STAND VAN ZAKEN ZELFSTANDIGEN ZONDER PERSONEEL IN NEDERLAND EEN KORT ONDERZOEK NAAR OMSTANDIGHEDEN EN SOCIALE VOORZIENINGEN STICHTING ZZP NEDERLAND

Transcriptie

1 STAND VAN ZAKEN ZELFSTANDIGEN ZONDER PERSONEEL IN NEDERLAND EEN KORT ONDERZOEK NAAR OMSTANDIGHEDEN EN SOCIALE VOORZIENINGEN STICHTING ZZP NEDERLAND DECEMBER 2014

2 Stichting ZZP Nederland is de grootste onafhankelijke ondernemersorganisatie voor Zelfstandigen Zonder Personeel in Nederland. Doelstelling is het bevorderen van het ondernemerschap voor kleine zelfstandigen. Meer dan zelfstandigen hebben zich individueel aangesloten bij onze ondernemersorganisatie. Copyright 2014 ZZP Nederland BV Publicatie is toegestaan mits met volledige bronvermelding: stichting ZZP Nederland Indien het een digitale publicatie betreft, dient u een link naar de website van ZZP Nederland te plaatsen. Regattaweg NE Groningen (050) zzp-nederland.nl info@zzp-nederland.nl

3 Stand van Zaken KORT ONDERZOEK NAAR OMSTANDIGHEDEN EN SOCIALE VOORZIENINGEN VAN ZZP ERS IN NEDERLAND Op dit moment zijn er ca zelfstandigen zonder personeel (ZZP) in Nederland. In de politiek wordt vaak gesproken over zelfstandigen die geen belasting betalen, die geen premies afdragen en werknemers verdringen op de arbeidsmarkt. In politiek Den Haag maakt men zich tevens zorgen over de pensioenen en de voorzieningen bij inkomensdaling door arbeidsongeschiktheid. Dat is voor Stichting ZZP Nederland de reden geweest voor een kort onderzoek onder de aangesloten zelfstandigen. In deel 1 hebben we vragen gesteld over de algemene positie van de zelfstandigen. In deel 2 hebben we vragen gesteld om erachter te komen hoe de pensioenen van ZZP ers ervoor staan. Als laatste hebben we in deel 3 vragen gesteld over de voorzieningen die zelfstandigen getroffen hebben bij inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid. Hieronder de belangrijkste resultaten: - 63% van de zelfstandigen heeft een inkomen dat hoger ligt dan ,-. 10% heeft zelfs een inkomen dat boven ,- ligt. - Meer dan 80% van de zelfstandigen heeft een financiële buffer van twee maanden of meer. 21,2% heeft zelfs een buffer van meer dan 12 maanden opgebouwd. - 55% is volledig afhankelijk van het inkomen dat men als zelfstandige verdient. 35% is deels afhankelijk doordat een partner inkomen heeft en/of men ook nog een loondienstverband heeft. 8,8% is helemaal niet afhankelijk van het inkomen als zelfstandige. - Ook voor 2015 verwacht men een goed resultaat: 51,9% denkt dat de winst gelijk zal blijven. 29,9% is ervan overtuigd dat in 2015 de winst zal toenemen. - 69,9% heeft tijdens een eerder loondienstverband een klein pensioen opgebouwd. 18,1% heeft in loondienst zelfs een prima pensioen opgebouwd. - Als zelfstandige is er minder pensioen opgebouwd: 60% heeft als zelfstandige geen pensioen opgebouwd. Een groot deel heeft wel het voornemen om op korte termijn iets te regelen voor een pensioen. - 65,8% is niet verzekerd voor opvang van inkomen tijdens arbeidsongeschiktheid. Verreweg het grootste deel van de niet verzekerden kan of wil de hoge premies niet betalen - Meer dan de helft van de zelfstandigen voelt wel voor een verplichte basisverzekering met een uitkering van 1665,-, mits de premie niet hoger dan 50,- per maand ligt. Meer dan 40% van de zelfstandigen wil geen verplichte basisverzekering zelfstandigen hebben het onderzoek ingevuld. Op de volgende pagina s vindt u de onderzoeksresultaten en een toelichting daarbij. Op de laatste pagina vindt u een reactie van Stichting ZZP Nederland. Johan Marrink Stichting ZZP Nederland December 2014

4 DEEL 1 - ZELFSTANDIGEN EN KENMERKEN 1. Wat is uw leeftijd 3% is jonger dan 30 jaar 14% van de zelfstandigen is tussen 31 en 40 jaar 32% van de zelfstandigen is tussen 41 en 50 jaar 38% van de zelfstandigen is tussen 51 en 60 jaar 13% is ouder dan 61 jaar 2. Hoe lang bent u al zelfstandig ondernemer 10% is minder dan een jaar zelfstandig 22% is tussen 1 en 3 jaar zelfstandig 68% is langer dan 3 jaar werkzaam als zelfstandige 3. Wat is uw rechtsvorm 92% heeft een eenmanszaak als rechtsvorm 3% is verenigd in een VOF 4% heeft een B.V. als rechtsvorm 1% heeft een andere rechtsvorm 4. In welke branche bent u actief 17% advies consultancy 11% zorgsector 19% dienstverlening 10% bouw- en klusbedrijf 9% ICT 5% administratief 4% grafisch, creatief 3% journalist, schrijver, vertaler rest overige beroepen 5. Hoeveel uur besteedt u aan uw onderneming* 81% werkt minimaal 1225 uur per jaar als zelfstandige 14% werkt tussen 500 en 1224 uur per jaar als zelfstandige 5% werkt minder dan 500 uur per jaar als zelfstandige * ZZP ers in de sector zorg en welzijn, dienstverlening, onderwijs en training maken minder uren dan andere beroepen. Gemiddeld werken zij minder dan 25 uren per week. Bron: Ondernemen zonder personeel - Panteia/EIM ZZP Panel 2012

5 6. Wat is het uurtarief dat u berekent 1% berekent minder dan 10,- per uur 4% berekent minder dan 20,- per uur 16% berekent tussen 21,- en 30,- per uur 22% berekent tussen 31 en 40,- per uur 33% berekent tussen 41,- en 75,- per uur 24% berekent meer dan 75,- per uur Uit extra selecties binnen de onderzoeksresultaten blijkt dat we vooral uurtarieven beneden 20,- vinden in de branches overige dienstverlening 19,5%, zorgsector 18,5% en transport 7,5%. In de overige branches heeft 18% een lager uurtarief dan 20,-. In de adviesbranche en consultancy hanteert 46,3% een uurtarief van 75,- of meer. 7. Wat is uw jaarwinst uit ondernemen voor belasting en aftrekposten* 37% verdient minder dan ,- per jaar 15% verdient tussen ,- en ,- per jaar 14% verdient tussen ,- en ,- per jaar 25% verdient tussen ,- en ,- per jaar 10% verdient meer dan ,- per jaar * 63% heeft een inkomen dat hoger ligt dan euro. Het percentage dat minder verdient dan ,- lijkt hoog ten opzichte van het ingevulde uurtarief. 30% van de starters die minder dan een jaar actief zijn als zelfstandige hebben een winst van minder dan ,-. Overige sectoren met een laag inkomen zijn: zorgsector 16%, overige dienstverlening 12%, bouw en klusbedrijven 10,%, van de grafische ontwerpers, webdesigners en creatieven heeft 7% een laag inkomen. Dit lage inkomen is ook deels verklaarbaar uit het aantal gewerkte uren en de verhouding tussen declarabele- en niet-declarabele uren. Het gemiddelde percentage van gewerkte uren die declarabel zijn bedraagt 67%. Bron: Ondernemen zonder personeel - Panteia/EIM ZZP Panel Bent u afhankelijk van het inkomen van uw bedrijf 55% is afhankelijk van het inkomen dat men als zelfstandige verdient 31% is deels afhankelijk van het inkomen als zelfstandige, heeft een partner met inkomen 5% is deels afhankelijk van het inkomen als zelfstandige, werkt ook in loondienst 9% is niet afhankelijk van het inkomen als zelfstandige Van de groep met een uurtarief minder dan 20,- is 54,5% niet afhankelijk van het inkomen dat men als zelfstandige verdient. 9. Heeft u een financiële reserve opgebouwd voor slechtere tijden 19% heeft geen enkele reserve 60% heeft een reserve voor 2 tot 12 maanden 21% heeft een reserve voor meer dan 12 maanden

6 10. Wat is uw winstverwachting voor % verwacht dat de winst gaat stijgen 52% verwacht dat de winst gelijk blijft 14% verwacht dat de winst gaat dalen 4% is net gestart en heeft geen vergelijking DEEL 2 - ZELFSTANDIGEN EN PENSIOEN Deel 2 gaat over pensioenen. 79% is zich ervan bewust dat alleen een AOW-uitkering onvoldoende is om van te kunnen leven zoals men wil. 11. Heeft u pensioen opgebouwd in een eerder loondienstverband 12% heeft geen pensioen uit loondienst 70% heeft een zeer beperkt pensioen uit vroegere loondienst 18% heeft een prima pensioen uit vrogere loondienst 12. Maakt u gebruik van de fiscale oudedagsreserve (FOR)* 73% maakt geen gebruik van de FOR 24% maakt wel gebruik van de FOR 3% FOR niet van toepassing i.v.m. rechtsvorm * Van de behaalde winst mag de ondernemer jaarlijks 10,9% opzij zetten als oudedagsvoorziening. Over dit bedrag hoeft men pas op de pensioenleeftijd belasting te betalen. Om voor de FOR in aanmerking te komen dient men te voldoen aan het urencriterium, dient men winst te maken en mag men nog geen 65 jaar zijn. 13. Zo ja, heeft u gereserveerd om FOR later af te kunnen rekenen met de belastingdienst* 12% wist niet dat later nog afgerekend moet worden met de fiscus 33% heeft niets gereserveerd om later te kunnen afrekenen 24% heeft een deel gereserveerd om later te kunnen afrekenen 31% heeft het gehele bedrag gereserveerd * De FOR stelt ten doel dat zelfstandigen reserveren voor hun pensioen zonder dat dit meetelt voor de inkomstenbelasting van dat jaar. De FOR is geen vrijstelling in de zin van aftrekpost, het is uitstel van belasting. Op het moment dat de pensioenleeftijd bereikt wordt dient afgerekend te worden met de belastingdienst. Binnen het kabinet heerst een discussie over hervorming van de belastingregels, een van de onderwepen is de fiscale oudedagsreserve. Volgens specialisten in belastingrecht zou de FOR afgeschaft moeten worden i.v.m. de complexiteit en het effect.

7 14. Pensioen geregeld als zelfstandige* 61% heeft als zelfstandige niets geregeld voor het pensioen 7% heeft als zelfstandige pensioen opgebouwd via een verplicht pensioenfonds 14% heeft als zelfstandige pensioen opgebouwd via lijfrentepolissen 7% heeft als zelfstandige pensioen opgebouwd via beleggen 14% heeft als zelfstandige pensioen opgebouwd via een bankspaarregeling 6% heeft als zelfstandige voldoende eigen vermogen voor later 2% heeft als zelfstandige pensioen gereserveerd via eigen B.V. * Het totaalpercentage voor deze vraag ligt boven 100% omdat meerdere antwoorden mogelijk zijn. 15. Heeft u plannen om zelf pensioen te gaan regelen 21% nee, dat zie ik later wel 19% nee, dat heb ik al goed geregeld 10% verkoopt later de eigen woning 12% wil gaan banksparen 3% wil een pensioen regelen via een lijfrente 35% heeft belangstelling voor het ZZP Pensioen 15. Moet een pensioen verplicht worden gesteld door de overheid 10% heeft geen aanvullend pensioen nodig 47% vindt dat je een ondernemer geen verplichtingen moet opleggen 30% regelt in de toekomst zelf een pensioen 13% wil een verplicht pensioen voor zelfstandigen

8 DEEL 3 - ZELFSTANDIGEN EN ARBEIDSONGESCHIKTHEID 17. Heeft u een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) afgesloten 59% heeft geen AOV afgesloten 7% heeft de AOV opgezegd 32% heeft wel een AOV afgesloten 2% is deelnemer aan een broodfonds Het percentage dat niet verzekerd is vinden we vooral bij de groep met een lager inkomen. In de groep tot euro winst is 74% niet verzekerd tegen inkomensverlies door langrdurig ziek zijn. In de branche advies en consultancy is 17% niet verzekerd, gevolgd door de zorgsector 13% en overige dienstverlening 11%. 18. Waarom geen AOV afgesloten* 13% acht de kans langdurig ziek te worden erg klein 36% heeft voldoende eigen vermogen of partner met inkomen 10% is afgewezen i.v.m. gezondheid, leeftijd en beroep 87% kan of wil de hoge premie niet betalen 3% doet dat later wel (als ik ouder ben) * Het totaalpercentage voor deze vraag ligt boven 100% omdat meerdere antwoorden mogelijk zijn. 19. Moeten zelfstandigen beter verzekerd worden dan werknemers* 83% vindt dat overbodig, dat maakt de premie te hoog 17% ja, want de dekking voor werknemers is erg minimaal *De eisen die de Autoriteit Financiële Markten (AFM) stelt aan een AOV zijn erg hoog, zeker in vergelijking met een werknemer. Voor een werknemer geldt een twee jaar lange doorbetalingsverplichting van de werkgever (over een periode van twee jaar in totaal minimaal 170% van het laatstverdiende loon), daarna wordt de werknemer gekeurd. Daarbij is gangbare arbeid het criterium en wordt gekeken of men nog iets anders kan dan het eigenlijke vak. Is men dan nog meer dan 80% arbeidsongeschikt dan volgt een WIA-uitkering. Beneden de 80% is er slechts een zeer magere uitkering die al snel overgaat naar de bijstand. Voor particuliere AOV-verzekeraars liggen de eisen van de AFM veel hoger met vaak een minimale uitkeringsduur van 5 jaar tot pensioenleeftijd, op basis van het eigen beroep. Dat geeft een zeer goede dekking maar dat maakt de premie ook veel hoger. 20. Bent u voorstander van een verplichte AOV waarbij iedereen geaccepteerd wordt 50% is voorstander, mits lage premie (ca. 50,- premie, dekking 1665,- per maand) 8% is positief: dan kan ik eindelijk verzekerd worden 33% is tegen een verplichte AOV 5% wil niet voor anderen betalen 4% heeft geen AOV nodig

9 Een algemene basisverzekering (bv voor twee jaar) voor alle werkenden, kan rekenen op 58% ondersteuning. Men vindt het aantrekkelijk om terug te kunnen vallen op een algemene basisverzekering zonder acceptatieproblemen, waarbij men dan zelf kan bepalen in hoeverre men zich vrijwillig bijverzekert. Vanuit ZZP Nederland hebben we samen met verzekeraars berekend dat een maandpremie van 50 euro voor een dekking van 1665 euro zeer goed haalbaar moet zijn indien alle werkenden deelnemen. 21. Wat vindt u van de hoogte van een mogelijke AOV uitkering (1665,- per maand) 13% vindt dat bedrag veel te laag 19% vindt dat prima, mits bijverzekerd kan worden 39% vindt dat prima: dan heb ik een basisinkomen 29% niet van toepassing omdat men tegen een verplichting is Deze enquête is gehouden onder de zelfstandigen die aangesloten zijn bij ZZP Nederland respondenten hebben het onderzoek ingevuld, dat is meer dan 10% respons. Onder de aangesloten zelfstandigen zijn vrijwel alle beroepen, opleidingsniveau s en inkomensgroepen vertegenwoordigd.

10 Conclusie Stichting ZZP Nederland We hebben dit onderzoek gehouden om te zien hoe het werkelijk gesteld is met de situatie van zelfstandigen zonder personeel in Nederland. We zien veel eenzijdige onderzoeken met een lage respons, gehouden binnen een beperkte groep. Met ons eigen onderzoek hebben we de mening onderzocht van de bij Stichting ZZP Nederland aangesloten zelfstandigen. Het inkomen Het grootste deel van de respondenten heeft een inkomen van meer dan ,-, Het merendeel zit daar royaal boven, 10% zelfs boven ,-. Dit neemt niet weg dat een deel minder dan ,- winst maakt. Bij nadere filtering blijkt het lage inkomen grotendeels in een groep te zitten die dit jaar zijn gestart, en mensen die minder dan een volledige werkweek actief zijn als zelfstandige. Niet afhankelijk van inkomen 45% van de zelfstandigen is niet- of niet volledig afhankelijk van het inkomen als zelfstandige. Veelal door eigen vermogen, door een partner met inkomen, of ook nog een loondienstverband te hebben. Pensioen Het pensioen heeft geen hoge prioriteit bij de zelfstandigen, dat ziet men later wel. Echter, later is al lang begonnen en het aantal zelfstandigen dat zijn pensioen goed geregeld heeft is erg laag. Wel heeft 50%van de respondenten aangegeven dat men in de toekomst gaat kijken hoe men een pensioen kan regelen. Inmiddels zijn er meer mogelijkheden om pensioen op een transparante manier te regelen. Bankspaarproducten zijn er volop, vanaf 2015 is er ook een flexibele en transparante ZZP Pensioenregeling. Arbeidsongeschiktheid 65% is niet verzekerd bij terugval in inkomen door ziekte, deels omdat men de hoge premies niet kan of wil betalen. Maar er is ook een groep van 10% die niet verzekerbaar is door een medische achtergrond of oudere leeftijd. Verrassend is het resultaat dat 58% van de zelfstandigen voor een verplichte AOV is. Tenminste, als de premie laag kan blijven. Dat kan alleen als de verzekering verplicht gesteld wordt voor alle werkenden in Nederland, dus ook voor werknemers en zelfstandigen. Verplichte verzekering voor iedere werkende Een verplichte verzekering voor iedere werkende in Nederland, ook voor werknemers, lost ook voor veel werkgevers een probleem op. Veelal durft men nu geen personeel aan te nemen vanwege de verplichting op doorbetaling van ziek geworden medewerkers. Dit is een van de oorzaken van schijnconstructies. Minder risico voor werkgevers zal zorgen voor een betere doorstroming. Voor een bedrag van ca. 50 euro per maand is een dekking van 1665 euro per maand mogelijk. Tegelijkertijd betekent dit dat de verzekering verplicht zal moeten zijn, daar zijn veel zelfstandigen niet blij mee. Over verplichte verzekeringen zal zeker nog een stevige en interessante discussie ontstaan...

11 Het gaat goed met de ZZP ers in Nederland Uit de cijfers blijkt dat het best goed gaat met de zelfstandigen in Nederland, daar zijn we blij mee. Dat staat in schril contrast met de vele negatieve berichten in de pers rondom ZZP ers. Men zou massaal een bijstandsuitkering ontvangen, veel schulden hebben, met grote spoed toestromen naar de voedselbank en belastingen en sociale premies ontduiken etc. Ook de overheid maakt zich zorgen over de positie van zelfstandigen en wil aan alle kanten het mes zetten in het grote aandeel van ZZP ers in onze economie en tegelijkertijd de voorwaarden aanscherpen. Op dit moment is het kabinet druk doende een klopjacht te organiseren op zelfstandigen. Er zijn ook plannen voor het afschaffen van diverse fiscale aftrekposten, omdat die volgens deskundigen een aanzuigende werking zouden hebben op starters. Volgens wetenschappelijk onderzoek is echter veelal niet het inkomen de belangrijkste drijfveer van zelfstandigen, maar het plezier in het werk. Maar zelfs als men zou starten als zelfstandige omdat men geen baan kan vinden, moeten we dat dan afremmen? Is het dan beter om deze mensen een uitkering te blijven betalen? Nederland telt mensen die gerekend worden tot de beroepsbevolking. Hiervan is werkloos, ontvangen er een WW uitkering, een bijstandsuitkering en nog eens een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Samen maakt dat uitkeringen. Daarnaast is een groot deel van de werknemers ontevreden met hun werk, hun inkomen en hun arbeidsomstandigheden. Het hoge aantal mensen met een uitkering staat in schril contrast met de zelfstandigen die als ondernemer in hun eigen inkomen voorzien. Nederland telt volgens het CBS zelfstandigen zonder personeel (ZZP). Van de zelfstandigen ontvangen er een uitkering op basis van het Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen (BBZ). Jaarlijks gaan ca zelfstandigen failliet en belanden in de reguliere Wet Werk en bijstand. De meeste zelfstandigen zijn zeer tevreden met hun bestaan als zelfstandige, ook de zelfstandigen met een laag inkomen. Slechts 6% van de ZZP ers overweegt dan ook om weer in loondienst te gaan als ze de kans krijgen. Stokpaardje van het kabinet is het bestrijden van schijnzelfstandigheid. Helaas heeft men geen enkel idee hoeveel zelfstandigen deel uitmaken van schijnconstructies. Schattingen van overheidsonderzoeken lopen uiteen tussen 2 en 14%. Daar wil het kabinet beleid op vormen door zelfstandigen en opdrachtgevers op te zadelen met hoge administratieve lasten via een webmodule waarmee de zelfstandigheid bepaald zou kunnen worden. Het kabinet mag zich juist gelukkig prijzen met deze groep mensen die in hun eigen inkomen voorziet en dat ook nog eens met plezier doet. De grote groep met een goed inkomen betaalt keurig inkomstenbelasting en zorgt voor een grote bijdrage middels de btw-heffing. Stichting ZZP Nederland roept het kabinet op om met realiteitszin te kijken naar de omstandigheden en geen generieke maatregelen te bedenken die voortkomen uit negatieve emoties zoals die in de pers graag breed uitgemeten worden.