Een preek die spreekt; dialoog in de prediking Over de verstaanbaarheid en betrokkenheid in de prediking
|
|
- Tine Pauwels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een preek die spreekt; dialoog in de prediking Over de verstaanbaarheid en betrokkenheid in de prediking Elline de Wilde De prediking staat vandaag de dag volop in de belangstelling. Dat het Gode behaagd heeft door de dwaasheid der prediking zalig te maken die geloven, doen velen af met de opmerking dat God anno 2015 wel andere, meer hedendaagse methoden gebruikt om mensen tot Hem te trekken. Wij zijn ervan overtuigd dat de prediking hét middel is waardoor mensen getrokken worden door de Heilige Geest, betrokken raken op de dienst van de Heere en verbonden raken aan Zijn Zoon. Ze is een heilige zaak en daarom een heilige taak. In de naam Jezus ligt het hele heil besloten. Die Naam, met alles wat zij in zich draagt, kan alleen maar worden uitgesproken, meegedeeld en bekend gemaakt worden, aldus prof. dr. A. A. van Ruler. Niet alleen voor jongeren maar ook voor volwassen leden is de verstaanbaarheid van de preken niet vanzelfsprekend. Er zijn predikanten die de oorzaak van het gebrek aan zegen op hun prediking bij de luisteraars leggen. De Engelse prediker Spurgeon diende deze voorgangers onomwonden van repliek: U geeft alles de schuld, behalve uzelf. Deze woorden zijn enerzijds heel confronterend, maar ook stimulerend, ook voor ambtsdragers in Dit artikel wil aan de hand van vier punten inzichtelijk maken welke concrete zaken nodig zijn bij de predikant, om de betekenis en bedoeling van de prediking bij jongeren (en ouderen) goed over te brengen. 1. Preek als in een dialoog Als het goed is, heeft de predikant zijn preek in zijn studeerkamer voorbereid, doorgeworsteld en doorgebeden. Hij is altijd de eerste hoorder. Hij geeft namelijk door wat hij van zijn Zender heeft vernomen. En als het goed is, hoort de jongere in de preek iets van de dialoog die eerder tussen de Heere en het hart van de voorganger heeft plaatsgevonden. Op zichzelf gezien is een preek an sich geen dialoog maar een monoloog tussen de predikant en zijn gemeente. Maar er zijn wel mogelijkheden om een indirecte dialoog in de prediking te creëren. - Laat de Schrift spreken en verbind de exegese aan de actualiteit én aan het leven van de hoorders. Zodoende ontstaan nieuwe betekenissen en inzichten. 1
2 - Neem de jongeren op sleeptouw in de preek; benoem en beantwoord hun vragen. Dit creëert verbondenheid in de prediking. Gebruik beelden en metaforen om de boodschap kracht bij te zetten. - Spreek jongeren in directe bewoordingen aan in de tweede persoon, tegenwoordige tijd. Er zijn vaak (onbedoeld) barrières die de dialoog in de prediking doet mislukken. Onderzoek wijst uit dat er naast een geestelijk probleem bij het verstaan van de prediking door jongeren (Rom. 3:11; Joh. 6:44), ook praktische problemen aanwezig zijn die de dialoog verhinderen. Te denken valt aan: - Voorspelbare prediking Jongeren weten al precies weten wat er komen gaat. Er gebeurt weinig anders dan dat de jongeren bevestigd worden in wat ze al wisten. Begrippen raken uitgesleten en vertrouwde formuleringen verliezen hun kracht. Het gevaar dreigt dat geloofswaarheden op een verstandelijke en systematische wijze worden overgedragen. Een alternatief is de pastorale prediking. Het is beter om dicht bij de tekst (en intertekstualiteit) te blijven om zodoende de exegese en de geloofsbevinding te verbinden aan het (geestelijk) leven van jong en oud. - Het moraliserende karakter van de prediking Vanaf de preekstoel wordt de gemeente zondag op zondag gewezen op wat al dan niet kan en mag binnen de reformatorische kaders. Jongeren nemen dit voor kennisgeving aan. Daardoor verliezen zulke waarschuwingen hun doel of werken zelfs het tegengestelde uit. Er zijn andere mogelijkheden om toch deze morele kaders over te brengen. Maak duidelijk scheiding tussen kernzaken en de periferie. Maak niet alleen de leerstellige kant van de godsdienstige overtuiging duidelijk, maar leer jongeren ook de relevantie en waarde van God dienen in de praktijk van het leven. Besteed vooral tijd om de jongeren jaloers te maken op de dienst van de Heere! Benoem dit niet alleen, maar werk het ook praktisch uit. Wat zou er nu voor hun leven zo aantrekkelijk zijn aan het dienen van de Heere? Verbind daaraan dat dit dienen niet vrijblijvend is, maar onlosmakelijk verbonden is met morele keuzes. - De voordracht van de voorganger Populair taalgebruik werkt vaak averechts. Jongeren zitten niet te wachten op een populaire preek in Jip en Janneke taal. Anderzijds zijn een preekstem, speciaal toontje en wisselingen van volume onnodige verhinderingen voor jongeren in het verstaan van de prediking. - Onuitgewerkte terugkerende oneliners Terugkerende oneliners die niet worden uitgewerkt, missen hun doel. Zoals: Gods volk is het gelukkigste volk op aarde, bid maar veel om een nieuw hart. 2
3 - Ouderwets taalgebruik en tale Kanaäns Oud Nederlandse woorden en zinsneden missen zonder uitleg hun doel. Tale Kanaäns is de persoonlijke weergave van het werk van de Heere, in de ziel gewerkt door de Heilige Geest, al dan niet op de Schrift gestoeld. Dat Gods volk maar eens onbekeerd mag worden, Zo genoten, zo weer toegesloten of Zien is nog geen hebben. Voor jongeren is deze terminologie vaak abstract, soms tegenstrijdig en dus onbegrijpelijk. Licht daarom altijd de betekenis en bedoeling van dit bevindelijke taalveld toe. Is het werk van de Heilige Geest dan maakbaar door het uitspreken van een persoonlijk geadresseerde, beeldende en Schriftuurlijk bevindelijke preek? Nee! Maar dat laat onverlet dat de dienaar van het Goddelijke Woord alle mogelijke barrières die de verstaanbaarheid van de prediking verhinderen, moet weren en opruimen. Een betrokken jongere hoopt dat de voorganger in de prediking openlegt wat er in zijn of haar hart, hoofd en ziel speelt. Hij of zij hunkert naar de stem van de Heere die reflecteert en echoot in de woorden van de prediker. Zodoende wordt de jongere zelf onderdeel van de preek; zonder daadwerkelijk zelf een woord uit te spreken. 2. Organiseer een dialoog rondom de preek Ondanks dat de preek an sich geen dialoog is, laat het onverlet dat rondom de prediking wel de dialoog georganiseerd kan worden. Te denken valt aan het houden van een preekbespreking waar de leiding ligt in de handen van een ambtsdrager die feeling heeft met de jeugd. Catechisatie is bij uitstek het moment om de dialoog aan te gaan. Vraag jongeren (aan de hand van een aantal richtlijnen) om een persoonlijke brief te schrijven aan de kerkenraad of de predikant. Dit geeft verassende inzichten. Een predikant kan aan zijn catechisanten vragen of zij vragen willen formuleren over het gedeelte van de Heidelberger Catechismus dat de volgende zondag bepreekt zal worden. Kortom: om de dialoog aan te gaan is activiteit nodig! Het vraagt om bezinning bij ambtsdragers om na te denken waar de jeugd zich in geestelijke zin bevindt én waar afdwalende jongeren zich letterlijk ophouden. De ontwikkelingen gaan in deze tijd heel snel en nogal wat ambtsdragers hebben te weinig kennis van de leefwereld van onze jongeren om voor hen een gezaghebbende gesprekspartner te zijn. Ambtsdragers komen soms te snel met antwoorden, terwijl ze nog ver verwijderd zijn van het echte luisteren en inleven. Om jongeren te bereiken moeten ambtsdragers ze opzoeken. Ds. J. Roos stelt in de Wachter Sions de vraag of er bij ouders, ambtsdragers en leden wel genoeg oog is voor de problemen van onze jeugd. Opvoeders moeten zich bewust zijn dat zij continu door de jeugd worden geobserveerd en daarom mag de vraag gesteld worden: Zijn wij identificatiefiguren op wie onze jeugd jaloers is vanwege het innerlijke gemeenschapsleven met de Heere en uit zich dat vervolgens in een oprechte levenswandel? 3
4 3. Preek met beelden Het is goed om de prediking anno 2015 te spiegelen aan de prediking van de Heere Jezus. Jezus preken waren scherp én helend. Ontmaskerend én tegelijkertijd bewogen. Veroordelend maar toch vol liefde naar de persoon. De Heere Jezus schuwde het gebruik van gelijkenissen niet, integendeel. Beelden uit de natuur en het dagelijks leven gebruikte Hij om geestelijke lessen te verduidelijken en aan het hart te leggen. Hij zocht naar taal om Zijn boodschap voor een divers publiek zo te verwoorden dat het hun belevingswereld raakte. Uit het verleden weten we dat de Heere een beeldende prediking rijk gezegend heeft. Bunyan, McCheyne en Spurgeon zijn bekende voorbeelden. Zij gebruiken beelden, anekdotes en gebeurtenissen alléén met het doel om de Bijbelse boodschap te ondersteunen en nog krachtiger aan het hart van hun luisteraars te leggen. Waarom lijkt het dat de beeldende prediking vandaag de dag naar de achtergrond verdwijnt? Het gebruik van ondersteunende beelden is het meer dan waard omdat jongeren in beelden denken! Laten onze predikanten tijd vrijmaken om te investeren in een beeldende prediking. Het zijn vaak de beelden die de beklijving van de prediking - door het werk van de Heilige Geest - bij onze jongeren stimuleren. 4. Preek niet beschrijvend, maar adresseer de boodschap persoonlijk Naast het ontbreken van een beeldende prediking is er een ander tekenend gevaar dat de gereformeerde prediking bedreigt: de beschrijvende prediking. Volgens drs. P.J. Vergunst is die prediking geen dialoog met de gemeente en daardoor geen rechtstreekse communicatie tot de gemeente. Het werk van de Heilige Geest in de mens wordt in de derde persoon verhaald: Wij mensen liggen van nature in de dood, of: De mens is een vijand van vrije genade. Allemaal waarheden, maar deze boodschap raakt niemand persoonlijk. Ontmasker (!) daarentegen de onmacht van de jongere, zijn onwil en zijn vijandschap tegenover het bloed van Christus. En adresseer dit persoonlijk, in de directe rede: Jij bent een vijand van God. Jij slaat Zijn Zoon in het gezicht, terwijl Hij je met open armen toeroept: geef Mij je hart! Het grootste ongeloof wordt tenslotte niet in Sodom en Gomorra gevonden, maar onder de verkondiging van het Evangelie. Jongeren hunkeren naar een heldere, scherpe en heenwijzende prediking. Een beschrijvende prediking wordt gauw vaag en grijs. Vloek en zegen, wet en evangelie, hel en hemel worden niet persoonlijk geadresseerd en gaan daardoor over de hoofden heen. Jongeren en ouderen worden naar huis gestuurd met de gedachte dat je er maar veel om moet bidden om ook bij dat volk te mogen horen. Maar zo n prediking mist de gereformeerde, reformatorische 4
5 kracht. Het brengt de radicaliteit van zonde en genade en de zekerheid van het heil in Christus niet bij het hart, aldus Vergunst. Is dat misschien één van de redenen waarom er zo weinig klem van de zondagse verkondiging uitgaat? Is dit wellicht een verklaring waarom veel jongeren achterover gezakt met de armen over elkaar onder de prediking zitten? Veel ambtsdragers hebben niet voldoende door dat bovenstaande praktische problemen oorzaak van afhaken zijn. Sommige jongeren trekken uit het feit dat zij van de preek niet veel begrijpen zelfs de conclusie: Dan zal het wel niet voor mij zijn. Wat is de kern van een preek? God - in Christus - dicht bij de mensen brengen. Is dat een onmogelijk werk? Nee. Gods kracht wordt in zwakheid volbracht en dat geeft een heilige ontspanning. Spurgeon zegt over de preek van een eenvoudige collega van hem: Hij preekt niet alleen wat hij gelooft, maar ook wat hij (be-)leeft. En als vanzelf valt het in het oor en hart. Zo n prediking heeft een eigen communicatieve betekenis! De jongen besluit het gesprekje met de veelzeggende zin: Deze dominee leeft écht dicht bij de Heere. Impliciet en zonder woorden trekt hij voor zichzelf de pijnlijke conclusie dat dit blijkbaar niet voor alle voorgangers geldt John ploft op een stoel neer en zegt: Mevrouw, luister eens. Gisteren heb ik echt een mooie preek gehoord over de verloren zoon! Ik heb veel nieuwe dingen gehoord en geleerd. Bewust zet ik het computerscherm uit en ga in de luisterhouding zitten. Hij kijkt even naar het plafond en weegt zijn woorden. Gisteren was de preek niet zoals ik altijd hoor: wat het allemaal niet is, dat weet ik zo langzamerhand wel. Deze dominee snapt het tenminste. Hij zei: Als jij failliet bent, hoef jij in 2015 gelukkig geen zwijnendraf te eten. Maar hoe zit het met jou? Jij zit waarschijnlijk nu nog je genadetijd te verprutsen door uren achter je pc te gamen of filmpjes te kijken. Dan ben je nog een hopeloos geval. De directe en scherpe aanspraak van de dominee troffen blijkbaar het hart van deze jongen. Het blijft even stil voordat hij verder gaat: De dominee zei letterlijk: Stel je voor dat de verloren zoon nu naast je komt zitten en zegt: Ik weet hoe ellendig jij je voelt, want de kater komt altijd later. Maar: Keer nu tot jezelf in. Sta op en keer terug naar de Heere. Laat het niet bij goede voornemens, maar ga aan de slag! Sta op. Als je thuiskomt, gelijk naar je kamer en op je knieën. Deze woorden hebben doel getroffen. Bij thuiskomst is deze stoere jongen op zijn knieën gegaan. Ook de laatste zin van de preek laat hem niet los: De verloren zonen van nu, zijn de kerkenraadsleden van de toekomst 5
De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht
De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld
Nadere informatieDe gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.
De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieDe gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten
De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 12 t/m 14
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 12 t/m 14 Werkboek 10 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 12 t/m 14 Boven artikel 12 t/m 14 schrijven we : wedergeboorte en geloof In dit werkboek gaat
Nadere informatieRelatie <> Religie. Beste Galsem,
RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 24 (22-06)
1 De Bijbel open 2013 24 (22-06) In Mattheus 16 komen we een bijzondere uitdrukking tegen. Jezus zegt daar tegen Petrus en de andere discipelen dat zij zullen binden en ontbinden. Dat roept bij iemand
Nadere informatieEEN PAAR BELANGRIJKE VRAGEN
EEN PAAR BELANGRIJKE VRAGEN Vaak wordt u zelf niets wijzer van vragen die aan u gesteld worden. Hier willen we u een paar heel belangrijke vragen voorleggen, die juist wel vooral voor uzelf van belang
Nadere informatieDe Dordtse Leerregels. Artikel 1 t/m 5
De Dordtse Leerregels Hoofdstuk 1 Artikel 1 t/m 5 Werkboek 1 De Dordtse Leerregels Geschiedenis Het gaat in dit werkboek over de Dordtse Leerregels, of de vijf artikelen tegen de remonstranten. In het
Nadere informatieDe gelijkenis van de verloren zoon.
De gelijkenis van de verloren zoon. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen te leren.
Nadere informatieWelkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom
Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom Schriftlezing: Romeinen 8 vers 29 en 30 Psalm 5 vers 1 Lied 298 vers 1 t/m 4 Op Toonhoogte Psalm 132 vers 5 en 10 Psalm 68 vers 10 Lied 140 vers 1 en 3
Nadere informatieIn gesprek met God. In gesprek met God. In gesprek met God. m n. Marlies Medema & Agnes Huizenga
Voelt bidden voor jou soms als het doen van een lange reeks verzoekjes aan God? Mis je inspiratie om met God in gesprek te gaan? Dit werkboekje geeft je handvatten om je gesprekken met God eens over een
Nadere informatieIk ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus
AVONDMAALSVIERING KONINGSKERK 13-09 - 2009 door ds. L. Krüger Schriftlezing: Koloss. 1: 24-29 (NBV) Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag
Nadere informatieIk noem een paar sleutels die in veel sloten passen [dia 1 titel]:
Preek over HC zondag 31 GEMEENTE VAN JEZUS CHRISTUS, GASTEN EN LUISTERAARS, Iedereen weet wel dat je sleutels hebt in verschillende soorten. Aan het soort sleutel kan je vaak al zien voor welk doel je
Nadere informatieVraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn?
Voor 16 jaar en ouder! Zondag 24 Zondag 24 gaat over de goede werken. Zondag 24 vraag en antwoord 62, 63 en 64. Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk
Nadere informatieEén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42.
Eén ding is nodig Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. We hebben met elkaar nagedacht over de wonderen die de Heere Jezus heeft gedaan toen Hij op de aarde was. Grote wonderen! Weet je t
Nadere informatieJezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71. dinsdag 2 juni 2015
Jezus volgen! Echt? Het evangelie naar Johannes 6:22-71 dinsdag 2 juni 2015 1 ev. Johannes tot nu toe 1:1-18 Jezus is het Woord: bij God en zelf God 1:19-52 Jezus is het Lam van God discipelen volgen Hem
Nadere informatieverzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen
Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst
Nadere informatieBoekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep
Boekje over de kerk voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Over dit boekje Wij hebben op catechisatie wat geleerd over de kerk. Daar willen we je wat over vertellen.
Nadere informatiezondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Nadere informatieDeel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties
Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna
Nadere informatieHet huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
Nadere informatie9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn
Nadere informatie21 februari 2016 ONLINE MET GOD. Voorganger: Ds.H.Bondt Begeleiding: Entheos / Els Cornelisse
21 februari 2016 ONLINE MET GOD. Voorganger: Ds.H.Bondt Begeleiding: Entheos / Els Cornelisse Votum en groet Ps. 65,1 (U luistert als wij bidden) De lofzang klinkt uit Sions zalen tot U met stil ontzag.
Nadere informatieZondag 28 gaat over het Heilig Avondmaal (1)
Zondag 28 Zondag 28 gaat over het Heilig Avondmaal (1) Lees de tekst van Zondag 28 Vraag 75 : Hoe wordt gij in het Heilig Avondmaal vermaand en verzekerd, dat gij aan de enige offerande van Christus, aan
Nadere informatieDoor onze keuze is er een breuk tussen God en mens.
Probleem: breuk tussen en mens Door onze keuze is er een breuk tussen en mens. maakte de mens omdat Hij een vriend wilde. Hij wilde aanhoudend contact met de mens. Hij gaf de mens een verrassend mooi leven.
Nadere informatieDe Dordtse Leerregels
De Dordtse Leerregels Hoofdstuk 2 Artikel 6 t/m 9 Werkboek 6 Dordtse Leerregels hoofdstuk 2 artikel 6 t/m 9 Boven artikel 6 t/m 9 schrijven we : ongeloof en geloof Over ongeloof en geloof is veel te leren.
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 47 (30-11)
1 De Bijbel open 2013 47 (30-11) Zie, hij bidt. Dat lezen we in Hand. 9 over Paulus. Zie hij bidt., het wordt verteld na zijn bekering op de weg naar Damascus. En het wordt gezegd alsof het iets heel bijzonders
Nadere informatieDeze handreiking is van:
9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze lessen zijn geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte
Nadere informatieOpen je hart en verwacht een wonder van Jezus!
Open je hart en verwacht een wonder van Jezus! Voordat je het onderstaande gaat doorlezen wil ik je vragen om het onderstaande gebed te bidden: Almachtige God, Schepper van hemel en aarde, ik mag op dit
Nadere informatie1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4).
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 4 Les 4 - Redding: Waarom is het voor ieder mens nodig om gered te worden? In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 1) De ongelovige
Nadere informatieHC Zondag 16 - Het goede nieuws voor een ouderling en voor ieder ander
HC Zondag 16 - Het goede nieuws voor een ouderling en voor ieder ander Bevestiging Chris Smits als ouderling Liturgie Voorzang Opw 462 = EL 261 Stil gebed Votum Zegengroet Zingen: Ps 18,1.8.9 Gebed Lezen:
Nadere informatieZondag 29 gaat over het Heilig Avondmaal (2)
Zondag 29 Zondag 29 gaat over het Heilig Avondmaal (2) Lees de tekst van Zondag 29 Vraag 78 : Wordt dan uit brood en wijn het wezenlijk lichaam en bloed van Christus? Antw : Nee; maar gelijk het water
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Weet je wel hoeveel God van je houdt? Het evangelie, het optreden van Jezus, laat ons dat steeds weer opnieuw zien. Een paar weken geleden zijn we begonnen
Nadere informatieVoor de dienst zingen we:
Voor de dienst zingen we: Looft de Here, alle gij volken, prijst Hem, alle gij natiën, want zijn goedertierenheid is machtig over ons, en des Heren trouw is tot in eeuwigheid. Halleluja (8x) Ben je groot
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieDinsdag 4 augustus Waarom niet? Want Demas heeft mij verlaten, hebbende de tegenwoordige wereld lief gekregen. 2 Timotheüs 4:10
Bijbelrooster 4 augustus t/m 10 augustus Thema: Waarom ga je naar de kerk? Dinsdag 4 augustus Waarom niet? Want Demas heeft mij verlaten, hebbende de tegenwoordige wereld lief gekregen. 2 Timotheüs 4:10
Nadere informatieDeze handreiking is van:
9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte
Nadere informatieStilte vooraf. Wees stil voor het aangezicht van God, want heilig is de Heer. Uitleg
Stilte vooraf Wees stil voor het aangezicht van God, want heilig is de Heer. Uitleg Witte donderdag. Nacht van de overlevering, met een dubbelzinnige betekenis. Het is de overlevering (de traditie) van
Nadere informatieNieuwe geboorte in het koninkrijk. les 1 FOLLOW
Nieuwe geboorte in het koninkrijk les 1 DEEL 3 FOLLOW DE GEBOORTE Leven begint met een man en vrouw die elkaar liefhebben. Diep in het binnenste van de buik van de moeder ontstaat nieuw leven. Het duurt
Nadere informatieGeef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR
Geef Gods beloften voor jou nooit op! MIRANDA TOLLENAAR Geef nooit op! Tollenaar, Miranda ISBN 978-90-6353-630-5 NUR 713 Boekverzorging: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw De bijbelteksten in deze uitgave
Nadere informatiehandleiding 18.2 DE PREEK
handleiding 18.2 DE PREEK leerdoel wat je gaat behandelen bijbelstudie Rom. 10:8,14-21 lesstof Een belangrijk onderdeel van de dienst Een kerkdienst bestaat uit meer dan een preek, het geheel van de eredienst
Nadere informatieAlpha Cursus IGGDS DE HOEKSTEN Woensdag 22 april 2015 Restaurant Algorfa Bijeenkomst 12 Waarom en hoe zou ik het anderen vertellen?
Alpha Cursus IGGDS DE HOEKSTEN Woensdag 22 april 2015 Restaurant Algorfa Bijeenkomst 12 Waarom en hoe zou ik het anderen vertellen? Inleiding Paul van der Laan 1. IJsbreker: GOED NIEUWS VERSPREIDT ZICH
Nadere informatieWelkom in deze dienst Voorganger is ds. A. Prins (Vriezenveen)
Welkom in deze dienst Voorganger is ds. A. Prins (Vriezenveen) Schriftlezing: Markus 2 vers 1 t/m 17 Gezang 328 vers 1 t/m 3 (Liedboek) Psalm 87 vers 4 (Schoolpsalm) Psalm 146 vers 1, 3 en 5 (Nieuwe Berijming)
Nadere informatieZondag 23 gaat over : rechtvaardig voor God.
Zondag 23 Voor 16jaar en ouder! Zondag 23 gaat over : rechtvaardig voor God. Vraag 59 : Maar wat baat het u nu, dat gij dit alles gelooft? Antw : Dat ik in Christus voor God rechtvaardig ben, en een erfgenaam
Nadere informatieZondag 25, vraag en antwoord 65, 66, 67 en 68.
Voor 16 jaar en ouder! Zondag 25 Zondag 25 gaat over de Sacramenten. Zondag 25, vraag en antwoord 65, 66, 67 en 68. Vraag 65 : Aangezien dan alleen het geloof ons Christus en al Zijn weldaden deelachtig
Nadere informatieJezus maakt mensen gelukkig
Eerste Communieproject 33 Jezus maakt mensen gelukkig Jezus doet wonderen In les 5 hebben we geleerd dat God onze Vader is. Wij zijn allemaal zijn kinderen. Alle mensen zijn broertjes en zusjes van elkaar!
Nadere informatieZalig zijn de armen van geest; want hunner is het Koninkrijk der hemelen. Mattheüs 5:3
Bijbelrooster 13 november t/m 19 november Thema: Zalig zijn Dinsdag 13 november De armen van geest Zalig zijn de armen van geest; want hunner is het Koninkrijk der hemelen. Mattheüs 5:3 Dat het koninkrijk
Nadere informatieWat zorgt ervoor dat een prediking gezegend wordt? Hoe beoordeel je dat? Christenen hebben verschillende uitgangspunten:
Gezegende preek! Wat zorgt ervoor dat een prediking gezegend wordt? Hoe beoordeel je dat? Christenen hebben verschillende uitgangspunten: Het gaat om het Woord, als we het Woord brengen, werkt de Heilige
Nadere informatie18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22.
Inhoudsopgave Voorwoord 1. Een gebed bij het begin van het nieuwe jaar Ik ben met u 2. Gods hand 3. Zegen Vrede met God 4. In de kerk 5. Is Deze niet de Christus? Deze ontvangt zondaars 6. Echte vrienden
Nadere informatieHeilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
Nadere informatie22 januari uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort
22 januari 17.00 uur Pim Poortinga orgel/piano Piet Noort votum en groet zingen: Opwekking 642 De rivier gebed, zingen GK gezang 177 Hoor trouwe vader ons gebed lezen: Galaten 3:1-14 zingen: Ps 147: 3
Nadere informatieHC zondag 32 en 33. Gemeente van onze HEER Jezus Christus, gasten en luisteraars,
HC zondag 32 en 33 Gemeente van onze HEER Jezus Christus, gasten en luisteraars, Ik vind de vraag van zondag 32, en dan bedoel ik de eerste vraag (86) een beetje raar. Of eigenlijk: wel begrijpelijk maar
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieVijf redenen waarom dit waar is
Les 14 Eeuwige zekerheid Vijf redenen waarom dit waar is In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Is de echte (ware) gelovige voor eeuwig veilig en geborgen in Christus? Voor
Nadere informatieMei-juni Weekthema: De kracht van en de toegang tot Gods Woord. Dinsdag. Indringend. Lezen: Hebreeën 4: 12-13
Mei-juni 2017 Weekthema: De kracht van en de toegang tot Gods Woord Dinsdag Indringend Lezen: Hebreeën 4: 12-13 Drie dingen worden gezegd van het boek dat je zojuist in handen had. Het is levend, krachtig
Nadere informatieBezinningsbijeenkomst H.A.: 25 juni 2015. We zingen: Ps. 25 : 2 en 4; Ps. 51:6 We lezen: Ps. 51 en vr. en antw. 78 HC
Bezinningsbijeenkomst H.A.: 25 juni 2015. We zingen: Ps. 25 : 2 en 4; Ps. 51:6 We lezen: Ps. 51 en vr. en antw. 78 HC Beste mensen, hier en thuis: Wat besteedt de Heidelberger een aandacht aan het Heilig
Nadere informatiePreek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen?
Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen? Gemeente van onze Heer Jezus Christus! Ze zitten met z'n tweeën op haar kamer: Reinier en Marloes. Ze kennen elkaar al een poosje.
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: Zondag 25 Ochtenddienst. Broeders en zusters,
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: Zondag 25 Ochtenddienst Broeders en zusters, 1. Votum 2. Zegengroet 3. Zingen : Lied 429 : 1 en 3 4. Lezing van de wet 5. Zingen : Psalm 119 : 13 en 14 6. Gebed voor
Nadere informatieWaarom zou ik geloven?
Waarom zou ik geloven? Een uitnodiging om na te denken over je geloof Philip Nunn - De Bron Deel #1: 1 nov 2015 Deel #2: 22 nov 2015 Mijn doel met de 2 toespraken Ik probeer je te laten zien dat het christelijke
Nadere informatie13 Jij en pesten. Ervaring
82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken
Nadere informatieLiturgie voor de vierde zondag van Advent en bevestigingsdienst
Liturgie voor de vierde zondag van Advent en bevestigingsdienst 18-12-2016 Voorganger: Organist: Locatie: Bevestiging van: Thema: ds. Nita van der Horst - Kattenberg Marco 't Hart Dorpskerk te Oostvoorne
Nadere informatieMag ik jou een vraag stellen?
Mag ik jou een vraag stellen? Mag ik jou, die dit leest, een zeer belangrijke vraag stellen? Stel dat je vandaag zou sterven, doordat er iets verschrikkelijks gebeurt, bijvoorbeeld een auto ongeluk of
Nadere informatieKingdom Faith Cursus. ------------------------------------------------------------------------------------------------ Het Woord van God
Kingdom Faith Cursus KF03 ------------------------------------------------------------------------------------------------ Het Woord van God Colin Urquhart ------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieGemeente van onze Here Jezus Christus,
Gemeente van onze Here Jezus Christus, Echt gelukkig! Dat is het thema waar we vanochtend over na gaan denken. En misschien denkt u wel: Wat heeft dat thema nu met deze tekst te maken, Die gaat toch over
Nadere informatieDoopvragen, na alle formulieren zijn deze hetzelfde:
Doopvragen, na alle formulieren zijn deze hetzelfde: Geliefden in de Here Jezus Christus. God heeft de doop ingesteld om ons en onze kinderen zijn verbond te verzegelen. In dat geloof en niet uit gewoonte
Nadere informatieBijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Nadere informatieDe tien Geboden. Tien belangrijke regels. Aangepaste dienst Zondag 17 april 2016 Ds. Henk Bondt
De tien Geboden Of Tien belangrijke regels Aangepaste dienst Zondag 17 april 2016 Ds. Henk Bondt Welkom Mededelingen Votum en groet Zingen: Gezang 119: 1 en 2 De kerk van alle tijden kent slechts één vaste
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Zondag 2 november 2014 * Gedachtenis van de overledenen Kogerkerk * Preek Spreuken 9. 1 18 / Matteüs 25, 1-13 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Vandaag een prachtige en poëtische tekst
Nadere informatie4. Welk geloof wordt bedoeld? Het gaat om het zaligmakende geloof. Dus niet om een historiëel, tijd- of wondergeloof.
NGB artikel 1: DE ENIGE GOD Wij geloven allen met het hart en belijden met de mond, dat er een Enig en eenvoudig geestelijk Wezen is, dat wij God noemen: eeuwig, ondoorgrondelijk, onzienlijk, onveranderlijk,
Nadere informatie2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen
Liturgie Emmen, 13 september 2015 (buitendienst) Thema: samen onderweg (startzondag) 1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen 3. Zingen: Sela: breng
Nadere informatieZondag 8 november 2015 Sint Maarten de oogst van ons leven
Zondag 8 november 2015 Sint Maarten de oogst van ons leven Lezing: Marcus 12 : 28 34 De herfst brengt voor veel mensen een zekere weemoedigheid.: de bladeren vallen, de zomer is echt voorbij. In de herfst
Nadere informatieProtestantse Gemeente Biddinghuizen. Gezinsdienst. Thema: Ja is ja
Zondag 25 oktober 205 Protestantse Gemeente Biddinghuizen Gezinsdienst Thema: Ja is ja Voorganger: ds. Sifra Baayen - Op t Land Meevoorbereid door WJV Muzikale medewerking: True Colors Welkom - door de
Nadere informatieWat is op deze vragen jullie antwoord? (antwoord)
Inleiding De kerkenraad heeft u tot twee keer toe bekend gemaakt dat een aantal broers benoemd is tot ouderling en diaken van onze gemeente. Het zijn (namen). Daarmee is ook ruimte gegeven om eventueel
Nadere informatieNGB Artikel 26 dinsdag 16 april
Verboden toegang voor onbevoegden NGB Artikel 26 dinsdag 16 april Wij geloven dat de toegang gesloten. Er is geen toegang tot God voor je. Want hoe kun jij als zondig mens tot de heilige God naderen? Wie
Nadere informatieLees : Mattheüs 25:14-30
De gelijkenis van de talenten Lees : Mattheüs 25:14-30 Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieHet belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft
Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief
Nadere informatieDe drie-engelenboodschap, ACTUEEL!
De drie-engelenboodschap, ACTUEEL! Missie De missie van de Kerk van de Zevende-dags Adventisten is de verkondiging van het eeuwig evangelie zoals verwoord in de drieengelenboodschap van Openbaring 14:6-12.
Nadere informatieDe vrucht van de Geest is liefde Galaten 5:22
1 Zondag: De vrucht van de Geest is liefde Wij snakken naar liefde en naar geborgenheid. We willen gekend en begrepen worden. God heeft ons geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Hij kent ons. Hij weet
Nadere informatieJezus en jij. Tekst: Willem de Vink. Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink
Jezus en jij Tekst: Willem de Vink Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink Vooraf Jezus en jij Minidagboek Vink, Willem de ISBN 978-90-8601-101-8 NUR 248, 707 Boekverzorging: Marian
Nadere informatieAls je niet goed weet hoe je moet bidden, kun je het leren! Daarom gaan we in deze les kijken wat God ons te zeggen heeft over gebed.
Les 2: Bidden. Bidden is praten met God. En dat heb je nodig, om Hem te leren kennen. Als je bidt kom je als het ware bij God in zijn huiskamer en ga je Hem dingen vertellen en vragen. Dan zal Hij ook
Nadere informatiewat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen
vandaag wil ik dit gebod toepassen op het geloofsgesprek onderwerp van de gemeenteavond komende week onze overtuiging is dat zulke gesprekken hard nodig zijn voor de opbouw van onze gemeente tegelijk is
Nadere informatieWaarom een Zondagboek?
Waarom een Zondagboek? Voor jou Op zondag ga je naar de kerk. Misschien vind je dat wel heel gewoon. Dat doen we toch altijd? Maar eigenlijk is het heel bijzonder. Want in de kerk luisteren we naar de
Nadere informatiePhiladelphiadienst Zondag 8 november 2015 Dorpskerk Bodegraven Aanvang: 17.00 uur
Philadelphiadienst Zondag 8 november 2015 Dorpskerk Bodegraven Aanvang: 17.00 uur Voorganger: Organiste: Koster: Ds. M.J. van Oordt Bep Veenstra Dirk Bouwman 2 Voorzang: Psalm 116 vers 1 en 11 God heb
Nadere informatieWaarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?
Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In
Nadere informatieHC zd. 42 nr. 31. dia 1
HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:
Nadere informatieDEUTERONOMIUM 6:4-25 serie Deuteronomium - 6
DEUTERONOMIUM 6:4-25 serie Deuteronomium - 6 Materiaal - preek 23 januari 2011 (lezen of luisteren via www.pauwenburg.nl) - Bron-licht Handreiking Bijbelstudie Mogelijke gespreksonderwerpen 1. Liefhebben:
Nadere informatieVerder op weg met Jezus
Verder op weg met Jezus Heel goed besef ik de onafheid en de onvolmaaktheid van wat ik geschreven heb. Er is nog zoveel meer te vertellen over Jezus Christus. Er is nog zoveel meer over Hem te weten en
Nadere informatieBijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof
Bijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof Dinsdag 31 juli - Rechtvaardig voor God De rechtvaardige zal door zijn geloof leven - Habakuk 2:4b Denk je wel eens over rechtvaardigheid?
Nadere informatieChr. Geref. Kerk Ontswedde LITURGIE. voor de morgendienst op zondag 2 september 2012. in deze dienst zal. Julia Brugge.
Chr. Geref. Kerk Ontswedde LITURGIE voor de morgendienst op zondag 2 september 2012 in deze dienst zal Julia Brugge gedoopt worden thema: Zoals klei in de hand van de pottenbakker Voorganger: ds. J.J.
Nadere informatieDe Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 1. Artikel 12 t/m 14. Werkboek 3
De Dordtse Leerregels Hoofdstuk 1 Artikel 12 t/m 14 Werkboek 3 Dordtse Leerregels Hoofdstuk 1 artikel 12 t/m 14 In werkboek 3 gaan we verder met het bespreken van de Dordtse Leerregels. Jullie weten waarom
Nadere informatieGetuige zijn geeft de opdracht tot verantwoording, tot verantwoordelijkheid. Jij daar, ja jij, zeg het maar, waarvan ben jij nu getuige?
Overweging in de Oecumenische viering 24 januari 2010: Lezing uit Lucas 24 (stemmenspel) Geliefde zusters en broeders, getuigen van onze Heer, Jij bent mijn getuige. Je zult maar zo n opdracht krijgen,
Nadere informatieDe straf op de zonde 15
A1 1 De straf op de zonde 15 Lezen en bespreken Romeinen 2:1-12 Wat is het gevolg van de zonden van de mens? (vers 3) Hoe komt het dat mensen zich niet bekeren tot de Heere? (vers 5) Welke mensen ontvangen
Nadere informatieDe eerste liefde van God
De eerste liefde van God Trouwpreek over 1 Johannes 3:16 (ds. Jos Douma) gehouden in de trouwdienst van Jeroen en Marjoke Wij hebben Gods liefde, die in ons is, leren kennen en vertrouwen daarop. God is
Nadere informatieLees Zoek op Om over na te denken
Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in
Nadere informatieWelkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom
Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom Schriftlezing: Openbaringen 3 vers 14 t/m 22 Gezang 253 vers 1 (Bundel 1938) Psalm 67 vers 3 (Schoolpsalm) Psalm 65 vers 1 en 2 (Nieuwe Berijming) Psalm
Nadere informatieWaarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en
1 De Bijbel open 2013 5 (02-02) Vandaag bespreken we een vraag over de betekenis van de Wet die God aan Israel gaf voor de christelijke gemeente van het Nieuwe Testament en dus voor ons. Is het zo dat
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieLeidingdeel Bijbelstudie Galaten schets 1 Geen ander Evangelie (Galaten 1)
Leidingdeel Bijbelstudie Galaten schets 1 Geen ander Evangelie (Galaten 1) A) Doel 1. Betekenis benoemen Er is maar één Evangelie: het Evangelie van Jezus Christus, de Gekruisigde. Buiten Hem heeft het
Nadere informatie1. Gods eigendom. Op Toonhoogte 265
Jaarreeks 1: Jaarreeks 1: 1. Gods eigendom Abba, Vader, U alleen U behoor ik toe. U alleen doorgrondt mijn hart. U behoort het toe. Laat mijn hart steeds vurig zijn, U laat nooit alleen U behoor ik toe.
Nadere informatie