VISIEGIDS SLO TNA voor Cursisten

Transcriptie

1 VISIEGIDS SLO TNA voor Cursisten 1

2 Inhoud Inleiding: Visie SLO leren en onderwijs Visie SLO Vakdidactiek Visie SLO Competentiegericht onderwijs visie SLO reflectie professionele identiteit en onderzoek

3 Inleiding: TNA SLO wil u graag informeren over de visies die ontwikkeld werden met betrekking tot leren en onderwijs, vakdidactiek, competentiegericht onderwijs en reflectie professionele identiteit en onderzoek. Daartoe werd deze bundel opgesteld. De bundel werd op volgende wijze gestructureerd: 1 visie SLO leren en onderwijs 2 visie SLO vakdidactiek 3 visie SLO competentiegericht onderwijs 4 visie SLO reflectie professionele identiteit en onderzoek 3

4 1 Visie SLO leren en onderwijs Missie en visie De SLO vormt leraren die een optimale leeromgeving kunnen creëren waarin leerlingen actief en constructief kunnen leren. Op die manier kunnen lectoren de ontwikkeling van de totale persoon van de cursist stimuleren op het gebied van kennis van een bepaald domein. Dit gebeurt door het aanleren van cognitieve en metacognitieve strategieën en sociaal-affectieve vaardigheden. Om dit soort leerkracht te worden, geloven wij er als team in dat in de eerste plaats de passie voor het eigen vak én voor het lesgeven van belang zijn. Deze passie, die wij ook als lerarenteam van de SLO delen, willen wij graag doorgeven aan onze cursisten. We zijn sterk gemotiveerd en vanuit ons hart met de essentie van ons beroep bezig. Het is die passie die ons en onze opleiding sterk maakt. Het beroep van leerkracht is nu eenmaal geen rol die je speelt; het is wie je bent. We willen echt zijn in wat we doen, we willen het op onze manier kunnen doen, want wie authentiek met zijn job kan bezig zijn, ervaart een grote werktevredenheid. Naast passie vinden we waarden als authenticiteit, respect, empathie, effectiviteit, en ten slotte maar zeker niet minder belangrijk, humor onontbeerlijk. TNA-SLO, waar lesgeven passie wordt Visie op onderwijs en leren Vanuit de slogan van TNA TNA verzilvert je talent willen wij op een agogisch verantwoorde wijze kwalitatief hoogstaand onderwijs bieden aan toekomstige leraren. Deze moeten de kans krijgen om al hun talenten te ontdekken en verder te ontwikkelen. 4

5 Om dit te realiseren focussen wij op: competentiegericht onderwijs om zo in te spelen op de verwachtingen van de cursist om competenties te verwerven die bruikbaar zijn in de verschillende levensdomeinen de meest efficiënte en flexibele leerweg, daarbij rekening houdend met de reeds verworven kennis van de cursist, de behoeften, het leertempo en mogelijkheden inzake tijd, ritme, ruimte en mobiliteit grote zorg voor traject- en taalbegeleiding: taal-, studie- en ICT-begeleiding zijn geen loze woorden. Het centrum begeleidt cursisten bij het afleggen van hun individuele leerweg, van inschrijving tot certificatie. Het biedt daartoe ook verscheidene trajecten op maat en individuele begeleidingen aan. aangepast en eigentijds agogisch-didactisch handelen een deskundig, vakbekwaam en geëngageerd team van medewerkers, zodat er in het centrum een open en motiverend leerklimaat heerst. Motivatie, permanente professionalisering, ervaring, samenwerking en engagement zijn hierbij prioritair. een interculturele aanpak. Het centrum heeft oog voor de verschillen tussen mensen en houdt hier ook rekening mee in de lespraktijk. Situaties van gelijkheid en ongelijkheid leren cursisten en personeel begrijpen en detecteren. De diversiteit van alle cursisten wordt ook volledig benut via onderlinge interactie. samen werken met andere partners (op lokaal, regionaal en internationaal vlak). Het centrum streeft een hecht netwerk van 5

6 constructieve samenwerkingsverbanden na met organisaties gelinkt aan tewerkstelling, professionalisering en missie van het centrum. Interne en externe kwaliteit met betrekking tot onder meer organisatie, beheer, begeleiding, dienstverlening, cursisten, personeel... De permanente evaluatie en actualisatie van cursussen en actief meewerken aan het evalueren van de bestaande opleidingsstructuren en het aanpassen ervan. zin voor vernieuwing aan de dag te leggen en in te spelen op onderwijsontwikkelingen. grenzen verleggen en aandacht te hebben voor internationale ontwikkelingen. Didactisch principes Deze visie maken we concreet door gebruik te maken van het volgende didactische principes: Van kennismaken met theoretische begrippenkaders naar meer competentiegericht vaardigheidsonderwijs Van vooral praktijk binnen het opleidingsinstituut naar meer opdrachten binnen de context van een reële secundair school Van zuiver contactonderwijs naar gedeeltelijk gecombineerd onderwijs Van studiegebied overschrijdende naar meer studiegebied specifieke leerdoelen Van groepsaanpak naar een meer individuele aanpak Van meer door de opleiding gestuurde naar meer cursist gestuurde leerprocessen en reflecties. 6

7 2 Visie SLO Vakdidactiek Als opleidingsinstituut voor lerarenopleiders streven we naar een volwaardige vakdidactische vorming voor elke cursist, onafgezien van zijn specifieke expertise en achtergrond, door een exemplarische naast een exhaustieve aanpak. De exemplarische visie Voor de exemplarische aanpak is het vakdidactisch model van ELANT (2014) gebaseerd op het vak3dactisch model van Ardui (2011) de leidraad. Figuur 1: vakdidactisch model (Elant-model vakdidactiek, 2014) In deze visie op vakdidactiek leidt de interactie tussen de vier componenten taal, vakkennis, didactiek en praktijk tot vakdidactiek. Een leerkracht beschikt over vakexpertise, over didactische kennis en over praktijkervaring. Taal is in de drie componenten aanwezig. In een kwaliteitsvolle vakdidactiek is een leraar in staat zich talig uit te drukken, zowel wat betreft vakkennis, de beheersing van vaktaal als wat betreft de praktijk. 7

8 De vier componenten van het model vormen samen een manier om de specifieke inhouden van een vak op zinvolle wijze aan leerlingen bij te brengen. De concrete toepassing van dit model levert voor iedere vakdiscipline een uniek resultaat op. De exemplarische visie wordt in de SLO van CVO TNA via de volgende leerlijn concreet gemaakt: Module Vakdidactische leerinhouden en toepassingen DCA Aanbrengen basis algemene didactiek. Aanbrengen visie op leren en onderwijzen, visie competentiegericht leren en vakdidactiek. Uitvoeren eerste component exemplarisch vakdidactisch model binnen de context van oriënterende stage. Cursisten onderzoeken en verdedigen het bestaansrecht, het maatschappelijk belang van hun vak, de component taal. DCP Uitvoeren tweede component exemplarisch vakdidactisch model binnen de context van een observerende stage. Cursisten vertalen algemene didactische kaders naar hun specifieke vakgebied. DCO Uitvoeren derde component exemplarisch vakdidactisch model binnen de context van een participatiestage. Cursisten voeren een vakdidactisch oriënterend gesprek met de vakmentor en geven een uur mee les. Ze dagen de praktijk uit door een eerste vakdidactische stage-ervaring. 8

9 uitvoeren vierde component van het exemplarisch vakdidactisch model, in integratie met de drie andere componenten tijdens een actieve doestage. PPC Aandacht voor het correct beoordelen van bronnenmateriaal. COO Supervisie over diversiteit in een grootstedelijke context, waarbij cursisten reflecteren over hoe zij deze uitdaging concreet kunnen aangaan binnen het eigen vakgebied, rekening houdende met sociaal-cultureel bewustzijn, gelijke kansen en anderstaligheid. GRM Binnen een opdracht over klasmanagement maken cursisten opnieuw de vertaling. Ze leren op creatieve wijze hun eigen vakgebied voorstellen en formuleren de voornaamste regels en afspraken, zowel op vlak van het benodigde materiaal, evaluatie, taken en opdrachten, attitude, afspraken in verband met veiligheid, organisatie en praktijkruimte. Binnen de context van een observatiestage onderzoeken de cursisten binnen het eigen vakgebied het klasmanagement, leiderschap, betrokkenheid, de ordehandhaving van de geobserveerde leerkracht, de groepsdynamiek van hun specifieke doelpubliek, de schoolcultuur. Focus is hier steeds het scheppen van een krachtige leeromgeving binnen het eigen vakgebied. BEG Stilstaan bij de competenties van een leerkrachtbegeleider/opvoeder. OMA De cursisten onderzoeken de eigen bekwaamheid, het leertraject van de leerlingen binnen hun eigen vakgebied. Ze situeren de stageschool binnen de 9

10 ruimere onderwijscontext en onderzoeken het eigen inkomen. LEV Aandacht voor vakoverschrijdende informatie en opdrachten. De exhaustieve visie Om tot een volwaardige en kwalitatieve vakdidactische vorming te komen, is de aanvulling met een exhaustieve aanpak noodzakelijk. Hiertoe richten we jaarlijks een Dag van de Vakdidactiek in waarbij cursisten, gegroepeerd in clusters, een vakdidactische initiatie krijgen van een expert. De verdere structurele uitbouw wordt gegarandeerd in de concretisering van het samenwerkingsverband met Thomas More. Een praktijkcentrum verbindt cursisten en studenten van generieke en specifieke lerarenopleidingen, wat leidt tot kwalitatieve leerprocessen op het vlak van academische gerichtheid, vakdidactiek en de professionalisering van lectoren. Ondersteuning ontwikkeling vakdidactiek Ter ondersteuning van de realisatie van de vakdidactische visie werkt de SLO van TNA aan: de ontwikkeling van een vakdidactische bibliotheek op het leerplatform; de uitbouw van een netwerk van vakdidactische specialisten; netwerkmomenten voor stagementoren in het teken van vakdidactiek; een professionaliseringsplan voor lectoren. 10

11 3 Visie SLO Competentiegericht onderwijs Competenties worden beschouwd als een integratie van kennis, vaardigheden en attitudes (Miller, 1990). Uitgangspunten van competentiegericht leren zijn: Een sterke relatie met de beroepspraktijk Het centraal staan van de persoonlijke- en competentiegroei van de cursist (maatwerk, rekening houdende met de verschillende leerstijlen) Een krachtige leeromgeving Het uitgangspunt van TNA SLO zijn de 10 functionele gehelen, de daaraan gekoppelde basiscompetenties en de 8 beroepsgebonden attitudes. De cursist bewijst het realiseren van die basiscompetenties op verschillende manieren doorheen de verschillende modules, via examens, taken en opdrachten binnen de context van opleidings- en pre-service praktijk, het volgen van toolshops en het samenstellen van een competentieportfolio. Zo ontwikkelt de cursist de nodige kennis, vaardigheden, attitudes en reflectievaardigheden die nodig zijn binnen het kader van levenslang leren. De cursist leert grondig stilstaan bij de eigen talenten en werkpunten en ontwikkelt een onderzoeksgerichte en innovatieve houding, waarbij het optimaliseren van het eigen functioneren als leraar centraal staat. Zo ontwikkelt hij gaandeweg de professionele identiteit die aan de uitdagingen van de hedendaags visie op leren en onderwijzen tegemoet komt. De 8 beroepsgebonden attitudes komen aan bod via o.a. doelgerichte reflectie aan de hand van een attitudeschaal. Zo kunnen evaluatiegegevens van competenties door de lectoren vergeleken worden met de zelfinschatting van de cursist. 11

12 Cursisten groeien doorheen hun leerproces in het behalen van de 48 verschillende basiscompetenties. Ze bereiken deze niet in een keer maar in verschillende opbouwende stappen. Daartoe zijn leerlijnen ontwikkeld vanuit de 10 functionele gehelen waarin wordt weergegeven: In welke modules aan welke basiscompetenties wordt gewerkt; Welk beheersingsniveau van een basiscompetentie binnen een module door de cursist moet worden bereikt. Voor de weergave van de 4 verschillende competentieniveaus baseert TNA SLO zich op het EDIE-model waarin: Elk niveau wordt omschreven op vlak van kennis en vaardigheden, context en autonomie; Het bereiken van een hoger stadium steeds het beheersen van een lager competentieniveau veronderstelt. Elementair Stadium Doorgroei Stadium Integratie stadium Expert Stadium Kennis en vaardigheden Verwerven van kennis = weten en inzien Toepassen van verworven kennis/uitvoeren van handeling onder gecontroleerde omstandigheden Evalueren van verworven kennis/efficiënt en doeltreffend handelen Nieuwe denkpatronen ontwikkelen (creëren) en aangepaste gedragingen vertonen Context Beperkte handelingscontext Afgebakende handelingscontext, wisselende variabelen Complexe handelingscontext, onverwachte factoren, complex Authentieke en multidisciplinaire handelingscontext, zeer complex en onduidelijk Autonomie Beperkt, externe sturing en begeleiding Zekere zelfstandigheid, feedback en begeleiding Onafhankelijk functioneren, zichzelf bijsturen, methodologische begeleiding en supervisie Volledige autonomie, zelfsturing en intervisie De volgende pagina s geven een overzicht van de concrete leerlijnontwikkeling per basiscompetentie in de competentiematrix TNA SLO: 12

13 Competentiematrix TNA SLO Functionele gehelen en bijbehorende basiscompetenties Niveau 1: Elementair Stadium Niveau 2: Doorgroei stadium Niveau 3: Integratie stadium Niveau 4: Expert stadium Functioneel geheel 1: de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen 1.1 De leraar kan de beginsituatie van de leerlingen en de leergroep achterhalen. Inzicht hebben in hoe individuele leerlingen en leerlingengroepen van elkaar verschillen. De beginsituatie van een leerling en van een leerlingengroep achterhalen uit verschillende bronnen. Kritisch evalueren van de achterhaalde beginsituatie van een leerling en leerlingengroep. Actief gebruik maken van individuele leerlingen- en groepsdossiers om de beginsituatie te achterhalen. DCA, PPC DCP, DCO 1.2 De leraar kan doelstellingen kiezen en formuleren. Inzien dat de keuze en formulering van doelstellingen afhankelijk is van leerplannen en beginsituatie. Doelstellingen kiezen en formuleren op basis van leerplannen en beginsituatie. Doelstellingen kiezen en formuleren op basis van leerplannen, beginsituatie, pedagogisch project en schoolwerkplan. Doelstellingen gedifferentieerd kiezen en formuleren in functie van leerlingen en specifieke behoeften. DCA, DCP, DCO 13

14 1.3 De leraar kan de leerinhouden en leerervaringen selecteren. Notie hebben van de bronnen die moeten geraadpleegd worden om leerinhouden en leerervaringen te selecteren. Uit een gegeven aanbod (leerplannen, handboeken, beginsituatie, ) leerinhouden en leerervaringen selecteren. Uit een gegeven aanbod (leerplannen, handboeken, beginsituatie, ) leerinhouden en leerervaringen selecteren, rekening houdend met vakoverschrijdend werken. Leerinhouden en leerervaringen selecteren, rekening houdend met individuele noden van leerlingen. DCO, DCA, DCP 1.4 De leraar kan de leerinhouden structureren en vertalen in leeractiviteiten. Inzien hoe leerinhouden moeten worden gestructureerd en vertaald in leeractiviteiten. Vanuit doelstellingen en beginsituatie leerinhouden structureren en vertalen in leeractiviteiten. Leerinhouden structureren en vertalen in leeractiviteiten rekening houdend met vakoverschrijdend werken. Leerinhouden structuren en vertalen in leeractiviteiten vanuit flexibele individuele noden van leerlingen. DCA, DCP DCO, 1.5 De leraar kan aangepaste werkvormen en groeperingsvormen bepalen. Overzicht hebben van de diversiteit aan werk- en groeperingsvormen die een leraar kan gebruiken. Vanuit doelstellingen en beginsituatie werken groeperingsvormen kiezen en aanwenden. Vanuit doelstellingen en beginsituatie werk- en groeperingsvormen verantwoord integreren met extra aandacht Werk- en groeperingsvormen flexibel integreren met het oog op een 14

15 voor vakdidactische criteria. gedifferentieerde onderwijspraktijk. DCA DCP, DCO, 1.6 De leraar kan individueel en in team leermiddelen kiezen en aanpassen. Overzicht hebben van de diversiteit aan didactische leermiddelen. Vanuit doelstellingen en beginsituatie leermiddelen kiezen en aanwenden. Vanuit doelstellingen en beginsituatie leermiddelen verantwoord integreren met extra aandacht voor vakdidactische criteria. Leermiddelen flexibel integreren met het oog op een gedifferentieerde onderwijspraktijk. DCO, DCA DCP 1.7 De leraar kan een gedifferentieerde leeromgeving realiseren, met aandacht voor de heterogeniteit binnen de leergroep. Inzien van het belang van krachtige leeromgevingen en deze duiden. Krachtige leeromgevingen ontwerpen en binnen een afgebakende context toepassen. DCP, DCO Krachtige leeromgevingen ontwerpen en binnen een complexe context toepassen. Krachtige leeromgevingen ontwikkelen en verzorgen met het oog op differentiatie. DCA, PPC, GRM 1.8 De leraar kan observatie en evaluatie voorbereiden, individueel en indien nodig in team. Notie hebben van de plaats van evaluatie binnen de didactiek en van de diversiteit van evaluatievormen. Een evaluatieinstrument opstellen vanuit een afgebakende context. Een evaluatieinstrument opstellen vanuit een complexe context. Het opstellen van een evaluatieinstrumentarium kritisch analyseren vanuit de specifieke schoolcultuur. DCA 15

16 DCP 1.9 De leraar kan proces en product evalueren met het oog op bijsturing, remediëring en differentiatie. Notie hebben van de functionaliteit van evaluatie voor leerlingen en leraar. Een evaluatieinstrument opstellen op valide en doelstellingenrepresentatieve wijze in functie van het begeleiden van leerlingen. Een evaluatieinstrument afnemen en verwerken in functie van het begeleiden van leerlingen en het optimaliseren van het eigen didactisch handelen. Het afnemen en verwerken van een evaluatieinstrumentarium kritisch analyseren vanuit de specifieke schoolcultuur. DCP DCA 1.10 De leraar kan in overleg met collega s deelnemen aan zorgverbredingsinitiatieven en die laten aansluiten bij de totaalbenadering van de school. Zicht hebben op de meest voorkomende zorgverbredingsinitiatieven. In een afgebakende context overleggen over zorgverbreding en gelijke kansen. In overleg met de mentor aan een specifiek vakgebonden zorgverbredingsinitiatief deelnemen. In teamverband een specifiek zorgverbredingsinitiatief ontwikkelingen. PPC COO * 1.11 De leraar kan het leeren ontwikkelingsproces adequaat begeleiden in Standaardnederlands en daarbij rekening houden met en gericht inspelen op de diverse persoonlijke en maatschappelijk Bewustzijn van het belang en de rol van taal in het onderwijs. In een afgebakende situatie in Standaardnederlands op een adequate manier leer- en ontwikkelingsprocessen begeleiden, afgestemd op de leerlingen. In een complexe situatie in Standaardnederlands, leer- en ontwikkelingsprocessen begeleiden, afgestemd op de leerlingen en ze hierbij stimuleren in het In overleg met collega s het taalbeleid op vlak van het gebruik van Standaardnederlands bij leer- en ontwikkelingsprocessen verder ontwikkelen en bijsturen. 16

17 taalachtergronden van de leerlingen. gebruik van Standaardnederlands bij talige acties. DCA, DCP, DCO, COO Alle modules 1.12 De leraar kan omgaan met de diversiteit van de leergroep. Inzicht hebben in de inhoud, reikwijdte en omgangsvormen m.b.t. diversiteit. Omgangsvormen m.b.t. diversiteit toepassen in een afgebakende context. Omgaan met diversiteit bij leerlingen ingevuld vanuit de eigen persoon van de leraar en passend binnen de context. In overleg met collega s de eigen omgangsvormen m.b.t. diversiteit verdiepen en verder ontwikkelen. PPC, GRM DCP, DCO, COO 1.13 De leraar kan leer- en ontwikkelingsprocessen opzetten, zowel vanuit de inhouden van zijn/haar vakgebied, als vanuit een vakoverschrijdende invalshoek. Kennis hebben van het vakoverschrijdend werken als wezenlijke taak van iedere leraar. Binnen gegeven lessen vakoverschrijdend werken integreren. Participeren aan initiatieven vanuit een vakoverschrijdende invalshoek. Initiatieven vanuit een vakoverschrijdende invalshoek opzetten en realiseren. DCA, PPC DCP, DCO Functioneel geheel 2: de leraar als opvoeder 17

18 2.1 De leraar kan in overleg een positief leefklimaat creëren voor de leerlingen in klasverband en op school. Kennis hebben over de factoren die het leefklimaat bepalen en hoe een leraar hierin een rol kan spelen. Deelvaardigheden preventief en remediërend toepassen in functie van een positief leefklimaat. Vanuit de eigen leraarsstijl vaardigheden integreren met het oog op een positief leefklimaat. In wisselwerking met collega s bijdragen tot een positief schoolklimaat en zichzelf verder ontwikkelen. DCA, PPC DCP, GRM DCO, 2.2 De leraar kan de emancipatie van de leerlingen bevorderen. Besef hebben van het belang van emancipatie en inzicht hebben in factoren die de emancipatie bij leerlingen belemmeren of bevorderen. Initiatieven nemen om emancipatie bij leerlingen in een afgebakende context te stimuleren. Leerlingen stimuleren tot emancipatie en hierin verantwoordelijkheid nemen naar de anderen. Ontwikkelen van schoolbrede initiatieven ter bevordering van emancipatie bij leerlingen. COO, LEV DCP, DCO, BEG 2.3 De leraar kan door attitudevorming leerlingen op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden. Het belang inzien dat de leraar door attitudevorming de leerlingen stimuleert tot individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie. In een afgebakende situatie door attitudevorming de leerlingen stimuleren tot individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie. In een complexe situatie door attitudevorming de leerlingen stimuleren tot individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie en dit kritisch bevragen. In overleg met collega s kritisch bevragen en bijsturen van attitudevorming bij leerlingen m.b.t. individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie. 18

19 DCA DCP, DCO, GRM, BEG 2.4 De leraar kan actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context. Openstaan voor en op zoek gaan naar betrouwbare bronnen rond maatschappelijke thema s en ontwikkelingen. Maatschappelijke ontwikkelingen en thema s integreren in een afgebakende context. Maatschappelijke ontwikkelingen en thema s integreren in een complexe context en ze kritisch bevragen. In overleg met collega s nadenken over maatschappelijke thema s en ontwikkelingen en hoe die te hanteren in een pedagogische context. OMA, PPC, LEV DCP, DCO, BEG 2.5 De leraar kan adequaat omgaan met leerlingen in sociaal-emotionele probleemsituaties of met gedragsmoeilijkheden. Kennis hebben van de achtergrond en het ontstaan van gedrags- en socio-emotionele moeilijkheden bij leerlingen om op een adequate en deontologische manier hiermee om te gaan. Binnen een afgebakende context adequaat omgaan met gedrags- en socioemotionele problemen met leerlingen. Binnen een complexe context adequaat omgaan met gedragsen socio-emotionele problemen met leerlingen, deze kritisch bevragen en zichzelf bijsturen. In overleg met collega s meedenken, ontwikkelen en bijsturen van beleidsplannen m.b.t. gedrags- en socioemotionele problemen. PPC BEG 2.6 De leraar kan de fysieke en geestelijke gezondheid van de leerlingen bevorderen. Het belang inzien van het bevorderen van fysieke en geestelijke gezondheid van leerlingen. Zorg dragen voor de gezondheid en het welbevinden van leerlingen in een concrete situatie. Leerlingen in een complexe situatie actief stimuleren tot een gezonde levenswijze. Ontwikkelen en bijsturen van initiatieven in het kader van een gezonde school. 19

20 DCP, DCO BEG 2.7 De leraar kan communiceren met leerlingen met diverse taalachtergronden in diverse talige situaties. Kennis m.b.t. andere culturen en taalregisters. Binnen een afgebakende context omgaan met personen uit andere culturen en met andere taalachtergrond. Binnen een complexe context gepast communiceren met personen uit andere culturen en met andere taalachtergrond en zich via reflectie en feedback bijsturen. In overleg met collega s kritisch bevragen en bijsturen van beleidsplannen m.b.t. personen uit andere culturen of met een andere taalachtergrond. DCP, DCO, BEG COO Functioneel geheel 3: de leraar als inhoudelijk expert 3.1 De leraar beheerst de domeinspecifieke kennis en vaardigheden, en kan die verbreden en verdiepen. M.b.t. een zelf gekozen context de domeinspecifieke kennis en vaardigheden van het te onderwijzen vakgebied op eigen niveau beheersen. M.b.t. een zelf gekozen context domeinspecifieke kennis en - vaardigheden van het te onderwijzen vakgebied op eigen niveau beheersen, verbreden en verdiepen. M.b.t. een opgelegd lesonderwerp domeinspecifieke kennis en vaardigheden van het te onderwijzen vakgebied op eigen niveau beheersen, verbreden en verdiepen. M.b.t. de context van het volledige vakgebied de domeinspecifieke kennis en vaardigheden op eigen niveau beheersen, verbreden en verdiepen. 20

21 DCP, DCO DCA 3.2 De leraar kan de verworven domeinspecifieke kennis en vaardigheden aanwenden. Beseffen dat het overbrengen van inhouden en vaardigheden een methodische aanpak vereist. M.b.t. een zelf gekozen context domeinspecifieke kennis en vaardigheden vertalen in een pedagogischdidactische aanpak. M.b.t. een opgelegd lesonderwerp domeinspecifieke kennis en vaardigheden vertalen in een pedagogischdidactische aanpak. De leerstof zodanig beheersen dat de leraar erin slaagt om een optimale uitdaging te bieden aan zowel inhoudelijk zwakkere als sterkere leerlingen. DCP, DCO DCA 3.3 De leraar kan het eigen vormingsaanbod situeren en integreren in het geheel van het onderwijsaanbod met het oog op de begeleiding en de oriëntering van leerlingen. Het belang inzien van het situeren en integreren van het eigen vormingsaanbod in het geheel van het onderwijsaanbod. DCA Situeren van het eigen vormingsaanbod in het geheel van het onderwijsaanbod. OMA, LEV Vanuit het eigen vormingsaanbod een leerling begeleiden en oriënteren in het geheel van het onderwijsaanbod. * In teamverband een leerling met specifieke noden begeleiden en oriënteren in het geheel van het onderwijsaanbod. Functioneel geheel 4: de leraar als organisator 4.1 De leraar kan een gestructureerd werkklimaat bevorderen. Inzicht hebben in factoren die invloed hebben op het werkklimaat: zicht hebben op de pedagogische grondhouding, Elementen van een pedagogische grondhouding, pedagogische vaardigheden en Rekening houdend met de eigen stijl, een gestructureerd werkklimaat realiseren Flexibel kunnen omgaan met belemmerende en bevorderende factoren in functie van werkklimaat. 21

22 pedagogische en leiderschapsvaardigheden. aspecten van goed leiderschap in afgebakende situaties toepassen. en dit kritisch bevragen. DCP, DCO PPC, GRM 4.2 De leraar kan een soepel en efficiënt les- en dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning vanuit het oogpunt van de leraar en de leerlingen. Zicht hebben op factoren die invloed hebben op een efficiënt les- en dagverloop. In een afgebakende situatie een vlot lesverloop kunnen realiseren. In een complexe situatie een efficiënt les- en dagverloop realiseren en het eigen aandeel hierin kritisch bevragen en bijsturen. Binnen een brede schoolcontext meedenken en meewerken aan goede planning rond alle aspecten van het schoolgebeuren en het geplande realiseren in samenwerking met collega s. GRM DCP, DCO 4.3 De leraar kan op correcte wijze administratieve taken uitvoeren. Kennis hebben van administratieve taken van de leraar en het belang ervan. Eenvoudige administratieve taken plannen en uitvoeren. Het geheel van het administratief takenpakket plannen, uitvoeren alsook de In overleg met collega s het administratief takenpakket optimaliseren. 22

23 eigen aanpak bevragen en bijsturen. GRM DCP, DCO 4.4 De leraar kan een stimulerende en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de leerlingen. Zicht hebben op ruimtelijke factoren die een invloed hebben op het functioneren en de veiligheid van de leerlingen. Gebruiken van ruimtelijke factoren bij het uitwerken van een activiteit in een afgebakende context. In een complexe situatie ruimtelijke factoren gebruiken om tegemoet te komen aan de eigenheid en veiligheid van leerlingen en aan de eigenheid van de werkvormen. Samen met het schoolteam de ruimtes binnen school kritisch bekijken naar veiligheid en functionaliteit om tot adequate voorstellen voor aanpassing te komen. COO DCP, DCO Functioneel geheel 5: de leraar als innovator de leraar als onderzoeker 5.1 De leraar kan vernieuwende elementen en resultaten van onderwijsontwikkelingswerk aanwenden en aanbrengen. Inzicht hebben in de recente ontwikkelingen in het onderwijs en de informatiebronnen hiervoor vinden. Recente ontwikkelingen in het onderwijs aanwenden in een zelfgekozen context. Recente ontwikkelingen in het onderwijs aanwenden in een complexe context en deze kritisch bevragen. De eigen klas- en schoolpraktijk vernieuwen als lid van de school als lerende gemeenschap. OMA, DCA, LEV DCP, DCO 23

24 5.2 De leraar kan kennisnemen van toegankelijke resultaten van onderwijsonderzoek en van vakdidactisch en vakinhoudelijk onderzoek. Zich op zelfstandige basis vakinhoudelijk professionaliseren. Zich vakdidactisch professionaliseren. Zich vakdidactisch professionaliseren vanuit de relevantie voor de eigen praktijk, op de dag van de vakdidactiek of extern. Actief participeren om op vakdidactisch vlak de school tot een lerende gemeenschap uit te bouwen. DCP DCO 5.3 De leraar kan het eigen functioneren ter discussie stellen en bijsturen. Inzien dat reflectie en functionerings- en evaluatiegesprekken noodzakelijk zijn om het eigen functioneren bij te sturen. Via een vast format het eigen functioneren kritisch bevragen en zichzelf bijsturen. Zelfgestuurd kritisch bevragen van het eigen functioneren en actief bijsturen. Het eigen functioneren via intervisie met collega s bespreken. LEV DCA, DCP, DCO, GRM, BEG, COO Functioneel geheel 6: de leraar als partner van de ouders of verzorgers 6.1 De leraar kan zich informeren over en discreet omgaan met gegevens over de leerling. Inzien van de noodzaak van informatie en discretie, kennis van deontologie en van de kanalen van gegevensverzameling. In gecontroleerde omstandigheden op een discrete en deontologisch verantwoorde manier gegevens verzamelen. Binnen een concrete situatie op een discrete en deontologisch verantwoorde manier omgaan met gegevens en deze kritisch bevragen. In overleg met collega s procedures optimaliseren en ontwikkelen m.b.t. het discreet omgaan met gegevens. 24

25 BEG, LEV 6.2 De leraar kan met ouders of verzorgers communiceren over het kind in de school op basis van overleg met collega s of externen. De noodzaak inzien van het betrekken van ouders en andere partners m.b.t. het functioneren van de leerling en kennis hebben van interne en externe begeleidingsdiensten. In een gegeven situatie, na overleg met collega s en/of externen, ouders en andere partners betrekken over het functioneren van de leerlingen om tot concrete acties en afspraken te komen. In een complexe situatie na overleg met collega s en/of externen, een gesprek voeren met ouders en andere partners over het functioneren van de leerlingen om tot concrete acties en afspraken te komen. In overleg met collega s kritisch nadenken over het betrekken van ouders en andere partners m.b.t. het functioneren van leerlingen en dit optimaliseren. COO * BEG 6.3 De leraar kan in overleg met het team, communiceren met de ouders of verzorgers over het klas- en schoolgebeuren, rekening houdend met de diversiteit van de ouders. Inzicht hebben in diversiteit van ouders/verzorgers en van thuissituaties van leerlingen en beseffen dat hiermee rekening moet worden gehouden. In een gegeven situatie op een gepaste manier inspelen op de eigenheid van ouders/verzorgers en de thuissituatie. In een complexe situatie op een gepaste manier inspelen op de eigenheid van ouders/verzorgers en de thuissituatie. In overleg met collega s kritisch nadenken over het diversiteitsbeleid m.b.t. ouders/verzorgers en dit optimaliseren. BEG, COO 6.4 De leraar kan met ouders of verzorgers dialogeren over opvoeding en onderwijs. Het belang erkennen van goede, regelmatige contacten met ouders in functie van de ontwikkeling van In een afgebakende situatie of casusmatig dialogeren met ouders Gesprekken voeren met ouders/verzorgers over opvoeding en onderwijs In overleg met collega s kritisch nadenken over het beleid inzake dialogeren met ouders/verzorgers over 25

26 leerlingen, gebaseerd op kennis van onderwijskundige referentiekaders. over opvoeding en onderwijs. en deze kritisch bevragen. opvoeding en onderwijs en dit optimaliseren. BEG COO 6.5 De leraar kan in Standaardnederlands of in een ander passend register, communiceren met ouders en verzorgers met diverse taalachtergronden in diverse talige situaties. Kennis hebben van het Standaardnederlands en het bestaan van verschillende taalregisters en communicatiestrategieën in contacten met ouders. Casusmatig vanuit een passend register communiceren met ouders en verzorgers. In een complexe situatie vanuit een passend register communiceren met ouders en verzorgers. In overleg met collega s kritisch nadenken over het gebruik van verschillende taalregisters en communicatiestrategieën met ouders/verzorgers om dit te optimaliseren. BEG, COO * 6.6 De leraar kan strategieën ontwikkelen om te communiceren met anderstalige ouders. Kennis hebben van andere culturen en strategieën om te communiceren met anderstalige ouders. Binnen een afgebakende context communiceren met ouders uit andere culturen en met een andere taalachtergrond. In een complexe context communiceren met ouders uit andere culturen en met een andere taalachtergrond en hierbij via feedback en zelfreflectie zichzelf bijsturen. Op schoolniveau meedenken over beleidsplannen m.b.t. ouders uit andere culturen of met een andere taalachtergrond om deze te optimaliseren. 26

27 COO Functioneel geheel 7: de leraar als lid van een schoolteam 7.1 De leraar kan overleggen en samenwerken binnen het schoolteam. Inzien dat samenwerken binnen het schoolteam noodzakelijk is en hiervoor de gepaste kanalen en structuren kennen. In een afgebakende context samenwerken binnen gepaste kanalen en structuren. In een complexe context samenwerken binnen gepaste kanalen en structuren. Kritisch nadenken over kanalen en structuren over samenwerking binnen de schoolcontext en deze optimaliseren. OMA, LEV BEG, COO 7.2 De leraar kan binnen het team zowel vakspecifiek als vakoverschrijdend over een taakverdeling overleggen en de afspraken naleven. Het belang inzien van functiedifferentiatie op vakspecifiek en vakoverschrijdend vlak. Casusmatig vakspecifiek als vakoverschrijdend samenwerken, binnen het organigram van een school. Kritisch bevragen van de eigen plaats binnen het organigram van een school en hieraan acties koppelen m.b.t. vakspecifieke en vakoverschrijdende samenwerking. In overleg met het schoolteam kritisch nadenken over de vakspecifieke en vakoverschrijdende samenwerking binnen het organigram en dit optimaliseren. COO GRM 7.3 De leraar kan de eigen pedagogische en didactische opdracht en Het belang inzien van reflectie over de eigen pedagogische en Samen met anderen onder begeleiding het eigen functioneren kritisch bevragen en de leerinzichten hieruit Met betrekking tot het eigen functioneren elkaar coachen. Het systeem van coaching en reflectie in een concrete schoolcontext kritisch 27

28 aanpak in het team bespreekbaar maken. didactische aanpak in groepsverband. integreren in het eigen handelen. onderzoeken en optimaliseren. DCP, BEG DCA DCO, 7.4 De leraar kan zich documenteren over de eigen rechtspositie en die van de leerlingen. Basiskennis hebben van de eigen rechtszekerheid en die van de leerlingen en de goed toegankelijke informatiebronnen hiervoor vinden. Goed toegankelijke informatiebronnen raadplegen om relevante informatie te verzamelen over de eigen rechtszekerheid en die van de leerlingen. Gericht informatie opzoeken m.b.t. de eigen rechtszekerheid en die van de leerlingen en kritisch omgaan met deze informatiebronnen. Gericht informatie opzoeken en kritisch omgaan met de informatiebronnen en hieruit conclusies trekken voor evaluatie en advisering binnen de context van een concrete school. LEV 7.5 De leraar kan in Standaardnederlands adequaat in interactie treden met alle leden van het schoolteam. Kennis hebben van en bereid zijn te communiceren in het Standaardnederlands. In Standaardnederlands, communiceren met alle leden van het schoolteam in afgebakende situaties. In Standaardnederlands, communiceren met alle leden van het schoolteam in complexe situaties en dit kritisch bevragen en zichzelf bijsturen. In overleg met collega s het taalbeleid kritisch bevragen en bijsturen. DCP, DCO, COO 28

29 Alle modules Functioneel geheel 8: de leraar als partner van externen 8.1 De leraar kan in overleg met collega s contacten leggen, communiceren en samenwerken met externe instanties die onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden. Kennis hebben van zoekstrategieën om externe instanties, die onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden, op te sporen. Binnen een afgebakende context in overleg met collega s oordelen of contacten met externe instanties een meerwaarde bieden. Participeren aan een vorm van overleg met externe instanties en dit kritisch bevragen. De netwerking van de school kritisch bevragen en bijsturen. BEG 8.2 De leraar kan met de hulp van collega s de nodige relaties met organisaties initiëren, uitbouwen en onderhouden en samenwerken met actoren op de arbeidsmarkt en het hoger onderwijs. Kennis hebben van de arbeidsmarkt en het hoger onderwijs. Binnen een afgebakende context in overleg met collega s oordelen wanneer contacten met de arbeidsmarkt en het hoger onderwijs een meerwaarde bieden. Participeren aan een vorm van overleg met het hoger onderwijs en de arbeidsmarkt en dit kritisch bevragen. Netwerking m.b.t. de arbeidsmarkt en het hoger onderwijs kritisch bevragen en bijsturen. OMA, LEV 8.3 De leraar kan, onder meer met het oog op gelijke onderwijskansen en in Kennis hebben van zoekstrategieën om instanties binnen de Binnen een afgebakende context in overleg met collega s Participeren aan een vorm van overleg met sociaal-culturele De netwerking m.b.t. de sociaal-culturele sector in functie van gelijke 29

30 overleg met collega s, contacten leggen, communiceren en samenwerken met de brede sociaal-culturele sector. sociaal-culturele sectoren op te sporen met het oog op gelijke onderwijskansen. oordelen wanneer contacten met de sociaal-culturele sector een meerwaarde bieden op vlak van gelijke onderwijskansen. instanties in functie van gelijke onderwijskansen en dit kritisch bevragen. onderwijskansen kritisch bevragen en bijsturen. COO BEG 8.4 De leraar kan in Standaardnederlands adequaat in interactie treden met medewerkers van onderwijsbetrokken initiatieven en van stageen of tewerkstellingsplaatsen. Kennis hebben van en bereid zijn te communiceren in het Standaardnederlands in contacten met externe diensten. In Standaardnederlands, communiceren in afgebakende situaties met externe instanties. In Standaardnederlands, communiceren met externen en dit kritisch bevragen en zichzelf bijsturen. In overleg met collega s het communicatiebeleid met externen kritisch bevragen en bijsturen. BEG Functioneel geheel 9 : de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap 9.1 De leraar kan deelnemen aan het maatschappelijke debat over onderwijskundige thema s. Door zich te informeren kennis hebben van actuele onderwijskundige thema s en van referentiekaders om ze te duiden. Verschillende standpunten in het maatschappelijk debat over actuele onderwijskundige thema s kaderen. Door middel van meer omvattende lectuur en discussie met medecursisten een gefundeerde mening opbouwen i.v.m. actuele Met een gefundeerde mening effectief deelnemen aan het maatschappelijk debat over actuele onderwijskundige 30

31 onderwijskundige thema s. thema s in de open maatschappij. OMA, LEV 9.2 De leraar kan dialogeren over zijn beroep en zijn plaats in de samenleving. Kennis hebben van de maatschappelijke taakinvulling van een leraar, i.c. de decretaal bepaalde basiscompetenties en het beroepsprofiel. Verschillende standpunten over de maatschappelijke taakinvulling van een leraar kaderen (d.m.v. onderwijsvisie, literatuur en onderzoeksresultaten) en hierover dialogeren. Ontwikkelen van een eigen gefundeerde visie op het beroep van leraar en zijn plaats in de samenleving en hierover dialogeren. Dialogeren met collega s en buitenstaanders over het beroep van leraar en zijn plaats in de samenleving. OMA, LEV DCA GRM Functioneel geheel 10 : de leraar als cultuurparticipant 10.1 De leraar kan actuele maatschappelijke thema s en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen op de volgende domeinen: Door het volgen van de actualiteit kennis hebben van actuele maatschappelijke thema s en ontwikkelingen. Actuele maatschappelijke thema s/ontwikkelingen interpreteren en hierover dialogeren onder begeleiding. Een gefundeerd standpunt innemen t.a.v. actuele maatschappelijke thema s/ontwikkelingen en hierover dialogeren. Zich opstellen als een actieve, kritische cultuurparticipant, en leerlingen stimuleren om zelf actief deel te nemen. - het sociaal-politieke domein; 31

32 - het sociaal-economische domein; - het levensbeschouwelijke domein; - het cultureel-esthetische domein; - het cultureelwetenschappelijke domein. PPC OMA, BEG, LEV *: wordt aangeboden als keuze-opdracht 32

33 4 visie SLO reflectie professionele identiteit en onderzoek Inleiding De snelheid waarmee de westerse samenleving de laatste vijftig jaar is veranderd als gevolg van onder andere de kennisexplosie, globalisering, technologische ontwikkelingen, de opkomst van ICT en internet, en een grotere diversiteit, heeft zijn uitwerking op het beroep van leraar niet gemist. Het beroep werd opnieuw onder de loep genomen. De opvoedende rol van de leraar is ruimer dan vroeger, de nood aan innovatie en reflectie wint steeds meer aan belang, en ook samenwerkingsverbanden met collega s en externen werden verbreed. Een leraar doet vandaag de dag dan ook veel meer dan lesgeven alleen. Ook de visie op leren en onderwijzen onderging heel wat verandering. Mede dankzij de snelle maatschappelijke ontwikkeling heeft traditionele kennis een ander statuut gekregen: kennis vermeerdert immers in hoog tempo en gaat vliegensvlug de wereld rond, maar wordt ook snel achterhaald. Leren wordt steeds meer beschouwd als een levenslang proces, waarbij jonge mensen moeten leren om zelf actief informatie op haar waarde te schatten en te verwerken (Dochy & Nickman, 2005). De leerling komt in het kader van het onderwijsleerproces daarom steeds centraler te staan. Leren omvat vandaag een emancipatorisch en actief proces, dat nauw verbonden is met de realiteit/praktijk. Onderwijs is daarom sterk competentiegericht en vaardigheden als reflectie en het ontwikkelen van een onderzoekgerichte houding zijn onmisbaar om verdere groei in het professionele bestaan van een leraar te verzekeren. Het behoort tot het professioneel handelen van lerarenopleiders om hun opvattingen, ideeën, keuzes, adviezen gefundeerd te onderbouwen. Leraren informeren zich daarom over onderzoeksresultaten en over leren en opleiden. Ze integreren deze in de opleiding van leraren. Daarbovenop 33

34 voeren lerarenopleiders onderzoek uit. Door zelf consequent een onderzoekende op innovatie gerichte houding aan te nemen, bevorderen ze ook deze voor beginnende leraren noodzakelijke houding. De lerarenopleider staat voor de cursist model als onderzoeker om de academische gerichtheid bij de cursist te stimuleren. Visie op academische gerichtheid Figuur 1: schematische voorstelling academische gerichtheid Academische gerichtheid is het resultaat van een wisselwerking tussen algemeen didactische en vakdidactische vorming, praktijkervaring en onderzoek. 34

35 Academische vaardigheden lectoren (VELOV, 2012) Om de academische visie concreet te maken moet de lerarenopleider over een aantal academische vaardigheden beschikken. Concreet betekent dit dat de lerarenopleider kennis en inzicht heeft in: de resultaten van recent onderwijskundig onderzoek in verband met leren, onderwijzen en opleiden. de manier waarop onderwijskundig onderzoek wordt uitgevoerd en de manier waarop resultaten tot stand komen. determinerende factoren bij het implementeren van onderwijsinnovaties. De lerarenopleider kan: resultaten van recent onderwijskundig onderzoek integreren in het opleiden van toekomstige leraren en in de invulling en vormgeving van het curriculum. de eigen opleidingspraktijk vernieuwen op basis van nascholing, eigen ervaring en creativiteit. onderzoek uitvoeren of een wetenschappelijke bijdrage leveren in verband met thema s die gerelateerd zijn aan onderwijs, leren en/of de lerarenopleiding. cursisten begeleiden bij het ontwikkelen van een onderzoekende houding en het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek. samen met de cursisten een onderzoekproject opzetten, uitvoeren en evalueren. De lerarenopleider heeft: een experimenteel zoekende, evaluerende en coöperatieve instelling tegenover het lerarenberoep en het opleiderschap. 35

36 Academische vaardigheden cursisten Om cursisten te vormen als innovator en onderzoeker is het noodzakelijk dat: cursisten geconfronteerd worden met onderzoeksresultaten. cursisten kennis maken met onderzoeksmethodologieën. cursisten aangespoord worden tot het kritisch en zelfstandig verwerken van opdrachten. cursisten zelf onderzoek uitvoeren. het curriculum zo is opgebouwd dat cursisten met verschillende vormen van onderzoeksgebaseerd onderwijs in contact komen. de cursist wordt gestimuleerd om geleidelijk aan een onderzoeksattitude te verwerven en aan te scherpen. Het resultaat moet zijn dat: de cursist domeinspecifieke kennis; vaardigheden en attitudes kan aanwenden in de onderwijspraktijk. de cursist resultaten van recent onderwijs- en vakdidactisch onderzoek kan aanwenden bij het ontwerpen, implementeren en verantwoorden bij de eigen praktijk als leerkracht. de cursist het aanbod kent van vakspecifieke lerarenverenigingen en werkgroepen, algemeen wetenschappelijke en specifieke vakdidactische tijdschriften en media en deze bronnen kan gebruiken om lessen voor te bereiden. de cursist een kritische en wetenschappelijke houding ontwikkelt en de verantwoordelijkheid neemt voor de eigen continue vorming. 36

37 Ondersteuning ontwikkeling academische gerichtheid Ter ondersteuning van de realisatie van de visie op academische gerichtheid is: het professionaliseringsplan en het aanwervingsbeleid van lectoren aangepast. een pilootproject opgezet voor het schooljaar waarbij cursisten en lectoren deelnemen aan een praktijkgericht onderzoek naar het effect van co-teaching. Dit onderzoek wordt voorbereid door de beleidsgroep en het hele SLO-team, uitgevoerd door twee lectoren COO en de desbetreffende cursisten COO, geëvalueerd door de beleidsgroep en het hele team. Ter ondersteuning van de realisatie van de visie op academische gerichtheid wordt: een leerlijn ontwikkeld in om academische gerichtheid een plaats te geven in het curriculum. het samenwerkingsverband met Thomas More geconcretiseerd. Een praktijkcentrum verbindt cursisten en studenten van generieke en specifieke lerarenopleidingen wat leidt tot kwalitatieve leerprocessen op het vlak van academische gerichtheid, vakdidactiek en de professionalisering van lectoren. 37