Hockeyvisie Vrouwen en mannen, zoek de verschillen (deel 1)

Transcriptie

1 Vrouwen en mannen, zoek de verschillen (deel 1) Doelgroep: TophockeY veld is bedoeld voor iedereen die als opleider, trainer en/of coach actief is in de hockeysport binnen tophockey, breedtehockey, Jongste Jeugd en/of technisch management. In iedere artikelenreeks worden visies gedeeld, kanttekeningen geplaatst, nieuwe ontwikkelingen gemeld en wetenschappelijke onderbouwing aangeboden. is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), is onafhankelijk en wil alle kennis die beschikbaar is op het gebied van opleiden en coachen met liefhebbers delen. De KNHB Academie biedt hockeyverenigingen ondersteuning bij het ontwikkelen van het technisch beleid en technisch kader. Daarbij richt de KNHB Academie zich op drie pijlers: deskundigheidsbevordering, verenigingsadvies technisch beleid en opleidingen. Meer informatie over de KNHB Academie is te vinden op

2 Vrouwen en mannen, zoek de verschillen (deel 1) Dat kunnen vrouwen nooit, hoor je regelmatig om je heen. Maar is dat wel zo? Zijn vrouwen echt zo anders? Thomas Tichelman loopt al heel wat jaren bij de nationale teams als trainer. Eerst acht jaar bij de heren om na de Olympische Spelen, op verzoek van de KNHB, over te stappen naar de dames. Inmiddels traint hij beide teams en legt hij op dit moment de laatste hand aan een trainingsprogramma voor alle nationale jeugdteams. Hij is daarom de uitgelezen persoon om dit onderwerp nader onder de loep te nemen. Door Lutger Brenninkmeijer Wie is Thomas Tichelman? Thomas Tichelman heeft bij Bloemendaal gespeeld. Na zijn opleiding aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding is hij het trainersvak ingerold en bij diverse clubs actief geweest. Rond de jaren 90 was hij technisch manager van Hockeyclub Amsterdam. In die periode startte hij met SportWays, een organisatie voor hockeykampen. Vanaf eind jaren 90 is hij nauw betrokken bij de nationale hockeyteams, waar hij bij Jong Oranje en de heren heeft samengewerkt met achtereenvolgens Maurits Hendriks, Pieter Offermans, Roelant Oltmans, Michel van de Heuvel en Paul van Ass. Hij ondersteunt nu zowel Max Caldas als Paul van Ass bij de uitvoering van de trainingen van beide nationale teams. Nederland vindt zichzelf opnieuw uit De afgelopen jaren is onder aanvoering van Paul van Ass veel discussie geweest over de spelopvatting van het nationale heren elftal. Terwijl de dames de ranking aanvoerden, lukte het de heren maar niet, na de gouden plak op de Olympische Spelen van Sydney, hun stempel op het wereldtoneel te drukken. In het artikel Balstart (uitgave december 2013) liet Thomas Tichelman horen dat hij zich bezig ging houden met de vraag: wat zijn nu echt de pijlers onder het Nederlandse hockey? Wat maakt ons uniek? Moeten we daar niet meer aandacht aan geven? Ook de oud-bondscoach van Nederland Marc Lammers gaf aan dat we ons meer moeten focussen op waar we goed in zijn. Want in zijn visie maak je daar het verschil. Lammers: Ik heb nog nooit een team zien winnen door voornamelijk op de zwakke punten te trainen. Tichelman: We gaan even terug in de tijd. De afgelopen twee decennia werd teveel gekopieerd van andere landen. Wat daar goed ging, moest Nederland ook doen. Speelde het succesvolle Spanje met een blinde lijn, dan moesten wij dat ook gaan volgen. Toen Duitsland domineerde, mede dankzij de introductie van de flats, ging heel Nederland over op de flats. Op zich prima om van andere landen te leren, maar neem het niet over om louter te kopiëren. Zo verlies je uiteindelijk jezelf Creativiteit in individuele actie. 2

3 en je eigen kernwaarden. Dan loop je vervolgens constant achter de feiten aan. Daarom wilden wij terugkeren naar de eigen kernwaarden (identificatie). Wij wilden een antwoord op de vraag wat de kernwaarden van Nederland en de Nederlanders zijn. Hoe functioneren hier de nationale elftallen (in de breedste zin des woords)? Kernwaarden zijn: aanvallend spel, snelheid, creativiteit en individuele acties gebaseerd op een solide defensie Kernwaarden De zoektocht leverde een aantal kernwaarden op: aanvallend spel, snelheid, creativiteit en individuele acties gebaseerd op een solide defensie. Tichelman: Voor velen zullen deze waarden niet als een donderslag bij heldere hemel komen. Maar het simpelweg benoemen en daar naar handelen geeft een duidelijke richting aan de programmering van training en coaching. Spelers weten dan veel meer wat van hun verwacht wordt. Tevens is het van belang om de kernwaarden bij de nationale teams optimaal vorm te geven door de nationale jeugdteams kennis te laten maken met deze filosofie. Tichelman: We roepen vaak dat het voor een opleiding verstandig is een doorgaande leerlijn te hanteren. Waarom doen we dat dan ook niet bij de nationale jeugdteams? Zo kan je deze kernwaarden al vroegtijdig aanleren en toepassen, zodat de nationale teams er later veel profijt van hebben. Om deze kernwaarden weer zichtbaar te maken voor de spelers en begeleiding, was het noodzakelijk om een fundament te bouwen op de volgende drie pijlers: Bepalend/dominant zijn in ons spel. Aanvallend spelen op basis van creativiteit en snelheid (zowel in snelheid van spelen als in snelheid van herstellen). Hoog energielevel/ vermogen en dat ook kunnen volhouden. Concurrenten Maar is dit nou echt zo anders dan bij de concurrerende landen? Kijk bijvoorbeeld naar Duitsland en Japan. Hun spel is gericht op vertragen en counteren. Wie de Olympische Spelen van 2012 in Londen heeft gevolgd, zag een verschil tussen de speelstijl van de vrouwen en de mannen. Waar bij de heren veel voorwaartse snelheid gecreëerd werd (met als hoogtepunt de halve finale tegen Engeland), speelden de vrouwen in een tempo met meer breedte-acties. Het bondsbestuur heeft zich vervolgens de vraag gesteld of de dimensie van voorwaartse snelheid in het dameshockey verder ontwikkeld kan worden. Tichelman werd verzocht de aanpak van de mannen te vertalen naar het nationale dames elftal. We denken niet zo, we trainen niet zo, we spelen niet zo Spel van Duitsland is gericht op vertragen en counteren. Vertalen naar de praktijk Hoe zijn deze kernwaarden te vertalen naar de werkvloer? Eén van de eerste vragen is: de heren hebben bewezen dat deze kernwaarden goed bij hen passen. Maar geldt dat ook voor de vrouwen? Tichelman zucht: Al jaren hoor ik dit stigma: dames kunnen geen hoge bal spelen, dames kunnen niet hard passen, dames zijn niet snel, dames kunnen niet verleggen, etc. Ik ben het daar totaal niet mee eens! Mijn tegenvraag zou dan zijn: aan welke trainingsuitdagingen worden hockeysters in algemene zin gesteld? Met andere woorden, wordt er niet teveel aangenomen wat vrouwen wel of niet kunnen? Ik ben van mening dat het allemaal trainbaar is. Vrouwen zijn vrouwen en mannen zijn mannen Vrouwen zitten anders in elkaar dan mannen. Elke sexe heeft dominante eigenschappen. Mannen zijn ondernemender 3

4 en agressiever. Vrouwen hebben daarentegen een hogere zorgcomponent. Van oorsprong zorgde de vrouw primair voor het nageslacht en moest waakzaam zijn om de kinderen te verdedigen tegen gevaarlijke dieren (redactie LB). Maar deze agressievere en aanvallende componenten kun je aanwakkeren. In de visie van Tichelman zijn andere eigenschappen te ontwikkelen en goed trainbaar (zoals bijv. de fysiologische voorwaarden). We geven per kernwaarde aan hoe dat voor beide sexes toepasbaar is. 1. Bepalend/dominant zijn in ons spel Als je dominant wilt spelen dan gun je de tegenstander geen controle over het spel. Dit betekent dat: Je overal in staat bent het ritme van de tegenstander te verstoren. Je de tegenstander geen tijd gunt. Er overal druk op de bal is. Belangrijk daarbij is dat de volgende afspraak met het team wordt gemaakt: hoger tempo ontwikkel je door op interceptie te spelen en veel druk op de bal te zetten. Daarmee dwing je passes af Op het juiste moment kunnen versnellen. energie dan ook de hele wedstrijd op kunnen brengen. Dus een specifieke hockeyconditie is een voorwaarde. Tichelman: Zowel de mannen als de vrouwen kunnen een specifieke conditie opbouwen, waarbij ze zo fit worden dat ze dit spel kunnen spelen. Bij de vrouwen spelen we de laatste tijd veel tegen herenteams uit de eerste- en overgangsklasse. In het verleden speelden de nationale dames teams veelal tegen Jongens A- en nationaal A- teams. Dan moesten ze alle zeilen bijzetwaardoor het tempo in het spel omhoog gaat. Accepteer als niet-balbezittend team dan ook de risico s van deze keuze en repareer, indien nodig, als één team (besef dat in 80% van de press minimaal één speler wel verkeerd staat. Dus wil je als team dominant spelen, richt je dan snel en goed in, waarbij de sleutels liggen bij de centrale middenvelder en de vrije verdediger). Deze manier van spelen kost veel energie doordat er over het hele veld gejaagd wordt op de bal. Alle spelers moeten deze Weet dat je bij elke Balstart 2 tot 3 acties verwijderd bent van een doelkans Agressiviteit kun je aanwakkeren. 4

5 ten om te kunnen winnen, hetgeen geen vanzelfsprekendheid was. Nu winnen de dames vaak van deze teams. Fysiek kunnen ze inmiddels uitstekend mee met deze heren teams. De explosieve veerkracht is vergelijkbaar! Ons doel is nu om de submaximale capaciteit te verhogen. Dominantie in balbezit Tichelman vervolgt: Belangrijk is dat we spelers leren om op de juiste momenten te versnellen. Als je bijvoorbeeld als bovenliggend team schakend opbouwt, dus zonder versnellingen, dan geef je de tegenstander continu de tijd om zich te hergroeperen. Daardoor wordt het verdedigende team langzaam maar zeker naar hun eigen cirkel gedrukt (handbalhockey). Dan maak je het jezelf als aanvallend team lastig. Leer dus je versnellingen op het juiste moment te pakken. Weet dat je bij elke Balstart 2 tot 3 acties verwijderd bent van een doelkans. Train deze bewustwording! Belangrijk is dat je dit als coach goed benoemt. Maak daarover met het team duidelijke afspraken. Zo krijg je begrip van de spelers, meer draagvlak, een gezamenlijk doel en weet iedereen welke bijdrage hij moet leveren. team afspraken gemaakt voor zowel BalBezit (BB) als Niet-BalBezit (NBB) over het startpunt van de (team)actie, Balstart genoemd. Er zijn vijf Balstart-momenten gedefinieerd, zowel in BB als in NBB. Het onderdeel Balstart is uitgewerkt in een apart artikel van december Verschil in snelheid Met betrekking tot deze kernwaarde zijn tussen de damesteams en herenteams wel verschillen waarneembaar. Tichelman vervolgt: Je moet de ploeg op snelheid brengen. En dat is niet Versnellen is mogelijk na duelwinst. alleen harder lopen of harder passen. Het grote verschil maak je in positiekeuzes. Als je naar het nationaal heren elftal kijkt bijvoorbeeld, dan worden de voorwaartse ruimtes continu bezet. De mannen spelen een zeer sterk stick to space concept: er komt telkens een speler in de voorste zone ten opzichte van de balpositie waardoor er continue naar voren gepasst kan worden. 2. Aanvallend spelen op basis van creativiteit en snelheid Interessant bij deze kernwaarde is de vraag: wanneer kun je versnellen? Dit is voornamelijk mogelijk als de tegenstander niet goed georganiseerd is. Dus bijvoorbeeld snel een vrije bal nemen, een turnover spelen of een 1:1 winnen is de start van een versnelling c.q. het creëren van een overtal. Daarom zijn er met het Vrouwen hebben meer de neiging naar de bal toe te komen. 5 Mannen spelen sterk stick to space De vrouwen zijn een meester in het bezetten van de guard positie of de breedte positie. Daarnaast lopen de vrouwen zich vrij door naar de bal toe te komen in plaats van vrij te lopen van de bal af. Middels wedstrijdgerichte, spelsituatieve vormen hebben we dit onderdeel bij het nationaal dames elftal weten te ontwikkelen.

6 En weet je wat de grap is? Ze doen dit met nog meer precisie dan de heren! (Het Spelgericht trainen, differentieel en motorisch leren is opgenomen in de nieuwe Visie op Spel & Spelontwikkeling van de KNHB Academie waarover later dit jaar publiceert.) Specifiek vermogen is het toverwoord 3. Hoog energielevel en snel kunnen herstellen In de hoofdklasse spelen tot nu toe de beste speelsters en spelers bij voorkeur 70 minuten. De coaches willen deze sleutelspelers zo lang mogelijk op het veld houden. Een wissel wordt nog veelal als verzwakking gezien. Het nadeel is dat deze spelers niet getraind worden in versnellingen, omdat dat niet mogelijk is bij het spelen van een volle wedstrijd. Ook treedt er bij spelers die de hele tijd in het veld staan een (cumulatieve) vermoeidheid op, omdat je tijdens de wedstrijd onvoldoende kan herstellen. Dus eigenlijk pleegt men roofbouw op de beste spelers en zijn zij in de eindfase van de wedstrijd niet topfit. Terwijl gemiddeld in de laatste 20 minuten een wedstrijd beslist wordt. Tichelman: Een verandering is wel gaande, vooral bij de heren wordt er bewuster mee omgegaan. Daar zijn we ook eerder begonnen met een strak wisselschema waarin Dameshockey heeft ook een dynamisch spelbeeld. ook de beste spelers goed doorgewisseld worden. Als we dat niet doen dan raken deze spelers zodanig vermoeid dat ze niet meer in het hoogste tempo kunnen spelen. Dit is duidelijk zichtbaar in wedstrijden waar het tempo aan het einde inzakt. We zijn nu een jaar met deze trainingsmethodiek bezig bij de vrouwen en ook in de damescompetitie zie je al de eerste signalen. Je ziet daardoor het totale dynamische spelbeeld veranderen. In het tweede deel van dit artikel (dat verschijnt in de volgende uitgave van ) komt de trainingsmethodiek aan bod. Daarin wordt beschreven op welke wijze de verschillende systemen getraind kunnen worden en welke trainingsaanpak daarbij gehanteerd wordt om te komen tot de gewenste fitheid. is een uitgave van de KNHB KNHB, Nieuwegein. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door printouts, kopieën, of op welke andere manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Per kwartaal verschijnen 6 artikelen van. is verkrijgbaar via de webshop van de KNHB. Kosten per artikel bedragen 2,00 (excl. eenmalige transactiekosten à 0,85). Voor 35,00 kunt u een jaarabonnement aanschaffen. Hiervoor ontvangt u 24 artikelen van automatisch in uw mailbox. Redactieraad: Carel van der Staak, Lutger Brenninkmeijer, Ewout Schröder, Afke van de Wouw Coördinatie en teksten: KNHB Vormgeving: A.design Fotografie: KNHB / Koen Suyk, Frank Uijlenbroek Contact: academie@knhb.nl Deze tekst is vanuit praktisch oogpunt geschreven in de mannelijke vorm. Overal waar de term spelers staat vermeld, doelen we eveneens op speelsters. Dit geldt tevens voor andere gebruikte mannelijke vormen.