op PTSS Een evolutionair perspectief kan informatie geven over een psychische stoornis, zoals Posttraumatische Stressstoornis (PTSS), die misgelopen wordt wanneer enkel aangenomen wordt dat de geest bepaald wordt door culturele factoren, zoals religie en opvoeding (Dooremalen, de Regt & Schouten, 2010). De hypothese volgens de evolutionaire psychologie (EP) is dan dat PTSS niet alleen maladaptief is, maar juist adaptief voor diegenen die in traumatische situaties terecht gekomen zijn. In dit essay wordt besproken wat EP is en wordt vanuit dat perspectief een blik geworpen op de PTSS. Daarbij heeft iemand ervaringen, zoals herbelevingen van een trauma en schuldgevoelens, die pathologisch lijken. Die ervaringen zijn persoonlijk en vallen onder het bewustzijn (Blackmore, 2010). Na de uitleg van de EP wordt gekeken naar overeenkomsten van PTSS met verdedigingsmechanismen bij onze voorouders. Tenslotte wordt er een conclusie getrokken over het nut van een evolutionair perspectief op bewustzijn van PTSS. Evolutietheorie In de wetenschap gaat men ervan uit dat de evolutietheorie in grote lijnen klopt (Dooremalen, 2014). De evolutieleer is gebaseerd op natuurlijke selectie en survival of the fittest. Darwin verstond onder natuurlijke selectie het behouden van gewilde en het vernietigen van schadelijke individuele verschillen en variaties (Dooremalen, 2014). Een eigenschap is adaptief als het de overlevings- en reproductiekansen verhoogt. Dit wordt survival of the fittest genoemd. De evolutietheorie probeert een antwoord te vinden op waarom -vragen (Blackmore, 2010). Een vraag zou kunnen zijn waarom mensen een bewustzijn hebben. Het antwoord zou dan 1
2 moeten zijn dat het bewustzijn ergens adaptief voor is, want anders zou het niet geëvolueerd zijn of zou het uitgeselecteerd zijn. Evolutionaire psychologie Binnen de EP gaat men ervan uit dat psychologische mechanismen een bepaalde adaptieve functie hebben en dat deze tot stand komen door processen in het brein (Dooremalen, 2014). Als PTSS adaptief is, is er een hypothese waarom PTSS kan voorkomen bij mensen die een trauma hebben opgelopen en ook waarom het bij andere dieren voorkomt. Dat lijkt tegenstrijdig, aangezien symptomen van PTSS ernstig zijn. Denk hierbij onder andere aan flashbacks, nachtmerries, extreme waakzaamheid, geen relaties met anderen aan kunnen gaan en geen toekomstplannen kunnen maken (Dooremalen, 2014). Volgens de evolutionaire theorie zou je verwachten dat een eigenschap, die alleen negatieve gevolgen heeft, weg geëvolueerd zou zijn via natuurlijke selectie. Een evolutionair psycholoog ziet echter meer dan enkel de pathologie. Verdedigingsmechanismen Volgens docent in de psychiatrie Cantor (2005) reflecteert PTSS defensief gedrag dat adaptief was in het verleden. Hij stelt: PTSD is a disorder of defence that is likely to use existing brain neurocircuitry-controlling defensive functions. Verdedigingsmechanismen zijn mechanismen die je nodig hebt om je te verdedigen tegen bedreigingen van de omgeving, van roofdieren en van de eigen soort (Dooremalen, 2014). Bij de laatste is er onderscheid in bedreigingen door een andere groep en door individuen uit de eigen groep. Verdedigingsmechanismen zijn adaptief, want ze vergroten de kans op overleven. Het is echter wel afhankelijk van de situatie of iets adaptief is (Dooremalen, 2014). Een maladaptatie is een 2
3 adaptatie voor een andere tijd of plaats. Klaar staan om te vechten is bijvoorbeeld adaptief als je als soldaat op uitzending bent, maar niet als je thuis bent, want dan wordt het gezien als agressief en ongepast gedrag. De vraag is nu of er omstandigheden zijn waarin PTSS adaptief is, of dat dit in een andere plaats en/of tijd het geval was. Daarvoor moet eerst gekeken worden naar de voorouders van de mens. Als die verdedigingsmechanismen hadden, die lijken op symptomen van PTSS, zijn de symptomen beter te begrijpen. Onze voorouders Reptielen leven voor het grootste deel solitair en hebben daardoor meestal vaker te maken met bedreigingen van roofdieren dan van soortgenoten (Dooremalen, 2014). In je eentje tot de tegenaanval overgaan is niet adaptief. De verdedigingsmechanismen van reptielen zijn camoufleren, stilzitten, verstoppen en vluchten (Dooremalen, 2014). Het stilzitten, ook wel de freeze reactie genoemd, zit al in het reptielenbrein. Het is daarmee een primitieve en onbewuste reactie. De eerste zoogdieren ontstonden uit reptielen en hadden daarom dezelfde verdedigingsmechanismen (Dooremalen, 2014). Die vroege zoogdieren waren heel klein. Dat was adaptief omdat ze zo minder zichtbaar waren voor dinosauriërs Ze leefden daarom, net als de reptielen, vrijwel solitair. Toen de dinosaurussen uitstierven, maakten de zoogdieren een enorme groei door. Sommige zoogdieren, zoals primaten, gingen in sociale groepen leven. Dat was adaptief omdat de groep een roofdier weg kon jagen of kon doden (Dooremalen, 2014). Of een verdedigingsmechanisme adaptief is, bijvoorbeeld bevriezen of aanvallen, hing dus af van de situatie, bijvoorbeeld alleen of in een groep zijn. 3
4 Een nadeel van de omslag van solitair naar in groepsverband leven was het ontstaan van spanningen tussen en binnen groepen. Dit leidde bij de primaten tot moorden, gevechten en verkrachtingen (Dooremalen, 2014). De voorouders van de mens leefden waarschijnlijk in zulke groepen (Dooremalen, 2014). Net als bij primaten ontstonden er bedreigingen tussen en binnen groepen. Wanneer je de groep zou verlaten, had je geen bescherming meer van deze groep. Wanneer je bleef, moest je leren omgaan met de stressvolle situaties. Met dit inzicht, zou je naar stresssituaties van vandaag de dag kunnen kijken. Sommige personen krijgen zelfs PTSS na het meemaken van een stressvolle situatie. PTSS PTSS is een ernstige en complexe stoornis die kan volgen op een psychologisch stressvolle situatie. De symptomen zijn grofweg herbelevingen, vermijden en hypergevoeligheid (APA, 2000). Hier vallen andere kenmerken onder, zoals schuldgevoelens en nachtmerries. Deze twee kenmerken worden in dit essay besproken. Sommige slachtoffers van een trauma voelen zich later schuldig omdat ze de freeze reactie hebben gehad. Dit wordt survivor- of victim guilt genoemd (Dooremalen, 2014). In therapie kan je uitleggen aan de getraumatiseerde persoon dat de freeze reactie begrijpelijk is, omdat het evolutionair te verklaren is. Het was namelijk een verdedigingsmechanisme dat reptielen en zoogdieren ook al hadden. Dat zat in hun brein en was geen bewuste handeling. Je kunt zo duidelijk maken dat de getraumatiseerde persoon niets had kunnen doen aan de freeze reactie, in de hoop dat de persoon zich dan niet meer schuldig voelt. Herbeleven van een trauma is, naast schuldgevoelens, een kenmerk van PTSS (Dooremalen, 2014). Nachtmerries zijn hier een voorbeeld van en die zou je ook evolutionair 4
5 kunnen verklaren. De beste bescherming tegen bedreigingen is om de confrontatie met het gevaar uit de weg te gaan. Zo camoufleren sommige dieren zich, zodat ze minder opvallen voor roofdieren. Een andere mogelijkheid is om de bedreigende situatie te vermijden, maar dan moet duidelijk zijn wat er moet worden vermeden. Het is evolutionair gezien dan adaptief om nachtmerries te hebben, want die zorgen ervoor dat de situatie niet vergeten wordt en dat iemand voortaan uit die situaties wegblijft (Dooremalen, 2014). Dit inzicht zouden behandelaars kunnen gebruiken bij de behandeling van mensen met PTSS. Bij de behandelingen die er nu zijn, herstelt ongeveer de helft van de patiënten niet helemaal, dus verbetering in behandeling is gewenst (Bradley, Greene, Russ, Dutra, & Westen, 2005). Wellicht zou het percentage mensen dat (volledig) geneest stijgen als de inzichten uit de EP worden gebruikt. Opmerkingen De bouw van het brein is echter niet enkel een verzameling adaptaties aan de omgeving van onze voorouders (Dooremalen, de Regt & Schouten, 2010). De EP erkent ook dat sommige mentale toestanden en gedragingen niet adaptief zijn, maar bijproducten van evolutie via natuurlijke selectie. Het is dus niet zo dat alle huidige gedragingen overleven en reproductie bevorderen (Dooremalen, 2014). De enorme flexibiliteit aan de menselijke cultuur en hun vermogen tot leren maakt mensen niet slechts aangepast aan een enkele omgeving. Geen enkele evolutiepsycholoog zal ook stellen dat alles wat mensen doen volledig te verklaren is vanuit een evolutionair perspectief. Conclusie 5
6 In dit essay is vanuit een evolutionair perspectief naar PTSS gekeken. Daarbij zijn de symptomen schuldgevoelens en nachtmerries bekeken in het licht van onze voorouders. De hypothese was dat PTSS niet alleen maladaptief is, maar juist adaptief voor diegenen die in traumatische situaties terecht gekomen zijn. Adaptief in de zin dat het veiligheid geeft, want het zorgt ervoor dat iemand niet meer in die onveilige situatie terecht komt. Dan is PTSS niet zo pathologisch als in eerste instantie lijkt. Dat kan relevant zijn voor de behandeling van PTSS, maar wellicht ook voor andere psychische stoornissen zoals depressies. Wetenschappelijk onderzoek moet de hypothese nog wel bevestigen of weerleggen. Wetenschap doet immers falsifieerbare uitspraken (Dooremalen, 2014). Referenties American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., text revision). Washington, DC: Author. Blackmore, S. J. (2010). Consciousness: An introduction. London: Hodder Education. Bradley, R., Greene, J., Russ, E., Dutra, L., & Westen, D. (2005). A multidimensional metaanalysis of psychotherapy for PTSD. American Journal of Psychiatry, 162, Cantor, C. (2005), Evolution and posttraumatic stress, Disorders of vigilance and defence. Routledge, London & New York. Dooremalen, H., Regt, H. C. D. G., & Schouten, M. (2010). Stof tot denken: Filosofische aspecten van brein en bewustzijn. Amsterdam: Boom. Dooremalen, H. (2014). Slides colleges Filosofie voor Psychologen Tilburg University. 6
Onbezorgdvliegen SVL- vragenlijst
Onbezorgdvliegen SVL- vragenlijst Om uw deelname zo goed mogelijk voor te bereiden en uw kans op een succesvolle deelname te vergroten vinden wij het belangrijk om te weten of u iets heeft meegemaakt dat
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatieA. De wetenschap van psychologie
A. De wetenschap van psychologie Psychologische wetenschap Psychologie is de studie naar mentale activiteiten en gedrag. Psychologen proberen het mentale leven te begrijpen en gedrag te voorspellen. Alle
Nadere informatieTSCYC. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum Ouderversie
TSCYC Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Ouderversie Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING TSCYC 2/8 Inleiding De TSCYC is een vragenlijst
Nadere informatieEMDR. Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie
EMDR Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie Wat is EMDR? Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van
Nadere informatieVoor wie doen we de Meldactie NZa?
Stichting STRAKX Onderzoek en Innovatie Vroegkinderlijke Chronische Traumatisering Volwassenen (VCT-V) STRAKX is een schakel tussen in de kinderjaren chronisch getraumatiseerde volwassenen, behandelaren,
Nadere informatiePubliekssamenvatting PRISMO. - De eerste resultaten-
Publiekssamenvatting PRISMO - De eerste resultaten- Inleiding In maart 2005 is de WO groep van de Militaire GGZ gestart met een grootschalig longitudinaal prospectief onderzoek onder militairen die werden
Nadere informatieEMDR. Behandeling bij de gevolgen van een schokkende ervaring
EMDR Behandeling bij de gevolgen van een schokkende ervaring EMDR betekent: Eye Movement Desensitization and Reprocessing. EMDR is een behandeling voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van
Nadere informatieWoord vooraf Opbouw van deze studie
Woord vooraf Opbouw van deze studie XIII XVI DEEL I: PROBLEEMSTELLING 1 HOOFDSTUK I ONTWIKKELING EN STAGNATIE IN DE PSYCHIATRIE 2 Inleiding 2 1. 1 Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg - stand van
Nadere informatie6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134
Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose
Nadere informatieMaar wat als het toch gebeurt? TRAUMAVERWERKING BMW MEDIATION COACHING TRAININGEN
Maar wat als het toch gebeurt? Bedrijfspresentatie D.O.e.N. Hoe te handelen bij Cor van Alderwegen Hulpverlener / Coach / Trainer Doel van Directe Opvang en Nazorg: Het verminderen van psychische problemen
Nadere informatieEMDR. Eye Movement Desensitization and Reprocessing
EMDR Eye Movement Desensitization and Reprocessing Wat is EMDR Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last houden van de gevolgen van een schokkende
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 11 DE EVOLUTIETHEORIE ALS RADICALE HERORIËNTATIE 15 HET MECHANISME VAN DE BIOLOGISCHE EVOLUTIE 29 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2
Inhoud Voorwoord 11 HOOFDSTUK 1 DE EVOLUTIETHEORIE ALS RADICALE HERORIËNTATIE 15 Darwins sublieme denkbeeld 15 De filosofische betekenis van de evolutietheorie 17 Toelichting bij het schema 19 De sowhatters
Nadere informatieBusiness continuity garanderen bij kritische gebeurtenissen
Business continuity garanderen bij kritische gebeurtenissen De driehoeksamenwerking tussen organisatie, arbeidsgeneesheer en psycholoog B. Vriesacker, K. Van Hulst, U. Van Soom Bart Vriesacker Psychosociaal
Nadere informatieZwakbegaafdheid in de GGZ. Een explorerend onderzoek 1. Jannelien Wieland a,b & Frans Zitman c
Zwakbegaafdheid in de GGZ. Een explorerend onderzoek 1 Jannelien Wieland a,b & Frans Zitman c a Poli +, psychiatrie + verstandelijke beperking, Ir. Driessenstraat 94-G, 2312 KZ, Leiden b Cordaan, Postbus
Nadere informatieSTUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE
STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE TOT 50% MINDERJARIGEN MAKEN EEN TRAUMATISCH INCIDENT MEE Yves
Nadere informatieE M D R een inleiding
E M D R een inleiding Lucinda Meihuizen GZ-psycholoog Zorgpartners Midden-Holland lucinda.meihuizen@zorgpartners.nl Wietske Soeteman GZ-psycholoog Pro Persona w.soeteman@propersona.nl Wat haal je uit deze
Nadere informatieLange termijn effecten prehospitaal handelen: De kater komt later. Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC
prehospitaal handelen: De kater komt later Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC RS infectie, 10 dagen oud Meningococcen infectie, 1 jaar Asystolie bij cardiomyopathie,
Nadere informatiePTSS - diagnostiek en behandeling. drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren
PTSS - diagnostiek en behandeling drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren Opbouw Diagnose PTSS Prevalentiecijfers PTSS en arbeid Preventie van PTSS Behandeling
Nadere informatieTSCYC Ouderversie. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. Jeroen de Groot. ID 256-18 Datum 24.12.2014. Informant:
TSCYC Ouderversie Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen ID 256-18 Datum 24.12.2014 Informant: Mieke de Groot-Aerts moeder TSCYC Inleiding 2 / 10 INLEIDING De TSCYC is een vragenlijst die
Nadere informatieEMDR Therapie voor mensen met een traumatische ervaring
EMDR Therapie voor mensen met een traumatische ervaring Wat is EMDR Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen
Nadere informatieNederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en
Nederlandse samenvatting 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen? Van de trauma- en stressorgerelateerde (kortweg trauma-gerelateerde) stoornissen
Nadere informatieDe gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten
De gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten Cogis Symposium Trauma: late gevolgen voor kinderen en volwassenen 12 oktober 2011 Geert Smid Paul Celan: late gevolgen van
Nadere informatieSOCIALE COMMUNICATIE 3. Les 5: Thema 9 Reageren op onvoorzien en crisissituaties
SOCIALE COMMUNICATIE 3 Les 5: Thema 9 Reageren op onvoorzien en crisissituaties Vorige les/ vandaag Hoofdstuk 13 Intimiteit en ongewenste intimiteit Hoofdstuk 19 tot en met 19.5 Reageren op onvoorziene
Nadere informatiePosttraumatische stressstoornis na uitzending
Posttraumatische stressstoornis na uitzending Factsheet Inleiding Een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking (ongeveer 80%) krijgt ooit te maken met één of meer potentieel traumatische gebeurtenissen.
Nadere informatieDe ontwikkeling en evolutie van posttraumatische stressklachten bij mensen met brandwonden na een ramp
De ontwikkeling en evolutie van posttraumatische stressklachten bij mensen met brandwonden na een ramp Nancy Van Loey Wetenschappelijk onderzoeker VSBN Corinne Reynders Onderzoekscoördinator België Inhoud
Nadere informatieClick to edit Master title style Congres FACT Couleur Locale
Click to edit Master title style Congres FACT Couleur Locale op weg naar een regionaal zorgmodel in de GGZ Workshop Ziektebesef vanuit een ander perspektief Overwegingen voor de praktijk Giovanni Poddighe
Nadere informatieVoorwoord. Beste Psychologiestudenten,
Voorwoord Beste Psychologiestudenten, Als Slimstuderen.nl willen we jullie al graag op de hoogte brengen van onze werkzaamheden. Slimstuderen.nl biedt het hele jaar door samenvattingen aan voor elk tentamen
Nadere informatieBijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel
Nadere informatieDe Tijger Ontwaakt: Workshop Somatic Experiencing. Effecten van Trauma. Slang of touw?: automatische reacties. Congres Vitaliteit en (Zelf)coaching
Congres Vitaliteit en (Zelf)coaching De Tijger Ontwaakt: Workshop Somatic Experiencing traumaverwerking volgens Dr. Peter A. Levine Spreker: Sybren Post traumahealing.org of traumahealing.eu 1 Effecten
Nadere informatieHet lichaam draagt het ZEER
Doel workshop Het lichaam draagt het ZEER 13 mei 2017 Symposium ZEER Kennis nemen van de theorie over jong ouderverlies, trauma en stress Op een veilige manier ervaringsgericht kennismaken met een vorm
Nadere informatieANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.
ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens
Nadere informatiePsychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland. Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012
Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012 Waarom werd PTSS destijds geïntroduceerd? Gevolgen van de Vietnam-oorlog Task force in de
Nadere informatieWeek 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein
Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein Voor velen onder ons wordt het leven overheerst door te veel denken, te veel hectisch doen, waardoor we te weinig tijd hebben om te zijn... Ons
Nadere informatieOmgaan met littekens. Els Vandermeulen. Psychologe BWC Neder-over-Heembeek Februari 2014
Omgaan met littekens Els Vandermeulen Psychologe BWC Neder-over-Heembeek Februari 2014 1. Huid 2. Brandwonden 3. Littekens 4. Traumatische gebeurtenis 5. Onzichtbare littekens 6. Psychische problemen 1.
Nadere informatieHet aanpassingsproces na confrontatie met een hart- of vaataandoening
Auteur: Jos van Erp j.v.erp@hartstichting.nl Het aanpassingsproces na confrontatie met een hart- of vaataandoening Maakbaarheid en kwetsbaarheid Dood gaan we allemaal. Deze realiteit komt soms sterk naar
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieDSM-5: Nieuw, maar ook beter? Arq Herfstsymposium vrijdag 25 november 2016
DSM-5: Nieuw, maar ook beter? Arq Herfstsymposium vrijdag 25 november 2016 Psychotrauma en stressorgerelateerde stoornissen Marloes de Kok, GZ-psycholoog Marthe Schneijderberg, orthopedagoog Psychotrauma
Nadere informatiejongeren: een overzicht, Tijdschrift voor Geneeskunde, 64 (18), 2008, blz. 912
Bijlage 30: Posttraumatische stress-stoornis In de DSM-5 1 werd de posttraumatische stress-stoornis en de acute stress-stoornis uit de categorie angststoornissen genomen en vormen ze een nieuwe categorie.
Nadere informatieinfprg03dt practicumopdracht 4
infprg03dt practicumopdracht 4 W. Oele 31 augustus 2008 1 Evolutie Het volgende citaat komt letterlijk van Wikipedia: Met evolutietheorie (soms ook wel evolutieleer genoemd) wordt de wetenschappelijke
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieEn toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie
On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
DSM-5 whitepaper Persoonlijkheidsstoornissen Bij persoonlijkheidsstoornissen is sprake van manieren van over zichzelf en anderen denken en voelen die een aanzienlijke negatieve invloed hebben op het functioneren
Nadere informatiePsychiatrie voor juristen
Ko Hummelen en Michiel Hengeveld Psychiatrie voor juristen De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2014. Omslagontwerp: Cees Brake bno, Enschede Uitgegeven door De Tijdstroom uitgeverij bv, Postbus
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Symposium Pleegzorg 2014 Waar blijft het kind? 11 maart 2014 Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij?
Nadere informatieGebrek aan ziekteinzicht..en dus compliance
In Gesprek met Psychose Verbindende Gesprekstechniek om in gesprek te komen en blijven met mensen met een psychose Wie? Rehabteam van Mentrum/Arkin Meer dan 12 jaar klinische ervaring psychose Dienstenbureau
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling
Disclosure belangen spreker Mark van der Gaag (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen relaties met
Nadere informatieBeleefdheid: Het Belang van Erkenning
Emma van Bijnen ADR Instituut 1 Beleefdheid: Het Belang van Erkenning Beleefdheidstheorie Voor mediators is neutraliteit erg belangrijk. Net als elk ander mens heeft een mediator gevoelens en persoonlijke
Nadere informatieEr is geen grotere rijkdom dan wijsheid, geen grotere armoede dan onwetendheid [..]
Er is geen grotere rijkdom dan wijsheid, geen grotere armoede dan onwetendheid [..] ~Ali ibn Abi-Talib 2015 Paul L. Jansen Paul Jansen, PhD, MBA Cognitive Scientist Specialist in de relatie tussen Cognitie
Nadere informatieInhoud Wat is stress? Inleiding Een korte terugblik Definitie van stress Reacties op stress Het verschil tussen stress en trauma Coping Inleiding
VII Inhoud 1 Wat is stress?........................................................................ 1 1.1 Inleiding.............................................................................. 2 1.2 Een
Nadere informatieWat is de mens? - Context. De opkomst van de filosofische antropologie
De menselijke natuur, week 9 De opkomst van de filosofische antropologie Overzicht van reeds behandelde mensbeelden en de mechanistische visie uit de late 19e eeuw Wat is de mens? - Context Plato / Descartes
Nadere informatieBij een posttraumatische stress-stoornis worden drie symptoomclusters onderscheiden:
Bijlage 30: Posttraumatisch stress-stoornis In de DSM-5 1 werd de posttraumatische stress-stoornis en de acute stress-stoornis uit de categorie angststoornissen genomen en vormen ze een nieuwe categorie.
Nadere informatieStabilisatiecursus Scelta Nijmegen
Stabilisatiecursus Scelta Nijmegen Informatie voor cliënten Inleiding Als iemand zich onveilig heeft gevoeld tijdens de jeugd of later in een intieme relatie, kan dat in zijn of haar verdere leven klachten
Nadere informatieDebriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013
Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon 2013 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed
Nadere informatieChristina van der Feltz-Cornelis en Willem van Tilburg
De revanche van het systeemdenken: wat is de waarde voor de sociale psychiatrie? Christina van der Feltz-Cornelis en Willem van Tilburg SYMPOSIUM SOCIALE PSYCHIATRIE: REVANCHE VAN HET SYSTEEMDENKEN 6 november
Nadere informatieStress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening
Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek
Nadere informatieDit gevoel van onrust in een publieke ruimte wordt ook wel Agorafobie genoemd.
Inleiding Voor dit verslag hebben wij onderzoek gedaan naar een persoonlijke ervaring die wij hebben opgedaan in Berlijn, om deze vervolgens over te kunnen brengen op andere mensen door middel van een
Nadere informatieBoek Slapende honden? Wakker maken!
Boek Slapende honden? Wakker maken! A.Struik, ontwikkelingspsycholoog/ systeemtherapeut Joany Spierings Drie testen Weinig theorie en veel praktijk CD-Rom/ werkbladen Formulier zes testen Geen protocol
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatieJan van der Ploeg. Stress bij kinderen
Jan van der Ploeg Stress bij kinderen Jan van der Ploeg Stress bij kinderen Houten 2013 ISBN 978-90-368-0418-9 2013 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieDarwin en de evolutieleer
Darwin en de evolutieleer Joost Raeymaekers science4fun - 16 oktober 2009 Wie was Charles Darwin? - Een echte Engelsman uit de vorige eeuw (geboren in 1809) - Wetenschapper - Studeerde biologie, de leer
Nadere informatieIf you re happy and you know it, clap your hands...
Inleiding 9 If you re happy and you know it, clap your hands... O JEE! We moeten GELUKKIG zijn, toch? Dat is wat bijna alle zelfhulpboeken suggereren je moet gewoon positieve gedachten denken en het komt
Nadere informatieWij zijn niet ons brein maar wel ons lijf. Hans Fransen, klinisch psycholoog GGNET
Wij zijn niet ons brein maar wel ons lijf Hans Fransen, klinisch psycholoog GGNET Inleiding Opzet: Korte uitleg werking van het Brein: Oud en Nieuw Nut voor de praktijk: een casus Effect medicatie - effect
Nadere informatieKlik bovenaan op jeugdigen. Hier vind je alle informatie over Bureau Jeugdzorg en hoe je met ze in contact kan komen.
58 Links www.bureaujeugdzorg.info Klik bovenaan op jeugdigen. Hier vind je alle informatie over Bureau Jeugdzorg en hoe je met ze in contact kan komen. www.emdr.nl Informatie over de behandeling met EMDR.
Nadere informatiePRISMO. Prospectie in stress-gerelateerd militair onderzoek. Publiekssamenvatting
PRISMO Publiekssamenvatting PRISMO Prospectie in Stress-gerelateerd Militair Onderzoek (PRISMO) is een grootschalig, langdurig onderzoek uitgevoerd door de Militaire GGZ onder ruim 1000 militairen die
Nadere informatieSamenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1
Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk
Nadere informatieVERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN
STUDIEDAG PROJECT LiNK 22 maart 2012 - Niet te vatten! Verslaafd? Gestoord? Beperkt? VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN ANNE VERMEIRE - BIPE 1. Wat is TRAUMA? TRAUMA TRAUMATOGENE GEBEURTENIS
Nadere informatieDiagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Inleiding Bij de diagnostiek van psychische klachten in de huisartsenpraktijk worden niet altijd dezelfde diagnostische criteria
Nadere informatieCoaching, Counseling & DSM
Coaching, Counseling & DSM Ron van Deth - Overgang van DSM-IV naar DSM-5 - Wat kan/moet ik als coach/counselor met de DSM? Valkuilen coach/counselor Gaan diagnosticeren Iemand met een psychische stoornis
Nadere informatieHet late gelijk van Darwin: het belang van een evolutionaire invalshoek in de psychologie. Psychologie 22-5-2014. Darwin: de mens als dier
22-5-214 Het late gelijk van Darwin: het belang van een evolutionaire invalshoek in de psychologie Abraham Buunk Akademiehoogleraar Evolutionaire Sociale Psychologie Voordracht voor het SIGO Symposium
Nadere informatieLeven met een trauma
Leven met een trauma Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men
Nadere informatieInhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven
Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Wat is een trauma? Trauma kan cultuurafhankelijk zijn Cultuur bepaalt reactie Cultuur aspecten:
Nadere informatieSCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE
SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE Dyslexie Moeite met de techniek van het lezen en spellen, door problemen om het woordniveau en met als belangrijk kenmerk dat geen echte automatisering van het lezen
Nadere informatiePosttraumatische-stressstoornis en NET therapie. Sabina Brinkman, verpleegkundig specialist i.o Khady Sagna, sociaal psychiatrisch verpleegkundige
Posttraumatische-stressstoornis en NET therapie Sabina Brinkman, verpleegkundig specialist i.o Khady Sagna, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Even voorstellen Arq Psychotrauma Expert Groep is een groep
Nadere informatieThe Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer
The Glue of (ab)normal Mental Life: Networks of Interacting Thoughts, Feelings and Behaviors A.O.J. Cramer Wat is een psychische stoornis? Als we de populaire media en sommige stromingen in de gedragswetenschappen
Nadere informatiein gesprek over: Posttraumatische stress-stoornis Als verwerking niet lukt
in gesprek over: Posttraumatische stress-stoornis Als verwerking niet lukt Colofon Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein R.B. Laport C.R.
Nadere informatieWij behandelen mensen poliklinisch, dat betekent dat je naar ons toe komt voor de hulp. Een enkele keer kan het zijn dat wij op huisbezoek komen.
Wie zijn wij? Het team van AltraCura Behandeling biedt hulp aan mensen met leermoeilijkheden en psychische problemen. Wij willen graag een goede behandeling bieden, daarom onderzoeken wij samen met jou
Nadere informatieGIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G
GIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G VOORAF Uw arts heeft u een medicamenteuze behandeling voorgeschreven als hulp bij het onder controle brengen van de symptomen
Nadere informatieEEN NETWERKBENADERING
EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders. Leony Coppens Carina van Kregten
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Het zuurstofmasker Doe de zelfzorgcheck Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij? Wat gaan we vandaag doen?
Nadere informatieOMGAAN MET DREIGEND EN DESTRUCTIEF GEDRAG
OMGAAN MET DREIGEND EN DESTRUCTIEF GEDRAG Inleiding Geweld lijkt toegenomen binnen onze samenleving; in ieder geval is de gevoeligheid en aandacht voor deze problematiek de laatste jaren duidelijk toegenomen.
Nadere informatiePOSTTRAUMATISCHE STRESS STOORNIS (PTSS)
POSTTRAUMATISCHE STRESS STOORNIS (PTSS) PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een psychotrauma? Schokkende gebeurtenissen zoals ongelukken, lichamelijk of seksueel geweld, huiselijk geweld, incest, natuurrampen
Nadere informatieFinanciële problematiek
Financiële problematiek Hoe inzichten uit de hersenwetenschap leiden tot een betere aanpak van armoede en schulden Nadja Jungmann Hoe komen NL huishoudens rond? 120 100 80 60 Er wordt veel geld overgehouden
Nadere informatieIngrijpende gebeurtenissen Agressie en geweld Preventie Opvang Behandelen van PTSS. Jaap Dogger
Ik zal handhaven Ingrijpende gebeurtenissen Agressie en geweld Preventie Opvang Behandelen van PTSS Jaap Dogger Definitie. Onder een traumatische ervaring wordt verstaan: een gebeurtenis die een dreigende
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing hechtingstoornis
Opdracht Levensbeschouwing hechtingstoornis Opdracht door Tim 1220 woorden 23 februari 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Perspectief Micro, Meso, Macro niveau. Inleiding: Beste lezer,
Nadere informatieTraumasensitief lesgeven. Praten over trauma kan stress veroorzaken. Irena, 8 jaar. LOWAN-PO Studiedag 11 april 2017
Traumasensitief lesgeven LOWAN-PO Studiedag 11 april 2017 Praten over trauma kan stress veroorzaken Irena, 8 jaar Irena was 2 jaar toen de oorlog in het Syrische dorp waar ze woonde doordrong. Bij harde
Nadere informatieTrauma en verslaving. Patiënten
Trauma en verslaving Patiënten Trauma en verslaving Informatie voor patiënten Als u naast uw verslaving ook last heeft van een nare of ingrijpende gebeurtenis uit uw verleden Trauma en verslaving 1 Trauma
Nadere informatieAardbevingen en psychische klachten
Aardbevingen en psychische klachten (Karin Folkers, Klinisch Psycholoog) Jantien Mast, Verpleegkundig Specialist Peter Pijper en Coosje Klootwijk, verpleegkundigen Bouke Koopmans, psychiater Loppersum,
Nadere informatieOpnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan, maarwelgraageerstevenoverleggen. Alerechtenvandeartikelenliggenbij destichtingcognitieenpsychose.
Ukunternatuurlijkuitciteren,graagzelfs,maardanwel metbronvermelding.u magditartikelookruimhartig verspreidenmitshetnietvoorcommerciëledoeleindenis. Indiegevalen pasnaonzeschriftelijketoestemming. Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan,
Nadere informatieVoorwoorden 11 Voorwoord Erik De Soir 11 Voorwoord Patrick Van den Steene 14 Voorwoord Frédéric Daubechies 16
Inhoudstafel Inhoudstafel 5 Voorwoorden 11 Voorwoord Erik De Soir 11 Voorwoord Patrick Van den Steene 14 Voorwoord Frédéric Daubechies 16 Inleiding 19 1 Stress als optimale spanning 19 2 Vroeger hadden
Nadere informatieTraumaverwerkingskliniek. Voor mensen met een posttraumatische stressstoornis
Traumaverwerkingskliniek Voor mensen met een posttraumatische stressstoornis Wij zijn er voor mensen in heel Nederland die last hebben van een (complexe) posttraumatische stressstoornis (PTSS). 2 Naast
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieDe psychosociale gevolgen van een faillissement
door M. Ausems, C. v.d. Burgt, en F. Gerards Samenvatting Naar de psychosociale gevolgen van een faillissement is geen onderzoek gedaan. Om ernst en omvang van de psychosociale gevolgen van een faillissement
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De inleiding van dit proefschrift beschrijft de noodzaak onderzoek te verrichten naar interpersoonlijk trauma en de gevolgen daarvan bij jongeren in
Nadere informatiegegeven met informatie over risico, complexiteit, duur, ernst en een doorverwijzingsadvies.
Geachte, Pearson start een onderzoek naar Innerview. Innerview is een beslissingsondersteunend instrument (BOI) voor doorverwijzing in de geestelijke gezondheidszorg en is uniek in zijn soort als het gaat
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatieSeksueel misbruik bij mensen met een verstandelijke beperking
1 Seksueel misbruik bij mensen met een verstandelijke beperking Onbestaanbaar waar. We kunnen en willen het niet geloven. Tegelijkertijd willen we helpen; maar hoe? Hoe voorkom je de impasse waarin iedereen
Nadere informatieEvolutie. Tommie Van Moorsel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/68381
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Tommie Van Moorsel 05 februari 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/68381 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatie