Virtuele klas of face-to-facebegeleiding: naar een hybride begeleidingsaanbod

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Virtuele klas of face-to-facebegeleiding: naar een hybride begeleidingsaanbod"

Ine Christina de Valk
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Virtuele klas of face-to-facebegeleiding: naar een hybride begeleidingsaanbod Paquita Pérez en Frank Wester In de faculteiten Natuurwetenschappen en Informatica is al een aantal jaar geëxperimenteerd met verschillende vormen van online begeleiding. Hiermee wordt bedoeld dat begeleidingsbijeenkomsten niet verzorgd worden op de klassieke manier, met studenten in een klaslokaal en een docent voor het bord of achter de beamer, maar dat deze bijeenkomsten plaatsvinden met zowel de docent als de deelnemende studenten achter hun eigen pc s, thuis of op het werk. Het gaat dus om synchrone (gelijktijdige) elektronische communicatie. Om te benadrukken dat er nog steeds sprake is van klassikaal onderwijs, maar dan wel op een heel nieuwe manier, wordt in plaats van online begeleiding ook wel gesproken over de virtuele klas. Waarom online begeleiding? Bij de Open Universiteit Nederland wordt veel studiemateriaal zo ontwikkeld dat het in principe helemaal via zelfstudie te bestuderen is. Toch hebben de faculteiten Informatica en Natuurwetenschappen altijd vastgehouden aan aanvullende begeleiding, in het bijzonder bij de harde vakken zoals wiskunde, programmeren, ontwerpen, scheikunde en natuurkunde. Tot enkele jaren terug vond deze begeleiding uitsluitend plaats op de klassieke manier. Dat houdt in dat op een of meer studiecentra per cursus een aantal bijeenkomsten worden georganiseerd waar studenten actief aan het werk worden gezet, waar zij vragen kunnen stellen aan de docent en waar zij met elkaar over de leerstof kunnen discussiëren. Voor studenten die vlakbij een studiecentrum wonen is dat een aantrekkelijke manier om naast de zelfstudie ook docenten en medestudenten te ontmoeten. Voor studenten die verder weg wonen is het, vanwege de reiskosten en reistijd, een lastige afweging of zij al dan niet meedoen aan deze bijeenkomsten. Door de opkomst van internet zijn allerlei nieuwe vormen van begeleiding op afstand beschikbaar gekomen: het stellen van vragen en het voeren van een discussie op een forum, het voeren van gesprekken via skype, et cetera. De afgelopen jaren zijn er ook goede internetgebaseerde tools beschikbaar gekomen om de klassieke face-to-facebijeenkomsten te vervangen door groepsbijeenkomsten waarbij zowel de studenten als de docent online zijn. Dat bleek een uitkomst voor veel studenten, maar ook voor de faculteiten. De tijd van docenten kon veel effec - tiever worden gebruikt en bijeenkomsten waarbij te weinig studenten waren aangemeld, konden worden vervangen door online cycli. 127

Omdat de reistijd niet langer een rol speelde, kon ook worden geëxperimenteerd met een andere opzet: in plaats van vijf tweewekelijkse avonden van circa drie uur werden wekelijks kortere

2 Omdat de reistijd niet langer een rol speelde, kon ook worden geëxperimenteerd met een andere opzet: in plaats van vijf tweewekelijkse avonden van circa drie uur werden wekelijks kortere bijeenkomsten georganiseerd, waardoor meer regelmaat in het studietempo bij studenten kon worden aangebracht. Schermafdruk van de virtuele klas bij de cursus Inleiding Informatica Ervaringen en resultaten De belangrijkste ervaringen en resultaten bij studenten en docenten (Rusman & Giesbertz, 2008) zijn: - Online begeleiding wordt door studenten en docenten als een goed en gewaardeerd alternatief gezien voor face-to-facebijeenkomsten. De interacties in de virtuele klas zijn door de sterke regie vooral functioneel van aard, waardoor de meer sociale elementen van communicatie minder aan bod komen. De virtuele klas ondersteunt vooral een frontale manier van lesgeven, waarin interactiemogelijkheden aangebracht kunnen worden. Het is een goed instrument om kennis over te brengen en begrip bij studenten te testen. - Studenten geven aan dat discussies onderling moeilijker verlopen en dat open discussies eigenlijk niet goed mogelijk zijn. - Studenten vinden online begeleiding niet zozeer effectiever, maar vooral effi ciënter dan face-to-facebegeleiding: het geeft de mogelijkheid thuis te werken en reduceert de reistijd. Docenten ervaren verhoogde flexibiliteit en zien voordelen in de behaalde efficiëntie. 128 Open Universiteit Nederland

- Studenten en docenten noemen als nadeel dat ze geen persoonlijk contact meer hebben. Zij zouden zeker niet alleen maar online begeleiding in het curriculum opgenomen willen hebben.

3 - Studenten en docenten noemen als nadeel dat ze geen persoonlijk contact meer hebben. Zij zouden zeker niet alleen maar online begeleiding in het curriculum opgenomen willen hebben. Docenten missen ook de directe terugkoppeling van studenten en geven aan dat het instrument voor discussies minder geschikt is. - Studenten en docenten geven aan dat een evenwichtige combinatie, rekening houdend met de specifieke wensen en mogelijkheden van studenten, van online begeleiding en face-to-facebijeenkomsten ideaal zou zijn in het curriculum. Schermafdruk van de virtuele klas bij de cursus Scheikunde (De foto van de docent is om privacyredenen vervangen door die van Henry van t Hoff, Nobelprijswinnaar en vader van de stereochemie) De virtuele klas is maar een van de vele vormen waarin online onderwijs gegeven kan worden. Er wordt in de faculteiten ook geëxperimenteerd met online tentamineren, het online nabespreken van tentamens, online vragenuurtjes, et cetera. Gezien de snelle ontwikkelingen lijkt het erop dat steeds meer mogelijk zal zijn qua informatieoverdracht en communicatie. Om deze reden worden beide vormen van begeleiding naast elkaar ingezet. Daar waar voldoende studenten zich aanmelden voor een begeleidingscyclus kan de klassieke vorm van face-to-facebegeleiding worden gehandhaafd. Daarnaast worden ook online begeleidingscycli aangeboden. Ook wordt er gedacht aan combinaties van beide binnen een begeleidingscyclus, bijvoorbeeld een kennismakingsbijeenkomst face to face, gevolgd door een online cyclus. 129

4 Effectief en efficiënt, maar ook affectief? Mensen zijn sociale wezens, die niet uitsluitend in hun eentje achter de computer willen zitten. Aan dit verlangen komt de virtuele klas vooralsnog niet of nauwelijks tegemoet. Het is niet realistisch om te verwachten dat alle studenten enthousiast zullen reageren. Op affectief gebied is de score van de virtuele klas waarschijnlijk niet hoog, hoewel studenten aangeven na verloop van tijd een groepsgevoel op te bouwen. Aangezien leren ook een sociaal proces is, is het van belang ook dat te faciliteren in het curriculum. Ondanks de genoemde positieve resultaten lijkt een honderd procent online curriculum niet aan te bevelen, uiteindelijk ook niet voor de studievoortgang en het studiesucces. Er dient een weloverwogen afweging gemaakt te worden tussen online en face-to-facebegeleiding, zowel op instellingsniveau als op opleidingsniveau. Milieu-impact van online begeleiding Een aspect dat in tijden van klimaatverandering en energiebesparing niet vergeten mag worden, is de milieu-impact van het onderwijs. De inzet van online onderwijs zorgt voor een energiebesparing van een factor acht tot negen; een zeer hoge besparing dus (zie Pérez, 2008). In de virtuele klas is het tegenwoordig mogelijk te zien hoeveel reiskilometers en CO2-uitstoot elke sessie bespaart. Met een eenvoudig rekenprogramma wordt de centrale afstand tussen de deelnemers berekend en vervolgens is op het beeldscherm te zien wat ieder aan de reductie van CO2-emissie bijdraagt. Dit eenvoudige programma houdt (nog) geen rekening met het energiegebruik en bijbehorende emissies van de thuisverwarming en van de computer. Desondanks is het een mooi begin van bewustwording op milieugebied. Samenvatting Online begeleidingsbijeenkomsten zijn bij de faculteiten Informatica en Natuurwetenschappen niet meer weg te denken. Bij de faculteit Informatica zijn ze in middels structureel ingevoerd naast de face-to-facebijeenkomsten. Het gebruik van de virtuele klas heeft vooral effectiviteits- en efficiëntievoordelen voor studen - ten en docenten. Omdat echter de affectieve dimensie in de virtuele klas zwak lijkt te zijn, zouden studenten en docenten niet alleen maar in de virtuele klas willen zitten. Een weloverwogen begeleidingsmodel, waarin online sessies én face-to-facebijeenkomsten voorkomen, is mogelijk de beste oplossing, onderwijskundig en sociaal gezien. De virtuele wereld biedt veel mogelijkheden, maar is geen vervanging van de reële wereld. Ook vanuit het oogpunt van de beperking van de milieu-impact kan de virtuele klas een positieve bijdrage leveren, omdat reizen sterk beperkt wordt. Nader onderzoek zou moeten uitwijzen wat de precieze milieu-impact is en welke milieuwinsten geboekt worden. 130 Open Universiteit Nederland

5 Referenties Pérez Salgado, P. (2008) Online onderwijs en duurzaamheid, een groene inktvlek. Oratie ter gelegenheid van installatie als hoogleraar Natuurwetenschappen, in het bijzonder afstandsonderwijs in de milieu- en natuurwetenschappen. Heerlen: Open Universiteit Nederland. Rusman, E., & Giesbertz, W. (2008). Gebruikerservaringen met een Virtuele Klas. IPO-project Online Begeleiding. IPO-rapportage. Heerlen: Open Uni versiteit Nederland. Te raadplegen op hdl.handle.net/1820/

Vergelijkbare documenten

Voorbereidingscursussen

Voorbereidingscursussen Biologie Natuurkunde Scheikunde Wiskunde Studeren aan de Open Universiteit voorbereidings cursussen Het systeem van eindexamenprofielen in het voortgezet onderwijs brengt met zich