Joulz en. Innovatie. Ontwerp-legende Friso Kramer: Een goed ontwerp ontstaat vanuit de functie. energieinfrastructuren

Transcriptie

1 Joulz en Ontwerp-legende Friso Kramer: Een goed ontwerp ontstaat vanuit de functie energieinfrastructuren Uitgave van Joulz B.V. augustus 2013

2 Welkom bij Joulz pagina 2 Inhoudsopgave Voorwoord Light Challenge daagt studenten en gemeenten uit 4 Friso Kramer moderne klassieker 5 Nieuwe schakelstations voor Total Antwerpen 8 Alerta: in incidenten melden 9 Ruimtelijk inzicht met 3D engineering Opkomst van gelijkspanning Technici aan je binden in tijden van schaarste 16 Doe de Joulz IV risicoanalyse 17 Netautomatisering: cruciale schakel Slimmer werken in een duurzaam pand 20 Allereerst stel ik mij graag aan u voor. Begin deze maand ben ik binnen Joulz gestart als algemeen directeur. Ik volg Ronald van Peperstraate op, die ervoor gekozen heeft om met zijn gezin een wereldreis te maken. Ruim tien jaar geleden maakte ik - van de financiële sector - de overstap naar de energiebranche, naar het moederbedrijf van Joulz: Eneco. De energiewereld is continu in beweging en is vol met uitdagingen. Verduurzaming is daarbij de grootste uitdaging. En om dit doel te bereiken moeten we ons blijven innoveren en vernieuwen. is dan ook het thema van deze uitgave van ons relatiemagazine. In dit nummer leest u over een aantal vooruitstrevende ontwikkelingen binnen onze bedrijfsvoering en over duurzame oplossingen voor de toekomst. Zo wil Joulz bijvoorbeeld vooroplopen op het gebied van gelijkspanning. Natuurlijk zijn er de nodige obstakels bij het toepassen van gelijkspanning. Deels zitten die gewoon tussen de oren. We zijn als ontwerpers, technici en gebruikers tenslotte al zo n 125 jaar gewend aan wisselspanning. Daarom is het zo ontzettend belangrijk om te laten zien dat het écht werkt en dat de potentiële opbrengsten in de vorm van kosten- en energie besparen er écht zijn, zonder dat bedrijfszekerheid van apparaten en installaties minder wordt. Samenwerken is de sleutel tot succes bij het invoeren van groene oplossingen als deze. Samen met klanten, bedrijven, overheden en andere partners duurzame energie beschikbaar maken. Met mijn komst wijzigt er uiteraard niets aan de strategie van Joulz. Wij gaan onverminderd verder op de ingeslagen koers: het duurzaam ontwerpen, aanleggen en onderhouden van toekomstbestendige energie-infrastructuren. Wij zorgen dat het werkt. Commerciële ontwikkeling blijft hierbij belangrijk en in dat opzicht doet Joulz het goed. We hebben niet alleen mooie orders binnen weten te halen waarmee we soms jaren vooruit kunnen. Maar ook mooie nieuwe klanten aan ons weten te binden en dat hopen we te blijven doen. Veel leesplezier! Foto Cover: links: Floor van Ingen (CityTec) zie pagina 5 en Friso Kramer, zie pagina 3 en 5 Robert de Boer Algemeen directeur

3 Friso Kramer en Friso Kramer heeft een enorme staat van dienst in vernieuwende ontwerpen van op zichzelf vrij alledaagse producten als stoelen, tafels of kasten. Zijn Revolt stoel (1953) is een regelrechte designklassieker, net als het Friso Kramer armatuur voor openbare verlichting (1960). In opdracht van Lightwell en met ondersteuning van CityTec, onderdeel van Joulz, heeft Kramer nu een nieuw led paalkoparmatuur ontwikkeld. CityTec ondersteunt bij herontwerp legendarisch armatuur Wie wel eens een vliegveld, station, onderwijsinstelling of kantoor heeft bezocht, heeft beslist ooit kennisgemaakt met zijn ontwerpen. Bijzonder aan de ontwerpen van Friso Kramer is dat ze functioneel zijn en dat ze bewijzen dat dingen zónder onnodige franje een tijdloze schoonheid hebben. Op voorwaarde, natuurlijk, dat ze écht goed bedacht en gemaakt zijn, doceert de oude meester. Kramer is er bovendien op gebrand zaken te ontwerpen die ook echt geproduceerd kunnen worden én die betaalbaar zijn. pagina 3 Denken vanuit functie en maakbaarheid Een goed ontwerp ontstaat vanuit de functie, vindt Friso Kramer. Neem een stoel. Je kunt er van alles omheen verzinnen, maar het begint ermee dat zitten ongelofelijk belangrijk is. Veel mensen doen het de hele dag. Als je dan een stoel ontwerpt, dan moet die in mijn visie vooral bijdragen aan de ontwikkeling van de mensen die er op zitten. Wie goed zit, kan zich beter ontwikkelen en is oplettender. De gebruiker mag nooit last hebben van een ontwerp. Een ontwerp moet volstrekt functioneel en dienend zijn. Daarnaast moet het geproduceerd kunnen worden, op een manier waardoor het niet onnodig duur wordt. Lachend vervolgt hij: Tegelijk moet het ook niet te gemakkelijk na te maken zijn. Zo is de Revolt stoel gemaakt van gevouwen staalplaat, waardoor er op maat gemaakt gereedschap nodig is om hem te produceren. Vakmanschap en creativiteit Als kind kon ik behoorlijk goed tekenen. Op school heb ik leren timmeren en houten constructies maken. Toen ik me aanmeldde voor de Kunstnijverheidsschool had ik prachtige, kleine, priegelige tekeningetjes bij me om te laten zien. De directeur keek er even naar en zei: Geeft niks, dat slaan we er hier wel uit! Ik ben opgeleid in de tradities van Bauhaus en de gedachte dat minder méér is. Als ontwerper heb ik me verder verdiept in ergonomie. Om goede, vernieuwende ontwerpen te kunnen maken is dat soort vakmanschap nodig. Je moet kunnen spelen met materiaaleigenschappen en constructies om het best mogelijke resultaat voor de gebruiker te bereiken. CV Geboren Amsterdam, 13 augustus 1922 Opleiding Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam. Loopbaan Van ontwerper bij De Cirkel, fabrikant van stalen meubelen. In 1963 is hij medeoprichter van het ontwerpbureau Total Design. Van 1971 tot 1983 is hij directeur van het ontwerpbureau van Ahrend. Tot de dag van vandaag is hij actief als industrieel ontwerper. Ontwerpen van Friso Kramer hebben tal van design-prijzen gewonnen en zijn te zien in musea over de hele wereld. Elk detail telt De Friso Kramer, het paalkop armatuur uit de jaren 60, heb ik destijds ontworpen in opdracht van de gemeente Den Haag. Het lijkt simpel, maar er zijn ongelofelijk veel zaken waar je rekening mee dient te houden. Je wilt licht op straat en op de stoep, maar niet bij de mensen binnen. Eigenlijk moet het licht in de hele straat precies tot aan je voordeur komen, zodat je je sleutel kunt vinden als die valt. Je moet het zo maken dat het waterdicht is, niet te vaak schoongemaakt hoeft te worden en dat je gemakkelijk de lamp kunt vervangen. Het armatuur was meteen een groot succes. Er zijn er onvoorstelbaar veel van gemaakt en - heel jammer voor mij - er zijn er nog meer nagemaakt. Bij het laatste ontwerp is dat uitgesloten. Het is wereldwijd beschermd. Dat het armatuur nu opnieuw op de markt komt in led-uitvoering, vind ik natuurlijk ontzettend leuk. Het was trouwens nog een hele ontwerp-uitdaging om er in led-uitvoering precies de juiste eigenschappen aan te geven.

4 Light Challenge daagt studenten en gemeenten uit pagina 4 Oplossingen zoeken buiten de gebaande paden. Dat was de belangrijkste opdracht voor de tien studententeams die deelnamen aan de Light Challenge 2013, een ontwerpwedstrijd voor nieuwe lichtconcepten voor standaard woonstraten., duurzaamheid en participatie van burgers staan centraal. Maar de concepten moeten ook uitvoerbaar en economisch haalbaar zijn en in voldoende mate bijdragen aan de sociale- en verkeersveiligheid. De Light Challenge is in 2011 voor het eerst gehouden, naar een idee van de gemeente Heerenveen. Toen deden drie ontwerpteams mee, die samenwerken met gemeenten en partnerbedrijven. Aan de tweede, 2013-editie deden al tien teams en even zoveel steden mee, waaronder Rotterdam. Voor het Rotterdamse team treedt CityTec, onderdeel van Joulz, op als partnerbedrijf. Tom de Vries, product innovatiemanager bij CityTec, is betrokken als teamcoach. De partnerbedrijven leveren de techniek, middelen en kennis voor de ontwerpers en de gemeenten dragen een straat en bewoners voor die willen helpen. De gedachte erachter is dat de vaste patronen in het ontwerpen van openbare verlichting losgelaten moeten worden om tot échte verduurzaming en energiebesparing te komen. Hier moeten we vaker iets mee doen Wij waren als gemeente vooral heel benieuwd naar de participatie van bewoners. Eigenlijk wordt bewoners maar zelden gevraagd naar hun beleving van openbare verlichting. Het moet veilig zijn en het moet werken, is de meest gehoorde reactie. Bij het opnieuw inrichten van straten is er natuurlijk altijd inspraak. Maar bij het vernieuwen van de openbare verlichting staan we daar vaak niet zo bij stil. In de samenwerking tussen bewoners en het Light Challenge-team bleek juist dat ze zeer betrokken zijn bij het onderwerp. Dat heeft ons echt getriggerd: hier moeten we vaker iets mee doen. Mooi is ook dat je de gedachten van de bewoners duidelijk vertaald ziet in het innovatieve ontwerp. De studenten hebben goed geluisterd en een interessant concept ontwikkeld. Energie-positief Elke Challenge-city wijst een straat aan met bewoners die de studenten hun wensen kenbaar maken. Het gaat immers om het opnieuw verlichten van hun straat. Maar ook de gemeenten stellen eisen. Zo moeten de concepten bij voorkeur energieneutraal zijn in het gebruik en het liefst zelfs nog energie-positief. De te gebruiken materialen behoren veilig te zijn en een minimale impact op het milieu te hebben. Het team dat in Rotterdam aan de slag ging, stond voor een bijzondere uitdaging. De bewoners van hun straat - de Schieveenstraat - spraken uitdrukkelijk de wens uit de bloembakken te behouden, die nu aan de lantaarnpalen in de straat hangen. Het team bedacht daarop een ingenieus systeem om de planten van hemelwater te voorzien. Hierdoor hoeft de gemeente in de zomer niet wekelijks langs te komen om water te geven. De Rotterdamse creatie levert veilig en prettig licht en slaagt er tegelijk in meer energie op te wekken dan te gebruiken, door het slim toepassen van zonne-energie. Gerda Velthoen, Gemeente Rotterdam Team Rotterdam dat een eervolle vermelding ontving voor de Light Challenge. Vlnr: Anekit Lewarkar, Samira el Aboussi (ontving de Young Talent Award), Tom de Vries, Ties Mouwen, Franziska Golenhofen en Lidy Vissinga. Studente Lidy Vissinga, team Rotterdam Ons team is het enige in de Light Challenge dat is samengesteld uit studenten van verschillende universiteiten. Dat heeft als nadeel dat het soms moeilijk was om af te spreken, maar als groot voordeel dat je mensen bij elkaar krijgt uit allerlei verschillende disciplines. Ik studeer Environment and Resource management aan de VU in Amsterdam en volg daarin de richting Energy Studies. We studeren daar op allerlei aspecten die te maken hebben met de transitie naar duurzame energie. Met de Light Challenge ben je op een praktische manier bezig met dit onderwerp. Natuurlijk zijn we geen ontwerpers, maar onze coach Tom de Vries heeft ons goed geholpen met het uitwerken van onze ideeën. We zijn allemaal erg enthousiast over het resultaat en we gaan zeker proberen of het in productie te krijgen is.

5 in de openbare ruimte: op naar de slimme stad pagina 5 in openbare verlichting (OVL) gaat om véél meer dan het toepassen van steeds zuiniger verlichting. Steeds meer objecten in de openbare ruimte worden dynamisch bestuurbaar met behulp van ICT. Dat geldt ook voor OVL. Nu bestaat OVL-besturing vaak nog uit één grote spreekwoordelijke aan-en-uit-knop. Maar daar komt snel verandering in met dynamische besturingssytemen. Zeker als die gekoppeld worden aan andere systemen. Denk bijvoorbeeld aan koppeling met dynamische route-informatiesystemen. Zo ontstaan tal van nieuwe mogelijkheden om steden slimmer te maken, aldus product innovatiemanager Tom de Vries van CityTec. De combinatie van dynamisch bestuurbare systemen en openbare verlichting kan voor de stad allerlei voordelen opleveren. Tom: Je kunt daarbij denken aan de geleiding van autoverkeer. Als het bijvoorbeeld ergens druk is, kun je het verkeer een alternatieve route aanbieden. Met slim opererende OVL kun je dat proces ondersteunen. Maar je kunt ook denken aan het beheersbaar maken van de bewegingen van grote groepen voetgangers, bijvoorbeeld na afloop van een voetbalwedstrijd of tijdens evenementen, het zogeheten crowd routing. Zo kun je met ondersteuning van dynamische OVL serieus bijdragen aan de maatschappelijke en persoonlijke veiligheid. De rol van CityTec verandert hierdoor. Naast het leveren van monteurs voor plaatsing en onderhoud, wordt CityTec steeds vaker gevraagd voor integrale, slimme oplossingen voor de buitenruimte. Tom: De impact van OVL op de mens en zijn omgeving is onmiskenbaar. Kennis van zaken, toepasbaarheid en vroegtijdig meedenken over goede, integrale oplossingen in de stedelijke omgeving levert toegevoegde waarde. En dat wordt meer en meer erkend. Er is heel lang veel nadruk geweest op de allerlaagste prijs. Nu is er weer ruimte voor kwaliteit en daarmee voor innovatie. Slimmer gebruik van verlichting Beter licht voor elke situatie, duurzame en onderhoudsarme materialen, drastisch minder energieverbruik - of beter nog: een positieve energierekening - en een slimmer gebruik van verlichting in de openbare ruimte. Dat is het speelveld van innovatie in openbare verlichting. CityTec wil hierin koploper zijn met slimme ideeën, bruikbaar advies én praktische oplossingen. Tom de Vries, CityTec, telefoon of mail tom.devries@citytec.nl Friso Kramer moderne klassieker Gegarandeerd branduren, perfecte lichteigenschappen en een bijzonder laag verbruik. En dat verpakt in het tijdloze ontwerp van de vermaarde industrieel ontwerper Friso Kramer. Het ontwerp van het nieuwe led paalkoparmatuur is ontstaan in samenwerking met Lightwell, fabrikant van led-verlichting, en CityTec-specialist Floor van Ingen. Friso Kramer (1922) heeft zijn hele carrière gewijd aan het combineren van functionaliteit met goede smaak. De 91 jarige ontwerper heeft nog niets van zijn energie verloren als het gaat om het maken van perfecte ontwerpen die uiterst functioneel, maakbaar, tijdloos en mooi zijn. Het ontwikkelen van het perfecte lichtbeeld van het nieuwe armatuur was best een opgave, zegt hij. De leds in de armatuur schijnen omhoog en het licht wordt via een speciaal ontwikkeld profiel op exact de juiste wijze weerkaatst. Belangrijk is bijvoorbeeld dat het licht veiligheid schept op straat. Hier kwam de specialistische kennis van CityTec s Floor van Ingen goed van pas, die Kramer heeft ondersteund bij het ontwikkelen van het lichtbeeld. Friso Kramer: Een ander belangrijk aspect van het ontwerp is de koeling. De leds gaan ongelofelijk lang mee, maar alleen onder de juiste condities. Met name de temperatuur is daarbij van groot belang. We zijn er in geslaagd een koellichaam (een constructie die efficiënt warmte afvoert) te ontwikkelen dat heel efficiënt de overtollige warmte afvoert en geen onderhoud nodig heeft. Het Friso Kramer armatuur is ontwikkeld voor breed gebruik zoals woonwijken, parken, pleinen en winkelgebieden, wijk- en verbindingswegen en verkeerspleinen. Wilfred Akerboom, telefoon of mail wilfred.akerboom@citytec.nl

6 Kort nieuws pagina 6 Website Joulz in het nieuw Waterpomp op zonneenergie in Oeganda Sinds juni is de website van Joulz geheel ver nieuwd. De informatie op de website is nu beter geordend naar doelgroepen en producten en daarmee is de vindbaarheid aanmerkelijk verbeterd. Een glasheldere navigatie wijst elke bezoeker de weg. Nieuw op joulz.nl is ook dat aan elke productgroep en elk marktsegment dat door Joulz wordt bediend, een contactpersoon is gekoppeld, inclusief direct telefoonnummer en mailadres. Zo hopen we de drempel om met ons in contact te treden verder te verlagen. Alle marktsegmenten en productgroepen zijn daarnaast voorzien van de nodige referenties, waarin klanten ver - tellen op welke manier Joulz toegevoegde waarde levert. Wij nodigen u uit een kijkje te nemen op onze site. Kijk op of bel of mail Gijs Lambooij, telefoon of mail gijs.lambooij@joulz.nl Schoon drinkwater is een eerste levensbehoefte waar nog niet iedereen in het Afrikaanse Oeganda toegang toe heeft. Waar geen schoon drinkwater is, is vaak ook geen elektriciteit om water uit putten te pompen. Collega Chris Almekinders was in mei in Oeganda om daar de stichting Picosol met raad en daad ter zijde te staan. Hij heeft geholpen met het aanleggen van een installatie op zonneenergie, waarmee een waterpomp draaiend gehouden wordt. Daarmee kunnen de bewoners van de streek, de Amuca gemeenschap, van water worden voorzien. Er is een put van 60 meter diepte gegraven. Met de zonnepanelen en de pomp in bedrijf, kan dagelijks zo n 30 kuub schoon water opgepompt worden. Chris vertelt over zijn ervaringen: Het gaat er allemaal vrij primitief aan toe. Beton wordt met de hand gemixt. En als er een gat geboord moet worden in een aluminium profiel, dan gebeurt dat ook handmatig. Je merkt dat wij er totaal niet meer aan gewend zijn, dat je niet even een stopcontact kunt vinden. Ook de materiaalvoorziening is lastig. In de hoofdstad Kampala is op zich alles verkrijgbaar. Maar als je in het binnenland iets niet bij je hebt, dan is het écht niet te krijgen en moet je een omweg verzinnen. Dat maakte het natuurlijk ook wel weer erg leuk om te doen. De stichting Picosol voert kleinschalige projecten uit in ontwikkelingslanden, waarin zonne-energie een belangrijke vervult. Joulz ondersteunt Picosol zowel met kennis als materieel. Kijk op picosol.org/nl. Een uitgebreid reisverslag van Chris Almekinders is te vinden op

7 Kort nieuws pagina 7 Aanrijtijden te lijf met de motor Joulz is in juli gestart met een pilot om monteurs op motoren op pad te sturen bij storingen in het gasnetwerk. Doel van de proef is bekijken of de aanrijtijden naar de storing toe hiermee teruggedrongen kunnen worden. Is dat het geval, dan kunnen de motoren een aanzienlijke bijdrage leveren aan de publieke veiligheid. Als bij de Centrale Storingsreceptie een melding binnenkomt van een gaslek, waarbij het vermoeden bestaat dat er vrijelijk gas uitstroomt, dan betekent dat groot alarm voor de Joulz-storingsmonteurs. Doel is zo snel (en veilig) mogelijk bij de plaats van het onheil te komen en allereerst de zaak veilig te stellen. Daarvoor zijn met de netbeheerder aanrijtijden afgesproken. Maar in sterk verstedelijkte gebieden als Rotterdam en Den Haag is het - zeker in de spits - soms eenvoudigweg niet haalbaar om met de Joulz-bedrijfswagens binnen de vastgestelde tijd ter plaatse te komen. De pilot moet uitwijzen of met inzet van motoren kostbare tijdwinst geboekt kan worden. Voor de pilot worden twee motoren ingezet. Een aantal Joulz-monteurs die beschikken over een motorrijbewijs én de juiste Aanwijzingen, heeft een aanvullende KLPD (landelijke politiedienst) rijvaardigheidstraining gevolgd, gericht op de veiligheid. Dirk Jan van de Watering, telefoon of mail dirkjan.vandewatering@joulz.nl 1500 ste contract Installatieverantwoordelijkheid Het aantal organisaties dat de Installatie- Verantwoordelijkheid (IV) over- en beheer en onderhoud van middenspanningsinstallaties bij Joulz belegt, neemt in snel tempo toe. In november 2012 vierden we de ondertekening van het 1000 ste contract, in juli zijn we toe aan het 1500 ste. Joulz is installatieverantwoordelijk voor de middenspanning van de nieuwe locatie van het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht (Leidsche Rijn). In eerste instantie in opdracht van ULC Elektra B.V. De belangstelling van organisaties voor een professionele invulling van het IV-schap neemt toe naarmate men zich méér bewust is van de inhoudelijke kanten hiervan. Eigenaren van elektrische installaties dragen een zware technische, organisatorische en juridische verantwoordelijkheid. Joulz organiseert informatieve themabijeenkomsten en masterclasses voor IV ers in organisaties en rondetafelgesprekken voor hoger management over het IV-schap. Die worden druk bezocht door managers van onder andere academische ziekenhuizen, telecombedrijven, agro-bedrijven, datacenters, de Rijksoverheid en grote gemeenten. Kijk op of bel of mail met Kees-Jan Fernhout, telefoon of mail kees-jan.fernhout@joulz.nl Restauratie elektriciteitshuisje Joulz heeft begin augustus in opdracht van Stedin de restauratie van een historisch elektriciteitshuisje (op de klokkentoren na) op het Rotterdamse Tiendplein afgerond. Daarmee is het huisje teruggebracht in de authentieke staat uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Het Tiendplein (Oude Westen) krijgt een impuls met bijvoorbeeld nieuwe terrassen en restaurants. Het opgeknapte transformatorhuisje wordt volledig geïntegreerd waardoor het een prominente plek krijgt tussen de terrassen. Stedin heeft in het project samengewerkt met de gemeente Rotterdam en de Alliantie West-Kruiskade. Van de twintig in kubistische, expressionistische stijl gebouwde huisjes bestaan er tegenwoordig nog acht, waarvan er al één is aangemerkt als beschermd histo risch erfgoed. Begin september komen de klokken (die jarenlang stil hebben gestaan) in werkende staat weer terug in de toren.

8 Nieuwe schakelstations voor Total Antwerpen Samen met Imtech Traffic & Infra is Joulz gestart met het ontwerpen en realiseren van een nieuwe hoogspanningsinfrastructuur op de raffinaderij van olieconcern Total in de haven van Antwerpen. De opdracht behelst de bouw en inrichting van twee nieuwe schakelstations op de hoogste spanningsniveaus (150/36 kv en 36/11 kv). De schakelstations passen in een programma van Total om de raffinaderij te optimaliseren en uit te breiden. De Antwerpse Total raffinaderij is de grootste en meest complexe raffinaderij van het olieconcern in Europa. Total investeert de komende jaren circa één miljard euro in het complex. Modernisering van de energievoorziening is daarbij een cruciaal onderdeel. De belangen zijn dan ook groot. Joulz-projectmanager Dick Vergoes Houwens: Je kunt niet zomaar aan de slag bij zo n raffinaderij. Allereerst moet je heel precies aantonen hoe je de veiligheid, kwaliteit en de projectvoortgang op het allerhoogst denkbare niveau waarborgt. Daar zijn we in een perfecte samenwerking met Imtech in geslaagd. De nieuwe schakelstations worden door Imtech en Joulz compleet opgeleverd: nieuwe gebouwen, hoog-, midden- en laagspanningsinstallaties, alle componenten voor stationsautomatisering, ICT-netwerken en beveiligingen en de installatie van klimaat-, water- en aardingssystemen. Imtech neemt het 36 kv-gedeelte, de bouwkundige werkzaamheden en gebouwgebonden installaties voor haar rekening. Joulz tekent voor de 150 kv-installatie GIS en de vermogenstransformatoren. Ook verzorgt Joulz de engineering en het projectmanagement. Kernexpertise De engineering en realisatie van dit soort stations behoort tot onze kernexpertise, vertelt Dick. Wat er voor ons echt anders aan is, is de manier waarop we dit werk plannen en bij elke stap de geleverde kwaliteit aantonen. Dit noemen we systems engineering. We hebben het werk in kant-en-klare werkpakketten per discipline opgedeeld. In dit project passen we de pull-planningstechniek toe, waardoor werkzaamheden van alle partijen perfect aansluiten. Met alle betrokkenen - klant, betrokken afdelingen van Imtech en Joulz, leveranciers, onderaannemers en netbeheerder - wordt vervolgens de planning uitgewerkt. Daardoor creëer je betrokkenheid en weet je hoe je de anderen in de weg zit als je niet op tijd of juist levert. Iedereen weet dus precies waar zijn verantwoordelijkheden liggen. Cultuurverschillen Ook anders-dan-anders is de nauwe samenwerking met de voornamelijk Belgische Imtech-collega s. Dick: We hebben een hele goede kick-off bijeenkomst gehad. Daarin hebben we gesproken over eventuele cultuurverschillen en hebben we elkaar de juiste vragen gesteld. Als het gaat om de techniek: is de scope voor ons allemaal duidelijk? En als het gaat om de sociale kant: wat is voor jou belangrijk in dit project? En wat doen we als er problemen zijn? Duidelijk is dat er ons allemaal veel aan gelegen is om dit project perfect uit te voeren en dat we het echt samen tot een goed einde moeten brengen. Inmiddels is het project gestart en zijn de nodige voorbereidingen getroffen. Joulz heeft een tijdelijke kantoorruimte in Antwerpen geopend om in deze fase dicht bij de klant te zitten. Na verloop van tijd zal een locatie worden betrokken op het terrein van de raffinaderij. Op 1 februari 2015 wordt het project, met een waarde van circa 25 miljoen euro, opgeleverd. Dick Vergoes Houwens, projectleider, telefoon of mail dick.vergoeshouwens@joulz.nl

9 Alerta: in incidenten melden pagina 9 Elke aannemer of technisch dienstverlener met veel mensen op de weg kent het probleem: incidentmeldingen zijn keihard nodig om de veiligheid én de kwaliteit van het werk te verbeteren. Maar hoe krijg je mensen zover dat ze meldingen doen? En als ze eenmaal binnenkomen: hoe zorg je er dan voor dat ze goed worden afgehandeld en dat er echt wat van geleerd wordt? Joulz heeft dit vraagstuk bij de kop gevat en er een werkende oplossing voor ontwikkeld: Alerta. Sinds de invoering van Alerta vorig jaar is het melden van incidenten van een moeizaam gebeuren een goede gewoonte geworden. In het eerste half jaar van 2013 zijn bijvoorbeeld 1349 meldingen gedaan. Ervin Zepcan van de afdeling Kwaliteit, Veiligheid en Milieu (KVM) vertelt: We hadden wel vijf verschillende systemen voor incidentmeldingen en werkplekinspecties en voor de afhandeling van het één en ander. Die hebben we nu alle vijf de deur uit kunnen doen. Het mooie van Alerta is dat we met een schone lei zijn begonnen. We hebben er vanaf dag één de werkvloer bij betrokken met de vraag: wat verwachten jullie en hoe willen jullie dat het systeem wordt ingericht? Dan kom je uit op twee eisen: het moet gemakkelijk zijn om een melding te doen en om informatie in te winnen over die meldingen om er wat van te kunnen leren. Met Alerta kunnen monteurs heel simpel via hun laptop of een app op hun mobiele telefoon een melding doen. Omdat de werkplek-inspecties ook in Alerta worden vastgelegd, worden de bevindingen daaruit voor zover nodig ook als incident gemeld. Ervin: Omdat we nu zoveel meer meldingen krijgen, kun je veel beter sturen op veiligheid. Je krijgt een realistisch beeld van hoe de dingen lopen op veiligheidsgebied. Daardoor kun je veel doelgerichter aan het werk met bijvoorbeeld toolboxen en risicoanalyses bij het uitvoeren van projecten. Inmiddels is er volop belangstelling voor Alerta, onder andere bij energiebedrijven en netbeheerders, maar ook bij een openbaar vervoersbedrijf. Joulz-zusterbedrijf Eneco heeft Alerta inmiddels enthousiast omarmd. Ervin Zepcan, telefoon of mail ervin.zepcan@joulz.nl Johnn Smit, Projectcoördinator Makkelijk en praktisch Johnn Smit is nauw betrokken geweest bij het uitdenken en ontwikkelen van Alerta. Voorheen verwerkten we de incidentmeldingen in SAP. Zowel het doen van een melding als de verdere verwerking was enorm bewerkelijk. En dan nóg kon je uit de verzamelde meldingen niet de informatie halen die je nodig had. Nu we Alerta gebruiken zie je het aantal meldingen enorm stijgen. En je krijgt de informatie op tafel waar je echt iets mee kunt. Een klein voorbeeld: in de bedrijfswagens zit altijd een speciale fles water om de ogen te spoelen als daar iets mee gebeurt. Nu blijkt dat sommigen zich zorgen maken of dat spul wel bruikbaar is als het hard vriest. Zulke zaken zouden voorheen niet gauw gemeld worden - en als ze wél gemeld werden zou het een hele toer zijn geweest om er achter te komen. Alerta ook bij Eneco Sinds 1 juni is Alerta ook in gebruik bij energie bedrijf Eneco. HSSE (Health, Safety, Security and Environment) Business partner Rick van Soest van Eneco legt uit: Als energiebedrijf hebben we heel wat technische mensen op de weg, uit verschillende Eneco business units zoals Wind, Solar, Bio & Hydro, Warmte-Koude en Eneco Installatiebedrijven. Ook voor ons is het belangrijk dat incidenten gemeld worden, zodat we kunnen nagaan hoe we het werk veiliger kunnen maken. We waren eigenlijk meteen enthousiast over Alerta. Het aanmaken van een melding is zo simpel als wat en je hebt allerlei mogelijkheden om rapportages te maken, zodat je bijvoorbeeld bepaalde trends in de meldingen snel ziet. Vervolgacties worden ook in Alerta gezet, zodat je alle informatie rondom de melding altijd bij elkaar hebt. Met wat kleine aanpassingen was Alerta voor ons heel eenvoudig in bedrijf te nemen.

10 Ruimtelijk inzicht met 3D engineering pagina 10 Nooit meer voor verrassingen komen te staan tijdens bouwen constructieprojecten. Dat is één van de grote voordelen van 3D engineering. Of het nu om bestaande bouw of nieuwbouw gaat, het project wordt - voordat er buiten daadwerkelijk wordt gebouwd - in een 3D omgeving geëngineerd. De bouwer, de installateur, het energiebedrijf en de aannemer werken met elkaar in een schematische weergave van het werkelijke project. Zo voorkom je bouw- en ontwerpfouten en met alle gegevens die je in het 3D model invoert, krijg je inzicht in de kosten en is het bouwproces beter te plannen en gemakkelijker te realiseren. Dit leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen. 3D engineering is al lang geen toekomstmuziek meer. Het is bezig met een opmars in de bouw. Joulz heeft nauwkeurig onderzocht of- en hoe deze techniek toe te passen is in projecten in de energieinfrastructuur. De resultaten zijn méér dan bemoedigend: kortere doorlooptijden, minder fouten en faalkosten door het omzetten van 2D tekeningen in 3D constructies en aanzienlijk veiligere situaties. Een voorbeeld. Je bekijkt een tekening van een elektrisch station. Kabels, leidingen, componenten en bouwkundige elementen zijn netjes ingetekend en juist met elkaar verbonden. Je loopt bij hetzelfde station naar binnen en je draait een rondje om je as. Wat neem je dan waar? Alles wat je op de tekening zag, zie je nu natuurlijk ook. Maar je ziet méér: je neemt namelijk ook waar hoe de verschillende componenten zich qua positie tot elkaar verhouden, in hoogte, breedte en diepte. Met 3D engineering kunnen we precies dit beeld opbouwen én het op millimeters nauwkeurig uitmeten. Is de situatie eenmaal in 3D vastgelegd, dan kan de engineer daar vervolgens bijvoorbeeld nieuwe componenten, kabels of leidingen in intekenen. Hij werkt in een exacte weergave van de werkelijkheid

11 pagina 11 waarin de nieuwe onderdelen straks gelegd of gemonteerd worden. Daardoor is de kans op dure fouten in het ontwerp, bijvoorbeeld omdat componenten niet passen in de ruimte die in het ontwerp is vastgelegd, veel kleiner. Perfecte kopie Michel Paul Vredenborg, manager van het Joulz ingenieurs- en adviesbureau vertelt: Elektrische installaties zitten complex in elkaar. Als je een wijziging aan wilt brengen, moet je de zaak hoe dan ook compleet in kaart brengen. We hebben onder andere een proefproject gedaan in de kabelkelder van een station van Stedin. Normaal gesproken zouden we in zo n kelder acht tot tien werkdagen bezig zijn om alles volledig in kaart te brengen. Met het laserinstrument waarmee we de kelder in 3D inmeten, zijn we in twee dagen klaar. Met als belangrijk voordeel voor het personeel: je loopt eigenlijk nauwelijks rond in het station en hoeft niet in de buurt te komen van gevaarlijke, spanningsvoerende elementen. Dat maakt de operatie niet alleen goedkoper, maar ook een stuk veiliger. Maar misschien wel het belangrijkste is dat het 3D beeld dat je maakt een perfecte kopie is van de werkelijke situatie. Daardoor kun je als engineer sneller, slimmer en met aanzienlijk minder kans op fouten nieuwe elementen engineeren en intekenen. De software die daarvoor wordt gebruikt, heeft daarbij functies als clash-detection om de engineer te ondersteunen bij het vermijden van onlogische constructies. Daardoor is de kans op faalkosten, verstoringen en het uitlopen van werkzaamheden aanzienlijk minder groot. Prototypes 3D engineering is niet alleen toe te passen voor het inmeten van bestaande situaties en (re)engineering daarin. Ook bij het ontwikkelen van nieuwe installaties zijn grote voordelen te behalen. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van het zogeheten Building Information Modeling (BIM). Je maakt zo in feite digitale 3D prototypes van bouw- en constructieprojecten. Ook hier is het voordeel dat ontwerpfouten eenvoudiger te voorkomen zijn. Maar zeker zo belangrijk is dat het voor de uitvoerders van het project volledig inzichtelijk is hoe de installatie of constructie er werkelijk uitziet, waardoor het bouwproces beter te plannen is en gemakkelijker te realiseren. Dit leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen. Om versneld de juiste kennis en ervaring in huis te halen op het gebied van 3D engineering, werkt Joulz nauw samen met ingenieursbureau Advin, één van de pioniers in het vakgebied. Neem contact op met de 3D Desk. 3D-Desk@joulz.nl Michel Paul Vredenborg, telefoon of mail michel.vredenborg@joulz.nl

12 Gelijkspanning pagina 12 Unieke stroomvoorziening in glastuinbouw De aantrekkelijkheid van gelijkspanning zit hem in het verminderen van energieverlies én van materiaalgebruik in de vorm van koper en randapparatuur (schakel- en verbindingskasten, trafo s en omvormers). Maar dan moet je wel eerst bewijzen dat het concept werkt en de opbrengsten meetbaar maken. De energie-intensieve glastuinbouw is heel geschikt om te testen hoeveel energie en grondstoffen er nu werkelijk bespaard kunnen worden. Glastuinbouwgebied PrimAviera nabij Schiphol (Haarlemmermeer) is aangewezen als proeftuin. Het eerste tuindersbedrijf is er inmiddels uitgerust met een gelijkspanningsnet. In PrimAviera wordt samengewerkt tussen verschillende partijen die belangstelling hebben voor het concept van gelijkspanning, waaronder Joulz. Omdat het gaat om een veelbelovende technologische vernieuwing, ondersteunt het Rijk het project vanuit het Programma Intelligente Netten (IPIN). Tim Zijderveld van Joulz: De drivers achter de opkomende belangstelling voor gelijkspanning zijn duurzaam grondstoffengebruik en het terugdringen van energieverlies. Maar wat het precies oplevert en waar eventuele problemen om de hoek komen kijken moet je wél een keer kunnen verifiëren. Optimale balans Voor de glastuinbouw kan het voordeel van een gelijkspanningsnet fors oplopen, zowel bij de aanleg als in het gebruik. Energie is één van de belangrijkste kostenposten in deze sector. Elke besparing is mooi meegenomen, zeker in deze tijd, waarin de prijzen van dit type landbouwproducten onder druk staan. In het tuinbouwgebied dat nu als proeftuin dient, kan een extra voordeel worden gehaald uit zonneenergie. Als meerdere tuinders een gelijkspanningsnet gebruiken, is het gemakkelijker op lokaal niveau zonne-energie uit te wisselen. Zonnepanelen produceren namelijk gelijkstroom. In de traditionele (wisselspannings-) situatie, is directe uitwisseling alleen mogelijk middels het plaatsen van DC/AC-omvormers, een vrij kostbare ingreep die bovendien het rendement van de zonnepanelen vermindert. Met een gelijkspanningsnet is decentraal opgewekte, duurzame energie veel gemakkelijker te integreren in het energiegebruik in de omgeving. Een geautomatiseerd energie-managementsysteem zoekt daarbij in het proefproject PrimAviera steeds de meest optimale balans tussen vraag en aanbod. Samenwerking cruciaal Tim Zijderveld: Heel belangrijk in dit project is de samenwerking tussen allerlei verschillende partijen, zoals technisch ontwikkelaar Direct Current BV, kabelfabrikant Prysmian, Siemens, Kema en de Stichting Gelijkspanning, dat de verbinding legt tussen bedrijfsleven en wetenschap, en Joulz. En ook de rol van de overheid is van levensbelang. De normen en standaarden op elektriciteitsgebied zijn in grote mate geschreven met wisselspanning in het achterhoofd. De mogelijkheden die gelijkspanning biedt kunnen daardoor niet altijd benut worden. Dat betekent bijvoorbeeld dat er uitzonderingen gemaakt moeten worden om veilig aan gelijkspanningsnetten te mogen werken en bijvoorbeeld om de installaties netjes verzekerd te kunnen krijgen bij een verzekeringsmaatschappij. Joulz heeft een uitgebreide videoreportage gemaakt over de proeftuin gelijkspanning in glastuinbouwgebied PrimAviera. Deze is te zien op Youtube. Zoek op: OntmoetJoulz, glastuinbouwgebied PrimAviera. Tim Zijderveld, telefoon of mail tim.zijderveld@joulz.nl Energiebesparing Wisselspanning is sinds jaar en dag dé norm in elektriciteitstransport. Maar we zijn ons er nauwelijks van bewust dat juist gelijkspanning een cruciale rol speelt in het moderne leven. Decentrale energie-opwekkers als zonnepanelen leveren gelijkspanning af. Alle producten met een batterij of accu, zoals laptops, mobiele telefoons en elektrische auto s, werken op gelijkspanning. Chips en andere micro-elektronische componenten werken er op. In televisies, tal van andere apparaten en moderne verlichting wordt wisselspanning dan ook omgezet in gelijkspanning. Energieverlies Het omzetten van elektriciteit van wissel- naar gelijkspanning of andersom levert een behoorlijk energieverlies op. Een gelijk- spanningsnet kan energiebesparing opleveren, omdat het aantal conversies wordt verminderd, bijvoorbeeld van stopcontact naar elektrische apparaten. Daarnaast kan er 30 procent meer stroom door dezelfde elektriciteitskabel, waardoor op dikte van de kabels en grootte van componenten (en dus ruimte in de openbare ruimte) bespaard kan worden. Tenslotte worden ook nog aanzienlijke hoeveelheden grondstoffen gespaard, doordat je minder koper, schakel- en verbindingskasten, trafo s en omvormers nodig hebt. Voor wisselspanning als norm werd destijds gekozen om energieverlies te voorkomen bij transport van elektriciteit over grote afstanden. Nieuwe hoogspanningskabels die internationaal de netten verbinden, maken vrijwel standaard gebruik van High Voltage Direct Current, ofwel gelijkstroom met hoge spanning. Dit is mogelijk geworden doordat we nu beschikken over vermogens-elektronica.

13 pagina 13 Gelijkspanning in openbare verlichting Gelijkspanning kan een stevige bijdrage leveren aan het verduurzamen van openbare verlichting (OVL). Zeker bij de overstap naar led-verlichting en de invoering van dynamische verlichting, kan een OVL-gelijkspanningsnet het verschil maken. Nog dit jaar verwacht CityTec meer pilotprojecten te starten, die gegevens zullen opleveren om het concept te onderbouwen. Gelijkspanning levert ook in OVL besparingen op, zowel op energiegebied als op het gebied van grondstoffen. Er zijn minder componenten nodig en de conversieverliezen lopen terug. Een belangrijk voordeel is bovendien dat je kunt starten met een geheel nieuw ontwerp: allerlei pleisters die in de afgelopen eeuw zijn geplakt om de wisselspanningsnetten en installaties te laten functioneren in steeds wisselende omstandigheden, kun je daardoor in één keer weghalen. Met alleen energie-besparing krijg je niet alle business cases op gelijkspanningsgebied rond. CityTec ontwikkelt dan ook een breder concept. Bijvoorbeeld door tweerichtingscommunicatie te gebruiken tussen de diverse OVL installatiecomponenten. Daardoor wordt openbare verlichting in hoge mate bestuurbaar, het in/uit schakelen, dim-scenario s en het sneller en eenvoudiger opsporen van storingen is dan mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een OVL- installatie die hoofdzakelijk zelfvoorzienend is of op bepaalde tijden van de dag energie teruglevert. Het idee daarbij is dat we vanuit de omgeving willen denken en dat we modulair willen bouwen, zodat je er steeds nieuwe elementen aan kunt toevoegen. Daarmee wordt bereikt dat je dingen die vandaag nog niet haalbaar zijn, morgen eenvoudiger kunt realiseren. De komende tijd zet CityTec hiervoor diverse praktische pilots op, waar de concepten kunnen worden onderbouwd bijvoorbeeld op een bedrijventerrein, een plein, een fietspad en een provinciale weg. Tom de Vries van CityTec, telefoon of mail tom.devries@citytec.nl

14 pagina 14 Combiwerk zuidelijke netbeheerders Netbeheerderscombinatie Synfra en Joulz hebben een vierjarig raamcontract afgesloten voor de uitvoering van zogeheten combiwerken. Synfra is een samenwerkingsverband van Enexis, Endinet, Brabant Water en Waterleiding Maatschappij Limburg. De netbeheerders werken samen om de aanleg van kabels en leidingen zo efficiënt en met zo min mogelijk hinder voor de omgeving te laten verlopen. Synfra opereert in de gehele provincies Limburg en Noord-Brabant. Het werkgebied is opgedeeld in 13 logische geografische eenheden. Joulz gaat werken in een perceel dat onder andere de gemeenten Bergen op Zoom, Roosendaal, Steenbergen, Halderberge, Rucphen en Woensdrecht omvat. De werkzaamheden in Brabant betreffen het aanleggen, verleggen, saneren, verzwaren of verwijderen van distributiekabels en leidingen én van aansluitingen. Kees Jan Fernhout, accountmanager, telefoon of mail Grootschalige inspecties Rijksgebouwendienst CityTec terug onder de Dom Joulz is in opdracht van de Rijksgebouwendienst gestart met grootschalige inspecties van middenspanninginstallaties in een groot aantal vastgoedobjecten van de dienst. Die installaties bevinden zich in gebouwen van ministeries tot gevangenissen en van musea tot monumenten. Doel is de staat van onderhoud, functionaliteit en veiligheid van de installaties in kaart te brengen. Ook wordt bepaald of vervanging of uitbreiding van de installaties noodzakelijk is. De resultaten van de inspecties dienen als uitgangspunt voor een verbeterde invulling van de Installatieverantwoordelijkheid bij de vastgoedobjecten van de Rijksgebouwendienst. De Rijksgebouwendienst maakt deel uit van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). De dienst beheert en ontwikkelt de grootste vastgoedportefeuille van Nederland. Bij elkaar gaat het om 7 miljoen vierkante meter vloeroppervlak. Mike Sterkenburg, manager Verkoop, telefoon of mail mike.sterkenburg@joulz.nl CityTec voert sinds 1 januari het onderhoud en beheer uit aan de openbare verlichting in de stad Utrecht. En dat is goed nieuws voor het bedrijf dat deels is voortgekomen uit het gemeentelijke energiebedrijf van de Domstad. Frank Baas van CityTec: We hebben het contract ooit op een paar euro verschil verloren, toen aanbestedingen uitsluitend beoordeeld werden op prijs. Natuurlijk is een scherpe prijs nog steeds belangrijk, maar tegenwoordig telt gelukkig de kwaliteit weer mee. Voor de monteurs bij de Utrechtse vestiging die al wat langer in dienst zijn, geeft het een gevoel van thuiskomen om weer in de eigen stad aan de slag te mogen, zegt Frank. Maar je merkt ook dat de mensen bij de gemeente tevreden zijn dat wij het zijn geworden. Er is een groot onderling vertrouwen. We hebben de gebiedskennis en de kennis van de mensen en de organisatie. En dat wordt op prijs gesteld. Ministeries van Veiligheid & Justitie en Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties. Het Utrechtse contract heeft een looptijd van drie jaar, met twee verlengingsmogelijkheden van elk twee jaar. Na zeven jaar moet er opnieuw aanbesteed worden. Frank: We gaan er alles aan doen om het vertouwen dat er is waar te maken en hier voor lange tijd goed werk af te leveren.

15 Elektrische stadsbus draadloos geladen In Utrecht gaat eind dit jaar een volledig elektrische stadsbus rijden, die zich draadloos oplaadt volgens het principe van een elektrische tandenborstel. Voor wie zich in de badkamer wel eens heeft afgevraagd hoe dat werkt, zo zonder zichtbare elektrische contactpunten: het antwoord is inductie - elektriciteit uit een magneetveld. Joulz tekent voor de engineering en aanleg van de laadpunten. Er rijden al verschillende type elektrische stadsbussen rond. Elektrische stadsbussen zijn met name interessant omdat ze een stevige bijdrage leveren aan de verbetering van de luchtkwaliteit in de stad. Probleem daarbij is echter het zware accupakket en de beperkte actieradius van de bussen. De inductiebus die nu in Utrecht gaat rijden, kan toe met een aanzienlijk lichter accupakket. Dat komt omdat de bus aan het begin en het eind van de gereden lijndienst steeds vijf minuten flink opgeladen wordt boven een inductielus. Daardoor blijft de bus de hele dag zonder problemen in bedrijf. En omdat de bus lichter is vanwege het kleinere accupakket, is bovendien minder elektriciteit nodig. In Utrecht is met een anderhalf jaar durende proef al ervaring opgedaan met elektrisch busvervoer op basis van inductie. Het gaat nu om een volwaardige stadsbus, die een lijndienst onderhoudt. De lijndienst wordt onderhouden door Qbuzz, de vervoersmaatschappij die onlangs de aanbesteding won voor het busvervoer in de Domstad, onder andere vanwege zijn duurzame ambities. Joulz voert de engineering en uitvoering uit in opdracht van Proov, een bedrijf dat innovatieve concepten op het gebied van elektrisch vervoer compleet oplevert aan haar klanten. De inductiebus in Utrecht wordt eind van dit jaar in bedrijf genomen. Rinco Bakker, telefoon of mail rinco.bakker@joulz.nl pagina 15 Praktisch onderzoek en advies in openbare verlichtingstechniek Hilec Lighting Research Centre in Alblasserdam voert onderzoek uit naar alle technische- en belevingsaspecten van openbare verlichtingsapparatuur. Het laboratorium is vorig jaar door CityTec overgenomen om aan de vraag van klanten te kunnen voldoen naar praktisch, gedegen en onafhankelijk onderzoek op dit gebied. Op het gebied van openbare verlichting (OVL), is er volop dynamiek. Wegbeheerders zoeken naar de beste oplossingen die bijdragen aan de sociale- en verkeersveiligheid en de gewenste beleving door het publiek. Uiteraard wordt daarbij ook nauwlettend gekeken naar aspecten als duurzaamheid, een zo laag mogelijke energierekening én onderhoudsefficiency. Fabrikanten van lampen en verlichtingsapparatuur timmeren dan ook continu aan de weg met innovaties voor betere verlichting bij een lager energieverbruik. Maar is de apparatuur die de klant op het oog heeft de meest geschikte voor het betreffende OVL-vraagstuk? En doen armaturen en installaties werkelijk wat de fabrikant belooft, gedurende de hele levenscyclus? De praktische onderzoeken van Hilec geven snel en onafhankelijk uitsluitsel. Daarmee wéten klanten wat ze kopen en wordt hun investering beschermd. Tot het standaard-dienstenpakket van het lab behoren functionele inspecties, elektrischen thermisch onderzoek en spectrale tests (lichteigenschappen en verouderingsonderzoek). Maar ook belevingsonderzoek behoort tot de mogelijkheden. Zo is voor de provincie Zuid-Holland uitgebreid onderzoek gedaan naar het type en fabrikaat led-verlichting dat zowel technisch- als volgens weggebruikers het meest geschikt is voor provinciale wegen. Een vergelijkbare opdracht wordt nu uitgevoerd voor de provincie Utrecht. Ook leveranciers van armaturen en lampen weten de weg naar het laboratorium te vinden om hun producten van een onafhankelijk oordeel te laten voorzien. Kennisinstituten zoals TNO en universiteiten willen met Hilec mogelijkheden tot samenwerking bekijken. Heeft u zelf een testvraag op OVL-gebied? Leg hem voor aan de adviseurs en onderzoekers van Hilec, u ontvangt dan kosteloos een onderzoeksvoorstel en passende offerte. Kijk op de website of neem contact op met Marcel van der Staaij, informatie@hilec.nl,

16 Technici aan je binden in tijden van schaarste pagina 16 Joulz is continu op zoek naar technici (gas en elektra). Daarom is het van groot belang dat het bedrijf zich blijft onderscheiden van andere technische werkgevers. Vanuit die gedachte heeft Joulz de campagne Werken bij Joulz, een slimme Z gelanceerd. De campagne valt op dankzij het gebruik van een enorme letter Z, die ook daadwerkelijk op groot formaat is nagemaakt. Deze zetten we in bij onze wervingsactiviteiten op scholen en beurzen om de aandacht te vestigen op de eigenschappen, waar de Z voor staat, zoals Alle ruimte voor Zelfontwikkeling en Zeker van een leuk team. Technici aan je binden is niet gemakkelijk in deze tijd. Alle seinen staan op rood voor de industrie en energiebranche, als je de stapels onderzoeken naar de Nederlandse arbeidsmarkt mag geloven. Met z n allen duiken de recruiters op die ene schaarse, goed opgeleide technicus of ervaren monteur die ook maar enige belangstelling toont voor een nieuwe baan. Gelukkig slaagt Joulz er in om veel technici aan zich te binden. In 2012 zijn er maar liefst 280 directe technici ingestroomd. Persoonlijk contact Een opvallende arbeidsmarktcampagne is goed om je bedrijf in the picture te zetten. Maar daarmee ben je er nog lang niet. Uiteindelijk draait het met name om persoonlijk contact. Dat is de enige manier om mensen warm te laten draaien voor de (energie) techniek. En daarin is Joulz al jaren actief. Vooral de samenwerking met Werk en Vakmanschap (WenV) werpt zijn vruchten af. WenV is een landelijk samenwerkingsverband van honderden technische en industriële bedrijven. WenV werft en selecteert de juiste kandidaten voor Joulz. Niet alleen de motivatie en de vooropleiding zijn belangrijk. WenV weet ook welk type kandidaten goed bij Joulz past. Het is op dit moment moeilijk om vakvolwassenen (mensen met de juiste opleiding en werkervaring in de energietechniek) aan te nemen. Deze zijn er bijna niet, dus moet je deze zelf opleiden. Bedrijfsschool is belangrijke troef We werken heel intensief samen met Joulz, vertelt Henry Steffens regiomanager West van WenV. We hebben zelfs een eigen kantoor naast de bedrijfsschool van Joulz in Rotterdam. We promoten het bedrijf op scholen, open dagen, beurzen en andere bijeenkomsten. En dat gaat goed. Joulz heeft vooral een sterke aantrekkingskracht vanwege de doorgroeimogelijkheden. Met de eigen bedrijfsschool KEI heeft Joulz een belangrijke troef in handen. Leerlingen kunnen vanaf instroomniveau beginnen en volledig doorleren tot 1 e monteur, Werkverantwoordelijke of zelfs teamleider. En wie kiest er nou niet voor zo n mooi toekomstperspectief. Er zijn jongens, die wij hebben aangenomen toen ze van het VMBO afkwamen, die nu zelfs een heel team aansturen. We bieden de kandidaten dus vaak de beroepsbegeleidende leerweg aan. In 2012 zijn er 67 leerlingen en 17 zij-instromers gestart. De ervaring leert dat technici niet teveel in de schoolbanken willen zitten. Het zijn praktijkmensen. Dus zorgen we voor een goede balans tussen theorie en praktijk; bij zowel de praktijkschool als in het veld. De leerlingen leren het vak niet alleen van "oude rotten" in het vak, ze hebben ook een praktijkbegeleider die hen coacht gedurende hun leerwerktraject. Hiermee verhoogt de slagingskans van leerlingen aanzienlijk. Op dit moment zijn er 230 studenten op de bedrijfsschool ingeschreven. Van starters (aankomend monteur) tot monteurs die doorleren (tot technisch specialist of uitvoerder) binnen het bedrijf.

17 Doe de Joulz IV risicoanalyse pagina 17 Om organisaties te helpen een goed beeld te ontwikkelen ten aanzien van de invulling van de Installatieverantwoordelijkheid, heeft Joulz een risicoanalyse ontwikkeld die bedrijven en overheden zelf kunnen uitvoeren. Dat levert snel inzicht op in wat goed gaat en wat beter kan of moet als het gaat om werken met elektrische installaties. Joulz heeft het afgelopen jaar een groot aantal informatieve bijeenkomsten georganiseerd rond het thema Installatieverantwoordelijkheid. Ongeveer 700 organisaties hebben deelgenomen. Daarbij is het opgevallen dat veel organisaties niet- of niet volledig in kaart hebben hoe de Installatieverantwoordelijkheid nou precies is ingericht. Daardoor kunnen onveilige situaties ontstaan of risico s op het gebied van continuïteit van de energievoorziening. Organisaties die de risicoanalyse gebruiken, krijgen een gepersonaliseerd rapport met een analyse van de huidige stand van zaken en aanbevelingen voor de toekomst. Over elk van deze onderwerpen worden zes vragen gesteld. De antwoorden geven samen een goed beeld hoe de Installatieverantwoordelijkheid is ingevuld. Eventuele onvolkomenheden komen aan het licht en kunnen vervolgens aangepakt worden. De analyse geeft inzicht in de risico s die een organisatie loopt op het gebied van werken met elektrische installaties De Risicoanalyse wordt deze zomer bij een aantal klanten van Joulz getest. Na de zomer kunnen organisaties er gebruik van maken. Interesse of meer informatie? Bel of mail met Martin Stuiver, telefoon of mail martin.stuiver@joulz.nl In de risicoanalyse komen de volgende onderwerpen aan bod: - Beleid - Asset management (informatie over de installaties en de staat waarin ze verkeren) - Aanwijzingen en werkvergunningen - Procedures - Veiligheid - Incidenten - Cultuur Wat is installatieverantwoordelijkheid? Volgens de wet- en regelgeving is iedere organisatie verantwoordelijk voor de veiligheid en het onderhoud van middenen hoogspannings-installaties. Organisaties kunnen deze Installatieverantwoordelijkheid zelf regelen of de uitvoering van het onderhoud uitbesteden aan een erkend bedrijf. Een installatieverantwoordelijke is een vakbekwame specialist die de installatie kan en mag onderhouden. Uiteraard is ook draagvlak van het management voor de installatieverantwoordelijke van groot belang.

18 Netautomatisering pagina 18 Vlnr: Gerhard Aalderink (Stedin Operationeel netcoördinator), Peter Blankers (Joulz Sr. Projectleider) en Hans van der Wiel (Joulz Programma Manager SA) nemen het schakelplan door. Cruciale schakel in energiehuishouding van de toekomst We staan aan de vooravond van een revolutie op het gebied van netbeheer. De energietransitie, waarbij decentraal opgewekte, duurzame energie een hoofdrol gaat spelen, wordt steeds zichtbaarder. Tegelijk neemt onze afhankelijkheid van elektriciteit nog verder toe. Dat stelt regionale- en particuliere netbeheerders voor de nodige uitdagingen, om de bestuurbaarheid en de leverbetrouwbaarheid te kunnen garanderen. Het antwoord ligt in verregaande automatisering van de besturing van energienetten en een veel betere informatievoorziening. Joulz investeert fors in mensen én ideeën om daarin te ondersteunen. Dat de energiewereld verandert, staat vast. Steeds meer van de miljoenen aansluitingen waarmee regionale netbeheerders woningen en kleine bedrijven van energie voorzien, leveren terug, bijvoorbeeld via zonnepanelen. Ook worden particuliere netbeheerders van industriële en agrarische bedrijventerreinen producent: ze wekken zelf elektriciteit op met wind, zon en wkk s. Tegelijk zien we dat elektrisch vervoer sterk in opkomst is en dat steeds meer gebouwen met aardwarmte verwarmd- en gekoeld worden, waarvoor krachtige elektrische pompen nodig zijn. Daardoor kan de vraag naar elektriciteit op bepaalde momenten explosief toenemen. Dan is het zaak dit allemaal in balans te houden. Dat vraagt om een andere manier van denken over de inrichting en het beheer van de netten. Marko Kruithof, manager Netcoördinatie bij regionaal netbeheerder Stedin, stelt het zo: Onze aandacht is traditioneel vrijwel exclusief uitgegaan naar de primaire kant van de netten. Ik verwacht dat de secundaire kant van de netten, waar slimme besturing kan plaatsvinden en - vooral - waar cruciale informatie gegenereerd wordt, binnenkort belangrijker is dan de primaire. Bestuurbaar en in balans Deze nieuwe werkelijkheid stelt netbeheerders - zowel gereguleerde als particuliere - voor de nodige uitdagingen. ICT is de sleutel om de elektrische infrastructuur bestuurbaar te maken en te houden en om vraag en aanbod efficiënt te matchen en te managen. Tussen nu en het jaar 2020 wordt het overgrote deel van de huisaansluitingen voorzien van slimme meters. Daarmee is de ICT-koppeling tussen gebruikers en de netten een feit. Maar in de infrastructuur zelf moet nog heel wat werk verzet worden om daadwerkelijk te kunnen spreken van intelligente netten die klaar zijn voor de toekomst. Hans van der Wiel is programmamanager Netautomatisering bij Joulz. Hij vertelt: Netautomatisering is niet een simpele kwestie van het toevoegen van intelligente componenten aan het net. In de visie van Joulz gaat het er om dat je alle systemen geïntegreerd laat samenwerken volgens een goed plan, zodat je als netbeheerder in control blijft. Dat is wat we met onze ruim 25 jaar ervaring in netautomatisering geleerd hebben: de toegevoegde waarde zit in de samenhang. En dat is ook wat ons onderscheidt van de grote leveranciers van intelligente netcomponenten. We kijken over de grenzen van de stations en hardware heen en focussen ons op de gewenste uitkomst.

19 pagina 19 Normering maakt het mogelijk Elektrische onderstations bestaan uit componenten van tal van verschillende leveranciers. Om tot succesvolle stationsautomatisering te komen, is het dan ook nodig dat er één taal wordt afgesproken voor de communicatie tussen alle verschillende componenten. IEC is sinds 2004 de internationale standaard die gebruikt wordt voor gegevenscommunicatie in- en modellering van elektrische onderstations. IEC is ontwikkeld voor het efficiënt en betrouwbaar versturen van informatiegegevens en commando's in een onderstation over een highspeed-netwerk. De communicatie verloopt via een TCP/IP network (internetprotocol) of via een snel, intern glasvezel netwerk. Het netwerk moet zo snel zijn dat de responstijd van het berichtenverkeer (zogeheten Goose-berichten) tussen de componenten uitkomt op minder dan 4 milliseconden. Marko Kruithof, manager netcoördinatie Stedin Over Joulz Netautomatisering Joulz Netautomatisering is dé specialist in het automatiseren van hoog- en middenspanningsstations en de integratie van stations met de besturingssystemen in bedrijfsvoeringscentra. We helpen om richting en doel te geven aan het ontwikkelen van intelligente netten. En we hebben ruim 25 jaar ervaring in huis voor het ontwerp, de uitvoering - van programmeren tot installeren en integreren - en het beheer. Samen met u leggen we zo een solide basis voor intelligent netbeheer. Case: schakelstations programmeren voor TenneT In het kader van een groot stationsautomatiseringsprogramma laat landelijk netbeheerder TenneT de komende drie jaar drie- tot vierhonderd nieuwe besturings- en communicatiesystemen installeren in haar schakelstations. De Oostenrijkse firma Sprecher Automation en Joulz hebben hiertoe opdracht gekregen. Sprecher Automation levert de hardware. Joulz levert de software voor al deze systemen, laadt de hardware en test deze functioneel. Het programma van TenneT om de automatisering van de schakelstations te renoveren, moet er toe leiden dat de stations na de ombouw opnieuw te monitoren en te bedienen zijn vanuit het nieuwe landelijke Bedrijfsvoeringscentrum in Ede. Achter deze stations zitten uiteraard wel klanten, die niet zomaar zonder spanning gezet kunnen worden. Joulz kwam bij TenneT in beeld, omdat we als één van de weinigen praktijkervaring hebben met het automatiseren van stations die in vol bedrijf zijn. Hans van der Wiel, telefoon , mail hans.vanderwiel@joulz.nl of Cor Koekkoek , mail cor.koekkoek@joulz.nl In control blijven De komende jaren gaat er veel veranderen in de elektrische infrastructuur van regionaal netbeheerder Stedin (Zuid-Holland, Utrecht). De automatisering van de netten wordt grootschalig aangepakt. Manager Netcoördinatie Marko Kruithof vertelt over het hoe- en waarom. Binnen Stedin zijn we druk bezig om onze focus méér te richten op de wensen van onze klanten, zegt Marko. Als je klanten dan vraagt wat ze van ons willen, dan is dat vooral: méér en snellere informatie. Het is natuurlijk ook niet meer van deze tijd dat we bij een storing een monteur sturen, met een aanrijtijd van soms wel drie kwartier. Die monteur kijkt wat er mis is en pas dan hebben we een indicatie over hoe lang het allemaal gaat duren en kunnen we klanten informeren. Dat moet sneller en beter en dat kan ook. Daarnaast spelen natuurlijk de transitie en verduurzaming van de energievoorziening een belangrijke rol. Als netbeheerder willen we dat proces actief ondersteunen. Het mag in elk geval niet gebeuren dat wij daarin een onnodige hinderpaal vormen. Dat heeft natuurlijk wel een behoorlijke impact op de besturing van de netten. Willen we in control blijven, dan moeten we daar nu in investeren. Het opbouwen van intelligente netten vraagt, aldus Marko, om een totaal andere kijk op de energietechniek dan we nu gewend zijn. Ging je vroeger met je auto naar de garage, dan werd je geholpen door een monteur met een Bahco. Vandaag de dag kun je zonder laptops geen auto s meer maken. Een dergelijke verandering zullen we ook in de energietechniek meemaken. Dat is best een traditionele wereld, waarin de dingen al wel honderd jaar op één bepaalde manier worden bekeken. Daar moeten we echt met z n allen een draai in maken. De netautomatiseerders van Joulz kunnen daar een belangrijke rol in spelen. Inmiddels is de toonaangevende industrie - denk aan Siemens, ABB of Sprecher Automation - zover dat er uitstekende componenten aangeleverd worden om deze transitie vorm te geven. Wat ik sterk vind aan de rol van Joulz hierin, is dat gewerkt wordt vanuit een visie die echte integrale oplossingen en samenhang van verschillende systemen mogelijk maakt. Om het hele proces naar intelligente netten te versnellen en er het maximale uit te halen, hebben we met z n allen nog wel wat te leren. kun je versnellen door diepgaande samenwerking en het delen van informatie en kennis. En dat heeft de hele branche hard nodig.

20 Slimmer werken in een duurzaam pand pagina 20 Sinds vorige maand is Joulz gevestigd aan de Zalmstraat in Rotterdam. Een mooie locatie, met een fantastisch uitzicht op de Erasmusbrug. Het pand heeft een behoorlijke geschiedenis achter de rug. Zowel qua bewoners als verbouwingen. Het werd in de jaren veertig door distilleerderij N.V. Blankenheym & Nolet s gebruikt als pakhuis voor jenever. In de jaren zeventig werd het pand getransformeerd tot kantoor voor Smit International. Ook de Bijenkorf (opslag) en zelfs Marlies Dekkers hebben er een tijdje gebivakkeerd. Na een paar jaar leegstand heeft het inmiddels een prachtige, duurzame bestemming gekregen. Geheel aangepast aan de innovatieve wensen en normen van deze tijd. Een pand waar anders en slimmer (samen)werken concreet invulling krijgt, met de nadruk op meer effectiviteit en efficiency. Alles met het doel om duurzame groei te realiseren en de dienstverlening aan klanten verder te optimaliseren. Niet alleen roepen dat je duurzaam bent Naast anders werken is duurzaamheid kenmerkend voor het nieuwe pand. Bart: Dit sluit naadloos aan op onze werkwijze, namelijk zoeken naar slimme, duurzame oplossingen. En daarbij kritisch kijken naar de kosten. Niet alleen voor onze klanten, maar uiteraard ook waar het onszelf betreft. Het streven was en is dat dit pand voldoet aan de criteria van het zogenoemde BREEAM Very Good NL-duurzaamheidslabel. Je moet er echter continu aan werken om het label te behouden. Op allerlei mogelijke terreinen willen we ons als duurzaam bedrijf manifesteren en onze ambities uitdragen. Niet alleen roepen dat je duurzaam bent, maar er ook naar handelen, zoals het stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer, afval scheiden, gebruik van daglichtsensoren, aanwezigheidsdetectie om de verlichting aan te sturen en een energiezuinige klimaatinstallatie (WKO). Het anders werken bij Joulz betekent onder andere zo weinig mogelijk persoonsgebonden ruimtes, voldoende flexplekken en het toepassen van alternatieve werkplektypen. Efficiency in huisvesting, in combinatie met een inspirerende en functionele werkomgeving, moet leiden tot enthousiaste en tevreden gebruikers. Bart Kortekaas, hoofd Vastgoed bij Joulz: De insteek van een anders werken -pand is het optimaal benutten van alle beschikbare vierkante meters en het bevorderen van onderlinge samenwerking en communicatie. Belangrijk is, dat de medewerkers ook echt anders gaan denken. Een werkplek kiezen die past bij de activiteit die je gaat verrichten en elkaar ook eens op andere manieren opzoeken, bijvoorbeeld via de digitale weg. Zo wordt anders werken slimmer en ook kostenbesparend.