Startpunt: Station Zaandam. Eindpunt: Station Zaandam. Bereikbaarheid: Trein, auto (parkeergelegenheid beschikbaar in de omgeving).

Transcriptie

1 Omschrijving De middeleeuwse Noorder IJ- en Zeedijken vormen een belangrijke verbinding tussen Assendelft, Westzaan en Zaandam. Inmiddels is het zeewater sinds de aanleg van het Noordzeekanaal (1872) allang verdwenen. De route met een lengte van ruim 16 kilometer volgt zoveel mogelijk de historische zeedijken die nu werkeloos kronkelen tussen de polders. Vanaf de hoge dijken is het uitzicht op het lage land schitterend, met in de verte de havenactiviteiten van Amsterdam. De route eindigt bij Station Zaandam, niet ver van het Czaar Peterhuisje (Routepunt van de HollandRoute). Startpunt: Station Zaandam. Eindpunt: Station Zaandam. Bereikbaarheid: Trein, auto (parkeergelegenheid beschikbaar in de omgeving). Deze route wordt u aangeboden door HollandRoute. Bezienswaardigheden 1 Polder Westzaan Polder Westzaan, ten noorden van de Westzanerdijk is geleidelijk ontstaan in het veenweidelandschap ten westen en oosten van Westzaan. In de polder liggen natuurgebieden als De Reef, het Westzijderveld en het Guisveld die beheerd worden door Staatsbosbeheer. De waterhuishouding wordt geregeld door Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. De Polder Westzaan is een goed voorbeeld van een waterrijk slagenlandschap. Het veenweidekarakter van de polder is intact gebleven. Typerend voor het landschap zijn de lange kavelvormen, de grote openheid, de weelderige rietstroken en de hoogteverschillen van de grond. 2 Westzanerdijk De Assendelver Zeedijk en Westzaner Zeedijk zijn onderdeel van de Noorder IJ- en Zeedijken en als zodanig beschermd als provinciaal monument. Wanneer deze dijken precies zijn aangelegd is niet duidelijk. Waarschijnlijk zijn zij niet op één moment gebouwd, maar is het meer een kwestie van voortdurend ophogen van grond geweest om het land tegen het buitenwater te beschermen. De Westzaner Zeedijk wordt voor het eerst genoemd in voorschriften voor onderhoud uit Door de vele doorbraken verliep deze dijk zeer kronkelig en lag de dijk tamelijk ongunstig ten opzichte van de krachtige zuidwesten wind. Een gedeelte van de dijk werd versterkt met dakpannen (de zogenaamde pannendijk ). Andere delen waren versterkt met wier met daarvoor geplaatste houten palen. In 1732 bleek dat paalworm al het hout aantastte, zodat besloten werd ook deze dijk te versterken met een aarden talud bedekt met zwerfkeien. Belangrijke nog goed herkenbare dijkdoorbraak is de Groote of Sluisbraak (1717), iets ten oosten van Nauerna. Vanaf Westzaan tot in Zaandam is de dijk bebouwd met woningen: Westzanerdijk is tegenwoordig een gedeelte van Zaandam. 3 Overtoom (buurtschap) Het buurtschap Westzaner Overtoom was vroeger gelegen aan het IJ. Sinds de 17de eeuw heeft het buurtschap zich ontwikkeld als uitbreiding op het lintdorp Westzaan door de gunstige ligging aan de waterwegen. Door de aanleg van het Noordzeekanaal werdt het buurtschap omringd door nieuw gewonnen land, waarop industrie en woningen werden gevestigd. pagina 1 / 8

2 4 Grote Braak (1717) Overtoom, Grote Braak, dijkdoorbraak door de watersnood van Vlakbij is een gedeelte van de voormalige zeedijk gerestaureerd met zwerfkeien (picknickplaats). 5 Westzanerpolder Westzanerpolder, ten zuiden van de Westzaner Zeedijk bij Nauerna en Overtoom, is één van de IJpolders die ontstonden bij de aanleg van het Noordzeekanaal en die na 1876 in cultuur werden gebracht. De polder heeft een regelmatige structuur met noord-zuid verlopende kavels. 6 Voormalig Kaaspakhuis Archangel Dit oude kaaspakhuis uit 1640 stond oorspronkelijk aan het Noordeinde te Wormerveer. De degelijke houten constructie geeft aan dat het bestemd was voor zware lasten zoals kaas. De naam Archangel verwijst naar de Russische havenstad Archangelsk aan de Witte Zee. De Hollanders kenden in deze tijd goede handelsrelaties met dit gebied. 7 School met schoolmeesterswoning School met schoolmeesterswoning. Het wit gepleisterde gebouw uit 1870 heeft tot 1922 dienst gedaan als school. Het opschrift op de gevel toont welk deel de school vormde. 8 Gemaal de Landbouw Het voormalige gemaal De Landbouw verving in 1877 molen de Os. Het verzorgde de bemaling van ongeveer 900 hectare oppervlaktewater van de polder Assendelft en loosde dit in het Noordzeekanaal. Het gemaal is meerdere keren gemoderniseerd. Zo werden de stoomketels in 1907 vervangen door een dieselmotor, die vervolgens in 1918 weer werd vervangen door een elektromotor. In 1992 werd het gemaal buiten bedrijf gesteld en verkocht. 9 Dijken Deze dijk beschermde voor de aanleg van de IJ-polders, de polders van Assendelft en Krommenie voor het open water van het IJ. Dat dit nodig was blijkt wel uit de kleine meertjes die hier nog duidelijk zichtbaar in het landschap liggen. Deze zijn restanten van dijk- doorbraken of wielen. Met enig zoekwerk ziet u links nog een mijlpaal van de Noorder IJ- en Zeedijk (nr. 62). 10 Boerderij en kaakberg U vindt de boerderij op Dorpsstraat Zuider Polder Het gebied van de 1424 hectare grote Zuiderpolder was onderdeel van een veenontginningslandschap, waar al sinds de middeleeuwen ontginningsactiviteiten werden ontplooid, in samenhang met allerlei bedijkingen. Als gevolg daarvan daalde de veenbodem en moest de waterstand in de binnenwateren steeds verder worden verlaagd om te voorkomen dat het slootwater over de ingeklonken weilanden zou lopen. Tot begin 17de eeuw waren er nog geen poldermolens, zodat waterlozing slechts mogelijk was door de sluisjes naar het IJ en het Wijkermeer open te zetten op tijdstippen dat het buitenwater door de werking van eb en vloed lager stond. Over molens begon men te denken, nadat in 1612 de Beemster succesvol was drooggelegd. Ruim twintig jaar later vond pagina 2 / 8

3 eindelijk in 1634 de aanbesteding plaats van twee molens bij Nauerna, De Os en De Bul. Door uitbreiding van de Zuiderpolder in 1731 werd molen De Student (schepradmolen) toegevoegd, aan de Nauernasche Vaart nabij Vrouwenverdriet. Deze molen is in 1869 voorzien van een vijzel, doch reeds in 1892 gesloopt na de succesvolle ingebruikneming van stoomgemaal De David. 12 Wijkermeer Polder Het Wijkermeer was net als de nabijgelegen Haarlemmermeer één van de grote Hollandse meren. Het meer stond in open verbinding met de Zuiderzee en het IJ. Het brakke water overstroomde regelmatig de omliggende polders. Hoewel dit voor vruchtbare grond zorgde, was er ook veel overlast. Op last van de machtige stad Amsterdam mocht men de omliggende dijken (met name aan de westkant) echter niet verhogen. Het Wijkermeer mocht bij hoog water toch vooral niet aan de Amsterdamse zijde overlopen. Pas met de aanleg van het Noordzeekanaal in 1876 wordt ook het Wijkermeer en een gedeelte van het IJ ingepolderd. De getijbeweging en de overstromingen behoren vanaf dat moment tot het verleden. 13 Assendelver Zeedijk Het gebied tussen Amsterdam-Noord, Zaandam, Hoorn en het Markermeer wordt Waterland genoemd. In de 11de eeuw begon dit gebied, na ontginning, in te klinken. Hierdoor kwam het gebied al snel meters lager te liggen. Door grote overstromingen, o.a. de Sint Elisabethsvloed van 1421, waren de inwoners van het Waterland genoodzaakt om dijken aan te leggen. Dit resulteerde in de Waterlandse Zeedijken die het gebied beschermden tegen overstromingen van de Zuiderzee en het IJ. De Waterlandse Zeedijken zijn, vanaf de 15de eeuw, aan de oostelijke en zuidelijke kant van Waterland aangelegd. Deze zeedijken zijn van oost naar west: de Durgerdammerdijk, de Schellingwouderdijk, Nieuwendammerdijk, Buiksloterdijk, Landsmeerderdijk en de Oostzanerdijk. Langs de zeedijken zijn verschillende dijkdorpen ontstaan, onder andere Durgerdam en Nieuwendam 14 Geniedijk De Geniedijk fungeerde als waterkering tussen het geïnundeerde gebied en de stelling. 15 Fort Zuidwijkermeer Fort Zuidwijkermeer is een standaard model A fort: een hoofdgebouw en een frontgebouw welke verbonden zijn door een poternegebouw. Al sinds de jaren 80 van de vorige eeuw gebruikt men de ruimtes van het fort als opslagruimte voor nitraatfilms van het Filmmuseum en Polygoon. pagina 3 / 8

4 Routebeschrijving 1 Vertrek in zuidelijke richting 2 Sla linksaf richting de Houtveldtunnel 65 m (1 min.) 3 Scherpe bocht naar links naar de Houtveldtunnel 4 Ga westelijke op de Houtveldtunnel 19 m (1 min.) 5 Ga westelijke op de Houtveldtunnel richting de Houtveldweg 6 Sla rechtsaf naar de Houtveldweg 7 Ga westelijke op de Aris van Broekweg richting de Westzanerdijk 8 Flauwe bocht naar rechts naar de Westzanerdijk 33 m (1 min.) 9 Sla linksaf om op de Westzanerdijk te blijven 21 m (1 min.) 10 Ga westelijke op de Westzanerdijk richting de Adriaan Roggestraat 11 Ga zuidwestelijke op de Westzanerdijk 12 Ga westelijke op de Westzanerdijk 0,7 km (2 min.) 13 Ga westelijke op de Westzanerdijk richting de Overtoom 14 Ga rechtdoor op de Overtoom 74 m (1 min.) pagina 4 / 8

5 15 Ga zuidelijke op de Kanaaldijk richting de Veldweg 28 m (1 min.) 16 Sla rechtsaf naar de Kanaaldijk/de Veldweg 48 m (1 min.) 17 Ga noordwestelijke op de Veldweg 18 Ga noordwestelijke op de Veldweg richting de Kleine Steng 19 Ga noordwestelijke op de Veldweg richting de Ra 0,4 km (1 min.) 20 Ga noordwestelijke op de Veldweg 0,6 km (2 min.) 21 Ga noordwestelijke op de Veldweg richting de Kanaaldijk 0,4 km (1 min.) 22 Sla rechtsaf naar de Kanaaldijk 22 m (1 min.) 23 Sla linksaf naar de Overtoom 24 Flauwe bocht naar rechts naar de Nauerna 53 m (1 min.) 25 Ga noordelijke op de Nauerna 26 Ga zuidelijke op de Nauerna richting de Overtoom 27 Sla rechtsaf om op de Nauerna te blijven 88 m (1 min.) 28 Ga westelijke op de Nauerna 40 m (1 min.) 29 Flauwe bocht naar rechts om op de Nauerna te blijven pagina 5 / 8

6 30 Ga noordwestelijke op de Nauerna richting de Kanaaldijk 31 Ga westelijke op de Nauerna richting de Zaandammerweg 32 Weg vervolgen naar de Zaandammerweg 79 m (1 min.) 33 Ga zuidoostelijke op de Zaandammerweg 40 m (1 min.) 34 Ga zuidoostelijke op de Zaandammerweg 30 m (1 min.) 35 Sla rechtsaf om op de Zaandammerweg te blijven 36 m (1 min.) 36 De Zaandammerweg draait iets naar rechts en wordt de Nauerna 71 m (1 min.) 37 Vertrek in zuidwestelijke richting 38 Vertrek in zuidwestelijke richting 12 m (1 min.) 39 Vertrek in zuidwestelijke richting 40 Ga westelijke richting de Afvalzorg Nauerna 41 Weg vervolgen naar de Afvalzorg Nauerna 42 Flauwe bocht naar rechts om op de Afvalzorg Nauerna te blijven 19 m (1 min.) 43 Ga zuidoostelijke op de Afvalzorg Nauerna 19 m (1 min.) 44 Scherpe bocht naar rechts om op de Afvalzorg Nauerna te blijven 46 m (1 min.) pagina 6 / 8

7 45 Sla linksaf naar de Provincialeweg/de N Neem op de rotonde de 3e afslag naar de Kanaalweg 72 m (1 min.) 47 Ga zuidoostelijke op de Kanaalweg 34 m (1 min.) 48 Neem op de rotonde de 1ste afslag en rijd door op de Kanaalweg 0,6 km (2 min.) 49 Weg vervolgen naar de Noorder IJ- en Zeedijk 15 m (1 min.) 50 Ga westelijke op de Noorder IJ- en Zeedijk richting de Kanaalweg 0,6 km (2 min.) 51 Ga noordwestelijke op de Noorder IJ- en Zeedijk richting de Kanaalweg 40 m (1 min.) 52 Flauwe bocht naar rechts naar de Zeedijk 0,4 km (1 min.) 53 Ga noordelijke op de Zeedijk 0,7 km (2 min.) 54 Ga noordelijke op de Zeedijk 55 Ga noordelijke op de Zeedijk 0,9 km (3 min.) 56 Ga noordwestelijke op de Zeedijk 57 Houd links aan en blijf op de Zeedijk 1,0 km (3 min.) 58 Flauwe bocht naar links naar de Vonderweg 0,4 km (1 min.) 59 Sla linksaf naar de Noorderweg 51 m (1 min.) pagina 7 / 8

8 60 Sla linksaf naar de Groeneweg 0,9 km (3 min.) 61 Sla linksaf naar de Kagerweg 0,7 km (2 min.) 62 Ga zuidelijke op de Kagerweg 63 Sla rechtsaf om op de Kagerweg te blijven 1,1 km (3 min.) 64 Ga zuidwestelijke op de Kagerweg richting de Kanaalweg 65 Sla rechtsaf naar de Kanaalweg 0,7 km (2 min.) 66 Ga noordwestelijke op de Kanaalweg 66 m (1 min.) 67 Sla rechtsaf om op de Kanaalweg te blijven Kaartgegevens 2017 Google pagina 8 / 8