Landelijke Orgel en Samenzangdag. Evangelisch Lutherse kerk Den Haag

Transcriptie

1 Landelijke Orgel en Samenzangdag VOGG zaterdag 12 november 2016 Landelijke Orgel en Samenzangdag Evangelisch Lutherse kerk Den Haag met medewerking van Aart Bergwerff en Peter Eilander

2

3 :30 uur ochtendprogramma Opening Dirk Jan Versluis, voorzitter VOGG Welkom, Schriftlezing en gebed 2 Canonisch voorspel Psalm 84 : 1 Jan Zwart ( ) aansluitend samenzang: vers 1 en 6 (iso-ritmisch) Peter Eilander Hoe lief'lijk, hoe vol heilgenot, o HEER, der legerscharen God, zijn mij Uw huis en tempelzangen! Hoe branden mijn genegenheên om 's HEEREN voorhof in te treên, mijn ziel bezwijkt van sterk verlangen; mijn hart roept uit tot God, Die leeft en aan mijn ziel het leven geeft. Want God, de HEER, zo goed, zo mild, is 't allen tijd een zon en schild. Hij zal genaad' en ere geven. Hij zal hun 't goede niet in nood onthouden, zelfs niet in de dood, die in oprechtheid voor Hem leven. Welzalig, HEER, die op U bouwt en zich geheel aan U vertrouwt. 3 Voordracht Aart Bergwerff De historie van het Bätz-orgel in vogelvlucht en terugblik op de laatste restauratie 4 Psalmen in de Lutherse kerkmuzikale traditie Aart Bergwerff Nun lob, mein Seel, den Herren (BuxWV 212) Dietrich Buxtehude (ca ) Vater unser im Himmelreich Georg Böhm ( ) Erbarm dich mein, o Herre Gott (BWV 721) J.S. Bach ( ) Allein Gott in der Höh sei Ehr (BWV 664) J.S. Bach Passacaglia over Aus tiefer Not schrei ich zu Dir Willem Mudde ( ) 5 Herinneringen aan Feike Asma (deel 1) Peter Eilander Koraalbewerking Psalm 77 : 7 Feike Asma ( ) aansluitend samenzang vers 7 en 8 (iso-ritmisch) 'k Zal gedenken, hoe voor dezen ons de HEER heeft gunst bewezen; 'k zal de wond'ren gadeslaan, die Gij hebt van ouds gedaan. 'k Zal nauwkeurig op Uw werken en derzelver uitkomst merken, en, in plaats van bitt're klacht daarvan spreken dag en nacht. Heilig zijn, o God, Uw wegen, niemand spreek' Uw hoogheid tegen! Wie, wie is een God als Gij, groot van macht en heerschappij? Ja, Gij zijt die God, die d' oren wond'ren doet op wond'ren horen. Gij hebt Uwen roem alom groot gemaakt bij 't heidendom.

4 Prière et Berceuse Alexandre Guilmant ( ) Allegretto Alexandre Guilmant Postlude Nuptial Alexandre Guilmant 6 Afsluiting ochtendprogramma bestuurslid VOGG Mededelingen en gebed voor de maaltijd 7 Improvisatie over Psalm 112 Aart Bergwerff aansluitend samenzang vers 1, 4 en 5 (ritmisch) Zingt, zingt den lof van 't Opperwezen! Welzalig hij, die God blijft vrezen en Zijn geboden houdt in waarde. Zijn zaad zal machtig zijn op aarde; zelfs daalt op zijn nakomelingen een schat van dierb're zegeningen. Geen kwaad gerucht zal hem ontzetten, zijn hart is vast in 's HEEREN wetten, want hij betrouwt op Gods genade, hij vreest voor schande, leed noch schade. Wèl ondersteund, zal hij niet wijken, tot hij zijn vijand ziet bezwijken. Hij strooit steeds uit aan alle zijden en geeft hun mild, die nooddruft lijden. Zijn recht, hoe dikwijls ook geschonden, steunt eeuwig op onwrikb're gronden. Zijn hoorn en macht zal God verhogen en nimmer zijnen val gedogen. Bij de uitgang is er een collectie ter bestrijding van de onkosten P A U Z E In de pauze kunnen kinderen onder begeleiding van Aart Bergwerff het Bätz-orgel bespelen In de pauze en na afloop van het middagprogramma kunnen leden van de VOGG en abonnees van Kerk&Muziek de nieuwe VOGG-bundel 2016 ophalen. Neemt u s.v.p. ook bundels mee voor mensen uit uw directe omgeving! Geen lid van de VOGG, maar wel interesse in de nieuwe VOGG-bundel? Kom dan even langs bij de stand van de VOGG! De bundel is daar los verkrijgbaar. Besluit u vandaag lid te worden van de VOGG? Dan krijgt u gratis de nieuwe bundel èn een dubbel-cd mee als welkomstgeschenk. Bent u op zoek naar eerder uitgegeven VOGG-bundels? Loop even langs bij onze stand. Sommige zijn nog uit voorraad leverbaar.

5 :45 uur middagprogramma Koraalbewerking voor orgel Psalm 8 : 1 Feike Asma aansluitend samenzang vers 1 en 9 (iso-ritmisch) Peter Eilander HEER, onze Heer, grootmachtig Opperwezen, hoe wordt Uw naam op aard' alom geprezen! Gij, die den glans van Uwe majesteit hebt boven lucht en heem'len uitgebreid. HEER, onze Heer, grootmachtig Opperwezen, hoe billijk wordt Uw grote naam geprezen! Hoe heerlijk rolt uit aller vromen mond die grote naam door 't ganse wereldrond! 9 Opening bestuurslid VOGG Schriftlezing en dankgebed na de maaltijd. Welkom voor de nieuwkomers 10 Presentatie VOGG-bundel 2016 Psalm 73, inleiding (vers 1) en variatie 2 (vers 13) aansluitend samenzang vers 1 en 13 (iso-ritmisch) Geert Baan Peter Eilander (na de inleiding) Ja waarlijk, God is Isrel goed, voor hen, die rein zijn van gemoed. Hoe donker ooit Gods weg moog' wezen, Hij ziet in gunst op die Hem vrezen. Maar ach, hoewel mijn ziel dit weet, mijn voeten waren in mijn leed schier uitgeweken, en mijn treên van 't spoor der godsvrucht afgegleên. (na variatie 2) Wien heb ik nevens U omhoog, wat zou mijn hart, wat zou mijn oog op aarde nevens U toch lusten? Niets is er, waar ik in kan rusten. Bezwijkt dan ooit, in bitt're smart of bangen nood, mijn vlees en hart, zo zult Gij zijn voor mijn gemoed mijn rots, mijn deel, mijn eeuwig goed. Presentatie van de nieuwe VOGG-bundel 2016 Psalm 146, drie variaties aansluitend samenzang vers 1, 3 en 8 (ritmisch) Aad de Ligt Jaap de Wit Aart Bergwerff (na de eerste variatie) Prijs den HEER met blijde galmen; gij, mijn ziel, hebt rijke stof. 'k Zal, zolang ik leef, mijn psalmen vrolijk wijden aan Zijn lof; 'k Zal, zolang ik 't licht geniet, Hem verhogen in mijn lied. (na de tweede variatie) Zalig hij, die in dit leven Jacobs God ter hulpe heeft; hij, die door den nood gedreven, zich tot Hem om troost begeeft; die zijn hoop, in t hach lijkst lot vestigt op den HEER, zijn God.

6 (na de derde variatie) 't Is de HEER van alle heren, Sions God, geducht in macht, Die voor eeuwig zal regeren van geslachte tot geslacht. Sion, zing uw God ter eer, prijs Zijn grootheid, loof den HEER! 11 Herinneringen aan Feike Asma (deel 2) Peter Eilander Psalm 56 aansluitend samenzang Psalm 56 vers 1, 4 en 5 (ritmisch) Herman van Vliet Genâ, o God, bescherm mij door Uw hand! Zie, hoe ik ben omringd aan allen kant, zie, hoe de mens zijn boze netten spant, om mij daarin te jagen. Den gansen dag is 't oog op mij geslagen, zijn list legt mij op al mijn wegen lagen, zijn macht vergroot mijn ongeluk en plagen, ontroert mijn ingewand. Ik roem in God; ik prijs 't onfeilbaar woord; ik heb het zelf uit Zijnen mond gehoord. 'k Vertrouw op God, door gene vrees gestoord, wat sterv'ling zou mij schenden? Ik heb beloofd, wanneer G' in mijn ellenden mij bijstand boodt, en 't onheil af zoudt wenden, tot U, o God, mijn lofzang op te zenden, door ijver aangespoord. Twee bewerkingen over Jezus is mijn Toeverlaat De tien geboden des Heeren Koraalbewerking over Palm 138 aansluitend samenzang vers 1 en 2 (ritmisch) Feike Asma Feike Asma Peter Eilander 'k Zal met mijn ganse hart Uw eer vermelden, HEER, U dank bewijzen. 'k Zal U in 't midden van de goôn op hogen toon met psalmen prijzen. Ik zal mij buigen op Uw eis naar Uw paleis, het hof der ho - ven, en, om Uw gunst en waarheid saâm, Uw groten naam eerbiedig loven. Door al Uw deugden aangespoord, hebt Gij Uw woord en trouw verheven. Gij hebt mijn ziel op haar gebed verhoord, gered, haar kracht gegeven. Al 's aardrijks vorsten zullen, HEER, Uw lof en eer alom doen ho ren, Wanneer de rede van Uw mond op 't wereldrond hun klinkt in d' oren. 12 Het Italiaanse positief Aart Bergwerff Introduzione e Pastorale Bernardo Pasquini ( ) Variaties over Vater unser im Himmelreich" Samuel Scheidt ( )

7 13 Literatuur Aart Bergwerff Andante (deel 2) uit Symfonie nr. IV ('de Italiaanse ) voor orgel bewerkt door Carl Plato Felix Mendelssohn Bartholdy ( ) Phantasie über den Choral Ein feste Burg ist unser Gott (opus 27) Max Regers ( ) 14 Sluiting Dirk Jan Versluis Improvisatie over Palm 122 aansluitend samenzang vers 1, 2 en 3 (ritmisch) Aart Bergwerff Ik ben verblijd, wanneer men mij Godvruchtig opwekt: Zie, wij staan gereed, om naar Gods huis te gaan. Kom, ga met ons en doe als wij. Jeruzalem, dat ik bemin, wij treden uwe poorten in; daar staan, o Godsstad, onze voeten. Jeruzalem is wèl gebouwd, Wèl saâmgevoegd: wie haar beschouwt, zal haar voor 's Bouwheers kunstwerk groeten. De stammen, naar Gods naam genoemd, gaan derwaarts op, waar elk zich buigt naar d' ark, die van Gods gunst getuigt; waar elk Zijn naam belijdt en roemt. Want d' achtb're zetel van 't gericht is daar voor Davids huis gesticht, de rechterstoelen staan daarbinnen. Bidt, met een algemene stem om vrede voor Jeruzalem. Het ga hun wèl, die u beminnen. Dat vreed', en aangename rust en milde zegen u verblij'. Dat welvaart in uw vesting zij, in uw paleizen vreugd' en lust. Om vriend en broed'ren spreek ik nu: De vrede zij en blijv' in u, nooit moet haar nijd of twist verkloeken. Om 's HEEREN huis, in u gebouwd, waar onze God Zijn woning houdt, zal ik het goede voor u zoeken. Bij de uitgang is er een collectie ter bestrijding van de onkosten

8 De organisten: Aart Bergwerff heeft een passie voor het klassieke repertoire, met name dat van Joh. Seb. Bach, maar zoekt bovendien nieuwe wegen en vormen in de orgelcultuur. Zo werkt hij samen met videokunstenaar Jaap Drupsteen en maakte hij de voorstelling 'East meets West' met derwisj danser Kadir Sonuk, op muziek van Ten Holts Canto Ostinato. Aart Bergwerff studeerde orgel aan het Rotterdams Conservatorium, in Parijs bij Marie-Claire Alain en in Noord-Duitsland bij Harald Vogel. Zijn studie bij Alain in Parijs sloot hij af met het behalen van de Prix de Virtuosité. Hij won prijzen op internationale orgelconcoursen te Brugge, Lausanne en Groningen. In 2003 werd hij onderscheiden met de zilveren medaille van de Société Académique Arts, Sciences et Lettres vanwege zijn verdiensten voor de Franse orgelcultuur. Aan het Rotterdams Conservatorium, onderdeel van Codarts, Hogeschool voor de Kunsten, is hij hoofdvakdocent orgel. Als organist is hij vaak te gast bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en bij de Philharmonie Zuid-Nederland. Als concertorganist treedt hij veelvuldig op in concerten en festivals in binnen-en buitenland. In 2012 maakte hij zijn debuut in het meest prestigieuze orgelfestival ter wereld Toulouse-Les- Orgues in het Franse Toulouse. Aart Bergwerff is organist van de Grote-of O.L.V.-Kerk te Breda en daarmee de vaste bespeler van het monumentale Flentrop-orgel. Sinds 1 september is hij tevens cantor-organist van de Remonstrantse Gemeente/Arminius Rotterdam en bespeelt hij het unieke Steenkuyl-orgel in dit markante kerkgebouw. In september 2015 trad hij als solist op in de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw te Amsterdam, in de beroemdste concertserie van Nederland.

9 Peter Eilander is organist van de Eben-Haëzerkerk te Apeldoorn. Hij begon zijn organistenloopbaan op tienjarige leeftijd in de Tabernakelkerk te Vaassen. In 1974 werd hij organist van de Rehobothkerk te Heerde. Vanaf 1981 is hij organist van de Eben-Haëzergemeente te Apeldoorn, die in 1995 de nieuwe kerk en in 1997 het nieuwe Steendamorgel in gebruik nam. Hij studeerde op het conservatorium te Zwolle bij Dorthy de Rooy (orgel) en Epke de Jong (piano). Daarna volgde hij interpretatielessen bij Nico Waasdorp en Jan Bonefaas. Als concertorganist speelt Peter Eilander zowel in Nederland als in het buitenland. Zo concerteerde hij in Amerika, België, Duitsland, Engeland, Frankrijk, Hongarije, Ierland (Dublin), Letland (Riga), Rusland (St. Petersburg) en Spanje. Peter Eilander is dirigent van het christelijk gemengd koor Cantate Deo te Amersfoort, het christelijk mannenkoor Higgajon te Harderwijk en het christelijk mannenkoor Door Eendracht Verbonden te Werkendam. Als docent is Peter Eilander verbonden aan het Muziek Onderwijs Centrum te Holten en heeft een uitgebreide lespraktijk. Leerlingen, afkomstig uit het hele land, komen vooral voor zijn romantische interpretaties en zijn aanpak van de begeleiding tijdens erediensten. Hij heeft als organist, dirigent en begeleider van koor- en samenzang verschillende opnamen op zijn naam staan. Zo staan op 4 cd s alle 8 orgelsonates van Alexandre Guilmant. Naast deze sonates (2 per cd) werden orgeltranscripties van Guilmant opgenomen uit de z.g.n. Trocadéro Livraisons. Deze werken bieden een boeiende afwisseling met de sonates. Op deze cd s zijn de Cavaillé-Coll orgels van de Ste. Madeleine (Parijs), St. Pierre (Lisieux) en de St. Ouen (Rouen) te horen. Tevens werd Peter de gelegenheid geboden een kerst CD in de St. Ouen (Rouen) en een solo CD in de St. Sulpice (Parijs) op te nemen. Zie ook: Hij ontving in 1993 en 2006 Franse onderscheidingen voor zijn verdiensten voor de Franse orgelcultuur. In 2015 werd Peter geridderd in de Orde van Oranje Nassau. Zie voor meer info:

10 De orgels: Het Bätz-orgel in de Haagse Lutherse is met zijn drie klavieren en bij oplevering 39 registers het één na grootste orgel in het oeuvre van Johann Bätz. Deze gebruikte bij de bouw ervan delen uit het orgel dat hij een kleine tien jaar eerder had gebouwd voor de vorige Lutherse Kerk. En ook daarvoor gebruikte hij delen van het voorgaande orgel. Zodoende bevat het huidige orgel van de Lutherse pijpwerk dat teruggaat op Schonat en Garrels. Zoals vele historische orgels is ook het Haagse Bätzorgel in de loop der eeuwen voorwerp van wijzigingen geweest. Aanpassingen aan de muzikale smaak van de tijd en later weer reconstructie naar een oudere situatie. Wie daar meer over wil weten kan terecht op de bekende orgeldatabases op internet of in de encyclopedie Het historische orgel in Nederland. Wat aan ons is overgeleverd is een bijzonder orgel met nog heel veel authentiek pijpwerk met weliswaar nog steeds drie klavieren maar inmiddels wel met 50 registers verdeeld over vijf werken en een bijzondere zwelkast. Naast het klassieke Hoofdwerk - Rugwerk - Bovenwerk en Pedaal kent het orgel namelijk een vijfde werk, namelijk een Zwelwerk. Dit Zwelwerk heeft geen eigen klavier, maar is deels bespeelbaar vanaf het derde (Bovenwerk)klavier en deels vanaf het Pedaal. Het bevat pijpwerk dat aan het orgel is toegevoegd in de tijd dat de Romantiek de orgelbouwsmaak stevig beïnvloedde en dat bij latere restauraties zorgvuldig is bewaard. Dispositie van het Bätz-orgel: Hoofdwerk Bourdon 16' Prestant 8' Roerfluit 8' Quintadena 8' Octaaf 4' Nachthoorn 4' Quint 2 2/3' Octaaf 2' Woudfluit 2' Mixtuur VI-VIII st. Cornet IV st. (d) Fagot 16' Trompet 8' Trompet 4' Tremulant Rugwerk Prestant 8' Holpijp 8' Octaaf 4' Fluit 4' Octaaf 2' Flageolet 1' Mixtuur III-IV st. Sexquialter II st. (d) Dulciaan 8' Tremulant Bovenwerk Prestant 8' Baarpijp 8' Quintadena 8' Roerfluit 4' Nasard 2 2/3' Fluit 2' Schalmei 8' Vox Humana 8' Tremulant Koppelingen Hw Rw Hw Bw Ped Hw Zwelwerk Holpijp 8' Dolce 8' Viola da Gamba 8' Voix Céleste 8' Octaaf 4' Flûte Harmonique 4' Woudfluit 2' Basson-Hobo 8' Tremulant Speelhulpen: Combinatie Zwelwerk Transpositeur Zwelwerk Pedaal Prestant 16' Bourdon 16' Subbas 16' (zw) Prestant 8' Bourdon 8' (zw) Violoncello 8' (zw) Roerquint 6' Octaaf 4' Bazuin 16' Trompet 8' Trompet 4'

11 Het Italiaanse positief staat sinds 1992 op de galerij boven de ingang van de kerkzaal. Het is een klein positief dat via Duitsland (Rastatt), België (Veurne) en het Koninklijk Conservatorium te s-gravenhage in de Lutherse Kerk is beland. De bouwer en het bouwjaar is onbekend. Op basis van uiterlijke kenmerken wordt verondersteld dat het orgel omstreeks 1740 is gebouwd. Het zou een Napolitaanse bouwer hebben. Het positief telt één klavier en zeven registers. Het klavier heeft een kort octaaf en het orgel is in middentoon gestemd. Ideaal dus voor het vertolken van oude Italiaanse meesters. Of voor muziek van onze eigen Hollandse grootmeester Jan Pieterszoon Sweelinck. Dispositie van het Italiaanse positief: Manuaal: Principale 8' (vanaf f) Voce Umana 8' (vanaf d') Ottava 4' (vanaf f) Flauto in duodecima 2 2/3' (vanaf c) Quintdecima 2' Decimanovena 1 1/3' (vanaf fis'': 2 2/3') Vigesimasseconda 1' (vanaf cis'': 2') Terza mano

12 Nog geen lid van de VOGG? Maak in de pauze bij onze stand kennis met onze producten. Word lid van de VOGG en - ontvang 6 keer per jaar het fraaie orgelblad "Kerk en Muziek", vol met interviews, achtergrondartikelen, cd-besprekingen, nieuws en actualiteiten - ontvang ieder jaar de dikke bundel met psalmbewerkingen - doe mee aan regionale workshops en excursies en landelijke orgelreizen. Aanbieding: Als u zich vandaag aanmeldt als lid of abonnee, betaalt u pas vanaf 1 januari 2017 contributie en ontvangt u als welkomstgeschenk de nieuwe muziekbundel Psalmbewerkingen voor orgel 2016 en een mooie dubbel-cd. Cursus Kerkelijk Orgelspel Hebt u behoefte aan meer verdieping en verrijking van uw kennis van kerkelijk orgelspel? In september a.s. start weer de Cursus Kerkelijk Orgelspel. Met onder andere muziekgeschiedenis, muziektheorie, orgelbouwkunde, koraalspel. Informeer vrijblijvend bij cursusleider Henk C. de Gelder. (T: of E: hcdg@hetnet.nl)