VAN DE REDACTIE. oktober 2012

Transcriptie

1 oktober 2012 VAN DE REDACTIE Een nieuw koorseizoen dat begon met het overlijden van Johan van de Camp. Veel koorleden zijn aanwezig geweest bij de uitvaartdienst die op traditioneel katholieke wijze met Eucharistieviering en Lithurgie werd gehouden. Het was een persoonlijke en warme afscheidsviering geheel naar de wens van Johan. Aan het eind werd door twee koren van Johan een choraal uit de Mattheuspassie gezongen: Was mein Gott will. Het Utrechts Operakoor zal Johan van de Camp nog lang in herinnering houden. Adrie Straates heeft een mooie overdenking bij dit overlijden geschreven en Jan van Doorn, eerste tenor en nestor van het UOK, heeft in deze krant een kort In Memoriam geschreven. Het nieuwe seizoen brengt met een nieuw bestuur en de nieuwe dirigent Steven van Wieren vernieuwingen mee: het UOK gaat zich met nieuw élan presenteren en intern wordt er gewerkt aan verbetering van de zangkwaliteit van het koor. Het belooft een leuk seizoen te worden. N.B. Wie graag eens een bijdrage aan de Notenkraker wil leveren, wordt hierbij hartelijk uitgenodigd. Meld je aan! Marja van Embden, Emelie Hutter, Marijke Linnebank en Ruud Worm Inhoud - Van de redactie Marijke - Van het bestuur Johan v.d. Vijzel - Overdenkingen bij het overlijden van Johan Adrie Straates - In Memoriam Johan van de Camp Jan van Doorn - Interview met Fons Roels, voorzitter UOK Emelie en Marijke - Reactie Evaluatie Notenkraker Marijke - Uitfeest 2 september in Utrecht Emelie 10 oktober 2012 Notenkraker blad 1 van 20

2 - Kick-off nieuwe koorseizoen Marja - Wie en wat zijn onze stemcoördinatoren? Harry Sipkes - Opera Utrecht in Vleuten: Die Zauberflöte Fem de Voogdt - Opera-ervaringen van Marja - Uittips van Marja VAN HET BESTUUR Na een vakantieperiode van acht weken, zijn op 22 augustus de repetities wederom aangevangen. Helaas begon het seizoen triest met het (niet onverwachte) overlijden van Johan van de Camp. Hij was meer dan 30 jaar onze dirigent, dus dit is een groot verlies voor ons koor. Velen van ons hebben jaren lang met Johan als dirigent gezongen in prachtige uitvoeringen met groot orkest en solisten. Hij heeft het Utrechts Operakoor op hoog niveau gebracht door zijn vakmanschap en passie voor de opera en hij rustte niet tot alle koorstukken tot in de puntjes waren ingestudeerd. In combinatie met het eindeloze geduld van Erik Noya als begeleider lukte het Johan ons als koorleden onvergetelijke muzikale herinneringen na te laten. Maar we moeten verder. Het UOK trad een half uur op tijdens het Utrechtse Uitfeest op 2 september. Gestart is ook de zangcoaching onder de inspirerende leiding van Tania van Raai, die na een lange periode van afwezigheid is teruggekeerd bij het UOK. De hernieuwde kennismaking met Tania vond plaats op woensdag 5 september tijdens de Kick-off. De door Tania gegeven work-shop werd met veel enthousiasme door de leden ontvangen. Deze aftrap van het nieuwe seizoen werd aangevangen met een uitstekend Italiaans buffet en bijbehorende drankjes, gevolgd door de hiervoor genoemde work-shop van Tania. In de pauze werden door Willy Mooy, Fons Roels, Paul Daame en Johan van de Vijzel enkele nummers ten gehore gebracht, begeleid door onze Eric. Het geheel werd afgesloten met een work-shop door Steven. Al met al een geslaagde avond, die positief bijdraagt aan de onderlinge contacten, waar het bestuur veel waarde aan hecht. Vanuit de beleidsvisie is, vanaf september, een aantal zaken opgestart. Dat zijn behalve de zangcoaching van totaal 12 weken, de stemtesten. Deze worden afgenomen door Steven tot circa eind november. De PR-commissie is nu volop bezig met het ontwikkelen van diverse plannen voor het koor als geheel en I Lombardi in het bijzonder. Het eerste resultaat waren de flyers die op 2 september werden uitgedeeld aan het publiek. Het bestuur hoopt dat het UOK in de winterperiode nog een nummerconcert kan uitvoeren, liefst op uitnodiging van een bedrijf of instelling, die ons tegen betaling inhuurt. Heeft u connecties en suggesties, laat het ons weten. 10 oktober 2012 Notenkraker blad 2 van 20

3 De insteek van al hetgeen nu in gang is gezet, zal leiden tot een kwaliteitsverbetering van het koor. Het bestuur is zich ervan bewust, dat al deze zaken een gewenningsperiode met zich mee brengen. Maar gezien de reacties van de leden, gaat een en ander zeker lukken en geeft dit het Utrechts Operakoor een nieuwe boost. Fons, Hilde en Johan N.B. Op de website is een mooi In Memoriam te lezen, dat op werd geplaatst. Overdenkingen bij het overlijden van Johan van de Camp Toen duidelijk werd dat het overlijden van Johan nog een kwestie van dagen was, probeerde ik mij voor te stellen wat ik zou zeggen bij de dienst als mij dat gevraagd zou worden. De eerste gedachte was: Er is een Amsterdammer dood gegaan. Dat is de titel en ook de eerste regel van een lied dat onder andere door Johnny Kraaikamp sr. werd vertolkt. Johan is geboren in Amsterdam en aan Amsterdammers wordt een aantal eigenschappen toegeschreven, waaronder een grote mond maar ook een dosis, niet door iedereen gedeelde, humor. De laatste eigenschap is zonder enig voorbehoud op Johan van toepassing. Op eenzame hoogte staan twee opmerkingen die Johan regelmatig op de repetitie bezigde. Als de tenoren met de sopranen meezongen kwam de opmerking: Willen de heren niet met de sopranen mee gaan, dat doen jullie maar na de repetitie! De uitspraak van het woord del leidde meer dan eens tot corrigerende opmerkingen waarbij de Nederlandse betekenis nadrukkelijk onderwerp van de opmerking was. Johan was natuurlijk veel meer dan een humorvol mens. Buiten kijf stonden zijn kwaliteiten op het muzikale vlak. De bezieling die hij wist te leggen in de opvoeringen en die hij ook wist over te dragen naar de koorleden en het orkest was van grote klasse. Muziek was zijn leven en zelfs onder moeilijke omstandigheden liet hij niet 10 oktober 2012 Notenkraker blad 3 van 20

4 verstek gaan op repetities en uitvoeringen. Vlak na het overlijden van zijn Lucy stond hij weer voor het koor en gaf hij desgevraagd aan dat hij juist door zijn werk in staat was om het grote verdriet te dragen. Bij het dertigjarig jubileum mocht ik ook enige woorden tot Johan spreken. Ik gaf toen al aan dat er een buitenkant was en een binnenkant. In het afgelopen jaar heb ik de gelegenheid gehad om Johan nog beter te leren kennen. Daar liet hij ook de andere Johan zien. Een bevlogen man die heel erg begaan was met het koor als zodanig maar ook met individuele koorleden. Vaker dan bekend is, nam hij telefonisch contact op met leden die in een moeilijke fase van hun leven zaten. Zelfs in het laatste gesprek dat ik met hem had, gaf hij aan dat hij zich zorgen maakte over de toekomst van het koor en dat hij blij was dat er nu een voortvarend beleid gevoerd werd. Nu is er een einde gekomen aan zijn aardse leven. Maar hij zal in lengte van jaren nog in mijn gedachten blijven. Wanneer je op een mooie heldere avond naar de sterrenhemel kijkt en alles doodstil is, kun je een engelenkoor horen. Als je daarbij de opmerking hoort: Willen de heren niet met de sopranen meegaan, dat doen jullie maar na de repetitie!, dan weet je dat Johan op zijn plek is aangekomen. Adrie Straates In Memoriam Johan van de Camp 50 jaar geleden zong Johan bij de eerste-tenorengroep van de toen vermaarde Nederlandse Bachvereniging, met dirigent en latere collega/vriend Charles de Wolff. Met alle nodige diploma s op zak, werd alle aandacht besteed om later ook leiding te geven aan grote zangkoren en orkesten. Vanuit deze hoge school en als gedreven musicus werd een jeugddroom waar gemaakt. Vele jaren lang heeft Johan van de Camp met zijn drie uitstekende gemengde koren prachtige oratorium- en operaconcerten gebracht op meer dan gemiddeld muzikaal niveau. Het summum aan schoonheid was dat schitterende Requiem van Verdi met 300 zangers, met het Promenade Orkest en met vier vermaarde zangsolisten. Dit requiem kunnen we gelukkig herbeleven via een mooie DVD-opname, ons aangeboden door de directie van Johan van de Vijzel s bedrijf. Het gemeentebestuur van Utrecht vereerde Johan van de Camp al eens met een erepenning voor zijn culturele verdiensten. Rest ons nog: Bedankt, Johan, voor al dat schoons en rust in vrede. Jan van Doorn 10 oktober 2012 Notenkraker blad 4 van 20

5 Interview met Fons Roels Woensdag 12 september jl. hebben wij als redactieleden een leuk en enthousiast gesprek gehad met onze bevlogen voorzitter Fons Roels. Het ging ook over andere dingen dan die inmiddels in het jaarplan zijn opgenomen. Een voorzitter heeft immers ook een eigen gezicht. Je bent nu al bijna een half jaar voorzitter, waarin je al veel werk hebt verzet. Hoe kijk je daarop terug? Tot nu toe is het een drukke en actieve periode geweest, omdat wij als bestuur met een concreet voorstel wilden komen voordat het nieuwe seizoen zou starten. Nadat het beleidsplan voor de langere termijn tot stand was gekomen, was het lastig om daaruit keuzes te maken, die we in een jaarplan konden aanbieden. De planning moest natuurlijk ook goed doorgesproken worden. Dus van een lekkere, rustige zomervakantie was geen sprake. En wat natuurlijk tussendoor speelde, was het overlijden van Johan vd Camp. Er was veel overleg met de voorzitters van de andere koren, waar hij ook dirigent was. We zijn ambitieus en het zijn veel dingen, die we structureel willen veranderen. Hopelijk kunnen en willen de koorleden hierin meegaan. Wat bracht je ertoe je als bestuurslid op te geven? Goede vraag waar ik wel even over moet nadenken. Het begon allemaal toen de problemen van het oude bestuur op z n hoogtepunt waren, waarna een aantal bestuursleden opstapte en Lous en Adrie het overnamen. Tijdens een gesprek met de toenmalige Raad van Advies kwam het punt naar voren dat de koersstrategie moest worden aangepakt en of ik wilde meedenken. Lous heeft me daarna gevraagd een denktank te gaan vormen om te signaleren wat er zich de afgelopen tijd had afgespeeld en hoe de toekomst eruit zou moeten gaan zien. Samen met Rob Keus, Adrie Straates en Jan van Hees zijn we tot een beleidsplan gekomen, dat geaccepteerd werd door Lous en Adrie. Het was voor ons een spannend moment toen op 28 maart jl. het jaarplan werd aangeboden aan de leden om te peilen hoe ze zich erin konden vinden. Eerlijk gezegd heb ik nooit het idee gehad tijdens die periode om me als voorzitter aan te bieden. Maar omdat er zich helaas geen andere kandidaten aanboden, voelde ik me min of meer verantwoordelijk, wat me ook door anderen werd gezegd. Met Ronica, mijn vrouw, heb ik het ook doorgesproken en zij vroeg zich af of ik wist waaraan ik zou beginnen. Eigenlijk weet ik dat nog steeds niet, maar ik vond dat ik niet kon weglopen en daarom heb ik gezegd me voorlopig voor een jaar te binden. Als je eenmaal een lijn hebt uitgezet, moet je daarin meegaan en ik ben een type, die zich dan voor 100% wil inzetten. Gelukkig ben ik gepensioneerd, maar het is een pittige klus. 10 oktober 2012 Notenkraker blad 5 van 20

6 Hoe is de taakverdeling - inhoudelijk - binnen het bestuur? Ik voel me als voorzitter goed thuis in de rol van beleidsdenker en het sturen van vernieuwingen. Daarbij wil ik wel zeggen dat Johan bv. het punt van zangcoaching sterk heeft benadrukt om de kwaliteit van het koor te verbeteren. Hilde is gevraagd omdat ze goed is in het opvangen van signalen binnen het koor en de interne communicatie kan sturen. Haar taak is de interne verhoudingen en de werksfeer binnen het koor te bewaken. Gezien de veranderingen is dit een belangrijke rol. Johan is behalve penningmeester ook iemand die het leuk vindt om de concerten en uitvoeringen te organiseren, iets dat hij vroeger ook al deed. Ik houd me vooral bezig met de marketing en profilering van het koor naar buiten en de muzikale kant (repertoire). Hilde als secretaris doet de externe contacten en pr- activiteiten. Dit loopt prima. We vullen elkaar met z n drieën goed aan en vormen een hecht team. Volgens Marijke geeft dit een rustig gevoel bij de koorleden. Is het een functie, die strookt met je interesse en ambitie? Zo n zeven jaar geleden heb ik me bij Arti Vocaal aangemeld, waar ik in 2005 een klein rolletje mocht zingen in Die Zauberflöte. Dat vond ik erg leuk om te doen. Toen ben ik ook gestopt met betaald werk, ik kon wel minder blijven werken, maar ik wilde aan iets heel anders beginnen, een totaal nieuwe fase ingaan. Er is trouwens een mooi boek van Bernard Lievegoed over de levensfasen van de mens, op antroposofische basis, waarin die fase rond 60 jaar goed wordt beschreven. In mijn oude werk als organisatie- en bedrijfsadviseur hield ik me bezig met de interne organisatie, kwaliteitsmanagement, personeelsmanagement, interne verhoudingen, communicatie- en veranderingsprocessen. Ik vind het wel leuk om de muzikale sector te combineren met die ervaring. Hoe zit dat in elkaar? Zangers zijn ook andere mensen dan ondernemers. Het grappige is dat ik een HTS opleiding heb gevolgd, dus een beta mens ben, maar ik geniet erg van het ontwikkelen van de alpha kant, het zingen dus; het kost wel de nodige energie om dat te ontwikkelen, want het confronteert je ook met jezelf. Waar komt je passie voor opera vandaan? Als 17-jarig jongetje ging ik iedere zondag bij een vriendje spelen, waar twee uur werd geluisterd naar een belcanto-programma op de radio. Vedi le fosche was de openingsmuziek. Daar is het eigenlijk begonnen. Ik zong al wat ballads en songs van de Beatles. Bij Ronica thuis werd ook veel gezongen (haar moeder, zuster en broer). Zij stimuleerde me om mijn stem te ontwikkelen en toen heb ik vier tot vijf jaar les gehad bij een zangpedagoge, Bep Ogterop, waar Ronica ook les van had. Op uitnodiging van Bep, die ook dirigente was van het Haarlems Opera Koor, heb ik me daar toen aangemeld. Mijn werk nam me echter steeds meer in beslag. Ook heb ik nog enkele 10 oktober 2012 Notenkraker blad 6 van 20

7 jaren gezongen bij het UOK o.l.v. Thijs Kramer, maar dat was maar kort, omdat de tweede tenoren uit elkaar vielen en het niet meer gezellig werd. Voor mijn werk zat ik veel in het buitenland als lid van het bestuur van een internationale management consultancy vereniging, waardoor ik veel congressen en symposia bijwoonde. Altijd keek ik naar het operaprogramma, waar ik dan ook zat, Zagreb, Wenen, Milaan. Het is duidelijk, dat je het UOK naar een hoger niveau wilt brengen. Zie je financieel geen problemen door je nieuwe aanpak in deze tijd van bezuinigingen? Ik ben ervan overtuigd, dat als een koor goede dingen doet, er geld moet en kan komen. Er is veel veranderd in jaar. De mensen willen iets spectaculairs bij een opera-uitvoering, waardoor men nieuwsgierig wordt. Ook de subsidiegevers verwachten vernieuwing. Tegelijkertijd is het een uitdaging om beter in te spelen op wat men als publiek verwacht, maar ook wat we zelf als koor verwachten. Ruud Bos vertelde me, dat er meer geld is binnengekomen bij de uitvoering van Cavalleria Rusticana toen er een stripverhaal werd geprojecteerd op een groot scherm. Mijn idee om een concertante uitvoering op te vrolijken met springen op het toneel en meer van die dingen, heb ik al snel laten varen. Je moet het niet in het koor zelf zoeken, maar in de visuele aankleding. Misschien is het nog leuk om te vertellen, dat we na ons laatste optreden in de Geertekerk met Francis erbij zijn benaderd door de voorzitter van Kies Kultuur Leidsche Rijn, die ook aanwezig was. Zij vond deze formule zo verrassend en visueel aantrekkelijk, dat we zijn uitgenodigd in mei 2013 voor een optreden aldaar, uiteraard met Francis. Alles wordt betaald en zij zorgen voor bezoekers. Zo werkt het aan twee kanten, dat is eigenlijk waar we naar toe willen. Er zijn dus eigenlijk drie nieuwe vormen, die we willen uitbouwen: de visuele vormgeving van de concertante uitvoeringen, het spelend zingen en een solist die zorgt voor een leuk middagje uit. Stel, dat de vernieuwingen niet aanslaan bij de koorleden. Hoe ga je om met die tegenslag? Tja, dan moeten we uiteraard stoppen met bv. Het project spelend zingen. Het gaat erom, dat we koorleden moeten zien te behouden en juist degenen, die meer dynamiek willen, goede kansen bieden. Ik ben daar zelf natuurlijk een voorbeeld van. Het bij elkaar brengen van koor en ensemble-zingen is een erg leuke combinatie. Waar wil je met het koor op langere termijn naar toe? Het wordt steeds lastiger mensen een heel jaar te binden en er zijn steeds meer mensen binnen koren, die projectmatig willen zingen. Die willen we ook proberen te binden; denk aan de mannen uit het Zoetermeers Koor, die via Steven zijn binnengekomen. Vanaf september kunnen de mensen mee repeteren, die niet bekend zijn met I Lombardi en vanaf januari, diegenen die al bekend zijn met dit werk. Zo kunnen we toch met een groot koor van 90 tot 100 mensen een concertante uitvoering geven. Eigenlijk vind ik dat we uiteindelijk terug moeten naar het samen zingen in straten en op pleinen. Dan bereiken we een breed publiek dat vaak niet naar opera toegaat. Emelie merkte daarbij op, dat ons optreden van 2 september jl. in Utrecht tijdens het Uitfeest daar een mooi voorbeeld van was. 10 oktober 2012 Notenkraker blad 7 van 20

8 Is er nog iets speciaals, dat je kwijt wilt en dat nog niet aan bod is gekomen tijdens dit gesprek? Ik wil nog wel iets kwijt over de sfeer en saamhorigheid binnen het koor. Het zou fijn zijn als mensen elkaar binnen hun stemgroep meer helpen bij bv. het lezen van de partituur en het instuderen van stukken. Goede en minder goede zangers zouden bij elkaar gezet moeten worden. Je zou je als goede zanger verantwoordelijk moeten voelen om anderen te helpen. Iets dat bv. Jos van Straaten vroeger veel deed met repetities bij haar thuis. Ook Ria Bouws is daar sterk in. Natuurlijk hoort hier ook de opvang van nieuwe mensen bij. Daar wil ik mee besluiten. Bedankt voor het gesprek. Marijke Linnebank en Emelie Hutter De stemcoördinatoren (wie een waarom) Aan het begin van dit seizoen willen we ons graag presenteren, wij zijn de stemcoördinatoren: Lucie Blaauw (1e alt) Myra Rijnsaard (2 e alt) Heleen Hutink (1e sopraan) Joke de Jongh (2e sopraan) Harry Sipkes (2e tenor) Adrie Straates (1e bas) 10 oktober 2012 Notenkraker blad 8 van 20

9 Het bestuur heeft ons uitgedaagd een steentje bij te dragen aan de ambitieuze plannen voor het nieuwe jaar. Dat gaan wij doen! Wij willen er voor zorgen dat de stem van de leden gehoord wordt in het bestuur. Daarnaast houden we lief, leed en aanwezigheid van de partijgenoten in de gaten, zodat niemand om welke reden dan ook ongemerkt uit de stemboot valt. We kunnen dit doen omdat we elk deel uitmaken van een stemgroep. Wij zullen jullie bevragen en ons graag laten aanspreken! We houden de presentielijst in de gaten en zijn alert bij onraad. We hebben met het bestuur afgesproken dat we regelmatig bij hun vergadering aanwezig zijn en we hebben bedongen dat ze zich wat aantrekken van onze feedback. Wij denken dat we daarmee een bijdrage kunnen leveren aan koorleden die zich kunnen herkennen in de koers van het koor en zich omringd weten met betrokken stemgroepleden. Harry Sipkes Reactie evaluatie Notenkraker De 30 koorleden die de Notenkraker hebben geëvalueerd worden vriendelijk bedankt. Of de andere koorleden de krant niet lezen is de vraag. De meesten waren positief over de inhoud. Slechts een enkeling vond hem saai. En er zaten bruikbare tips bij zoals: -Een mail sturen als de nieuwe Notenkraker is verschenen op de website, voor leden die de aankondiging van de voorzitter missen voor de pauze of die avond niet aanwezig zijn. -Verdere info over de I Lombardi geven, zoals de solisten. Redactie: Deze komen aan bod in de krant van december. -Introductie nieuwe leden. -Persoonlijke verhalen van nieuwe leden of van leden die dat leuk vinden. Redactie: In het vervolg zullen we deze verhalen plaatsen, mogelijk in de vorm van een interview. Aanmelden kan. -Persoonlijke ervaringen van andere zanggebeurtenissen van de koorleden zelf. Redactie: Wij houden ons van harte aanbevolen, plaatsing verzekerd! Wel is duidelijk dat het zitten achter het scherm vermoeiend is voor sommigen, waardoor ze er niet toe komen de Notenkraker te lezen. Wij vinden dit spijtig en denken dat de digitale krant in gedeelten lezen een oplossing is. Degenen met een printer kunnen hem (in zwart-wit of in kleur) afdrukken en als vanouds met het blad op schoot lezen. Wie nog meer goede ideeën heeft is van harte welkom bij Emelie, Marja, Marijke, Ruud 10 oktober 2012 Notenkraker blad 9 van 20

10 Optreden Uitfeest Utrecht Van het Stadhuisplein tot op de Neude werd zondag 2 september jl. een lange rode loper voor de Utrechtse Cultuur als opening van het nieuwe seizoen uitgerold. En wij hebben via die loper ook de gelegenheid gekregen van ons te laten horen. En hoe! Op een groot podium op het Stadhuisplein was er van tot uur een aaneenschakeling van optredens op het gebied van dans, muziek en theater en wij zorgden voor een feestelijke afsluiting. Voor de piano moesten we zelf zorgen en Johan v.d. Vijzel had daar een prima oplossing voor bedacht. Geen extra kosten voor pianohuur in tijden van kostenbesparingen. Gewoon, zijn eigen piano inbrengen, die vervoerd werd door een bus van v.d. Vijzel Aannemers met Johan achter het stuur! Creatief en inventief zijn is ook al een verdienste van dit bestuur, dat is overduidelijk. Hilde had de organisatie verzocht om niet gelijktijdig te moeten optreden met andere muzikale happenings. Daar werd gelukkig gehoor aan gegeven; gevolg was wel dat we een tijd op het podium hebben staan wachten terwijl we al in de startblokken stonden met onze vrolijke sjaals in alle kleuren van de regenboog. Ja, ook de mannen dit keer en dat stond erg leuk en ongedwongen. We hadden een repertoire met o.a. stukken uit I Lombardi en twee meezingers, Vedi le Fosche en Va Pensiero. De pr-commissie had een erg leuke flyer ontworpen, die aan het publiek werd uitgedeeld door een aantal koorleden, dat zich onder het publiek begaf en waarop de tekst van deze twee nummers stond gedrukt. En het meezingen is aardig gelukt. Dit is nu echt de opera van 10 oktober 2012 Notenkraker blad 10 van 20

11 de straat en het plein, zoals opera oorspronkelijk is bedoeld. Met de leus: U! Opera en een geweldige striptekening van een operadiva in Kuifje-stijl probeerden we mensen enthousiast te krijgen voor de uitvoering van I Lombardi op 14 april 2013 in Vredenburg. Ook werd aangekondigd, dat mensen gewoon eens een repetitie konden bijwonen. Het was een mooie combinatie, die het erg goed deed: wij in onze kleurrijke outfit en Steven met een bos rode rozen na afloop, aangeboden door de organisatie. Voor diegenen, die niet konden meezingen, een tip: op onze website staan leuke foto s van die middag. Na afloop zijn er nog wat mensen blijven plakken voor een drankje en een hapje in een van de vele standjes en misschien zijn er ook mensen geweest, die zijn aangeschoven aan de lange tafel, die de catwalk verving voor een echt diner-dansant. Wat mij betreft is dit voor herhaling vatbaar, ongedwongen en feestelijk meedoen aan de opening van het nieuwe culturele seizoen en nu maar hopen op weer een uitnodiging volgend jaar. Emelie Hutter 10 oktober 2012 Notenkraker blad 11 van 20

12 De Kick-off ofwel de Aftrap van ons nieuwe seizoen op 5 september Nieuwsgierig daalden we de trap af in onze school, op weg naar het buffet dat om uur klaar zou staan. Nadat we hartelijk door de gastvrouwen verwelkomd waren met een lekker drankje, zagen we op de tafels achter in de zaal enorme schalen staan vol heerlijke Italiaanse gerechten. Trots stond de kok achter zijn grote schalen vol goedgevulde lasagne in twee kleuren en verrukkelijke salades die ons, uitgehongerde gasten, lokten tot behoedzaam opscheppen omdat we van alles wilden proeven. Alles smaakte verrukkelijk en in gezellige groepjes zaten we ontspannen te kletsen in een heel persoonlijke sfeer. Met volle magen stortten we ons daarna, samen met de anderen die later kwamen, op de workshop waarin Tania van Raai op onnavolgbare wijze ons weer meetrok in de kunst van het zingen. Met verve demonstreerde zij hoe het middenrif als een pannenkoek op een inademing neerdaalde en bij uitademing weer omhoog rees. In komische maar duidelijke voordracht demonstreerde zij hoe de lucht van de omhoog komende pannenkoek vanzelf naar de gesloten stembanden ging en daarna door het achterhoofd naar voren. En met losse lippen, de tong tegen de ondertanden zong de stem dan door je hoofd en je lichaam. Alles deed ze op een onnavolgbare manier voor, ook hoe het niet moest, een ware docente die haar eigen lichaam als voorbeeld gebruikte. Tania, we hopen je nog lang te houden. In de pauze daarna traden Willy Mooy, Fons Roels, Paul Daame en Johan van de Vijzel moedig op als solisten en zongen enkele bekende stukken, in het geheim ingestudeerd met Erik Noya. Heel leuk om naar te luisteren en ze hebben het prima gedaan. Daarna kwam Steven met zijn workshop voor het hele koor, waar ik helaas niet meer bij was, maar die ook heel inspirerend schijnt te zijn geweest. Door zijn onaflatende inspanningen trekt hij het koor naar een hoger niveau, waarbij zuiverheid van toon, het uitspreken van tekst, goede samenzang met elkaar en het letten op verdere aanwijzingen flink geoefend worden. Een hele geslaagde en gezellige avond dus en van harte vatbaar voor een vervolg. Een avond waarin we door het buffet weer nader tot elkaar kwamen en waarin we veel hebben geleerd op een leuke manier. Kortom, een prima initiatief. Marja van Embden Opera in de kerk Zondagmiddag, 9 september 2012: Operamuziek in de eeuwenoude Torenpleinkerk te Vleuten! Ensemble OperaUtrecht bracht hier een ingekorte versie van Mozarts opera Die Zauberflöte. In de hoge kerkruimte kreeg de mooie zang een extra fraaie klank, waardoor het publiek echt verrast werd. Voeg daarbij het levendige toneelspel en de daarbij passende costuums en je kunt begrijpen dat men volop genoot. Naast o.a. de deftig geklede dochters van de Koningin van de Nacht en de stoer uitziende Prins, 10 oktober 2012 Notenkraker blad 12 van 20

13 waren Papageno en Papagena fantasievol uitgedost; hij compleet met hoedje, fluit, kooitje en vogeltjes en zij als lieflijk natuurmeisje. Doordat de zeer eerbiedwaardige Hogepriester Zarastro zijn gezongen optreden steeds afwisselde met een uitleg van nog komende gebeurtenissen, konden we het sprookje heel goed volgen. Heel mooie pianobegeleiding maakte het geheel compleet. Aan het eind klonk er dan ook een lang en welverdiend applaus. OperaUtrecht heeft ons deze middag een bijzonder luister- en kijkfeest bezorgd en in het a.s. seizoen kan men op diverse locaties nog vaak van hun enthousiaste optreden gaan genieten. Een aanrader! Fem de Voogdt Opera-ervaringen Afgelopen seizoen zagen we in de Utrechtse Schouwburg de prachtige opera van Gaetano Donizetti ( ), op tekst van Salvatore Cammarano: Lucia di Lammermoor ten tonele gebracht door de Nationale Reisopera. In de eerste decennia van de 19 e eeuw was liefde het hoogste goed in de Italiaanse opera s, met al haar schaduwzijden als achterdocht, list, geweld en bedrog. Donizetti zette in zijn eerste opera s zoals Anna Boleyn, Lucrezia Borgia, Mary Stuart, Parisina, diep tragische vrouwen neer. Zo ook Lucia Ashton, de tragische bruid van Lammermoor, die wordt geconfronteerd met een verboden liefde en een bloedvete. Om familiepolitieke redenen is zij door haar broer Enrico tot een huwelijk met Arturo gedwongen, maar ze is verliefd op Edgardo, een gezworen vijand van Enrico. Aan waanzin ten prooi steekt ze in de huwelijksnacht haar bruidegom neer. Met bloed besmeurd verschijnt ze te midden van haar bruiloftsgasten, het moordwapen nog in haar hand. Daar zinkt ze levenloos ineen. Wanneer Edgardo dit drama verneemt, berooft ook hij zich van het leven. Donizetti doorspekt de opera met verslavend hartstochtelijke melodieën en legt de nadruk op vocale schoonheid: het belcanto. Deze emotionele en tragische virtuositeit laat de tijd even stil staan. Met haar doorleefde zangkunst zet Petya Ivanova het ongeluk van deze jonge vrouw prachtig neer. 10 oktober 2012 Notenkraker blad 13 van 20

14 Ook de andere zangers, zoals Roland Wood als Lord Enrico, Peter Auty als Sir Edgardo en André Post als Lord Arturo, laten de tragedie intens tot leven komen. Schitterend gespeeld en gezongen. Het eenvoudige decor: een hoge muur met een trap als kasteel van Enrico, een doek in het midden als een beek en als scheiding van tafereel, doet niets af aan de diepe impact van deze mooie opera. Een schilderij van de wanhopige Lucia de Lammermoor, door mijzelf gemaakt in acryl op doek. Marja van Embden A-viool, toonhoogte vroeger en nu Jan van Doorn vond een interessant stukje in Het Parool over de toonhoogte van de A. Omdat het stukje midden in een artikel begint, is een korte toelichting misschien niet overbodig. Onze A die bijna in het midden van de notenbalk staat bij de vioolsleutel heeft een frequentie van ongeveer 440 Hz. Dat wil zeggen, dat de snaar en daardoor de deeltjes in de lucht, die het geluid doorgeven naar het oor, 440 keren per seconde heen en weer bewegen. Op een stemvork staat dat getal ook vermeld. In de praktijk blijkt echter, dat de A (hieronder de stemtoon genoemd) zelden precies deze frequentie, en dus deze toonhoogte heeft. Bovendien is de stemming van de A in de loop van de eeuwen sterk veranderd. Er bestaat een tendens om deze toon steeds hoger te laten klinken. Voor een violist of een pianostemmer is dat een koud kunstje. Hij spant de snaar wat strakker. Maar voor zangers kan dat problemen geven. Toch ging de stemtoon weer omhoog, waaraan de piano-industrie niet onschuldig was. De standaard van 435 Hz werd losgelaten en men kwam tot 439 Hz. Bij radiouitzendingen van internationale aard bleken de verschillen nog groter: de stemtoon varieerde zelfs tussen 430 Hz en 460 Hz. Nederland stond genoteerd voor 439,9 Hz - dus bijna 440. Zelfs is het gebleken, dat tijdens een uitzending de stemtoon een speling 10 oktober 2012 Notenkraker blad 14 van 20

15 had van 442 tot 435 Hz. Ten slotte stelde men in Londen tijdens een internationale conferentie in 1939 de radiostemtoon vast op 440 Hz voor de A in de vioolsleutel. Dat al deze varianten niet bevorderlijk zijn voor een goede uitvoering van de muziek, zal wel duidelijk zijn. Evenmin is het juist om voortdurend voedsel te geven aan het verlangen van de bespelers van strijkinstrumenten om de normale stemtoon hoger te nemen. Strijkinstrumenten krijgen -naar men zegt- meer glans, hetgeen kan worden toegegeven. Maar zij verliezen ook, zoals reeds is opgemerkt, aan warmte. Bovendien zijn vocale artiesten, alsmede ook koren, danig in een impasse geraakt. In Bachs tijd stond de A over het algemeen veel lager dan tegenwoordig en bij de dood van Beethoven had de stemtoon 423 Hz. Als men doorgaat de diapason normale te verhogen (en die verschilt bijna bij ieder orkest, zij het dan weinig), dan komen de vocalisten in grote moeilijkheden. Het is waarlijk voor een koor geen sinecure om doorlopend ongeveer een halve toon hoger te moeten zingen, dan eigenlijk is voorgeschreven. Jan van Doorn Bron: Het Parool Naschrift van Ruud Worm Het is misschien nog erger dan uit het stukje hierboven zou blijken. Muziekinstrumenten als violen zijn de laatste eeuwen nauwelijks veranderd. Het menselijke instrument daarentegen is veel meer veranderd. Mensen zijn tegenwoordig een stuk groter dan in de tijden van Bach en Beethoven. En zoals u weet van de contrabas betekent een groter instrument een lagere toon. Die ontwikkeling gaat dus precies de andere kant op. Crowdfunding Op de volgende bladzijden volgt een interessant artikel over crowdfunding, een moderne manier van financieren. 10 oktober 2012 Notenkraker blad 15 van 20

16 10 oktober 2012 Notenkraker blad 16 van 20

17 10 oktober 2012 Notenkraker blad 17 van 20

18 Uitgaanstips Verzameld door Marja van Embden Enkele muzikale uitstapjes uitgelicht In de Wolff City bioscoop aan de Voorstraat te Utrecht worden er weer enkele mooie opnames van opera s en balletten getoond, verfilmd in het Royal Opera House te Londen. Oktober Swan Lake, live ballet, echt de moeite waard. November Les Troyens, opgenomen opera. December The Nutcracker, live ballet. Verdere informatie: De Nederlandse Opera (DNO) in Amsterdam geeft weer iedere dinsdag van uur gratis lunchconcerten in het Muziektheater (Stopera, Amstel 3). Aansluitend kunt u op 9 oktober, 6 november, 4 december, 12 februari, 16 april en 7 mei 2013 gratis rondleidingen achter de schermen krijgen. Hoe worden decors zo snel gewisseld? Waar blijven de kostuums na afloop van een productie? Hoe ziet de dag van een danser er uit? Hoe wordt een pruik gemaakt? Op al deze en nog veel meer vragen krijgt u een antwoord uit de eerste hand. Verder voert DNO weer geweldige voorstellingen uit: In september was er Der Schatzgräber Frans Schreker ( ) In oktober Written on skin George Benjamin (1960) met o.a. de Amerikaanse countertenor Bejun Mehta Zondag 7 oktober Ringetje (Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner bewerkt voor kinderen) Wat zou jij doen als je in een betoverd bos terecht kwam? In november Das Rheingold Richard Wagner De eerste opera uit de Ring des Nibelungen onder de muzikale leiding van Hartmut Haenchen. Voor verder informatie en kaarten: Tel De Nationale Reisopera voert haar laatste opera, Götterdämmerung van Richard Wagner, uit in het Wilminktheater te Enschede. Data die nog relevant zijn: zaterdag 13 oktober en dinsdag 16 oktober om uur met een inleiding 1 uur voor elke voorstelling. Help de Nationale Reisopera die wegens de stop van subsidie moet ophouden te bestaan en in een andere vorm gaat samenwerken met andere operaprojecten. Wordt vrienden voor 20 per jaar! info@reisopera.nl Tel oktober 2012 Notenkraker blad 18 van 20

19 OperaUtrecht Zondag 28 oktober uur Locatie: Concert Vrienden van OperaUtrecht Fons Roels, Puttershof 6, Vleuten Dit is een concert alleen voor Vrienden van de Stichting OperaUtrecht. Het is kosteloos. We brengen een aantal mooie en leuke opera aria s, duetten en ensembles die we heel graag willen zingen in een huiselijke sfeer. Daarnaast is er een drankje en een hapje. Zondag 11 november uur Koffieconcert Die Zauberflöte UCK, Domplein 4, Utrecht Hoogtepunten uit Die Zauberflöte van Wolfgang Amadeus Mozart. Zijn mooiste opera, gecomponeerd tegen het einde van zijn leven. Toegang 7,50 p.p.; voor Vrienden van OperaUtrecht 6,- p.p. Zondag 25 november uur Middagconcert Il Trovatore Pianola Museum, Westerstraat 106, Amsterdam Hoogtepunten uit Il Trovatore van Giuseppe Verdi. Dit is het geselecteerde programma dat ook wordt uitgevoerd in het project Spelend zingen van het UOK voor het komende jaar. Er is echter nog geen koor bij en het wordt alleen uitgevoerd door de zes solisten van OperaUtrecht. Het Pianolamuseum is een heel bijzondere locatie in het hartje van de Jordaan in Amsterdam. Toegang 15 p.p. Verdere informatie op: Opera in de Utrechtse Stadsschouwburg Donderdag 6 december uur: Manon, Massenet - Opera Zuid Informatie en verkoop: tel of via Opera in de bioscoop Voor voorstellingen in de bioscopen vanuit de Metropolitain Opera in de reeks Pathé Opera of Opera Encore verwijzen wij u naar: en 10 oktober 2012 Notenkraker blad 19 van 20

20 Opera per Tutti! Opera zoals u het nog nooit beleefd heeft De mooiste aria s uit bekende en minder bekende opera s. Voor u! Voor de liefhebber. Laat u verrassen door de kwaliteit, de ambiance, de lichtvoetige anekdotes en toelichting tussendoor. Data najaar 2012: Amsterdam, Vondelkerk: do 20 september, do 18 oktober, do 22 november en do 20 december. Aanvang uur. Kassa open uur. Vondelstraat 120d, 1054 GS Amsterdam. Amsterdam, Buiksloterkerk: wo 31 oktober en wo 28 november. Aanvang uur. Kassa open uur. Buiksloterpad 10, 1034 VZ Amsterdam Noord (gratis parkeren). Utrecht, Geertekerk: do 1 november. Aanvang uur. Kassa en zaal open uur. Geertekerkhof 23, 3511 XC Utrecht. Entreeprijzen Opera per Tutti op alle locaties: Normaal 20,00 65+, vriend van Opera per Tutti 17,50 Stadspas Amsterdam/U-pas 12,00 Kinderen/scholieren tot 18 jaar, CJP, studenten 10,00 Dinerarrangement Vondelkerk Amsterdam *+10% korting bij Vertigo 20,00* Nadere inlichtingen: En voor de thuisblijvers Opera op BravaNL vr 12 oktober 20:30 uur Die Zauberflöte, Mozart zo 14 oktober 20:30 uur Il Trittico, Puccini ma 15 oktober 20:30 uur Die Zauberflöte, Mozart wo 17 oktober 14:08 uur Oberto, Verdi vr 19 oktober 20:30 uur Il Trovatore, Verdi za 20 oktober 12:00 uur Pia de Tolomei, Donizetti za 20 oktober 16:08 uur Messa da Requiem, Verdi za 20 oktober 18:01 uur La Pietra del Paragone, Rossini zo 21 oktober 20:21 uur Così fan tutte, Mozart Zie verder voor het programma: 10 oktober 2012 Notenkraker blad 20 van 20