U)RR. Het gezicht van de publieke zaak. Huub Dijstelbloem, Paul den Hoed, Jan Willem Holtslag en Steven Schouten (red.) OPENBAAR BESTUUR ONDER OGEN

Transcriptie

1 U)RR WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID Het gezicht van de publieke zaak OPENBAAR BESTUUR ONDER OGEN Huub Dijstelbloem, Paul den Hoed, Jan Willem Holtslag en Steven Schouten (red.) Amsterdam University Press, Amsterdam 2010

2 INHOUDSOPGAVE Ten geleide n Woord van dank 13 1 De veranderende architectuur van het bestuur 15 Huub Dijstelbloem -&}an Willem Holtslag 1.1 Een constitutioneel probleem 15 ï.u Functionalisering van bestuur Overal en nergens Vragen voor het openbaar bestuur Positie en kenmerken van het openbaar bestuur Object, omgeving, perspectief Vier kenmerken Bindend Handelingsvermogend Pluralistisch Ter verantwoording te roepen en controleerbaar Vier ontwikkelingen Differentiatie van het bestuur De verspreiding van het politieke Fragmentering van het publiek Bevraging van gezag 41 i-4 Pijnpunten in het bestuur Coördineren of politiseren Onzichtbare politiek, ongehoorde burgers Meerdere publieken dienen Van legitimiteit naar (her)winnen van gezag Bestuur uit het lood? 53 2 'De publieke zaak wil publiek worden behandeld': een blik op de ontwikkeling van het openbaar bestuur in Nederland sinds Paul den Hoed Steven Schouten 2.1 Het 'verbond' tussen staat en burgers en de 'wederzijdse doordringing' van staatsbestuur en publieke betrokkenheid, De liberale scheiding van staat en maatschappij, Burgerparticipatie en nieuwe politiek, 'Wederzijdse doordringing' van staat en maatschappij, Moeizaam staatsbestuur en ambivalente publieke betrokkenheid, Verzuiling, corporatisme en functionele decentralisatie,

3 HET GEZICHT VAN DE PUBLIEKE ZAAK Centralisering van staatsbestuur en de zoektocht naar politieke vernieuwing, Centraal staatsbestuur en de maakbaarheid van publieke betrokkenheid, Consensus, overleg en een gecentraliseerde 'zuilenstaat', Centraal staatsbestuur, beleid en 'burgerlijke ongehoorzaamheid', Staatsbestuur en publieke betrokkenheid met een januskop, Financieel beheer en institutionele liberalisering, Integratievraagsr.uk en hernieuwd burgerschap, Tot slot: enkele bevindingen 99 3 De internationalisering van beleid. Implicaties voor het openbaar bestuur 105 Kutsal Yesilkagif& Sebastiaan Princen 3.1 Inleiding: bestuur en beleid over meerdere banden Het spel tussen beleidsarena's Uploaden en downloaden i Uploaden en downloaden door de Nederlandse centrale overheid: enige empirische cijfers i Downloading: de EU als actor en arena n De invloed van de EU op Nederland m Van invloed naar interactie De EU als alternatieve beleidsarena Uploading: de Nederlandse staat en de internationalisering van beleid De internationalisering van beleid en de fragmentatie van beleidsvorming De internationalisering van beleid en de fragmentatie van de beleidsuitvoering Transnationale overheidsnetwerken en Nederland Dimensies en variëteit van transnationale overheidsnetwerken Implicaties voor het Nederlandse openbaar bestuur J Stap 1: het stellen van prioriteiten en inventariseren van sterke/zwakke punten Stap 2: een strategische keuze tussen beleidsarena's l l4 3.7 Conclusie Tussen tafel en tribune. Het handelingsvermogen van het Nederlandse openbaar bestuur in de Europese tussensfeer H3 Luuk van Middelaar 4.1 Inleiding Geboorte en bestendiging van de Europese tussensfeer H Drie sferen van Europese politiek: buitensfeer, binnensfeer, tussensfeer

4 INHOUDSOPGAVE Vervlechting van belangen: de crisis van de 'lege stoel' ( ) en de dwang van de tafel Druk van de buitenwereld: de val van de Berlijnse Muur (1989) en de Unie De Europese Raad van regeringsleiders Het Nederlandse onbehagen bij de tussensfeer Nederland in de Europese binnen-en buitensfeer Haagse huiver jegens de bestendiging van de tussensfeer Het spel aan tafel Trek de conclusies uit het belang van de Europese Raad Erken Europa als club van lidstaten Neem initiatief Drie strategieën om publiek te winnen Duitse strategie: identiteit, cultuur- en symboolpolitiek Romeinse strategie: klanten Griekse strategie: de democratische arena Tribune & tafel - concluderende opmerkingen Planologie extended. Naar een nieuwe toekomst van ruimtelijk openbaar bestuur 185 Luuk Boelens 5.1 Planologie en openbaar bestuur Planologie in een relationele ruimte Openbaar bestuur in een relationele ruimte Een delta-havenassociatie Ruimtelijk openbaar bestuur als een relationele complexiteit 't Is maar wat je democratie noemt Will Tiemeijer 6.1 Wat we weten over de steun voor democratie? Problemen met deze cijfers Een gedeeld volk? Empirische gegevens Wat is democratie? Meer directe democratie Gedeeldheid Oordeel over 'de Nederlandse democratie' Beschouwing: onvrede als kennisprobleem 230 Bijlage Nieuwe scheidslijnen en de turbulente relatie tussen politiek, media en burgers 241 Maud Adriaansen & Philip van Praag 7.1 Inleiding 241

5 HET GEZICHT VAN DE PUBLIEKE ZAAK 7.2 Veranderingen in de mediamarkt De opkomst van de medialogica Groeiend wantrouwen tussen media en politiek Nieuwe politieke scheidslijnen en de positie van de media Veranderende burgers: zwevende kiezers en zappende kijkers Een nieuwe politieke scheidslijn De invloed van nieuwe scheidslijnen op de positie van de media De culturele dimensie en het mediagebruik van burgers De aansluiting tussen media en burgers Gevolgen voor de intermediaire rol van de media Conclusie De producentenbenadering 2 73 Menno van der Veen, Susanne Sleenhqff'ë Tanja Klop 8.1 Inleiding Producenten versus consumenten Opbouw Consumenten Consumentensamenleving Sociale contracten Wantrouwen Consumentisme Producenten Schets van producentensamenleving Het ambt burger Omgeving Korte samenvatting Evenementen en participatie Evenementen Participatie Reflectie op evenementen Te* slot Onvoorspelbare verantwoording. Meervoudige verantwoording en de nieuwsmedia 305 Thomas Schillemans 9.1 Inleiding Voorspelbare publieke verantwoording Publieke verantwoording Hiërarchie en voorspelbaarheid Horizontaal en onvoorspelbaar bestuur Horizontalisering beleidsuitvoering Horizontalisering publieke verantwoording 311

6 INHOUDSOPGAVE 9.4 Verantwoording aan de media Verantwoording en onvoorspelbaarheid Verantwoordingsregime: van hiërarchie naar redundantie Verantwoordingmechanismen: van rechtmatigheid naar prestaties Doel van verantwoording: van naleven naar verbeteren Slot Van ondergraving naar ondervraging. Over de vormgeving van gezag in een gemediatiseerde wereld 333 Wytske Versteeg & Maarten Hajer 10.1 Inleiding De politiek is een drama: de dramaturgie van het politieke spel Ouderwets gezag: de klassiek-modernistische orde De stem(men) van het gezag: een alternatieve conceptualisering Het meervoud van media? Representatie in veelvoud Casus HPv-vaccinatiecampagne: tussen kernboodschap en kapperspraatje De voorlichting voorbij: gezaghebbend spreken in een gemediatiseerde publieke sfeer 353 Over de auteurs 361 Literatuur 367