Het nieuwe leren vraagt om een school als theater door Ferdinand Mertens
|
|
- Heidi Gerritsen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het nieuwe leren vraagt om een school als theater door Ferdinand Mertens Samenvatting Door de hedendaagse gerichtheid op kwalificaties en competenties, en dus op de opbrengst van onderwijstrajecten zien we de betekenis van het onderwijsaanbod gemakkelijk over het hoofd. We steken daardoor te weinig energie in de wijze waarop de school onderwijs kan verzorgen. We leggen ons te gauw neer bij het onvermogen van de school en laten de school daardoor steeds meer lijken op het gewone leven. We leveren ook steeds meer schooltijd i voor praktijk en eigenlijk bedoelen velen te zeggen dat je in de praktijk het beste kunt leren. Dat zou het failliet van de school als instituut zijn. Het concept van het nieuwe leren tendeert wel in die richting. Illich krijgt met zijn de-schooling dan alsnog gelijk. Naar mijn oordeel ten onrechte. De school is hard nodig om dingen tot stand te brengen die in het gewone leven niet lukken. De school moet voor jonge mensen attractief worden ( of blijven). De school biedt een interessant programma: dat is het product van onderwijs! Net als een theater dat biedt een programma, voert dat zeer zorgvuldig uit. Maar wat het effect is..? Dat is door de bezoeker te bepalen. Verleden jaar nam ik deel aan een Festtool workshop om mij te bekwamen in het hanteren van de bovenfrees. Het is interessant te zien hoe op de markt van gereedschappen het onderscheid tussen professioneel en amateur begint te vervagen. De amateurs hebben de standaarden van de professional ontdekt en kopen dito gereedschap. Festtool speelt daar op in door één lijn van apparaten te ontwikkelen en leermogelijkheden te organiseren in workshop verband. Daar komen dan veelsoortige typen met hun machientje op cursus! Daar is veel over te zeggen. Ook is interessant te kijken naar wie die cursussen doceren. In mijn geval was dat een als automonteur opgeleide kleine zelfstandige: hij had een klusbedrijf met als specialiteit het aanpassen van woningen voor ouderen en gehandicapten. Op zaterdag gaf hij workshops, samen met zijn vrouw die afrekende en die voor koffie en broodjes zorgde. Een man met typisch transversale kwaliteiten. Hij sprak als metaalbewerker over de frezen en wat frezen is. Vertelde over de draairichting, de snelheid en de eigenschappen van de materialen waarin gefreesd wordt. Kortom een goede theoretische bodem, uitgelegd met een flipover en didactisch geheel in orde. Terwijl ik dus een bovenfrees mee had - want daar ging de workshop over ging het niet over timmeren maar over het benutten van de bovenfrees voor houtbewerking. Hij benutte zijn kennis langs uiteenlopende lijnen: hij maakte een werkstuk, hij selecteerde hout, hij gaf uitleg over de eigenschappen van de machine. Maar hij bleef vanuit de machine naar het werk kijken. En wij freesden er op los en maakten een Oud Hollands CD rek. I Onderdeterminatie van onderwijs door de economie Het was in 1974 dat Peter Smets zijn werkzaamheden ten dienste van het beroepsonderwijs oppakte. Peter werd belast met de leiding van een project gericht op de studie van het stagejaar van de middelbaar technische scholen: hoe kon zo n stagejaar optimaal worden ingericht? Dat project werd gesubsidieerd door de SVO en was verzocht door de Vereniging van de Middelbaar Technische Scholen, de VMTS. Het project werd uitgevoerd aan de TU Twente waar toen net de ambitie gerealiseerd werd om een op het beroepsonderwijs gerichte onderwijskunde tot stand te brengen. Ik was in die context belast met het starten van researchprojecten en Peter Smets en ik waren dus collega s. Wij kenden elkaar vanuit onze gemeenschappelijke hts achtergrond. In die jaren speelde voortdurend de vraag in hoeverre het onderwijs een zekere autonomie had ten opzichte van het bedrijfsleven of dat het bedrijfsleven het onderwijs geheel naar haar hand zette. Dat laatste was zeker in de links georiënteerde wetenschappers een geliefd standpunt en met name in Duitsland verschenen studies waarin zichtbaar gemaakt hoe geraffineerd het bedrijfsleven op alle aspecten het onderwijs domineerde. Zeker het beroepsonderwijs, maar ook de herstructurering van de universiteiten er werden toen allerlei aanlopen genomen om de
2 universiteit geschikt te maken voor de massa werd gezien als geheel in lijn met de behoeften van het bedrijfsleven. Peter en ik vonden dit soort beschouwingen interessant maar weinig empirisch. Dus we zochten naar alternatieve gedachtegangen die voor de toekomstige ontwikkeling van het onderwijs meer geschikt waren dan dit soort onder het mom van wetenschap - ideologische beschouwingen. Wij raakten in de ban van studies die in Duitsland - West Duitsland uiteraard die verschenen bij een Institut für Arbeitsmarktforschung en waarin de aanzet gegeven werd tot andere benaderingen: - - In analyses van de ontwikkeling van de economie werd zichtbaar gemaakt dat de determinatie van het onderwijs door de ontwikkelingen in de productie en in de economie in het algemeen steeds minder waarschijnlijk werd. De inrichting van de economie zou het vaste patroon van arbeidsdeling zoals dat in de industriële revolutie ontwikkeld was, en waar het onderwijs parallel mee liep, verlaten ten gevolge van de verdergaande automatisering en daarmee samenhangende vergroting van de kloof tussen hooggeschoold en laaggeschoold werk. Het onderwijs werd a.h.w. autonoom van de economische ontwikkeling! Men sprak van onder-determinatie. In de beschouwingen van de Duitse arbeidsmarktdeskundigen werd vervolgens geconcludeerd dat dus van de beleidsvorming van de scholen voor beroepsonderwijs veel verwacht werd: ze zouden zelf moeten bedenken hoe het onderwijs moest worden ingericht en ze zouden daarbij niet meer kunnen terugvallen op de structuur en kenmerken van de productieorganisaties in de economie. Ze zouden zelf moeten nadenken! Hoe maak je interessant onderwijs dat jonge mensen goed voorbereid op werk in een wispelturige arbeidsmarkt? Dat was de vraag. We schreven toen 1975! - - In dezelfde groep publicaties dook toen ook het idee op van sleutelkwalificaties. Het concept werd ontwikkeld door Dieter Mertens ( geen familie!) en hij beoogde er mee het beroepsonderwijs te oriënteren op een breder set van vaardigheden waardoor leerlingen geschikt gemaakt werden voor een groter arsenaal aan funkties. Ik hoef daar niet over uit te wijden. Iedereen kent inmiddels dat concept ook al is het begrip sleutelkwalificaties een zachte dood gestorven. Waarom eigenlijk? - - Ook kwam de tweedeling funktionale Fertigkeiten en soziale Fertigkeiten regelmatig in de beschouwingen terug. Het belang van de tweede categorie werd onderstreept en er werd vastgesteld dat met name scholen voor beroepsonderwijs niet goed raad wisten met de ontwikkeling van het repertoire aan sociale vaardigheden. De makkelijke weg was dan: doe dat maar in een stage! Peter en ik spanden ons in die tijd in om te laten zie dat dit in een stage ook niet lukte althans naar onze maatstaven. Hier werden scholen voor beroepsonderwijs uitgedaagd om er iets nieuws van te maken! Later kregen we de Commissie Wagner naar een nieuw industrieel elan en een van de opbrengsten daar van was een hernieuwde aandacht voor het beroepsonderwijs en de relatie onderwijs arbeidsmarkt. Ik heb altijd het gevoel gehad dat Wagner niet aan de tijd was omdat hij veronderstelde dat de nauwe koppeling tussen arbeidsmarkt en onderwijs de oplossing zou zijn voor de geconstateerde tekorten, samengevat onder de slogan Ze kunnen geen hamer meer vasthouden. De Wagner impuls met de aandacht voor de captains of industry heeft voeding gegeven aan heel wat dwaalwegen en ik denk zelf weinig goeds. Het is de uitdrukking van de miskenning van de onderdeterminatie. Het onderwijs moet zelf onderwijs bedenken maar wel met een goed gevoel voor wat de samenleving vraagt en waar jonge mensen voor te boeien zijn. Dat laatste is de opgave van elke school: bedenk een programma dat de deelnemers spannend, twinkelend en motiverend vinden. Rust niet totdat je dat hebt..het is een vraag aan de professionaliteit van het onderwijs, niet aan de bedrijven.
3 Nogmaals onderdeterminatie In de jaren negentig bracht ik in het kielzog van H.M. de Koningin een werkbezoek aan het Walramcollege in Sittard. We bezochten de laboratoriumschool en in het bijzonder een nieuwe opleiding die in het kielzog van Wagner etc. helemaal geënt was op de behoeften van DSM. Kortom een opleiding die discrepanties tussen onderwijs en arbeid moest elimineren. Met veel poeha in de wereld gezet, door de Minister gesteund en door Willem van Oosterom als project gefinancierd ( niet door Willem persoonlijk..). Foto s in de krant bij de ondertekening. Het project was voor wat betreft de inrichting zeer geslaagd. Leerlingen en docenten waren gemotiveerd en hadden een mooie opleiding ontworpen. Helaas toen de eerste groep afgestudeerden voor DSM beschikbaar kwam had DSM er geen behoefte meer aan. De markt, de technologie enz. hadden anders doen besluiten. De afgestudeerden moesten maar zien op de arbeidsmarkt. Gelukkig was er nog het hbo en de meerderheid besloot door te studeren. Niet echt erg maar ook niet de bedoeling. Het illustreert hoe de beide werelden door verschillende dynamiek gedreven worden. Erkenning daarvan is belangrijk om verkeerde verwachtingen te beperken. Op het moment kon ik mij niet aan de indruk ontrekken dat de school zich toch meer dan een beetje genomen voelde. Nogmaals onderdeterminatie Omdat we van die loodgieters benadering van koppeling onderwijs en arbeid niet loskwamen schreef ik in het midden van de negentiger jaren het boekje met de sprekende titel Beroepsonderwijs zonder beroepen. Ik herhaal hier alleen nog maar eens die titel omdat ik denk dat de kern die er in vervat is nog steeds niet voldoende leeft. Alleen Coen Free geeft er regelmatig blijk van het boekje gelezen te hebben. Of zie ik nu iemand over het hoofd? II Centralisme en efficiency Het beroepsonderwijs werd in die jaren volstrekt centraal aangestuurd en ingericht. Dat is een effectieve sturingsvariant wanneer je weet wat moet en je daarover weinig onzekerheden hebt. Voor het dagonderwijs ging die aansturing vanzelf: voor de meeste studierichtingen waren er landelijke commissies. Meestal voorgezeten door een persoon afkomstig uit het bedrijfsleven of algemener gezegd het werkveld. Het adequaat bezetten vanuit het bedrijfsleven van zo n commissie was goed mogelijk: er was er immers maar één voor het hele land. Zo n commissie maakte het leerplan en formuleerde de exameneisen. Ook de inspectie van het onderwijs zat daar dicht bij: ze ontwikkelde mee en zag er op toe dat de vastgestelde leerplannen ook adequaat werden uitgevoerd en geëxamineerd. Deze structuur was efficiënt wanneer je wist wat je wilde. Het bedrijfsleven deed dan mee en gaf steun. Voor het bedenken van iets nieuws was het niet echt de meest geschikte structuur: het bedrijfsleven was op onderwijsterrein niet bepaald innovatief. Gelukkig waren er ook nog neutrale derden in de vorm van het Ministerie en deels ook de inspectie. Het Ministerie was veel meer met de vraag bezig: wat is nodig voor de toekomst? Zo kan zich nu niemand meer voorstellen dat het inrichten van een nieuwe onderwijssoort als het middelbaar technisch onderwijs, met tegenwerking van het bedrijfsleven tot stand gekomen is. Ook niet omdat de politiek dat nu zo graag wilde, neen doordat een verstandig persoon als Max Goote zo n nieuwe school nodig vond om meer jonge mensen een hogere vorm van onderwijs te bieden en daarmee twee doelen te dien: emancipatie van de kinderen die in het beroepsonderwijs terecht kwamen de meerderheid, zeker ook toen maar ook te voorzien op de arbeidsmarkt in een categorie beter
4 opgeleiden, breder opgeleiden. Het bedrijfsleven kon zo n vergezicht niet opbrengen - Goote had de sleutels in handen en zorgde er voor dat de scholen er kwamen. Aan de opstelling van de leerplannen etc. werkte het bedrijfsleven zeker wel weer mee. En zo ontstond, zoals later zou blijken, een heel succesvol onderwijstype. Het centralisme heeft het gehouden tot de tachtiger jaren. Uiteraard verliep de ontwikkeling van de leerplannen steeds professioneler. Peter Smets nam aan die ontwikkeling ook deel en zijn praktische inslag wil ik aan de hand van een voorbeeld toelichten. Eind jaren zeventig werd voor het mhno-mspo bedacht dat er een opleiding zou moeten komen gericht op de civiele diensten in inrichtingen van allerlei soort. In het hbo was een dergelijke ontwikkeling ingezet; het mbo zou volgen. Er was haast. De inspectie was in die tijd belast met het bezorgen van zo n leerplan. De inspectie meldde zich in Twente en Peter en ik ontwierpen een curriculum workshop waarmee we in 2 weken tijd een volledig uitgeschreven leerplan inclusief lesstof, literatuurlijst etc. opleverden. Het was de tijd van de curriculum ontwikkeling dat woord kwam toen in zwang. In de workshop participeerden een 15 tal leraren van de scholen die met de opleidingen zouden gaan beginnen, enkele inspecteurs en wij. s- Morgens werkten we collectief of in groepen aan het leerplan vanuit een curriculum model waar Peter en ik wetenschappelijk voor tekenden. In het model was voorzien het was ontleend aan de Duitser Robinsohn dat er voortdurend gereflecteerd moest worden op latere levenssituaties van de leerlingen zowel beroep als vrije tijd en als staatsburger -. Peter had voor de middagen samenlevingsbezoeken gepland: in groepjes van 2 of 3 ging het gezelschap uiteen om interviews te houden met relevante personen om gedachtegangen die in de curriculumworkshop ontwikkeld waren uit te testen of te valideren. In de workshop maakten we de leraren geschikt om zo n gesprekken te voeren maar belangrijk was ook dat ze niet met de vraag de instellingen en bedrijven in gingen van wat wilt u wat ze leren maar altijd met een voorstel: Kijk wij zouden dit in de opleiding willen doen hoe past dit hier? Is dit voor u een oplossing? Helpt dit wanneer leerlingen dit kunnen? en dus niet zegt u het maar.. De veronderstelling van ons was: het onderwijs moet zelf bedenken wat goed is dat is het vak van de onderwijsontwikkelaar. Afnemers zullen daar alleen maar blij mee zijn, zeker wanneer ze wel gevraagd worden voorstellen te toetsen. In de workshop hadden we alles bij de hand: toekomstige leraren, betrokken inspecteurs, boeken waar lesstof uit gedestilleerd werd, een curriculummodel en handige penvoerders. Bij het einde van de workshop gingen de deelnemers met een uitgeschreven leerplan naar huis. En op elke school deden ze vervolgens ongeveer hetzelfde. III Curriculum denken Curriculum was een nieuw begrip. Over gewaaid uit Amerika maar bovenal ook in zeer gunstige Duitse voedingsbodem gevallen. Daardoor in die jaren veel Anregungen uit West Duitsland en dat was vooral voor het beroepsonderwijs nuttig. Curriculum brak met het ongereflecteerde aanbod denken zoals dat in de leerplannen tot dan toe gebruikelijk was. Curriculum wilde samenhangen zien tussen werkvormen, leerlingen en beoogde doelen. Curriculum wilde een doordenken van het hele onderwijs: doelen en middelen. Uitdrukkelijk beide. Bovendien besluitvorming: hoe word je het in het onderwijs over veranderingen eens? Je kunt blijven discussiëren: maar hoe zorg je voor goed uitgewogen effectieve besluitvorming: processturing? De curriculum literatuur bood daarvoor vele goede aanknopingspunten. Er werd stevig werk gemaakt van de kritische toetsing van middelen en doelen. Het ging niet alleen om mooie doelen
5 maar ook om de vraag hoe je die bereikt. En ook over hoe je de effectiviteit van je onderwijs vaststelt: curriculum evaluatie hoorde er ook bij. Hele boekenreeksen werden er over vol geschreven. Het was de tijd waarin de wetenschappelijke doordringing van het onderwijs in empirische zin plaats vond. Onderwijswetenschap was empirische wetenschap en geen godsdienst, geen pedagogiek. Als ingenieurs sprak Peter en mij dit allemaal zeer aan. Ik heb niet alles meer gevolgd en weet dan ook niet waar het curriculum denken ook weer verlaten is. Althans, het bestaat natuurlijk nog wel maar het is geen dominanten invalshoek meer. Dominant is nu het denken in competenties en kwalificaties en dus vooral over wat bereikt zou moeten worden. Dat wordt opgeschreven in taal hoe anders en zit dus vol ambiguïteiten. Daar wordt veel over gesproken en de indruk wordt gewekt dat de omschrijvingen van wat iemand na doorlopen van het onderwijs moet kunnen wel de essentie is. Het doel wordt ontkoppeld van het middel; doelen worden separaat beoordeeld; accreditatie en evaluatiesystemen worden helemaal georiënteerd op de beloofde opbrengsten. Het niveau van een opleiding wordt helemaal opgehangen aan de competenties die worden nagestreefd. Ik heb mij de afgelopen jaren heel vaak tegen deze ontwikkeling afgezet. Terecht? Ik was sterk geïmpregneerd met het curriculum denken dus ik wil graag weten hoe je het onderwijs inricht zodat de waarschijnlijkheid zo groot mogelijk is dat die doelen bereikt worden? En dat is dan toch een vraag naar het milieu waarin geleerd wordt: wat voor middelen zijn er? Welke werkvormen? Welke leraren? Welke ervaringen buiten de school? De vraag naar het curriculum is de vraag naar de performance en zo kwam ik op mijn theater: wat is het programma van de school? Hoe ziet de voorstelling er uit? Wie speelt voor wie? Wie is speler en wie is publiek? Ziet ik dat juist dat het curriculum niet meer in de onderwijsontwikkeling het brandpunt is? En mag ik daar uit concluderen dat daardoor vel minder over de uitvoeringsvorm wordt nagedacht dan wenselijk is? V Onderwijs is een programma! De laatste decennia zijn we steeds meer op de doelen die met het onderwijs bereikt moeten worden gericht geraakt. Een ontwikkeling die in de boezem van de educational research ontwikkeld is, sterk bevorderd is, en een grote plausibiliteit had en heeft. Toen ik in 1975 voor het eerst het jaarlijkse Amerikaanse congres voor de onderwijsresearch bezocht, was er een sessie gewijd aan de competence based education approach van de staat Oregon en waarbij elk leerdoel geoperationaliseerd werd in taken die verricht moesten kunnen worden. Die taken werden veelal nog uit leerstof beredeneerd. Leren gericht op competencies lijkt hier op met als belangrijk verschil dat de competencies niet aan leerstof ontleend worden maar aan toepassingssituaties buiten de school, in de ( beroeps)praktijk. Op diezelfde conferentie sprak Elliot Eisner. Eisner hield een heel mooi verhaal onder het motto competenties zijn heel het leven niet om.te parafraseren. Eisner kwam uit de hoek van het kunstonderwijs en zag zich geconfronteerd met het denken in instructional objectives maar wist zeker dat niet alles wat van waarde was in de school daarin zou kunnen worden uitgedrukt. Hij formuleerde een alternatief, of beter: een complement, en noemde dat: expressive objectives en die doelen mocht je uitdrukken in de vorm van een activiteit en niet als een resultaat. De
6 activiteit beschouwde Eisner als een encounter. Hij meende dat onderwijsontwikkelaars heel goed kunnen aangeven waar encounters goed voor zijn en waar encounters aan moeten voldoen. Encounters zijn belevenissen en de school is een reeks belevenissen die samen tot iets goeds leiden. Citaat uit een eerdere publicatie: Onderwijs is programma! Mede onder invloed van de 'autonomie en kwaliteit' zijn er enkele nieuwe gewoonten ontwikkeld die niet direct bijdragen aan de verhoging van de studeerbaarheid van onze hoger onderwijsprogramma's. Zo wordt heel gemakkelijk gesproken over 'outputbenaderingen' waar het om zou moeten gaan. Het resultaat van het onderwijsproces, gemeten bij de leerling. Daar ligt aan ten grondslag de benadering dat het onderwijs kan worden opgevat als een productieproces waarbij de binnenkomende student als een 'half-product' kan worden opgevat die na verloop van tijd in een 'product' is omgezet. Onderwijs als 'productieproces'. Een dergelijke benadering leidt heel gemakkelijk tot een trivialisering van het onderwijsproces en dus tot slordigheden. Immers, hoe mensen leren en waarvan en waardoor ze leren is heel moeilijk te zeggen. Vanuit die benadering is de vormgever van het onderwijsproces in een zwakke positie gemanoeuvreerd omdat hij zijn eigen verhaal niet vertrouwt. De leerling wordt verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces maar uiteindelijk wordt succes en falen toch aan de instelling toegerekend. Daar is bijna niet uit te komen. Een andere benadering die aandacht verdient is ten onzent te vinden in publicaties van Jan van Ravens o.a. in zijn ' Dienstbaar Hoger Onderwijs' en in de Verenigde Staten door de ervaren onderwijskundige Astin (1993). Zij beschouwen het onderwijs meer naar analogie van het medisch handelen en instellingen uit de gezondheidszorg. Daarbij is van belang dat er een procestechnologie ontwikkeld wordt die bijdraagt aan het genezingsproces van de patiënt en erkent dat de genezing slechts bij de patiënt kan plaatsvinden. Tussen het proces van de dienstverlening en de genezing bestaan 'plausibiliteitsrelaties', geen zekerheden. De instelling is voortdurend bezig met die plausibiliteit vast te stellen en zo mogelijk te optimaliseren. Instellingen moet je met elkaar vergelijken op het dienstverleningspakket dat ze bieden en dat wat ze weten over het effect van hun eigen pakket. Deze benadering leidt tot expliciete aandacht voor datgene wat de instelling de student biedt. Natuurlijk kan er overal en onder alle omstandigheden iets geleerd worden. Een student komt naar een instelling omdat de kans om iets te leren erdoor vergroot wordt. De student doet dat zelfs full-time dus er is veel vertrouwen in wat er te 'beleven' valt. De instelling voor Hoger Onderwijs is dus een 'encounter' met bijzondere kwaliteiten voor de student. Als dat niet zo is kan hij net zo goed thuis blijven. Helaas is dat ook wat veel studenten doen! (Zie een recente bijdrage in deze geest van Dennis O Brien, 1998) De benadering vanuit het 'medical model' van Astin bevordert dat de instelling eigenlijk maar met één ding bezig is: het programma. En dat in de vergelijking en de analyse van instellingen het programma het object van aandacht is: wat heeft de instelling te bieden? Wat voor equipment is er? Wat voor interessante leraren lopen er rond? Welke ervaringen worden georganiseerd? Welke 'stunts' worden er gegeven? Etc. De 'output' van een dergelijke instelling is het programma, het dienstverleningspakket. Dat dienstverleningspakket doet een beroep op de student, boeit die student, houdt hem bezig. Daardoor leert de student en bereikt hij de beoogde resultaten.
7 Een dergelijke redenering is in essentie niet anders dan wat in de ISO 9000 en in andere voorstellen voor Total Quality Management ook gehanteerd wordt. In het bedrijfsleven is reeds vele jaren geleden de 'outputoriëntatie' aangevuld met een radikale procesbenadering. Men kan niet iets leveren van een bepaalde kwaliteit als bepaalde condities niet aanwezig zijn. In het proces ligt de voorspeller van het resultaat. Dat geldt ook voor het onderwijs. Toch hoor je in het onderwijs nog steeds: reken ons maar af op het resultaat en bemoei je verder nergens mee. Terwijl dat resultaat door de instelling te beïnvloeden is en door een systeem van 'reviews' tussen instellingen, die allemaal hetzelfde doen, niet te bewaken is. Mijn stelling is dat alleen instellingen die met het onderwijsproces bezig zijn, waarborgen kunnen bieden voor studeerbaarheid van programma's. Betekenisvolle kwaliteitszorg oriënteert zich dan ook op 'pakketvergelijking': wat biedt de instelling aan een student. In afwijking van wat gangbaar is pleit ik hier voor een sterke oriëntatie op 'inputs' en 'proces'- grootheden. Die komen samen in programma s welke duidelijk zijn over welke activiteiten en inspanningen door de onderwijsinstellingen worden geleverd en worden uitgelokt. Heel belangrijk daarbij is welke docenten in zo n programma een verantwoordelijkheid dragen. Het resultaat van het hoger onderwijs afmeten aan verstrekte diploma s is een riskante aangelegenheid zolang de belanghebbende instelling de diploma s zelf verstrekt. Het kwaliteitszorgsysteem zoals dat nu bestaat is onvoldoende kritisch om kwaliteitserosie die daar mogelijk het gevolg van is er daadwerkelijk uit te halen. Producten van scholen zijn programma s! Een school maakt een programma waardoor leerlingen beter leren dan wanneer ze niet komen. Die programma s worden slim geconstrueerd. Die worden spannend gemaakt, die zijn uitdagend, relevant en gevarieerd. De theatersector van de samenleving maakt bij uitstek programma s. Ze denken altijd voor uit en ze denken in het theater voor de eventuele bezoeker. Ze gaan die bezoeker niet vragen wat ze zien en horen willen neen ze zijn zo arrogant dat ze denken wij bedenken wel wat en u zult zien dat het u boeit. In de cultuursector wordt aan die programma s veel aandacht besteed: de intendant ontwerpt en maakt het programma. Programmaboekjes zien er altijd mooi uit je krijgt er zin in! Programma s verleiden. Hoe krijg je in een school een spannend programma? Het eerste is natuurlijk: je moet het dan wel willen. Ten tweede is de vraag relevant door te appelleren aan het bekende of aan het onbekende. Moet het programma lijken op wat bekend is of juist niet? Veel van het nieuwe leren drukt zich uit in negatieve termen over de school als instituut: leren doe je zelf, de praktijk is veel beter om in te leren dan een school, leraren zijn op afroep beschikbaar enz. Het nieuwe leren accentueert het individuele van het leren, niet onbelangrijk maar de sociale competent het met anderen iets voor elkaar krijgen is zeker zo belangrijk. In de negentiger jaren bezocht ik vaker scholen in Rusland. Juist voor het onderwijs inde moeilijke leeftijd hadden scholen alternatieve programma s. Om drop out te worden hoefde je de school niet te verlaten: dat kon gekozen worden in de school. Er waren mogelijkheden tot buikdanseren en tot schaken, maar je mocht ook dromen. Later werd je wel weer opgepakt..in andere programmastromen.
Juridische medewerker
28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...
Nadere informatieWij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.
Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat
Nadere informatieInhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89
Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op
Nadere informatieBij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne.
Bij research Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Opdracht 1 Stagelogboek De eerste dag heb ik bij Ron Steijvers stage gelopen en die is project leider ontwikkelaar, vooral
Nadere informatiewww.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.
www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken
Nadere informatieVoorbeeldig onderwijs
m a r i a va n de r hoe v e n Voorbeeldig onderwijs In de politieke arena wordt gedebatteerd over de vraag of het goed gaat met het Nederlandse onderwijs. Getuige het recente Oesorapport zijn we op onderdelen
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieGrowth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014
Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe
Nadere informatieBronnenbank Onderwijstheorie Tessa van Helden. Inhoudsopgave Pagina. Bron 1 Design Marcel Wanders. 2. Bron 2 ADHD in de klas. 2
Bronnenbank Onderwijstheorie Tessa van Helden Inhoudsopgave Pagina Bron 1 Design Marcel Wanders. 2 Bron 2 ADHD in de klas. 2 Bron 3 Recensie over Boijmans van Beunigen 3 Bron 4 Flip in de klas. 4 Bron
Nadere informatieDat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein
Oefening 5 Persoon 1: Annet Kok (moeder) Talent: Prestatiegericht Betrouwbaar Humoristisch Optimistisch Vasthoudend Concreet voorbeeld: Tijdens de hockeywedstrijden Dat ze klaarstaat voor haar vrienden
Nadere informatieKarin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.
Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als
Nadere informatiePersoonlijk Ontwikkelingsplan
Persoonlijk Ontwikkelingsplan De leerdoelen Leerdoel 1 Producer Tijdens het project van de verdieping wil ik graag meer kennis opdoen over de productie van een film. Tijdens mijn stage heb ik al verschillende
Nadere informatieReflectieverslag mondeling presenteren
Reflectieverslag mondeling presenteren Naam: Registratienummer: 900723514080 Opleiding: BBN Groepsdocente: Marjan Wink Periode: 2 Jaar: 2008 Inleiding In dit reflectieverslag zal ik evalueren wat ik tijdens
Nadere informatieVragenlijst leerlingen nameting
Bijlage C Vragenlijsten Vragenlijst voor leerlingen Vragenlijst leerlingen nameting Dit schooljaar doe jij mee aan de pilot havo Carrousel. Je bent bij een aantal organisaties op Carrouselbezoek geweest
Nadere informatieEen goed leven voor.
Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een
Nadere informatieTANDARTSASSISTENTE. Lis Hendriks 11 NOVEMBER 2013. Sectorwerkstuk HET ASSINK LYCEUM
TANDARTSASSISTENTE Lis Hendriks 11 NOVEMBER 2013 HET ASSINK LYCEUM Sectorwerkstuk Inhoudsopgave Inleiding... 3 Waarom heb je voor deze opleiding gekozen? Waarom zou je voor deze opleiding kiezen?... 3
Nadere informatieGeneeskunde studiejaar 2014-2015. Matchingsvragenlijst MATCHING
Geneeskunde studiejaar 2014-2015 Matchingsvragenlijst MATCHING Dit PDF document is een weergave van het matchingsformulier voor de opleiding geneeskunde van de Universiteit Utrecht, uitgevoerd door het
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieEindopdracht RKCS workshops Mediawijsheid
Workshops: In 10 workshops leert de leerkracht de competenties van mediawijsheid kennen en deze toe te passen. Mediawijsheid is vertaald in 10 competenties. Deze10 competenties vallen binnen 4 hoofdcompetentie
Nadere informatieCREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé
CREATIEF VERMOGEN Andrea Jetten, Hester Stubbé OPDRACHT Creativitief vermogen meetbaar maken zodat de ontwikkeling ervan gestimuleerd kan worden bij leerlingen. 21st century skills Het uitgangspunt is
Nadere informatieRapportgegevens Marketing en sales potentieel test
Rapportgegevens Marketing en sales potentieel test Respondent: Jill Voorbeeld Email: voorbeeld@testingtalents.nl Geslacht: vrouw Leeftijd: 39 Opleidingsniveau: wo Vergelijkingsgroep: Normgroep marketing
Nadere informatieJeugdproject Geheim van de Ekeko op de Professor Waterinkschool te Amsterdam 1
Jeugdproject Geheim van de Ekeko op de Professor Waterinkschool te Amsterdam 1 Verslag: Raoul Papavoine, 12 september 2007 School: Professor Waterinkschool, Moreelsestraat 19, 1071 BJ Amsterdam, 020-6798627
Nadere informatieVerslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.
Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien
Nadere informatieMantelzorg, waar ligt de grens?
Mantelzorg, waar ligt de grens? CDA Talentacademie 2014-2015 Anita Relou Wat is volgens het christendemocratisch gedachtengoed de grens van mantelzorg. Inleiding 2015. Een jaar met veel veranderingen in
Nadere informatieMeerwaarde voor onderwijs. De Pijlers en de Plus van FLOT
Meerwaarde voor onderwijs De Pijlers en de Plus van FLOT De vijf Pijlers: Cruciale factoren voor goed leraarschap Wat maakt een leraar tot een goede leraar? Het antwoord op deze vraag is niet objectief
Nadere informatieBBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Persoonlijke ontwikkeling Studievaardigheden
BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Inleiding en leerdoelen Leren en studeren is een belangrijk onderdeel in je opleiding tot verpleegkundige. Om beter te leren studeren is het belangrijk niet
Nadere informatieOnderzoek: Studiekeuze
Onderzoek: Studiekeuze Publicatiedatum: 31-01- 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 29 t/m 31 januari 2014, deden 712 scholieren en 1064 studenten mee. De uitslag van de peiling
Nadere informatieEllen van Wijk - Ruim baan voor creatief talent B 3. Survey commitment van medewerkers
Survey commitment van medewerkers B 3 Survey commitment van medewerkers 229 230 Ruim baan voor creatief talent, bijlage 3 Voor je ligt een vragenlijst waarin gevraagd wordt naar verschillende aspecten
Nadere informatiePOP. Persoonlijk ontwikkelingsplan. Robin van Heijningen
1 POP Persoonlijk ontwikkelingsplan Robin van Heijningen 2 POP Persoonlijk ontwikkelingsplan Robin van Heijningen Hillegom 17 oktober 2013 Schoonderbeek Installatietechniek 3 Persoonlijk ontwikkelingsplan
Nadere informatieVerslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING
Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die
Nadere informatie2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST
2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld
Nadere informatieHeilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
Nadere informatieInhoud. Subject: Taak 1.2.16 Wat is een portfolio? Paul van der Linden MT1a Periode 2 School Docoments, user 9994 Year 2007-2008
Inhoud Taak 1.2.16 Inhoud... 1 Voorwoord... 2... 3 Wat is de inhoud van een portfolio?... 3 Persoonlijk CV... 3 Persoonlijke Competenties... 4 Dossier... 4 Persoonlijk Ontwikkelingsplan... 4 Hoe kan ik
Nadere informatieBijlage Stoere Schildpadden
Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies
Nadere informatieVOORBEELDRAPPORT MARKETING EN SALES POTENTIEEL TEST
VOORBEELDRAPPORT MARKETING EN SALES POTENTIEEL TEST Respondent: J. de Vries ( voorbeeld) E- mailadres: jdevries@example.com Geslacht: Man Leef tijd: 32 Opleiding sniveau: HBO Verg elijking sg roep: Normg
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK
ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het
Nadere informatieFORMULIER STRATEGISCHE THEMA S OPLEIDING [NAAM]: INSTITUUT: (G)OC: INSTITUUTSDIRECTEUR: DATUM:
FORMULIER STRATEGISCHE THEMA S OPLEIDING [NAAM]: INSTITUUT: (G)OC: INSTITUUTSDIRECTEUR: DATUM: De (G)OC heeft als formele wettelijke vastgelegde taak het adviseren over de OER en het jaarlijks beoordelen
Nadere informatieVragen pas gepromoveerde
Vragen pas gepromoveerde dr. Maaike Vervoort Titel proefschrift: Kijk op de praktijk: rich media-cases in de lerarenopleiding Datum verdediging: 6 september 2013 Universiteit: Universiteit Twente * Kun
Nadere informatieHans van Rooij VERSTAG
Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van
Nadere informatieJouw toekomst. Havo 5
Jouw toekomst. Havo 5 2011-2012 LOB havo 5 Havo 5 Fase 4 = Beslissen: Deze fase ga je in als je in Havo 5 zit. Je stelt nu je definitieve top 2 vast. Je gaat nog een keer naar de beroepenavond, je organiseert
Nadere informatieDe tijd die ik nooit meer
De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.
Nadere informatieUser Centered Design. Ontwerpbeslissingen
User Centered Design Ontwerpbeslissingen Ontwerpbeslissingen: Wat wij willen doen voor jou is Met betrekking tot lessen voorbereiden: Overzichten, schema s en lesplannen moeten ook door leerlingen begrepen
Nadere informatieQuestion 1 Multiple Choice De informatie over de mogelijkheid om deel te nemen aan de minor Sporttechnologie heeft mij tijdig bereikt
Evaluatie minor SportTechnologie 2006 Respons: 20 van 25 deelnemers (80%) Question 1 Multiple Choice De informatie over de mogelijkheid om deel te nemen aan de minor Sporttechnologie heeft mij tijdig bereikt
Nadere informatieOmgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs
VELON/VELOV CONFERENTIE Brussel, 4-5 februari 2016 Omgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs Fontys Hogescholen, Eindhoven Dr. E. Klatter, Dr. K. Vloet, Dr. S. Janssen & MEd
Nadere informatieRESEARCH CONTENT. Loïs Vehof GAR1D
RESEARCH CONTENT Loïs Vehof GAR1D INHOUD Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ blz. 2 Methode -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieAan de slag met de Werk Ster!
Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt
Nadere informatieDia 1 Introductie max. 2 minuten!
1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut
Nadere informatieDaphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders.
Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Zo konden we voelen hoe is om gehandicapt te zijn. Ik zelf vond het heel leerzaam en heb
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieMONTAGETOOL MONTAGETOOL. voor docenten. voor studenten. Loopbaanoriëntatie en begeleiding in het mbo. Loopbaanoriëntatie en begeleiding in het mbo
MONTAGETOOL voor docenten voor studenten Loopbaanoriëntatie en begeleiding in het mbo MONTAGETOOL Loopbaanoriëntatie en begeleiding in het mbo Fig. 08 Docenten Montagetool Bouw ook samen met je medestudenten
Nadere informatieLaura Kamies Het Assink Lyceum Klas 4T3 4 e schooljaar. Sectorwerkstuk. Pedagogisch medewerker
Laura Kamies Het Assink Lyceum Klas 4T3 4 e schooljaar Sectorwerkstuk Pedagogisch medewerker Inhoud Inleiding... 3 Dagverslagen... 3 - Van elke dag een verslag van wat je gedaan hebt.... 3 - Wat heb jij
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieAanpak van een cursus
Aanpak van een cursus Je gaat best op zoek naar een efficiënte manier van studeren. In het hoger onderwijs is het immers niet meer doeltreffend om alles op dezelfde manier aan te pakken. Je kan dus niet
Nadere informatieemployabilityscan Vul de employabilityscan in op Impuls Intranet Op de employabilityscan krijg je automatisch feedback.
employabilityscan Vul de employabilityscan in op Impuls Intranet Op de employabilityscan krijg je automatisch feedback. Print de feedback uit en doe die achter dit tabblad. Maak op basis van de feedback
Nadere informatieSectorwerkstuk. Theoretische Leerweg. Klas 4 TL/M 2015-2016
Sectorwerkstuk Theoretische Leerweg Klas 4 TL/M 2015-2016 Naam leerling Naam mentor/begeleider Inleiding Met het maken van dit sectorwerkstuk oefen je vaardigheden die je als leerling van het VMBO nodig
Nadere informatieMaatschappelijke Zorgboerderij. Amatheon. Nikki van Berlo. Jasmijn Borms. Joy Willems T4B
Maatschappelijke Zorgboerderij Amatheon Nikki van Berlo Jasmijn Borms Joy Willems T4B Inleiding Ons groepje bestaat uit Nil
Nadere informatieStudent & Lector. Een steekproef
Student & Lector Een steekproef Aanleiding Sinds 2001 kent het Nederlandse hoger onderwijs lectoraten. Deze lectoraten worden vormgegeven door zogenaamde lectoren: hoog gekwalificeerde professionals uit
Nadere informatieDossier opdracht 12. Vakproject 2: Vakdidactiek
Dossier opdracht 12 Vakproject 2: Vakdidactiek Naam: Thomas Sluyter Nummer: 1018808 Jaar / Klas: 1e jaar Docent Wiskunde, deeltijd Datum: 12 november, 2007 Samenvatting Dit document is onderdeel van mijn
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieZondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof
Zondag 19 januari 2014 Viering in de Week van Gebed voor de eenheid van de christenen Paulusgemeenschap en Protestantse Gemeente de Eshof Hoevelaken Thema: Is Christus dan verdeeld? (1 Kor. 1,13) 1 / 7
Nadere informatieE-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN!
E-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN! E-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN! Carine Vos Richting-Wijzer Advies Zwolle augustus 2011 Carine Vos Pagina 2 Voorwoord In mijn bedrijf Richting-Wijzer Advies kom ik
Nadere informatieTRAINING WERKBEGELEIDING
TRAINING WERKBEGELEIDING Door Martje Kuijlenburg Student no: 500618854 Jaar 3 Hogere Beroepsopleiding Verpleegkunde In opdracht van: de Hogeschool van Amsterdam Docent: Yvonne van Marle INHOUDSOPGAVE Inleiding...
Nadere informatieSAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie
SAMEN DELEN een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie INHOUD LESBRIEF 1. Introductie 2. De SAMEN DELEN Lesinhoud 3. De SAMEN DELEN Quizzz 4. Het SAMEN DELEN Diploma 5. De SAMEN DELEN Activiteiten
Nadere informatieMeer succes met je website
Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?
Nadere informatieVoorbereiding assessment
Voorbereiding assessment 1. Zelfportret gemaakt door malou... 1 2. Samenvatting... 3 3. Zelfportret door een docent... 5 4. Zelfportret door Slc er... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Aanvullende
Nadere informatieHoge school van Amsterdam. Jeroen Zonneveld [POP VERSLAG] BU Keuzen verslag Jeroen Zonneveld. Publieke versie
2013 Hoge school van Amsterdam Jeroen Zonneveld [POP VERSLAG] BU Keuzen verslag Jeroen Zonneveld Publieke versie Contents Inleiding... 3 Zelfportret... 4 Persoonlijke doelstellingen... 5 Korte termijn....
Nadere informatieToetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2
Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit
Nadere informatieLOOPBAANVAARDIGHEID LOOPBAANLEREN HOOFDSTUK 1
LPBAANVAARDIGHEID LPBAANLEREN HFDSTUK 1 Loopbaanvaardigheid Alle ogen zijn gericht op je reisdoel: het diploma van de opleiding die je volgt. Dat diploma bewijst straks dat jij je beginnend beroepsbeoefenaar
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieORIËNTATIE OP DE NEDERLANDSE ARBEIDSMARKT
WOORDENLIJST ORIËNTATIE OP DE NEDERLANDSE ARBEIDSMARKT Arbeidsmarkt De arbeidsmarkt is de markt van werk. Op de arbeidsmarkt wordt werk aangeboden en op de arbeidsmarkt zoeken mensen naar een baan. Bijvoorbeeld:
Nadere informatieVan kostennaar waardesturing
Hoofdstuk Investeren in maatschappelijk vastgoed Van kostennaar waardesturing Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 7 Van kosten- naar waardesturing 9 Reacties uit het veld 21 Waardesturing in de praktijk 29 Samenwerken
Nadere informatieCommunicatie op de werkvloer
Communicatie op de werkvloer Voor een goede communicatie op de werkvloer is het noodzakelijk dat we letterlijk dezelfde taal spreken. Een goede kennis van het vakjargon is dan ook erg belangrijk. Net zo
Nadere informatieWAAROM? MAKEN EN ONDERWIJS EEN INITIATIEF OM HET MAAKONDERWIJS DE PLEK TE GEVEN DIE HET VERDIENT.
INFORMATIE BROCHURE WAAROM? Make Your Future is het project dat initiatiefnemers Koning Willem I College en SPARK zijn gestart om het maakonderwijs de plek te geven die het verdient. Via een doorlopende
Nadere informatieHGZO 2011. HGZO 2011 'de studentarena' Verloskunde Academie Rotterdam
HGZO 2011 Verloskunde Academie Rotterdam HBO opleiding Starten 60 studenten per jaar vierjarige opleiding, 50% stage Vanaf 2009-2010: competentiegericht onderwijs ZO congres 2011 de StudentArena Voor 2009-2010
Nadere informatieNTERVIEW. In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze. Doen waar je goed in bent
NTERVIEW In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze Doen waar je goed in bent Ieder mens moet regelmatig keuzes maken. Dat begint al met de keuze voor een bepaalde school, een studie of een opleiding.
Nadere informatieWerkbladen. Uitdaging! Wat betekent succes en geluk voor mij? Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het
Werkbladen Uitdaging! Gaat voor jou geluk samen met succes? Of gaat het één ten koste van het ander? Waar word jij gelukkig van? De uitdaging van deze tool is dat je je eigen antwoorden bepaalt. We raden
Nadere informatieID 343 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) Pedagogische Wetenschappen.
ID 33 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Pedagogische Wetenschappen optie: Land (bestemming) Aan welke universiteit/onderwijsinstelling
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieBox 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO
Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel
Nadere informatieHet gedragmodel. 1. Inleiding
Het gedragmodel 1. Inleiding Het gedragmodel is een NLP-techiek, ontwikkeld door Peter Dalmeijer (zie www.vidarte.nl) en Paul Lenferink. Het model leert ons feedback te geven waarbij we anderen op hun
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieToelichting. REGISTRATIEAANVRAAG (pilot-versie 1 juni 2015)
REGISTRATIEAANVRAAG (pilot-versie 1 juni 2015) Toelichting Met dit formulier kan de lerarenopleider een registratieaanvraag indienen volgens de pilotafspraken met de VELON. Meer informatie over de doorontwikkeling
Nadere informatieDe curriculum van de masteropleiding PM MBO kan op verschillende niveau s bekeken worden:
Marco Snoek over de masteropleiding en de rollen van de LD Docenten De curriculum van de masteropleiding PM MBO kan op verschillende niveau s bekeken worden: Het intended curriculum : welke doelen worden
Nadere informatieConcept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs
Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieEerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.
Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar
Nadere informatierijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005
rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieIk wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.
1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,
Nadere informatieJaar Werkboek 4 weken Challenge
Coach jezelf naar succes Jaar Werkboek 4 weken Challenge 10 Focus Sociaal zijn, jezelf kunnen wegcijferen en altijd klaar staan voor anderen zijn mooie eigenschappen, en... Jij bent ook belangrijk Hij
Nadere informatieIntegraal HR voor leidinggevenden
Integraal HR voor leidinggevenden Leidinggeven aan professionals in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs vergt een hoge mate van inhoudelijk-inspirerend leiderschap. Daar waar docenten zich als
Nadere informatieHC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatiePortret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO
Portret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO Dit portret gaat over H., een vrouw die met een evoluerende spierziekte nog lang voor de klas heeft gestaan in het lager
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieFamilie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.
Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm
Nadere informatieCultuur is een eerste levensbehoefte
10 Cultuur is een eerste levensbehoefte Interview Tekst Kelly Bakker Foto s Tessa Wiegerinck Journalist, cultuurkenner en ondernemer in één Je stapt in die achtbaan en kan dan eigenlijk niet meer anders
Nadere informatie