Uitgangspunten huidige compensatiemethodiek

Transcriptie

1 2007. Nr. : Dnst. : CS Compensatie ontwikkeling salarislasten. Leiden, 8 mei Bij raadsbesluit ( ) van 23 maart 2004 heeft de Raad de methodiek van loon- en prijscompensatie in de begroting vastgesteld. Deze methodiek is nu drie jaar toegepast in de begrotingen voor 2005 t/m De ontwikkeling van de salarislasten en de daarvoor geboden compensatie geeft aanleiding tot bijstelling van de methodiek. Er bestaat geen methodiek die recht doet aan compensatie van iedere prijsmutatie. Daarvoor is het goederen- en dienstenpakket te divers. Werkelijke prijsmutaties wijken vaak af van de geraamde ontwikkelingen. Een methodiek met of zonder nacalculatie blijft een benadering van de werkelijkheid. Dit is nog steeds reden om het vooral simpel te houden. Wel moet gewaarborgd zijn dat ontwikkelingen van de uitgaven en de inkomsten op langere termijn redelijk in de pas lopen, zonodig met extra maatregelen. Het is zaak om een eenmaal gekozen lijn consequent te volgen. Ad hoc afwijken of alleen aandacht schenken aan b.v. de salarisontwikkelingen zonder de compensatie daarbij te betrekken, kan leiden tot misrekeningen. Veronderstellingen die voor de inkomsten van de begroting en meer-jarenraming gelden moeten ook van toepassing zijn op de uitgaven. We zijn in staat om de geboden compensatie voor loon- en prijsstijgingen in de algemene uitkering en belastingen te kwantificeren en tot die bedragen compensatie te bieden (o.m. begroting 2007). Ten aanzien van de salarisontwikkeling is aanpassing van de compensatiemethodiek aan de orde. Er is momenteel sprake van ontoereikende compensatie van de loonontwikkeling waardoor problemen in de budgetten ontstaan. Bij de inventarisatie van de autonome ontwikkelingen als onderdeel van de begrotingsvoorbereiding 2007 is voorgesteld om 1% van de totale loonsom (ca ) bovenop de looncompensatie van 1,25% als uitzetting in de begroting 2007 op te nemen om de ondercompensatie op te vangen. Uw college besloot deze uitzetting vooralsnog niet te honoreren in afwachting van evaluatie van de compensatiemethodiek en op die basis met voorstellen te komen. In deze notitie wordt op de volgende punten ingegaan: - uitgangspunten huidige compensatiemethodiek; - salarisontwikkeling en compensatie in de algemene uitkering; - consequenties van de huidige compensatiemethodiek; - voorstellen voor aanpassing van de huidige methodiek. Uitgangspunten huidige compensatiemethodiek De uitgangspunten van de huidige compensatiemethodiek zijn: 1. De compensatiemethodiek is transparant, verifieerbaar en eenvoudig. 2. De methodiek spoort met de uitgangspunten van integraal management, n.l. flexibele inzet van budget gericht op realiseren van de afgesproken output. Indexeren van budgetten in plaats van kostencategorieën ligt dan meer voor de hand. In de werkbegroting moet er duidelijkheid zijn welke middelen (personeel, derden, etc.) binnen de budgetkaders van de concernbegroting worden ingezet. Zonodig is verschuiving van budget voor loon- en prijscompensatie naar andere producten toegestaan. Het begrotingsproces wordt hiermee meer outputgericht. 3. Compensatie wordt afgeleid van wat de gemeente aan loon- en prijscompensatie ontvangt in de algemene uitkering en aan trendmatige verhogingen van belastingen. M.a.w. er wordt gecompenseerd tot het bedrag dat aan compensatie wordt ontvangen. 4. Toepassing van de netto-compensatiemethodiek. Het budgettair beslag op de algemene middelen wordt berekend waarvoor compensatie wordt geboden. De lastenontwikkeling van de budgettair neutrale activiteiten wordt afgeleid van de ontwikkeling van de inkomsten (b.v. doeluitkeringen) of andersom (marktgerelateerde kosten die worden opgevangen via tariefaanpassingen).

2 5. Geen compenserende maatregelen achteraf bij afwijkende werkelijke cijfers. Indien cijfers onverhoopt hoger uitvallen zullen interne maatregelen budgetoverschrijding moeten voorkomen. Omgekeerd ontstaat een voordeel voor het organisatieonderdeel dat naar eigen inzicht kan worden ingezet. 6. Voor salarissen wordt gelet op de complexiteit van CAO s (niet meer aan kalenderjaar gerelateerd) de prijsmutatie overheidsconsumptie, beloning werknemers, toegepast van het CPB. Dit percentage is terug te vinden in het Centraal Economisch Plan (CEP) en Macro Economische Verkenningen (MEV). Deze percentages geven de ontwikkeling van de salarissen weer over het hele kalenderjaar en sluiten daardoor goed aan bij de begrotingsystematiek. 7. De prijsmutatie voor salarisontwikkeling is exclusief incidentele ontwikkelingen als periodieken en bevorderingen. Diensten wijzen hiervoor zelf dekking aan. 8. Ontsnappingsclausule. Zowel bij samenstelling van de begroting als bij managementrapportages kunnen extreme afwijkingen als autonome ontwikkeling worden gemeld, die niet met de toegekende compensatie kunnen worden opgevangen (v.b. stijging energiekosten). Voor dit voorstel zijn vooral de punten 3, 4, 5 en 6 van belang. Salarisontwikkeling (ontwikkeling prijsmutatie, beloning werknemers) In onderstaande tabel zijn de prijsmutaties overheidsconsumptie, beloning werknemers, gegeven volgens het CEP en MEV vanaf 2004 voor de jaren 2005 t/m De gearceerde percentages zijn de percentages die gehanteerd zijn voor looncompensatie in de begrotingen 2005 t/m Op grond van uitgangspunt 5 wordt geen correctie doorgevoerd indien de loonontwikkeling in een latere CEP of MEV anders uitvalt. Zo is in het CEP 2006 aangegeven dat voor salarisontwikkeling ,5% moet worden aangehouden. Het verschil ten opzichte van het CEP 2005 van 1% gaf aanleiding voor te stellen 1% van de loonsom als autonome ontwikkeling in de begroting op te nemen. Zoals al aangegeven is dit niet gehonoreerd. In de MEV van 2007 is de prijsmutatie, beloning werknemers, al weer naar 0% bijgesteld. Prijs overheidsconsumptie, beloning werknemers x 1% CEP 2004 (april 2004) 0, MEV 2005 (september 2004) 0, CEP 2005 (april 2005) 1,50 -/-0,50 - MEV 2006 (september 2005) 1, CEP 2006 (april 2006) 1,60 0,50 1,25 MEV 2007 (september 2006) 2,20 0 2,00 Tabel 1: Ontwikkeling prijsmutatie in CEP en MEV vanaf 2005 Het CEP en de MEV laten volgens de tabel steeds actuelere percentages zien voor een bepaald begrotingsjaar, percentages voor nieuwe jaren worden toegevoegd. Volgens het CPB is pas in 2008 duidelijk wat de werkelijke gemiddelde loonontwikkeling overheids-percentage 2005 is geweest. Wat opvalt is dat er steeds van aanzienlijke fluctuaties sprake is, zowel in de plus als in de min. Uit dit overzicht blijkt dat op grond van de huidige compensatiemethodiek de gemeentelijke salarislasten voor 2005 t/m 2007 in onvoldoende mate zijn gecompenseerd. Op grond van uitgangspunt 5 vindt geen nacalculatie plaats. De reden hiervoor is de ontoereikende compensatie geboden in de algemene uitkering. Algemene uitkering Het uitgavenkader van de rijksbegroting wordt aangepast aan de prijsontwikkeling met de prijsontwikkeling Nationale Bestedingen (pnb) waarmee zowel de loon- als de prijsstijgingen worden afgedekt. Deze prijsontwikkeling is ook opgenomen in het CEP en de MEV. Via de normeringsystematiek werkt het pnb door naar de algemene uitkering. Daar moeten zowel de loonals prijsontwikkelingen mee worden afgedekt. In de pnb is de gemiddelde prijsontwikkeling van de particuliere consumptie, de overheidsconsumptie, de bedrijfsinvesteringen en de overheidsinvesteringen verdisconteerd. De pnb wordt elk jaar op twee tijdstippen vastgeprikt, bij de Voorjaarsnota en in de Miljoenennota.

3 Het percentage pnb in de algemene uitkering wordt in het voorjaar van jaar t definitief vastgesteld. Voorbeeld pnb 2005: - April 2004, CEP 2004 voor 2005, pnb 0,75% - Vaststelling pnb 2005 heeft plaatsgevonden voorjaar 2005 bij CEP 2005: 0,5%. Daarnaast zijn er de accressen die afgeleid worden van de ontwikkelingen van de rijksuitgaven. Daarover zijn afspraken gemaakt tussen rijk en gemeenten dat het gemeentefonds gelijke tred houdt met de netto gecorrigeerde rijksuitgaven. Deze normeringsystematiek of trap op trap af methode geeft aan dat de uitkering aan de gemeenten afhangt van de algemene budgettaire ruimte van het rijk. Is deze ruimte groot dan leidt dit naar verwachting tot hogere uitgaven bij het rijk en daardoor volgens afspraak tot extra voeding van het gemeentefonds. Compensatie voor areaalontwikkeling bij gemeenten is ook verdisconteerd in het accres. Deze extra middelen zijn voor gemeenten vrij aanwendbaar. Consequenties van de huidige methodiek Met de gekozen methodiek volgen wij in zekere mate de nominale compensatie in de Rijksbegroting. Die sluit dus niet naadloos aan op de ontwikkelingen bij de gemeenten. Het is van belang periodiek na te gaan welke ontwikkelingen dit zijn en of dit moet leiden tot aanpassing van de interne compensatiemethodiek. Voorbeelden van andere ontwikkelingen waardoor onvolledige compensatie ontstaat: a. Verschillen in generieke loonstijgingen. De laatste jaren groeit het CAO-loon van de gemeenteambtenaren harder dan van de rijksambtenaren. De geboden compensatie in de algemene uitkering wordt afgeleid van de gemiddelde ontwikkeling van de salarissen van ambtenaren (zie bijlage figuur 2). b. Verschillen in loon/prijsgevoeligheid. Bij het Rijk is de verhouding tussen loon- en prijsgevoelige uitgaven ongeveer fifty-fifty. Afhankelijk van de eigen keuzes zal deze verhouding bij individuele gemeenten anders uitvallen. De vraag hierbij is in hoeverre gemeenten de was de deur hebben uitgedaan. c. Verschillen in opbouw van het personeel. Naarmate het personeelsbestand meer vergrijsd is, zijn de gemiddelde loonkosten hoger. De incidentele loonstijging zal dan juist lager kunnen uitvallen omdat het aantal promoties en periodieken dan beperkt is. d. Verschillen in samenstelling goederenpakket. Gemeenten kopen geen defensiemateriaal, het rijk legt geen riolen aan. e. Het kabinet kan besluiten de compensatie voor de departementen te beperken. Een voorbeeld hiervan is het Hoofdlijnenakkoord van het kabinet Balkenende II. De neerslag daarvan is te vinden in de Miljoenennota Onder de titel verantwoorde arbeids-voorwaardenruimte zijn ombuigingen ingeboekt, oplopend van 0,7 miljard euro in 2004 naar 2,0 miljard euro in Deze ombuigingen werken door naar het gemeentefonds in de vorm van lagere accressen. Het nieuwe regeerakkoord kondigt een volgende ombuigingsronde aan. Al deze ontwikkelingen hebben geleid tot een situatie zoals weergegeven in de bijlage (figuur 1). De conclusie is helder: de gemeente wordt door het rijk in toenemende mate onvoldoende compensatie geboden om de loon- en prijsstijging in de begroting op te kunnen vangen. Dit heeft in de eigen compensatiemethodiek ertoe geleid om de compensatie zo veel als mogelijk af te leiden van de geboden extra compensatie in de algemene uitkering om de financiële problemen niet verder op te laten lopen. Er is niet gekozen voor een systematiek van toereikende compensatie van de salarisontwikkelingen met als resultaat een nieuwe of hogere bezuinigingsoperatie die weer op de diensten terugvalt. Ondercompensatie betekent voor de dienst dus interne maatregelen nemen om de stijgende salarissen op te kunnen vangen. Aanpassing van de compensatiemethodiek Uit tabel 1 blijkt dat de salarisontwikkeling hoger is uitgevallen dan de geboden compensatie. Indien we de methodiek van het pnb volgen (vastzetten % in het voorjaar van jaar t), dan is dit voor 2005 te becijferen op 1,25% ondercompensatie en voor 2006 op 1,0% ondercompensatie. Uit de MEV 2007 blijkt dat rekening moet worden gehouden met eveneens een ondercompensatie voor Een methodiek die beter aansluit op de realiteit is achteraf de CAO-ontwikkeling van gemeenteambtenaren van het afgelopen jaar + werkelijke premieontwikkeling van dat jaar te nemen en dit in de compensatie voor de nieuwe begroting te verwerken.

4 Rendabele en onrendabele loonsom Een belangrijk deel van de salarissom is rendabel. Tegenover een deel van de salarissen staan inkomsten in allerlei vormen, zoals leges, afvalstoffenheffing, cultuur- en sporttarieven. Ook de salarissen die aan kredieten worden toegerekend vallen hieronder (IB, grondzaken, projectmanagementbureau). Deze lastenstijging zou met indexatie van de investeringen moeten worden opgevangen en leidt dan indirect via hogere kapitaallasten tot extra beslag op de algemene middelen. Op basis van de toegekende loon- en prijscompensatie worden de tarieven verhoogd. Indien deze compensatie achteraf wordt bijgesteld zal dit ook moeten leiden tot extra bijstelling van de tarieven. Een deel van de door te voeren correctie is dus rendabel. De stijging van de onrendabele loonsom betreft een autonome uitzetting. Voorstel Wij stellen voor: 1. De methodiek voor de loon en prijscompensatiemethodiek als volgt te wijzigen: a. Voor loonontwikkeling in de eerst volgende begroting wordt de prijs overheidsconsumptie, beloning werknemers aangehouden, zoals vermeld in het CEP van jaar t voor het jaar t + 1 (ongewijzigd). b. In het voorjaar van jaar t + 1 is de werkelijke CAO en premieontwikkeling te bepalen van jaar t. De afwijking ten opzichte van het vorige CEP wordt gecorrigeerd in de begroting voor jaar t + 2. c. De tarieven voor jaar t + 2 te corrigeren voor de werkelijk CAO-ontwikkeling + premieontwikkeling jaar t conform b. 2. De actualisatie van de compensatiemethodiek te starten met ingang van Dit houdt in dat dan de toegekende compensatie 2006 gecorrigeerd wordt in het voorjaar van 2007 op basis van de werkelijke CAO- en premieontwikkeling De structurele afwijking wordt verdisconteerd in het nieuwe percentage salarisontwikkeling voor De afwijkende salarisontwikkeling voor het lopende jaar (t + 1) komt tot uitdrukking in de rapportage van dat jaar. Er wordt een schatting gemaakt van de afwijkingen in de salarislasten, die straks onderdeel uitmaken van de verantwoording in de jaarrekening. Financiële consequenties van dit voorstel Uitgaande van 1% van de onrendabele loonsom voor correctie van de looncompensatie 2006, nader te berekenen in het voorjaar 2007, is de extra structurele uitzetting voor 2008 te berekenen op Tegenover deze uitzettingen staat geen nacompensatie van het rijk, zoals in deze nota aangegeven. Honorering houdt in dat hiermee van het principe doorsluizen van de compensatiemiddelen tot maximaal het bedrag dat wij van het rijk en eigen belastingheffing ontvangen wordt afgestapt. Wij stellen uw Raad voor het hierna in ontwerp afgedrukte besluit te nemen. Burgemeester en Wethouders van Leiden, de Secretaris, de Burgemeester, P.I.M. v.d. WIJNGAART. H.J.J. LENFERINK. De Raad van de gemeente Leiden; Gezien het voorstel van Burgemeester en Wethouders (nummer van 2007), mede gezien het advies van de commissie; BESLUIT: 1. voor de compensatie van de ontwikkeling van de salarislasten met ingang van de begroting 2008

5 te werken met een systeem van nacompensatie, aanvullend op de huidige methodiek; en te bepalen dat deze systematiek van tijdelijke aard is. 2. systeem van nacompensatie: indien de CAO- en premieontwikkeling in een bepaald jaar anders uitvalt dan de compensatie die voor dat jaar is geboden dan wordt dit gecorrigeerd in de nieuwe begroting (v.b. afwijking 2006 wordt gecorrigeerd in salarismutatie voor 2008); 3. deze correctie ook door te voeren in de tarieven op de wijze, zoals onder 2 vermeld. Gedaan ter openbare vergadering van 19 juni 2007 / 10 juli 2007 de Griffier, de Voorzitter, Dit voorstel is op 11 juli 2007 gewijzigd vastgesteld.

6 B&W-nr.: d.d Onderwerp Compensatie ontwikkeling salarislasten BESLUITEN BDeehoudens advies van de commissie Z De Raad voor te stellen: 1. voor de compensatie van de ontwikkeling van de salarislasten met ingang van de begroting 2008 te werken met een systeem van nacompensatie, aanvullend op de huidige methodiek; 2. systeem van nacompensatie: indien de CAO- en premieontwikkeling in een bepaald jaar anders uitvalt dan de compensatie die voor dat jaar is geboden dan wordt dit gecorrigeerd in de nieuwe begroting (v.b. afwijking 2006 wordt gecorrigeerd in salarismutatie voor 2008); 3. deze correctie ook door te voeren in de tarieven op de wijze, zoals onder 2 vermeld. Samenvatting In de gemeentebegroting wordt een systematiek gehanteerd voor compensatie van de stijgende lonen en prijzen. Deze systematiek is afgeleid van de compensatie die de gemeente via het gemeentefonds ontvangt en de compensatie die wordt gevonden in de bijstelling van de belastingtarieven. Deze compensatie is ontoereikend waardoor de diensten in de problemen geraken. Voorgesteld wordt de systematiek zodanig aan te passen dat de diensten in voldoende compensatie wordt geboden voor de stijgende salarislasten als gevolg van CAO- en premieontwikkelingen.

7 BW070483