Preek. Gemeente van Christus, Intro: ballingschap

Transcriptie

1 Preek Gemeente van Christus, Intro: ballingschap Net als de andere grote profeten uit het OT leeft Ezechiël in een tijd die wel de tijd van de ballingschap wordt genoemd. Met dat woord ballingschap verwijzen we naar een periode in de geschiedenis van Israël. Specifieker nog naar een periode waarin een deel van het volk is weggevoerd. Wij hebben vaak het idee dat heel het land werd leeggehaald, maar dat is niet zo want zeker in eerste instantie ging het vooral om de elite van het volk. Het was de Babyloniërs begonnen om de mensen die leiding konden geven. Van die mensen werd het volk van berooft. Daarmee wilde men voorkomen dat het in opstand zou komen tegen de bezettende macht. Want voor een succesvolle opstand met blijvende gevolgen heb je mensen nodig die kunnen organiseren, die leidinggevende capaciteiten hebben, mensen die het volk kunnen mobiliseren en aanvoeren. Nu, juist de mensen die daartoe bij machte waren, de rijkeren onder het volk, de mensen die een goede opleiding hadden genoten, die werden ontvoerd naar Babel, ze werden meegenomen naar een ver en vreemd land. Dat is om zo te zeggen het politieke perspectief op de zaak. Babel had zo haar bedoelingen met de wegvoering. Je kunt ook vanuit een sociaal perspectief kijken naar de ballingschap. Dan is de ballingschap vooral een persoonlijk drama.

2 Families die uit elkaar worden gescheurd. Mensen die in een voor hen totaal vreemde omgeving worden gedropt. Ze kennen de taal niet van de mensen waar ze tussen wonen. Ze kennen hun goden niet en hun gebruiken. Je kunt het vergelijken met de situatie van asielzoekers bij ons. Je bent letterlijk en figuurlijk een vreemdeling. Ontworteld, ontdaan van alles wat je eigen was en vertrouwd was. Dat is het sociale, het menselijke perspectief op de ballingschap. Ballingschap: de vraag naar God Al die perspectieven, het sociale en het politieke, ze hebben hun goed recht. Maar in de bijbel gaat het toch om een ander perspectief. In de bijbel gaat het om het perspectief van God op de zaak. De grote vraag die keer op keer gesteld wordt is deze: wat is zijn hand in deze zaak, wat heeft hij hiermee te maken? Ik weet niet of u zich die vraag ook wel eens stelt, het kan geen kwaad dat af en toe te doen. De vraag te stellen naar God. Meestal doen we dat in situaties die ons persoonlijk raken. Als er plotseling en onverwacht iemand overlijdt bijvoorbeeld. Of als je het journaal ziet en je geraakt wordt door de beelden. Dan kan die vraag zomaar ineens bovenkomen, wat heeft God te maken met dat wat ik nu zie, wat heeft hij te maken met dat wat ik nu meemaak, waar kan ik zijn hand ontwaren, waar is hij en wat doet hij? Als u hier wel eens over nadenkt zult u weten dat het niet eenvoudig is een antwoord te geven op deze vragen. Want wie is bij machte daar iets zinvols over te zeggen? Wie kan mij zeggen wie God is?

3 Wie is bij machte te zeggen wat hij te maken heeft met ons leven? Wie wel eens heeft nagedacht over deze vragen weet dat de hemel voor ons onbereikbaar is. En dat hoort nu helemaal bij het woord ballingschap. Dat is nu juist kenmerkend voor dat wat ballingschap wordt genoemd, dat de hemel gesloten is. Dat wij niet alleen vervreemd zijn van onze omgeving maar ook nog eens van God, dat is de diepste zin van het woord ballingschap. Het visioen Tegen deze achtergrond lezen we het boek Ezechiël. Wij kunnen zelf geen antwoord geven op de vraag naar God. Als er een antwoord is, zal hij ons dat zelf moeten geven, nu ja dat woordje moeten kan je misschien beter maar weglaten. God moet helemaal niets, als hij ons een antwoord geeft op onze vragen dan is dat alleen maar genade, hij moet helemaal niets maar het wonder is dat hij het toch doet. Hij laat iets van zichzelf zien aan een balling. Aan iemand die leeft in een vreemde omgeving, aan iemand die vervreemd is van zijn God: In het dertigste jaar, op de vijfde van de maand, toen ik te midden van de ballingen aan de rivier de Kebar was gebeurde het dat de hemel geopend werd. Ik kreeg visioenen van God te zien. Ezechiël de zoon van Buzi wordt in het land van de Chaldeeën bij het Kebarkanaal gegrepen door de hand van de HERE. Van dat wat hij dan ziet doet hij verslag. We doen er het beste aan om maar gewoon met hem mee te kijken. Het eerste wat de profeet ziet in zijn visioen is een snel opkomende storm. Hij ziet wolken die door over elkaar heel tuimelen. Een zware onweerslucht die recht op hem af komt. En in dat wolkenmassief ziet hij het onophoudelijk lichten. Een grote wolk, flitsend vuur en een lichtglans eromheen. Hoe dichter het wolkengevaarte bij komt hoe meer Ezechiël ziet.

4 Levende wezens In het midden van die wolkenmassa ziet de profeet vier levende wezens. De wezens hebben een menselijk lichaam, maar daarmee houdt het gewone aan de wezens wel zo n beetje op, want aan het menselijke lichaam zitten een viertal vleugels. Daarnaast heeft ieder wezen heeft ook nog eens een viertal gezichten. Ieder wezen heeft het gezicht van een leeuw, het gezicht van een arend, het gezicht van een os en het gezicht van een mens. Wij kunnen ons hier misschien niet zoveel bij voorstellen maar voor Ezechiël moet het minder vreemd zijn geweest. Het menselijke lichaam met de vleugels zal hem herinnerd hebben aan de cherubs die boven de ark stonden in Jeruzalem. En dat mengsel van menselijke en dierlijke kenmerken kwam volop voor in de culturen rond Israël. De bekendste voor ons is misschien wel de sfinx uit Egypte, het lichaam van een leeuw, het gezicht van een mens. Of neem de zeemeermin, het bovenlichaam van een vrouw, het onderlichaam van een vis, in die tijd kwamen dergelijke mengvormen van mens en dier in de afbeeldingen van goden volop voor. Het verschil tussen die bekende beelden en dat wat Ezechiël ziet in zijn droom, is dat die dode beelden tot leven zijn gekomen. Stel je voor dat een onmogelijk stripfiguur in één keer in levende lijve voor je zou komen te staan. Of een fantasiefiguur uit een tekenfilm. Aan zoiets zou je kunnen denken. Ezechiël ziet het in zijn droom levensecht voor zich. In het midden van die dreigende kolkende wolkenmassa een viertal rechtopstaande menselijke figuren.

5 Ze hebben ieder vier vleugels en vier gezichten en ze bewegen gelijktijdig, als vliegtuigen in een squadron even snel als de bliksem. Een mobiel heiligdom Dat is te zien in het midden van de wolk. Als Ezechiël dan iets naar beneden kijkt ziet hij op de grond naast de levende wezens wielen staan. Daarmee wordt het plaatje verder ingekleurd. Het begint nu een beetje op een wagen te lijken. De vier levende wezens vormen met hun lichamen het frame. Hun lijven zijn de staande ribben van een soort kubus die aan de onderzijde wordt gedragen door wielen. Het is een wagen die alle kanten op kan met wielen die in de droom ontzettend groot zijn. Ze zitten vol ogen, kostbare edelstenen die de wagen een vorm van heiligheid geven, eigenlijk is het een soort mobiel heiligdom. Een reusachtige machinerie die gonst van beweging. Het gedruis van de vleugels klinkt als het bruisen van machtige wateren, het is overweldigend als het gedreun van een marcherend leger. Als Ezechiël van het midden naar beneden kijkt ziet hij dus die wielen. Als hij naar boven kijkt ziet hij een gewelf dat doet denken aan de hemelkoepel. Het ziet eruit als een dikke, glasheldere laag ijs. Dat gewelf wordt gedragen door de vleugels van de levende wezens. Het dient als basis voor iets dat eruit ziet als een troon. De meest indrukwekkende die je maar kunt bedenken. De kleur van de troon is blauw, even blauw als de hemel op een wolkeloze dag.

6 Op de troon En als Ezechiël dan nog hoger kijkt dan dat gewelf en de troon beginnen woorden pas echt te kort te schieten. Dat wat hij ziet is sowieso al moeilijk te verwoorden. Hij spreekt steeds vergelijkenderwijs. Hij heeft het over de gedaanten van mensen, het lijkt erop maar is het ook niet helemaal Hij vergelijkt steeds, hun uiterlijk was als het uiterlijk van fakkels, en zo zou ik nog wel even door kunnen gaan. Steeds weer dat woordje als, maar als het gaat over dat wat op de troon zichtbaar is dan wordt de beschrijving al helemaal tastend. Daarboven, op dat wat op een troon lijkt, is iets wat lijkt op een mens. Het is alsof de profeet in zijn visioen tegen de zon in moet kijken. Maar in dat alles overstralende licht ontwaart hij iets dat lijkt op een mens. Van boven ziet de gestalte eruit als van witachtig goud. Van onder verliest de gestalte zich in vuur. Het geheel is omgeven door een lichtglans die doet denken aan de regenboog. Ezechiël ziet de heerlijkheid van de HERE en als hij dat ziet laat hij zich met zijn gezicht ter aarde vallen. Dat bewerkt het zien van de heiligheid van God en dat is het ook het eerste wat dit bijbelboek ons bij wil brengen. Denk niet te klein als het gaat over God. Als Ezechiël beschrijft wat hij ziet begint hij zo ongeveer te stotteren. Hij kan er geen rechtstreekse beschrijving van geven. Het kan het alleen maar zijdelings aanduiden, via via. Dat wat hij ziet lijkt op een mens maar is het ook weer niet. Een rechtstreekse beschrijving geven van hem die op de troon zit is niet mogelijk.

7 Bij Rotterdam was aan de snelweg een poosje een billboard te zien met daarop de tekst: God is liefde, een tekst die ook letterlijk in de bijbel is te vinden. Maar als je de tekst zo uit de bijbel plukt schiet hij tekort. Want voor God heb je altijd meer woorden nodig. Want hij is met niets en niemand te vergelijken, hoog verheven boven alles en iedereen, alleen hij bevindt zich boven dat gewelf dat gedragen wordt door de levende wezens, ontzagwekkend is hij, om heel stil voor te worden, om voor door de knieën te gaan. Als ik mijn beeld van God vergelijk met dat wat Ezechiël kom ik tot de ontdekking dat het mijne nogal plat is. Vergeleken met de God van Ezechiël is de mijne niet veel meer dan een zachte teddybeer. En als zie hoe voorzichtig Ezechiël is in zijn spreken over hem, ontdek ik dat vaak maar een eind voor het vaderland weg klets zonder ook maar het minste spoor van eerbied. Als ik met ouderen praat merk ik wel eens dat ze het moeilijk vinden om over God te spreken. Jongeren, waaronder ik mezelf ook reken, doen daar niet zo moeilijk over. Dit visioen leert ons dat we ook te makkelijk over God kunnen spreken, alsof we hem in onze broekzak hebben zitten. Alsof hij de buurman. Als Ezechiël spreekt over God is hij uiterst voorzichtig, hij kiest zijn woorden zorgvuldig uit, en als hij doorheeft met wie hij te maken heeft valt hij met zijn gezicht ter aarde. Tegenwoordig waar hij wil Niet alleen de verschijning zelf zal overdonderend zijn geweest voor Ezechiël. Ook het feit dat hij als balling die verschijning ziet zal voor hem gekomen zijn als een donderslag bij heldere hemel.

8 Naar het idee van de meeste mensen van toen was de invloed van goden beperkt tot een bepaald territorium. De god van Israël woont in de tempel van Jeruzalem en zijn invloed houdt zo ongeveer bij de landsgrenzen op. Het land en de god van het land zijn nauw aan elkaar verbonden. Maar het hele idee dat de invloed van de God van Israël beperkt zou zijn door de grenzen van het land wordt hier radicaal doorbroken. Het heiligdom waar God in woont is zo mobiel als het maar zijn kan, het staat op wielen en beweegt zich met de snelheid van het licht naar een werkloze priester die ergens in het immense rijk van Babel aan een riviertje woont. Vanuit onze ogen is dat denken over grenzen en goden nogal primitief. Als we geloven in god dat is dat vaak een god die altijd en overal aanwezig is. Hij is alomtegenwoordig, zeggen we dan met een duur woord. En ondertussen zijn we daarmee weer terug bij af, want dan is god weliswaar niet meer opgesloten in een heiligdom, maar wel bewegingsloos gemaakt, want een alomtegenwoordige God hoeft niet in beweging te komen. Als hij ergens aanwezig wil zijn dan is hij er al. De alomtegenwoordige god zonder beweging, terwijl die beweging nu juist zo belangrijk is in dit verhaal. Dat heiligdom op wielen beweegt, het beweegt zich ergens naartoe. Als de levende God ergens aanwezig is dan is dat niet omdat hij alomtegenwoordig is maar omdat hij daar aanwezig wil zijn en als hij aanwezig is dan is hij niet bewegingsloos aanwezig als een toeschouwer. Als God ergens aanwezig is dan handelt hij ook, dan is hij er om ons te oordelen, dan is hij er om ons te bemoedigen, dan is hij er om mensen te redden, dan is legt hij net als bij Ezechiël, dan legt hij zijn hand op ons: jij bent van mij.

9 Zo ging dat bij Ezechiël, de ontmoeting met de levende in zijn visioen veranderde zijn leven voor eens en voorgoed. Hij had een carrière als priester voor ogen maar werd in een keer een profeet, we hebben er een dik boek aan overgehouden. Zo gaat dat ook in de kerk. Als wij vanmorgen in de kerk oog hebben gekregen voor de heerlijkheid des Heren dan heeft dat gevolgen, dan staat ons leven voortaan helemaal in het teken van zijn naam. God legt zijn hand op ons en zegt: jij bent van mij, dat hebben vanmorgen voor onze ogen zien gebeuren. Fiene is gedoopt, er is een hand op haar leven gelegd, voortaan is zij niet meer van zichzelf maar van Jezus Christus. Afsluiting God is niet alomtegenwoordig, hij is tegenwoordig waar hij wil, en waar hij tegenwoordig is heeft dat gevolgen. Misschien is dat aan de ene kant een bedreigende wetenschap. Te weten dat je nergens heen kunt vluchten voor zijn geest. Zelfs in Babel ben je nog niet af van de heilige die troont in het licht, van hem die zich voortbeweegt met de snelheid van de bliksem, en zich hult in vreemde angstaanjagende wolkengevaarten. Dat is de ene kant van dit verhaal, de andere kant is dit dat deze God niet alleen maar hoog en verheven. Hij heeft de gedaante als die van een mens, hij is geen ijspegel maar laat zich aanspreken als een persoon. En dat licht waar hij zich in hult is niet alleen maar ontoegankelijk, heeft de kleuren van de regenboog, teken van de vrede die alle verstand te boven gaat, teken van de genade die ons verwijst naar Jezus Christus. Dat is de inzet van het boek Ezechiël. Het boek zet in met een verschijning van God zelf. Want de eeuwige wil dat wij mensen weten wie hij is. Amen