DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE PAPENDRECHT IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE PAPENDRECHT IN 2012 Definitief Utrecht, maart 2013 H Pagina 1 van 26

2 Pagina 2 van 26

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Papendrecht Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Papendrecht Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 9 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 15 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 25 Pagina 3 van 26

4 Pagina 4 van 26

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de wet Onderwijskansen door Kwaliteit en Educatie (OKE-wet) wordt een zogenoemde bestandsopname Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is 'doorgestart' met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. In 2010 is de OKE-wet aangenomen en wordt na de bestandsopname vanuit dat kader het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE 'signaalgestuurd' vorm gegeven in de gemeente Papendrecht. Dat houdt in dat er in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop 'VVE-toezicht' zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 26

6 Pagina 6 van 26

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Papendrecht. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de Wet op het onderwijstoezicht) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. In bijlage 1 staan de antwoorden van de zelfevaluatie van de gemeente. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 26

8 Pagina 8 van 26

9 1 VVE in de gemeente Papendrecht De gemeente Papendrecht heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: - Het overzicht met de voor- en de vroegscholen. - De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd. - De zelfbeoordeling van VVE-context en condities. 1.1 Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Papendrecht In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom kan de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar) dat overzicht nader invullen. Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Papendrecht die een digitale vragenlijst hebben gekregen. (Voor)scholen met * zijn ook bezocht. Peuterspeelzalen: Pinkeltje*, Nijntje en Dribbel Basisscholen: Anne Frank* 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd De inspectie ontving van de gemeente Papendrecht als toelichting op de vragenlijst onder meer de volgende documenten: - Kadernota Jeugd gemeente Papendrecht Samenwerkingsovereenkomst 'Kansen voor Kinderen II'. - Brief aan GGD inzake inspecties Notitie Voorschoolse Voorzieningen - Resultaatafspraken Vroegschoolse Educatie - Kadernota Onderwijs Stroomschema Toeleiding - Werkwijze Casuïstiekoverleg en Processchema Zorgstructuur CJG Papendrecht - Subsidieverordeningen en -beschikkingen 1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid op de twee domeinen VVEbeleidscontext en VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ('3') beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ('2') als met ('1') afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ('4'). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse en eventueel gesprekken met betrokkenen. Pagina 9 van 26

10 Elke indicator begint met een verklarende tekst over wat dit onderdeel inhoudt. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 3 1a3 Toeleiding 3 1a4 Ouders 3 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 3 1a9 Resultaten 3 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 3 Algemeen De kadernota jeugdbeleid van de gemeente Papendrecht voor de periode geeft de beleidsrichting van de gemeente Papendrecht voor de doelgroep kinderen en jongeren van (-9 maanden) 0-23 jaar aan. De gemeente Papendrecht ziet het als haar taak binnen het jeugdbeleid om kinderen en jongeren de kans te geven, en ze te helpen deze kans te benutten, om veilig op te groeien en zich te ontwikkelen tot jongvolwassenen die binnen de eigen capaciteiten op een positieve manier invulling geven aan het eigen leven én bijdragen aan de gemeenschap. Het ondersteunen en versterken van kinderen, jongeren, ouders, vrijwilligers en professionals en het bevorderen van de sociale samenhang (op wijkniveau) zijn daarbij de uitgangspunten van het gemeentelijk jeugdbeleid. In deze nota geeft de gemeente Papendrecht inzicht in de taken en verantwoordelijkheden die de gemeente voor zichzelf ziet binnen het jeugdbeleid. Deze nota is daarmee het startpunt van een doorontwikkeling van het jeugdbeleid waarbij de positie van de gemeente omgevormd wordt van kaderstellende financier naar regievoerende ketenpartner. Een proces waarbij de taken en verantwoordelijkheden van alle beleidspartners, inclusief die van de gemeente, verder met elkaar in lijn gebracht gaan worden. In de kadernota onderwijs is het programma voorschoolse voorzieningen opgenomen. Hierin zijn de ambities op het gebied van VVE weergegeven en prioriteiten voor de periode Onder andere verbeteren van het bereik van de doegroep door onderzoek naar VVE in kinderopvang en gastouderopvang, in het kader van toeleiding onderzoek naar de rol van de sociale dienst en verbeteren van de doorgaande lijn door een nieuw overdrachtsformulier (ook voor de gastouderopvang) te ontwikkelen met de samenwerkingspartners en het proces van toeleiding en doorgaande leerlijn in kaart brengen. In de notitie voorschoolse voorzieningen zijn de opdrachten vanuit de wet nader uitgewerkt. Zo is er aandacht besteed aan: het aantal te realiseren VVE-plekken, doelgroepdefinitie VVE, toeleiding, doorlopende leerlijn, tegengaan van segregatie, betaalbaarheid VVE-aanbod, te gebruiken VVE programma's en overdracht. Oordelen Aan de hand van de ingestuurde documenten heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op: 1. Verbeterpunten met een afspraak Geen. 2. Verbeterpunten Geen. Pagina 10 van 26

11 3. Geheel of grotendeels van voldoende kwaliteit 1a1 Definitie doelgroepkind (art. 167 WPO, lid 1a,1) Gemeenten krijgen geld van het rijk om de benodigde VVE-voorzieningen in de voorscholen te bekostigen op basis van schoolgewichten in een gemeente. Daarbij wordt de volgende vuistregel gehanteerd om het aantal doelgroepkinderen vast te stellen waarvoor voldoende aanbod moet zijn gerealiseerd: het aantal doelgroeppeuters is driekwart van het aantal kleuters van een gemeente met een leerlinggewicht. Gemeenten hebben nadrukkelijk de ruimte om hun definitie van 'doelgroepkind' nader in te vullen door aanvullende criteria te benoemen en bijvoorbeeld de taalachterstand van kinderen mee te nemen. De gemeente dient helder te verantwoorden welke definitie ze hanteert. Toelichting bij Definitie doelgroepkind De gemeente Papendrecht hanteert de volgende definitie: Voor- en vroegschoolse educatie wordt in Papendrecht aangeboden aan kinderen met een risico op een taalachterstand. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen kinderen die onderdeel zijn van de doelgroep van het rijksbeleid en kinderen die het niet zijn, maar wel risico lopen tot taalachterstand. De doelgroep volgens het rijksbeleid wordt bepaald op basis van de gewichtenregeling. Op grond van het opleidingsniveau van de ouders krijgt elk kind een 'gewicht' toegekend. Elk kind met een gewicht krijgt een indicatie voor VVE. De tweede groep, aanvullend aan de doelgroepkinderen vanuit het rijksbeleid, wordt bepaald aan de hand van de risicofactorenlijst: - Achterstand fijne motoriek, adaptatie, persoonlijkheid en sociaal gedrag (Van Wiechen) - Achterstand communicatie (Van Wiechen) - Achterstand Nederlands (Van Wiechen) - Gedragsprobleem - Opvoedingsprobleem 1a2 Het bereik (peuters) (art. 166 WPO) Dit betreft zowel het aantal aangeboden kindplaatsen (voor hoeveel doelgroepkinderen zijn er 'plaatsen' gecreëerd) als het aantal bezette VVE-kindplaatsen (hoeveel VVE-kindplaatsen worden ook daadwerkelijk 'bezet' door doelgroepkinderen). De eisen die aan een VVE-kindplaats gesteld worden zijn zaken als: er wordt gewerkt met een integraal VVE-programma, de leidsters zijn VVE-geschoold, er wordt voldoende VVE per week gegeven, enz. 1a3 De toeleiding (art. 167 WPO, lid 1a, 2) Bij de toeleiding wordt beoordeeld of dit op gemeentelijk niveau geregeld is en of daar een verantwoording bij wordt gegeven, met name hoe wordt geprobeerd het non-bereik aan te pakken. Toelichting bij Bereik en Toeleiding In de notitie Voorschoolse Voorzieningen en de beschikkingen zijn afspraken gemaakt over het erkend programma, de scholing van de leidsters en de aangeboden dagdelen per week. Bij de vaststellingen van de subsidie wordt getoetst of aan voorwaarden is voldaan. In het stroomschema en aanvullende criteria werkwijze VVE (zie twee bijlagen) zijn afspraken gemaakt over de aanpak van non-bereik. Belangrijkste punten zijn inzet van de toeleidingsmedewerker, samenwerking met de kinderopvang en registratie van argumenten voor non-gebruik. 1a4 Ouders (art. 15i WOT, lid 1b) Het ouderbeleid op gemeentelijk niveau dient betrekking te hebben op: Of er een gericht ouderbeleid is dat aansluit bij de specifieke VVE-behoefte van de ouders in deze gemeente. Of ouders vooraf adequaat geïnformeerd zijn over VVE. De intakeprocedure. Hoe ouders gestimuleerd worden om thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten met hun kinderen te doen. Hoe ouders betrokken worden bij VVE op de voorschool. Hoe ouders geïnformeerd worden over de ontwikkeling van hun kind. Of rekening wordt gehouden met de thuistaal. Pagina 11 van 26

12 Toelichting bij Ouders De intakeprocedure begint bij het consultatiebureau die tijdens het 18 maanden consult de ouders informeert over het peuterspeelzaalwerk en eventueel een VVE-indicatie geeft. De toeleidingsmedewerker van het peuterspeelzaalwerk neemt contact met de ouders, indien de ouders hun kind niet aanmelden voor het VVE-programma (telefonisch en eventueel huisbezoek). 1a5 Integraal VVE-programma (Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie art. 5; art. 15i, lid 1c) Voor de voorschoolse educatie wordt een programma gebruikt waarin op gestructureerde en samenhangende wijze de ontwikkeling wordt gestimuleerd op het gebied van taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De gemeente geeft aan welke VVEprogramma's door de gemeente worden geaccepteerd. Toelichting bij Integraal VVE-programma De Stichting Peuterspeelzalen biedt het programma Piramide aan, dat een erkend VVEprogramma is. Dit is ook als voorwaarde opgenomen in de subsidiebeschikking van de gemeente Papendrecht. 1a6 Externe zorg (art. 15i WOT, lid 1d) De gemeente dient een overzicht te hebben van zorginstanties waar een beroep op kan worden gedaan door voor- en vroegscholen voor kinderen die deze zorg nodig hebben. Hierbij moet duidelijk zijn welke zorg geboden kan worden en welke afspraken er gemaakt zijn over contactgegevens en werkwijze. Toelichting bij Externe Zorg Alle afspraken hiertoe zijn in overleg met de partners opgesteld. Er wordt gewerkt met een stroomschema en met processchema omtrent de zorgstructuur in de gemeente Papendrecht. 1a7 Interne kwaliteitszorg (art. 15i WOT, lid 1e) Op gemeentelijk niveau dient aangegeven te zijn wat belangrijk is met betrekking tot de kwaliteit van VVE en hoe deze kwaliteit gemeten én geborgd wordt. Toelichting bij Interne Kwaliteitszorg De in mei 2012 ondertekende samenwerkingsovereenkomst 'Kansen voor Kinderen' wordt geïmplementeerd. In deze overeenkomst is op basis van de ervaringen die de afgelopen jaren zijn opgedaan een aantal samenwerkingsafspraken aangescherpt: - Er wordt extra aandacht besteed aan de toeleiding van kinderen naar de peuterspeelzaal. Ouders van peuters worden op de websites van de betrokken partijen, door het Centrum voor Jeugd en Gezin en in een informatiebrief geïnformeerd over het reguliere en VVEpeuterspeelzaalwerk; - De doorgaande lijn van de peuterspeelzaal en kinderopvang naar het basisonderwijs wordt versterkt door het contact tussen professionals te stimuleren en aan het overdrachtsformulier informatie over de interesses en talenten van een peuter, het gevolgde VVE-programma en behaalde toetsresultaten toe te voegen; - De resultaten van het beleid en de spreiding van achterstandsleerlingen worden gemonitord. - Er wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om een doorgaande lijn te realiseren van de gastouderopvang naar het basisonderwijs. - Er wordt onderzoek gedaan naar de noodzaak en mogelijkheid om ook op dagopvanglocaties en in de gastouderopvang voorschoolse educatie aan te bieden. - Er wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om de Sociale Dienst Drechtsteden een rol te geven in de toeleiding naar voorschoolse educatie. - Het gemeentelijke handhavingsbeleid wordt geactualiseerd naar aanleiding van een uitspraak van de Raad van State op 21 december 2011 over de handhaving op basis van de Beleidsregels kwaliteit kinderopvang. - Om de inhoudelijke samenwerking tussen onderwijs, peuterspeelzalen en kinderopvang te versterken wordt gestreefd naar gezamenlijke huisvesting. 1a8 Doorgaande lijn (art. 167 WPO, lid 1a, 3; art. 15i WOT, lid 1f) Voor een goede VVE-kwaliteit is een doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool belangrijk. Die doorgaande lijn heeft betrekking op de volgende punten: - De VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool. Pagina 12 van 26

13 - Of voldoende doelgroeppeuters doorstromen naar een vroegschool en of voldoende doelgroepkleuters op een voorschool gezeten hebben. - Of er gewerkt wordt met een overdrachtsformulier en liefst ook met een 'warme overdracht', zeker bij de risicokinderen. - De afstemming tussen voor- en vroegschool van het aanbod (VVE-programma), het pedagogisch en educatief handelen van de leidsters, de wijze waarop met ouders wordt omgegaan, en de interne begeleiding en zorg. Toelichting bij Doorgaande lijn Alle kinderen worden overgedragen aan de school middels een formulier. Voor de VVE-kinderen vindt 'warme overdracht' plaats. Met ingang van het schooljaar is voor de komende twee jaar gestart met een nulgroep op peuterspeelzaal Pinkeltje. De leerkracht vanuit het basisonderwijs staat op de groep, samen met twee leidsters. 1a9 Resultaten: De gemeente Papendrecht heeft al afspraken gemaakt met de voor- en vroegscholen over de te behalen resultaten van VVE. De Memorie van Toelichting bij de OKE-wet geeft voorbeelden van mogelijke afspraken, overigens zonder uitputtend te zijn: - Het aantal kinderen dat een niveau stijgt; - Het aantal kinderen dat bijvoorbeeld minimaal op niveau C zit; - Afspraken over de minimale woordenschat aan het einde van groep 2. Toelichting bij Resultaten De resultaatafspraken vormen een integraal onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst 'Kansen voor kinderen II', (ondertekend op 31 mei 2012) en van de Kadernota Onderwijs 'Focus op talentontwikkeling'. - De doelgroep van de vroegschoolse educatie bestaat uit alle kinderen in het primair onderwijs die op basis van de gewichtenregeling een gewicht mee hebben gekregen. Ook alle kinderen die bij de peutertoets een D- of een E-score haalden worden tot de doelgroep van de vroegschoolse educatie gerekend. - Alle peuterspeelzalen, kinderopvangorganisaties en scholen die door de gemeente of het Rijk gefinancierd worden voor het (uit)voeren van het VVE-beleid in Papendrecht werken met de meest recente versie van het Cito Peutervolgsysteem en de daarbij behorende toetskalender. - De afspraken die gemaakt worden, hebben betrekking op het domein Taal. - Alle kinderen uit de doelgroep worden getoetst. In de peuterperiode en in de vroegschoolse periode gelden twee toetsmomenten: te weten januari en juni. - Bij de kleuters die in januari nog geen drie maanden op school zitten, kan de laatste peutertoets worden afgenomen. - De te meten resultaten worden gebaseerd op de vaardigheidsscores, uitgaande van het nieuwe Cito-volgsysteem. - Voor de doelgroep van het VVE-beleid worden de vaardigheidsscores bijgehouden en voor deze afgebakende groep worden aparte ambities geformuleerd. - Uit de administratie van de voor het VVE-beleid gefinancierde organisaties moet duidelijk worden welke kinderen wel doelgroep van het VVE-beleid zijn en welke kinderen niet. - De gemeente Papendrecht stelt formats op voor het aanleveren van de benodigde monitorgegevens. Deze formats, waar enkel geanonimiseerde informatie in staat, worden door de betrokken organisaties elk jaar voor 1 oktober bij de gemeente ingediend. - Uit de administratie van de betrokken organisaties moet blijken hoe lang de individuele leerling gebruik heeft gemaakt van het VVE-aanbod (inclusief de voorschoolse periode) en hoe het kind zich ontwikkeld heeft. - De praktische resultaatafspraak die gemaakt is, is de volgende: De gemiddelde vaardigheidsscore per school van alle kinderen in de VVE-doelgroep wordt vanaf kalenderjaar 2013 bijgehouden en blijft tot en met kalenderjaar 2014 gelijk. Aansluitend worden voor kalenderjaar 2015 en verder jaarlijks afspraken gemaakt over de te behalen gemiddelde vaardigheidsscores per school van de kinderen in de VVE-doelgroep. Pagina 13 van 26

14 In oktober 2014 worden in de werkgroep Voorschoolse Voorzieningen de bovenstaande afspraken geëvalueerd en wordt een advies aan de LEA voorbereid over de te behalen resultaten. 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau (art. 1.50a en 2.5 WKo; art 167 WPO) Bij de VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau gaat het zowel om de sturing als om de uitvoerende coördinatie. De sturing zal doorgaans in LEA-kaders (lokale educatieve agenda) plaatsvinden. Daarnaast zijn er op gemeentelijk niveau allerlei uitvoerende coördinatietaken over het realiseren van het bereik, de certificering van leidsters, enz. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau (art. 1.50a en 2.5 WKo) Sommige gemeenten werken met een VVE-monitor die doorgaans vooral gaat over het bereik van VVE. Een monitor is één van de manieren om VVE op gemeentelijk niveau te evalueren en waar nodig te verbeteren, maar dat kan ook op andere manieren. Toelichting bij VVE-coördinatie en Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau De VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau vindt bestuurlijk plaats binnen de LEA en op uitvoeringsniveau binnen de werkgroep VVE. Vier keer per jaar wordt voortgang gerapporteerd in de werkgroep VVE en de LEA. De eerste VVE-monitor is eind 2013 beschikbaar. 2b Gemeentelijk subsidiekader Gemeenten hanteren een verordening met VVE-subsidievoorwaarden: voorscholen moeten aan bepaalde eisen voldoen om VVE-subsidie te krijgen. De gemeente Papendrecht hanteert een dergelijk subsidiekader. 2a GGD-rapport De gemeente moet geregeld hebben dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt en dat er recente GGD-rapporten zijn. Dit betreft de basiskwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen (art en 2.6) en de eisen aan de voorschoolse educatie (art. 1.50b en 2.8 en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie). Deze eisen zijn uitgewerkt in het model GGD-toetsingskader. Op gemeentelijk niveau speelt allereerst de vraag hoe de gemeente het GGD-toezicht heeft georganiseerd. Alle locaties dienen jaarlijks te worden beoordeeld. De inspectie gaat er hierbij van uit dat op elke VVE-locatie een recent GGD-rapport aanwezig is, waarin tevens het 8 e domein is beoordeeld. Dit is in de gemeente Papendrecht het geval. 4. Voorbeelden voor anderen Geen. Pagina 14 van 26

15 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten Condities, Ouders, Proceskwaliteit, Ontwikkeling, begeleiding en zorg, Kwaliteitszorg, Doorgaande lijn en Resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep Pinkeltje 30 9 Nijntje 30 9 Dribbel 54 5 Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 23 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties twee locaties bezocht, namelijk Pinkeltje (voorschool) en Anne Frank (vroegschool). Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn (-) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Omdat het aantal bezochte locaties klein is, moet bij de indicatoren met een afwijkend inspectieoordeel op gemeentelijk niveau goed bezien worden of die afwijking komt omdat de bezochte locatie anders is dan de andere locaties of niet. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 1 = A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 = A2 Groepsgrootte 1 = A3 'Dubbele bezetting' 2 + A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 1 = A5.2 Opgeleide leidsters 1 = A5.3 Nederlands spreken 1 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters A5.5 arlijks opleidingsplan 1 = Pagina 15 van 26

16 Toelichting: Op de vroegschool zijn niet alle leerkrachten geschoold in het VVE-programma door wijzigingen in het team. Dit is dan ook een verbeterpunt. Voor dit schooljaar heeft de vroegschool wel een scholingsplan opgesteld. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 2 = B2 Vooraf info aan ouders 2 = B3 Intake 2 = B4 Thuis VVE-activiteiten 2 - B5 VVE-participatie van ouders op school B6 Info ouders over ontwikkeling kind 2 - B7 Thuistaal Toelichting: Op geen van beide locaties is nog een uitgeschreven VVE-ouderbeleid beschikbaar, gebaseerd op een analyse van de ouderpopulatie. De ouders met wie de inspectie tijdens het onderzoek heeft gesproken, geven aan tevreden te zijn over de sfeer op beide locaties, over de manier waarop hun kinderen worden begeleid en over de manier waarop zij worden geïnformeerd. Naast deze positieve waarderingen van de ouders zijn er volgens de inspectie ook nog belangrijke verbeterpunten. Het vooraf informeren over VVE-doelen ten opzichte van ouders, het ambitieniveau van de beide locaties en bijvoorbeeld de frequentie van informatie-uitwisseling kan beter dan nu het geval is. Daarnaast laten beide locaties nu nog kansen liggen om de ouders te stimuleren om thuis activiteiten te doen met hun kinderen. Binnen de pilot (in een van de peutergroepen) is de ouderparticipatie een belangrijk aandachtspunt en vinden er mooie initiatieven plaats met dit doel in het achterhoofd. Zoals bijvoorbeeld een spelinloop, een spelletjesmiddag en een themamiddag, waarbij alle ouders worden uitgenodigd. Op dit moment vinden deze activiteiten alleen plaats binnen de pilot en niet in de andere groepen. Dit is dan ook de reden dat de inspectie deze indicator voor beide locaties als een verbeterpunt ziet. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 2 = C1.2 Doelgerichte planning C1.3 Aanbod taal 2 C1.4 Voldoende differentiatie 2 C2.1 Pedagogisch handelen 2 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 2 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 2 C2.4 Bevorderen autonomie kind 2 C2.5 Inrichting van de ruimte 2 = C3.1 Afstemming leidsters 1 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 1 1 C3.3 Interactie bevorderen 2 C3.4 Betrokkenheid kinderen 2 C3.5 Aanpakgedrag 2 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 2 Toelichting: Naast de gerichte activiteiten is het belangrijk dat ook spontane gebeurtenissen bewust worden aangepakt voor taalontwikkeling. In de weekplanning van de vroegschool is nu nog te weinig zichtbaar wanneer er een kleine (VVE-)kringactiviteit wordt georganiseerd en met welk doel. Tijdens de observatie in de groep was ook geen gerichte VVE-activiteit met een (kleine) groep georganiseerd. Hier liggen duidelijk nog kansen voor verbetering. Tijdens de geobserveerde activiteiten viel vooral op, dat zowel de leerkrachten als de leidsters Pagina 16 van 26

17 zeer respectvol, vriendelijk en geduldig omgaan met alle kinderen. Uit de reacties van kinderen blijkt dat ze zich gewaardeerd en gezien voelen. Daarnaast stimuleren de leerkrachten en leidsters zichtbaar de zelfstandigheid van de kinderen en gaan, waar mogelijk, in op eigen oplossingen en strategieën van de kinderen. Op beide locaties wordt bewust tijd gecreëerd om te benoemen wat de kinderen gaan doen of gedaan hebben en wat goed ging en wat eventueel 'anders' kan een volgende keer. ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen D1.2 Planmatige begeleiding 2 D1.3 Evaluatie begeleiding 2 - D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 2 D2.1 Welke kinderen externe zorg 2 + nodig? D2.2a Aanmelden voor externe zorg 2 D2.2b Overleg ouders over externe zorg 2 = D2.3 Volgen van de externe zorg Toelichting: Het huidige peuterobservatiesysteem geeft geen duidelijk zicht op de reken- en taalontwikkeling van de kinderen. Dit is dan ook de reden dat de inspectie dit als een verbeterpunt ziet. Beide locaties hebben duidelijk nog een kwaliteitsslag te maken in het planmatig vorm geven van de wijze waarop de zorg voor die kinderen die extra hulp nodig hebben is ingericht. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 2 = E2 VVE evalueren 2 - E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen E5 VVE borgen 2 - E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 = Toelichting: Op geen van de beide locaties worden de kwaliteit en de opbrengsten van VVE systematisch in kaart gebracht (gebaseerd op vooraf gestelde doelen en ambities) en op basis hiervan onderbouwde conclusies getrokken. Zowel op de voorschool als op de vroegschool is het borgen van de VVE-afspraken een belangrijk verbeterpunt. Om de bestaande kwaliteit vast te houden en te verbeteren is het belangrijk dat de werkwijzen en bestaande afspraken voor iedereen helder zijn geformuleerd en vastgelegd. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 2 + F2 Doorstroom naar vroegschool 1 - F3 Warme overdracht 2 = F4 Afstemming aanbod 2 + F5 Afstemming ped/educ handelen 2 - F6 Afstemming over ouders 2 - F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 - Toelichting: Door de huidige participatie van de intern begeleider van de vroegschool in één van de peutergroepen (de pilot) is duidelijk geworden dat er nog volop kansen liggen voor verdere afstemming in die doorgaande lijn. De ouderbetrokkenheid, het pedagogisch en educatief handelen en de interne begeleiding en zorg zijn hierbij belangrijke aspecten die beter op elkaar afgestemd kunnen worden dan nu het geval is. Alle betrokkenen staan hier zichtbaar welwillend tegenover en zien de duidelijke meerwaarde van die doorgaande lijn binnen VVE. Pagina 17 van 26

18 OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 1 + Toelichting: De inspectie doet geen uitspraak over de behaalde resultaten van VVE. De gemeente Papendrecht heeft recent de eerste afspraken gemaakt met het VVE-veld over de te behalen resultaten. In deze afspraken is opgenomen dat de school eerst in kaart brengt wat de resultaten op dit moment en het aankomende schooljaar zijn. Op die manier is er sprake van een beginsituatie. Vanuit dat resultatenoverzicht worden vervolgens ambitieuze VVEstreefdoelen voor alle betrokkenen opgesteld. Pagina 18 van 26

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente als op het niveau van de afzonderlijke locaties gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Op gemeentelijk niveau Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Samenvattend concludeert de inspectie dat er voor alle beoordeelde aspecten sprake is van een toereikend gemeentelijk VVE-beleid. Op locatieniveau De verbeterpunten liggen op het gebied van een gericht ouderbeleid. Daarnaast verdient de zorg en begeleiding de nodige aandacht. De doorgaande lijn kan op een aantal onderdelen zeker versterkt worden, evenals de kwaliteitszorg. Er zijn ook onderdelen die als voorbeeld voor anderen kunnen dienen. Op de bezochte locaties liggen deze met name in de sfeer van het educatief handelen en het pedagogisch klimaat. Pagina 19 van 26

20 Pagina 20 van 26

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Papendrecht HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus Nee , uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 45 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 45 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a3 Toeleiding - Blanco.doc Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Nee 2 Nee 2 Nee Pagina 21 van 26

22 Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Is dat in een document te lezen? - Kadernota Jeugd gemeente Papendrecht definitief.doc 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is dat in een document te lezen? Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Pagina 22 van 26

23 Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) Zijn nog niet vastgesteld. Die worden 31 mei a.s. vastgesteld 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? Er is een werkgroep VVE waarin het peuterwerk, de scholen en de gemeente samen invulling geven aan het VVE beleid en gezamenlijk de uitvoering monitoren. Nee 2 Nee 2 Nee Nee Nee Nee Pagina 23 van 26

24 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is onderdeel van de reguliere beleidscyclus. Nee DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is dat in een document te lezen? - brief aan GGD inzake offerte 2012.doc Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Nee 2 verordening, een beschikking, e.d.) Wat is dan de maximale groepsgrootte? Wat is dat criterium? Wat is dat criterium? Wat is dat criterium? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. Pagina 24 van 26

25 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 3 A0.2 VE-basisvoorwaarden 3 A2 Groepsgrootte 3 A3 "Dubbele bezetting" 1 3 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 3 A5.2 Opgeleide leidsters 3 A5.3 Nederlands spreken 3 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 1 3 A5.5 arlijks opleidingsplan 3 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 4 B2 Vooraf info aan ouders 4 B3 Intake 4 B4 Thuis VVE-activiteiten 3 1 B5 VVE-participatie van ouders op school 4 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 4 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 4 C1.2 Doelgerichte planning 1 3 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad C1.4b Brede ontwikkeling 3 C1.4c Leeftijddifferentiatie 3 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 3 C2.5 Inrichting van de ruimte 4 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 4 D1.2a Planning hele groep 1 3 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 1 3 D1.3 Evaluatie begeleiding 3 1 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 1 3 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 4 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 4 E2 VVE evalueren 4 E3 Opbrengsten evalueren 4 E4 Verbetermaatregelen 1 3 E5 VVE borgen 4 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 Pagina 25 van 26

26 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 1 3 F2 Doorstroom naar vroegschool 2 1 F3 Warme overdracht 1 F4 Afstemming aanbod 2 2 F5 Afstemming ped/educ handelen 3 1 F6 Afstemming over ouders 3 1 F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 2 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 1 G2 Niveau VVE-resultaten 1 G3 Verlengde kleuterperiode 1 Pagina 26 van 26