ONDERZOEKSOPZET ACTIEF TRANSPORT

Transcriptie

1 HANZEHOGESCHOOL INSTITUUT VOOR SPORTSTUDIES ONDERZOEKSOPZET ACTIEF TRANSPORT BASISSCHOOLKINDEREN Onderzoek naar actief transport basisschoolkinderen Mark Engelkens (383600) & Thijs Wesselink(392013)

2 Inhoudsopgave 1. Aanleiding Theoretisch kader/achtergronden/literatuurstudie Begrippen ASE-model Intentie/Motivatie Kennis Sociaal-culturele & persoonlijke kenmerken Omgeving Gedrag + Gewoonte Gedragsmodel focussen op het onderzoek Toelichting Model Doelstelling/vraagstelling Doel van het onderzoek Hoofdvraag Deelvragen Methode Onderzoekspopulatie: Onderzoeksdesign Meetinstrumenten Dataverzameling Data analyse Literatuur gebruik Bibliografie

3 1 Aanleiding Een gezonde leefstijl is tegenwoordig een steeds bekender en populairder begrip geworden. Healthy ageing(gezond ouder worden) is de manier om bezig te zijn met de gezondheid. Een belangrijk onderdeel van gezondheid is fysieke activiteit. Het heeft namelijk veel voordelen voor de gezondheid om (veel) te sporten en/of te bewegen. Zelfs een kleine hoeveelheid van fysieke activiteit heeft al enige mate van invloed op de gezondheid. Uit onderzoek van (Janssen & LeBlanc, 2010) is gebleken dat fysieke activiteit een zevenaantal positieve effecten heeft op de gezondheid. Allereerst wordt overgewicht tegengegaan, wat een groter worden probleem is. Daarnaast helpt het tegen een hoge cholesterolwaarde en een (te) hoge bloeddruk. Ook wordt de algehele stofwisseling verbeterd. Een ander voorbeeld is sterk maken en houden van de botten. Als laatste leidt fysieke activiteit in het verkleinen van de kans op depressies en (sport)blessures. Uit ander onderzoek is gebleken dat fysieke activiteit ook een sociale functie heeft; zo kan fysieke activiteit gebruikt worden als (re)- integratie & groepsbinding. (Kruk, 2009) Fysieke inactiviteit aan de andere kant heeft ook grote invloed op de gezondheid. Zo is uit onderzoek gebleken dat de mensen die het minst bewegen ook de grootste kans hebben op gezondheidsziekten zoals; kanker, beroerten, coronaire hartziekten en diabetes. (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2013) Het belang van fysieke activiteit is dus groot en overduidelijk. In Nederland had in % van de bevolking al (ernstig) overgewicht en dat percentage loopt op. Uit onderzoek is gebleken dat 14% van de jongens en 17% van de meisjes die naar de basisschool gaan te dik zijn. (TNO kwaliteit van leven, 2006) Dit is een zorgelijk probleem. Er zijn manieren om het beweeggedrag van kinderen te stimuleren, vaak zijn dit interventies. Wat een groot verschil maakt in hoeveel een kind beweegt is de manier waarop het kind zich naar school verplaatst. In Nederland gaan kinderen met de fiets naar school maar het overgrote deel gaat met de auto of het openbaar vervoer. (Centraal Bureau voor de Statestiek )Het is alleen de vraag of de manier van (actief) transporteren in relatie staat met de fysieke omgeving/wijkinrichting en hoe groot die relatie dan is. Dit onderzoek zal dan ook onderzoeken of er een relatie bestaat tussen de wijkinrichting en de manier van transporteren naar school toe. Mocht er uit het onderzoek duidelijk naar voren komen dat de invloed van de wijkinrichting erg groot is op de manier van transporteren kan het onderzoek als ondergrond dienen om gemeenten te laten zien dat wijkinrichting ook als stimulans van sporten beweeggedrag kan worden gezien. Het praktische belang hiervan is dat gemeenten met deze informatie op een gerichtere manier bij nieuwe opdrachten de wijk op zo n manier kunnen indelen dat het actief transport zoals fietsen en lopen zo makkelijk mogelijk wordt gemaakt om zo beweeggedrag te stimuleren. 2

4 2 Theoretisch kader/achtergronden/literatuurstudie Om het onderzoek goed richting te kunnen geven, zal er eerst in de bestaande literatuur gekeken moeten worden naar onderdelen die invloed hebben op de manier van transporteren van basisschoolkinderen naar school toe. Er is voor twee verschillende conceptuele modellen gekozen die gecombineerd worden tot 1. Dit combi -model bestaat uit het ASE-model (Vries, 1988) en the theory of planned behavior (Ajzen, 1991) Hieronder staat het model afgebeeld. Eerst worden alle onderdelen en modellen uitgelegd, en daarna zal het worden toegespitst op het onderzoek zelf. Het is nu een te algemeen gedragsmodel. Het zal worden gefocust op de invloeden & variabelen die van invloed zijn op het transportgedrag naar school toe van basisschoolkinderen. (TNO Kwaliteit van Leven, 2010) Figuur 1: Algemeen gedragsmodel 2.1 Begrippen ASE-model Het ASE-model bestaat uit een drietal componenten die gedrag kunnen verklaren. De A staat voor attitude; Hoe staat iemand tegenover het gedrag, hoe ziet hij/zij de voor-en nadelen? De S staat voor sociale invloeden: Hoe staat de omgeving van iemand tegenover het gedrag? Dit kan in allerlei vormen gemerkt worden zoals steun, waargenomen meningen en waargenomen gedrag. (Vries, 1988)De E staat voor eigen effectiviteit: Gelooft iemand er zelf in het gedrag te kunnen vertonen? Dit kunnen vaardigheden of mogelijkheden zijn Intentie/Motivatie De intentie of motivatie is het plan van een persoon om het gedrag uit te voeren. De intentie staat vaak in contact met andere determinanten in het model. 3

5 2.1.3 Kennis De invloed van kennis op het uiteindelijke gedrag is minder als de hierboven beschreven determinanten maar heeft wel invloed op het gedrag. Zo kan een persoon die veel kennis over een bepaald onderwerp weet makkelijker een attitude bepalen Sociaal-culturele & persoonlijke kenmerken Net als de determinant kennis heeft de determinant sociaal-culture & persoonlijke kenmerken minder invloed op het gedrag. Toch kan bijvoorbeeld afkomst van invloed zijn op eigen effectiviteit en/of sociale invloeden. Zo staat alles met elkaar in verbinding Omgeving In het model staat ook de determinant omgeving beschreven. Eigenlijk bestaat de omgeving in dit model uit 4 verschillende onderdelen (TNO Kwaliteit van Leven, 2010): Fysieke omgeving, sociaal-culturele omgeving, economische omgeving & politieke omgeving. Deze omgevingen zijn allemaal van invloed op iemands gedrag Gedrag + Gewoonte Uiteindelijk zullen de verschillende determinanten leiden tot het gedrag dat wordt vertoond, waarbij 1 determinant meer invloed heeft dan de andere. Het gedrag kan uiteindelijk een gewoonte worden als het herhaaldelijk wordt uitgevoerd. Zodra het gedrag een gewoonte is geworden, wordt er minder bij stilgestaan dat het gedrag wordt uitgevoerd; het besturen van een auto is een mooi voorbeeld Gedragsmodel focussen op het onderzoek In dit onderdeel wordt er gekeken naar de hierboven beschreven determinanten die van invloed zijn op iemands gedrag. Hierboven zijn de betekenissen beschreven. Hieronder wordt het ingevulde model afgebeeld, waarbij bij elk onderdeel concrete voorbeelden staan van onderdelen die ermee te maken hebben. Na het onderzoek zal de tabel verder worden ingevuld met de mate van invloeden op het transportgedrag van kinderen. 4

6 2.2 Toelichting Model - Informatie over weersomstandigheden - Bereikbaarheid locatie - Bekend met fietsroutes - File informatie - Lage SES(Sociaal Economische Status) - Persoonlijkheid - Allochtone achtergrond - Slechte gezondheid - Verschil snelheid vervoersmiddel - Afstand is te ver t.o.v fiets - Gezond - Plezierig - Goedkoop - Milieu - nat worden - onveilig t.o.v auto - Snel - comfort - nodig voor werk - nodig voor kinderen wegbrengen - bagage makkelijk t.o.v openbaar vervoer - comfort - milieu - sociaal - goedkoop - gemakkelijk - - Voorbeeldgedrag - Medereiziger - Noodzaak van - Vervoersmiddelkeuze - Traditie vervoersmiddelkeuze - Verwachtingen omgeving keuze vervoermiddel - Snelle fietsroutes - Veel fietspaden - Minder parkeer- Plaatsen - Hindernissen - Drukte op de weg - Fietszones - Makkelijk bereikbaar - Neiging om automatisch vervoersmiddel te kiezen. - Veilige weg (TNO Kwaliteit van Leven, 2010) Figuur 2: Toegespitst gedragsmodel vervoersmiddelkeuze 5

7 3 Doelstelling/vraagstelling 3.1 Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in het actieve transport van basisschool kinderen in twee totaal verschillende wijken. Waarbij er wordt gekeken naar de verschillen van resultaten van het onderzoek en de daarbij verschillende determinanten. Hierbij kan gedacht worden aan de mogelijk De inleiding heeft een aantal zaken naar voren gebracht. Deze zaken en het probleem wat hier ook beschreven is heeft geleid tot de volgende doelstelling: Een valide resultaat die een duidelijk overzicht zal geven op hoe de wijkinrichting van invloed is op het transportgedrag naar school van basisschoolkinderen uit groepen 6,7 &8 uit 2 verschillend ingerichte wijken 3.2 Hoofdvraag Aan de hand van het onderzoek zal er geprobeerd worden de hoofdvraag voor het onderzoek te beantwoorden. Deze vraag luidt als volgt: Is er een relatie tussen infrastructurele wijkinrichting en het actieve transport (e.d. fietsen & lopen) naar school van basisschoolkinderen uit groepen 6,7 & 8 uit kansrijke & kansarme wijken? Deze hoofdvraag kan niet zomaar beantwoord worden, er zal (literatuur)onderzoek moeten plaatsvinden om de deelvragen te kunnen beantwoorden die hieronder staan beschreven. Zodra alle deelvragen goed beantwoord zijn kan de hoofdvraag pas beantwoord worden. 3.3 Deelvragen Om de opgestelde hoofdvraag te beantwoorden zijn er enkele deelvragen geformuleerd. De geformuleerde deelvragen zijn: 1. Waar bestaat de infrastructuur van een wijk uit; de wijkinrichting? 2. Wat wordt in dit onderzoek verstaan onder kansarme & kansrijke wijken? 3. Wat wordt verstaan onder actief transport? 4. Wat is het fietsgedrag naar school toe van basisschoolkinderen uit groepen 6,7 & 8 uit 2 verschillende wijken in Groningen? 5. Wat zijn andere variabelen die invloed hebben op het fietsgedrag van kinderen? 6

8 4 Methode 4.1 Onderzoekspopulatie: Voor het onderzoek worden basisschoolkinderen van groep 6 t/m8 gebruikt van twee verschillende basisscholen uit twee verschillende wijken. Dit zal een wijk betreffen die gezien de SES(Sociaal Economische Status) gemiddeld hoog is en een wijk die bekend staat als een wijk met een lage SES. Deze kinderen zullen voornamelijk binnen een leeftijdscategorie vallen van 9-12jaar. Want zoals in het document van regionaalkompas benoemd wordt is het bekend dat de mensen met een lage over het algemeen minder gezond leven (hart van brabant, 2014). Om deze reden wordt er ook gekeken of dit ook terug te zien is in het beweeg gedrag van kinderen. Zoals Harrold W. Kohl III en Karen E. Hobbs in hun onderzoek benoemen (W. Kohl & E. Hobbs, 1998), spelen er bij kinderen verschillende factoren mee die zorgen voor het bepaalde gedrag van kinderen. Deze factoren zijn onder te verdelen in drie groepen: 1. Fysieke en ontwikkelingsfactoren Geslacht Leeftijd Genetische factoren 2. Omgevingsfactoren Woonomgeving Televisie kijken School Seizoensinvloeden 3. Psychologische en sociale factoren Invloed van de ouders(rolmodel) Sociaal-Economische Status Etniciteit (W. Kohl & E. Hobbs, 1998) 7

9 4.2 Onderzoeksdesign Bij onderzoeksdesign zal gekeken worden naar wat voor soort onderzoek gebruikt zal worden. Dit gaat in eerste instantie om een Kwalitatief of Kwantitatief onderzoek. Bij een kwantitatief onderzoek draait het voornamelijk om: numerieke analyse, objectief, direct meetbaar, vergelijken van groepen, poging tot generaliseren en statistiek. Bij een kwalitatief onderzoek draait het om: non numeriek, gaat uit van subjectieve ervaring, beschrijven & begrijpen & interpreteren, kleine groepen/cases, uitgebreide gegevens en onderzoeker = instrument. (van der Zee, 2012) Daarnaast zijn verschillende vormen van onderzoeksdesigns. Zo zijn er: - Experimentele designs - Cross-sectioneel design - Time series design - Longitudinale designs - Case study Het onderzoek is een kwantitatief onderzoek en er wordt er gebruik gemaakt van het crosssectioneel onderzoeksdesign. In een cross-sectioneel onderzoeksdesign worden de eenheden uit een steekproef gemeten van een populatie op slechts een moment. Tijdens het onderzoek zal er bij de doelgroep een vragenlijst afgenomen worden bij de verschillende klassen. Dit zal plaats vinden op twee verschillende scholen in twee verschillende wijken in Groningen. Vervolgens zullen de resultaten die uit dit deel van het onderzoek gewonnen zijn met elkaar worden vergeleken om hieruit een conclusie te kunnen trekken. 4.3 Meetinstrumenten Voor het onderzoek wordt er gebruikt gemaakt van een vragenlijst. In het document van het onderzoek van Thewissen (Thewissen, ) van de universiteit van Gent is een vragenlijst gebruikt die was gericht op dezelfde doelgroep als die in dit onderzoek benaderd zal worden. Deze zal dan ook voor dit onderzoek gebruikt worden omdat het doel van de vragenlijst voor beide onderzoeken gelijk is en daarom ideaal is om ook hiervoor te gebruiken. 8

10 4.4 Dataverzameling Om tot een goed beeld te komen van de beweegactiviteit van de scholieren van huis naar school zal er op verschillende manieren de informatie verzameld worden. Als eerste zal er aan de hand van een vragenlijst een eerste beeld geschetst worden. Deze zal worden afgegeven aan de betreffende twee scholen Er zal gekeken worden naar de verschillende manieren van transport van de kinderen naar school. Gaan zij te voet, op die fiets of worden zij gebracht met de auto. Daarnaast zal ook gekeken worden naar de verschillen in SES(Sociaal Economische Status) van twee wijken. De ene wijk zal een wijk betreffen waar de SES hoog is en de andere een wijk met een lage SES. Indien er niet een al te goed beeld zal ontstaan aan de hand van de vragenlijst zal er ook de mogelijkheid zijn om te gaan observeren bij de scholen en te gaan kijken hoe het daadwerkelijk zit met het actieve transport naar de scholen. Dit zou in die situatie ook de mogelijkheid bieden om vragen te stellen aan ouders en kinderen waarvoor zij voor de betreffende keuze van transport kiezen. 4.5 Data analyse Wanneer alle data is verzameld, zullen de bevonden resultaten geanalyseerd worden. Om aan de resultaten te komen wordt er een van de verschillende meetniveaus toegepast. De verschillende meetniveaus zijn: - Nominaal - Ordinaal - Interval - Ratio Het type meetniveau dat van toepassing is op dit onderzoek is het type Interval. Bij dit type is er sprake van dat de interval tussen de waarden gelijk zijn. Er gebruik gemaakt wordt van modus, mediaan en gemiddelden; er is geen absoluut nulpunt en de verhoudingen tussen waarden hebben geen betekenis. 9

11 5 Literatuur gebruik De bronnen zijn geraadpleegd via betrouwbare zoekmachines zoals Pubmed en googlescholar. Aangezien er in scripties en andere onderzoeken gebruik gemaakt wordt van modellen en citaten uit andere bronnen, is er in eerste instantie gebruikt gemaakt van de primaire bron. Op deze manier is de betrouwbaarheid van de bron gewaarborgd. In de meeste gevallen zijn de auteurs van deze bronnen vaak professoren die op dit gebied gespecialiseerd zijn. Er kan dus gesproken worden van een uitstekende professional waarvan een bron is gebruikt. Daarnaast is er ook gekeken naar de periode van wanneer bepaalde informatie gepubliceerd is. Om de gebruikte informatie zo recent mogelijk te houden indien het wat oudere document zeer nuttige informatie bevatte. 10

12 6 Bibliografie Ajzen, I. (1991). The Theory Of Planned Behavior. Centraal Bureau voor de Statestiek. (sd). Mobiliteit in Nederland; vervoerswijzen & motieven, regio's. Opgeroepen op Maart 10, 2014, van &D2=0&D3=a&D4=a&D5=0&D6=l&HD= &HDR=T,G4,G5,G1,G2&STB=G3 hart van brabant. (2014, maart 13). hart voor brabant. Opgeroepen op maart 13, 2014, van Nationaalkompas: Janssen & LeBlanc. (2010). Systematic review of the health benefits of physical activity and fitness in school-aged children and youth. International journal of behavioral nutrition and physical activity. Kruk, J. (2009). Physical activity & health. Asian Pacific Journal of cancer prevention. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2013). Wat zijn de mogelijke gezondheidsgevolgen van lichamelijke (in) activiteit. Bilthoven: Nationaal Kompas Volksgezondheid. Thewissen, W. ( ). pdf Universiteit Gent. Opgeroepen op maart 13, 2014, van IB ugent: TNO Kwaliteit van Leven. (2010). Beleidsadvies stimuleren van fietsen naar werk. TNO kwaliteit van leven. (2006). Overgewicht bij kinderen. TNO. van der Zee, F. (2012). Opgeroepen op maart 13, 2014, van Hulp bij onderzoek: Vries, H. d. (1988). Self-efficacy: the third factor besides attitude and subjective norm as a predictor of behavioural intentions. W. Kohl, H., & E. Hobbs, K. (1998). Opgeroepen op maart 13, 2014, van pediatricts aappublications: 11