Instelling. Onderwerp. Datum

Transcriptie

1 Instelling Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Onderwerp Wegwijs in de eerste job Datum Juni 2010 Copyright and disclaimer De inhoud van dit document kan onderworpen zijn aan rechten van intellectuele eigendom van bepaalde betrokkenen, Er wordt u geen recht verleend op deze rechten. M&D Seminars geeft u via dit document informatie, maar verstrekt geen advies. M&D Seminars garandeert niet dat de informatie in dit document foutloos is. U gebruikt de inhoud van dit document op eigen risico. M&D Seminars, noch een van haar directieleden, aandeelhouders of bedienden zijn aansprakelijk voor bijzondere, indirecte, bijkomstige, afgeleide of bestraffende schade, noch voor enig ander nadeel van welke aard ook bij het gebruik van dit document en van de inhoud van dit document. M&D Seminars 2010 M&D SEMINARS Eikelstraat De Pinte T F info@mdseminars.be

2 Wegwijs in... DE EERSTE JOB Juni 2008 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

3 Deze brochure is gratis te verkrijgen: Telefonisch op het nummer Door rechtstreekse bestelling op de website van de Federale Overheidsdienst: Schriftelijk bij de: Cel Publicaties van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Ernest Blerotstraat BRUSSEL Fax: Deze brochure is eveneens raadpleegbaar op de website van de FOD Cette brochure peut être également obtenue en français. FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Alle rechten voorbehouden voor alle landen. Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de Directie van de communicatie van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Indien de verveelvoudiging van teksten uit deze brochure echter strikt niet-commercieel gebeurt, voor informatieve of pedagogische doeleinden, is dit toegestaan met bronvermelding en, in voorkomend geval, met vermelding van de auteurs van de brochure. MEDEDELING Omwille van de talrijke wijzigingen van de reglementering worden de brochures in de reeks Wegwijs in... nagenoeg jaarlijks bijgewerkt. Indien u een recht of een voordeel wil doen gelden dat in deze brochure vermeld staat, doet u er goed aan navraag te doen of deze brochure wel degelijk de laatste uitgave is. U kan daarvoor terecht bij de Cel Publicaties van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Deze vulgariserende brochure behandelt een reglementering die soms zeer complex is. Het is dan ook mogelijk dat een aantal specifieke gevallen niet aan bod komt. In geval van twijfel of voor bijkomende inlichtingen over de hier behandelde materies kunt u terecht bij de diensten en instellingen vermeld in het laatste deel van de brochure. Let op: op basis van deze brochure kan geen enkel recht geëist worden. De enige basis daarvoor wordt gevormd door de regelgevende teksten. De redactie van deze brochure werd afgesloten op 31 mei 2008 Coördinatie: Directie van de communicatie Omslag en grafische leiding: Hilde Vandekerckhove Lay-out: Rilana Picard Omslagachtergrond: Isabelle Rozenbaum Druk: Drukkerij Bietlot Verspreiding: Cel Publicaties Verantwoordelijke uitgever: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Wettelijk depot: D/2008/1205/39 M/V Met de termen «student», «jongere», «werknemer» en «werkgever» wordt in deze brochure verwezen naar personen van beide geslachten.

4 Wegwijs in de eerste job Voorwoord U verlaat weldra de schoolbanken of auditoria van de universiteit of hogeschool, of u bent reeds op zoek naar een job. Het is een cliché, maar de intrede in het beroepsleven is een belangrijke stap in het leven. Er bestaat geen perfect recept om een job in de wacht te slepen! Wie zich goed voorbereidt, heeft echter steeds een stapje voor. Bovendien bestaan er verschillende instellingen die u zullen helpen bij uw zoektocht naar een job. Als pas afgestudeerde jongere komt u ook vaak in aanmerking voor bepaalde tewerkstellingsmaatregelen. Deze brochure geeft meer informatie over de nodige stappen bij de beeindiging van de studies en over de zoektocht naar werk. In de brochure wordt eveneens een aantal rechten en verplichtingen vermeld die belangrijk zijn eens u een baan gevonden hebt. Ook aan arbeid in het buitenland wordt een hoofdstuk gewijd. Ten slotte vindt u ook wat meer uitleg over de acties die u kunt ondernemen wanneer de werkloosheid aansleept. 3

5

6 Wegwijs in de eerste job Inhoudstafel 1 De leeftijd om te werken De voltijdse leerplicht De deeltijdse leerplicht De tewerkstellingsperspectieven Het belang van de studies De noodzaak van een voortdurende aanpassing Het verdwijnen van de eentaligen Nodige stappen bij de beëindiging van de studies De inschrijving als werkzoekende Waarom? Waar? Wanneer? Hoe? De startbaanovereenkomst (SBO) De inschrijving bij een ziekenfonds Waarom? Waar? Wanneer? Hoe? De kinderbijslag De tewerkstellingsmogelijkheden De privé-sector De openbare sector Werken als zelfstandige De zoektocht naar werk De persoonlijke balans De tijdsfactor in het zoeken naar werk Te volgen pistes Het curriculum vitae (CV) Het sollicitatiegesprek en de testen Voorbeeld van brief en CV De sollicitatiebrief Het curriculum vitae

7 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job 6 Arbeid in loondienst De openbare sector De werving De stage De loopbaan De bezoldiging De privé-sector Arbeidsovereenkomst Arbeidsreglement Collectieve arbeidsovereenkomsten Loon Vakantie en vakantiegeld Zelfstandige arbeid Leeftijdsvereiste Inschrijving als handels- of ambachtsonderneming Inschrijving als onderneming die onderworpen is aan de Belasting op de toegevoegde waarde (BTW) Diverse verplichtingen Ambulante handelaar Beroepskaart voor vreemdelingen Andere verplichtingen Plan Jonge Zelfstandigen van het Participatiefonds De jongeren die in aanmerking komen Het Participatiefonds Te volgen procedure Startlening Sociale zekerheid De bijdragen De uitkeringen Vrijstelling van bijdragen Een vennootschap oprichten? Vademecum van de Onderneming Brochure met algemene informatie Andere informatiebronnen Wat met Europa? Het vrij verkeer van werknemers De erkenning van diploma s De zoektocht naar een baan

8

9 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job 8.4 Programma s ten voordele van jongeren Arbeid in het buitenland De onontbeerlijke troeven De onontbeerlijke tussenpersonen De gouvernementele ontwikkelingssamenwerking De niet-gouvernementele ontwikkelingssamenwerking De internationale organisaties en instellingen De officiële vertegenwoordiging De privé-sector De stagemogelijkheden Stage in het buitenland Ontwikkelingssamenwerking Indien de werkloosheid aansleept De aanvraag van werkloosheidsuitkeringen Waar? Hoe? Wanneer? Bijkomende voorwaarden Bedrag van de wachtvergoedingen Tewerkstellingsmaatregelen Uitzendarbeid Ondersteuning van de VDAB en Actiris Aanvullende opleidingen Werken als zelfstandige Nuttige adressen Regionale diensten voor arbeidsbemiddeling Rijksdienst voor arbeidsvoorziening (RVA) Defensiehuizen Het Toezicht op de Sociale Wetten Sociale zekerheid Nuttige instellingen i.v.m. de zelfstandige arbeid Nuttige instellingen voor werk in het buitenland Andere openbare instellingen Particuliere instellingen Enkele websites met werkaanbiedingen

10 Wegwijs in de eerste job 1 De leeftijd om te werken De sociale vooruitgang in België heeft gezorgd voor een geleidelijke verhoging van de leeftijd waarop jongeren mogen werken. De geleidelijke groei van de welvaart bood immers de mogelijkheid het onderwijs uit te breiden en de leerplicht in te voeren. Sinds 1983 is de leerplicht verlengd tot 18 jaar. De jongeren moeten voltijds school lopen tot 15 of 16 jaar, en daarna ten minste deeltijds tot 18 jaar. 1.1 De voltijdse leerplicht De jongeren moeten het onderwijs met volledig leerplan volgen tot de leeftijd van 15 jaar. Wanneer ze 15 jaar worden, zijn ze niet meer onderworpen aan de voltijdse leerplicht, indien ze de eerste twee leerjaren van het secundair onderwijs met volledig leerplan beëindigd hebben (het is niet nodig dat ze slagen). In geen geval duurt de voltijdse leerplicht voort na 16 jaar. 9

11 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job 1.2 De deeltijdse leerplicht De deeltijdse leerplicht beoogt een aanvullende vorming te geven van ten minste 360 uren per jaar aan jongeren die nog geen 16 jaar oud zijn, en van ten minste 240 uren aan jongeren van 16 tot 18 jaar. Om te voldoen aan deze verplichting, heeft de jongere de volgende mogelijkheden: ofwel het voltijds onderwijs voortzetten; ofwel het deeltijds onderwijs volgen. De jongeren die voor de tweede mogelijkheid kiezen, omdat ze niet meer voltijds wensen te studeren, kunnen dan: ofwel deeltijds beroepssecundair onderwijs of een voor de vervulling van de deeltijdse leerplicht erkende vorming volgen. Dit deeltijds onderwijs of deze deeltijdse vorming kan worden aangevuld met deeltijds werk (bv. in het kader van een startbaanovereenkomst). De som van de lesuren en werkuren mag evenwel de voltijdse arbeidsduur niet overschrijden; ofwel een leerovereenkomst sluiten voor werknemersberoepen; ofwel een opleiding volgen in het kader van de leerovereenkomst in de vorming voor zelfstandigen en KMO s. 10

12 Wegwijs in de eerste job 2 De tewerkstellingsperspectieven Er kunnen op dit ogenblik geen redelijke vooruitzichten worden gemaakt over de evolutie van de arbeidsmarkt. De steeds toenemende technische en wetenschappelijke vooruitgang en de internationalisering van het bedrijfsleven scheppen immers een grote onzekerheid terzake. Deze evolutie beïnvloedt het profiel dat verwacht wordt van jongeren die een job zoeken. 2.1 Het belang van de studies Er kan niet genoeg nadruk gelegd worden op het belang van een diploma of studiegetuigschrift voor de tewerkstellingskansen. De technische en wetenschappelijke evolutie in alle sectoren van het bedrijfsleven vereist immers meer geschoolde arbeidskrachten en in veel gevallen zeer specifieke bekwaamheden. Vooraleer de school te verlaten, is het aangeraden na te denken over de toekomstige loopbaan, goed het beroep of de functie die men graag zou 11

13 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job uitoefenen af te bakenen en zich te informeren over de eisen van potentiële werkgevers. De kostprijs van de studies kan soms een hinderpaal lijken. Men mag echter niet uit het oog verliezen dat het onder bepaalde voorwaarden mogelijk is toelagen en studieleningen te krijgen (zie adres onder punt 11.8). Wanneer u de school reeds verlaten heeft en u beseft dat u een diploma van lager of hoger secundair onderwijs nodig heeft voor uw loopbaan, dan rest u nog steeds de mogelijkheid dat diploma te behalen door het afleggen van examens voor een jury. De Afdeling Volwassenenonderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap organiseert hiervoor een kosteloze schriftelijke voorbereidingscursus via het systeem van Begeleid Individueel Studeren (zie adres onder punt 11.8). Het bezit van een diploma is echter geen waarborg voor het onmiddellijk vinden van een betrekking. Het vergemakkelijkt wel de inschakeling in het beroepsleven. Voor meer inlichtingen over de studiekeuze en de studiemogelijkheden kan u terecht bij het Centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB) waarvan de laatste onderwijsinstelling waar u school liep afhangt. 2.2 De noodzaak van een voortdurende aanpassing Gezien de snelle technische vooruitgang en de wisselvalligheid van de arbeidsmarkt, moeten jongeren die vandaag het beroepsleven binnentreden er rekening mee houden dat zij tijdens hun loopbaan hetzij van functie, hetzij van bedrijfstak zullen moeten veranderen. Dit vereist dat zij de evoluties rond hen zeer aandachtig volgen en geregeld hun verworven kennis en vaardigheden bijwerken via een aanvullende opleiding. Meer informatie over opleidingen kan verkregen worden bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (adres zie punt 11.1). 12

14 Eric Audras

15 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job 2.3 Het verdwijnen van de eentaligen Door de internationalisering van het bedrijfsleven en vooral het openstellen van de grote eenheidsmarkt zullen alle Europese jongeren met elkaar wedijveren. De jongeren die zich niet alleen in hun moedertaal, maar eveneens in één of twee en zelfs drie andere talen kunnen uitdrukken, zullen hierbij het best hun streng trekken. Op het belang van het aanleren van vreemde talen werd de laatste jaren regelmatig de aandacht gevestigd. Deze eis inzake talenkennis wordt bevestigd bij het lezen van personeelsadvertenties. Er zijn diverse mogelijkheden om vreemde talen te leren: de Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB) en de VDAB kunnen u daar meer informatie over geven. Om een taal te leren in het buitenland bestaan er verschillende stages die ingericht worden door officiële instellingen (de Europese Unie en de arbeidsbemiddelingsdiensten van de lidstaten). Informatie daarover is te verkrijgen bij de VDAB en de ACTIRIS, of op de website van de Europese Unie: (zie ook punt 8.4). 14

16 Wegwijs in de eerste job 3 Nodige stappen bij de beëindiging van de studies 3.1 De inschrijving als werkzoekende Elke jongere die het beroepsleven wil binnentreden, heeft er belang bij zich te laten inschrijven als werkzoekende Waarom? De inschrijving als werkzoekende biedt de mogelijkheid: zich op de arbeidsmarkt kenbaar te maken en de zoektocht naar werk officieel te maken; een beroep te doen op de diensten van de VDAB of de Actiris bij het zoeken naar een betrekking; eventueel een startbaan of een betrekking in het kader van bepaalde tewerkstellingsprogramma s te verkrijgen (zie punt en 10.2); onder bepaalde voorwaarden een door de VDAB georganiseerde bijkomende opleiding te genieten (zie punt 3.1.2); wachtvergoedingen of werkloosheidsuitkeringen te ontvangen na een wachttijd (de wachttijd is afhankelijk van de leeftijd op het moment van de inschrijving); 15

17 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job eventueel bepaalde materiële voordelen te genieten bij het zoeken naar een betrekking (verminderde tarieven voor de getuigschriften die door de gemeenten worden afgegeven); de sociale rechten te vrijwaren (werkloosheid, geneeskundige verzorging, kinderbijslag, pensioen...); belangrijke verminderingen te genieten op het lesgeld voor bepaalde cursussen avondschool en bepaalde opleidingen Waar? 16 Bij de VDAB of Actiris De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) had vroeger drie werkterreinen: de werkloosheid, de arbeidsbemiddeling en de beroepsopleiding. De staatshervorming heeft de arbeidsbemiddeling en de beroepsopleiding toevertrouwd aan de gewesten en de gemeenschappen, terwijl het luik werkloosheid een nationale materie is gebleven. De arbeidsbemiddeling wordt in Vlaanderen georganiseerd door de VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding), in Brussel door Actiris (Actiris is de tewerkstellingdienst van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De naam Actiris is een samentrekking van 'actief' en 'iris', het symbool van het Brussels Gewest), in Wallonië door FOREM (Office communautaire et régional de la formation professionnelle et de l emploi) en in de Duitstalige Gemeenschap door het Arbeitsamt der Deutschsprachigen Gemeinschaft (zie adressen van Actiris en van de VDAB in punt 11.1). De beroepsopleiding wordt eveneens georganiseerd door deze instellingen, behalve in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar het Institut francophone bruxellois de formation professionnelle zorgt voor de beroepsopleiding van de Franstaligen en de VDAB voor die van de Nederlandstaligen. Het beheer van de werkloosheidsverzekering behoort nog steeds tot de bevoegdheid van de RVA (zie adressen van de werkloosheidsbureaus in punt 11.2). Concreet gebeurt de inschrijving als werkzoekende bij de VDAB voor de jongeren die in Vlaanderen wonen, bij Actiris voor de jongeren die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen, bij de FOREM voor de jongeren die in Wallonië wonen en bij het Arbeitsamt voor de jongeren die in de Duitstalige Gemeenschap wonen.

18 Wegwijs in de eerste job Wanneer? Om ingeschreven te worden als werkzoekende, moeten de jongeren beschikbaar zijn op de arbeidsmarkt. Dit wil zeggen dat ze in de mogelijkheid moeten verkeren om onmiddellijk een job, die de VDAB of Actiris hen voorstelt, aan te nemen. Het is verstandig zich meteen na de studies in te schrijven bij de VDAB of Actiris, ook als het diploma niet werd behaald. Later beslissen om toch verder te studeren, vormt geen probleem. Opmerking de studenten die hun laatste jaar van hun studies volgen, kunnen zich bij de VDAB al inschrijven als werkzoekende tussen 1 januari en 30 juni (Campusactie). Dit heeft als voordeel dat zij hun cv al kunnen verspreiden via de cv-databank en dat zij zich na hun studies niet opnieuw moeten aanbieden voor inschrijving in functie van de start van hun wachttijd. Om te vermijden dat men bepaalde rechten verliest (zie hoofdstuk 10), is het aangeraden om zich in te schrijven als werkzoekende: in geval van definitieve stopzetting van de studies op het einde van het schooljaar: op 1 juli voor wie jonger dan 18 jaar is (of een middenstandsopleiding volgde) op het moment van de inschrijving; en op 1 augustus voor wie 18 jaar of meer is op het moment van de inschrijving; in geval van definitieve stopzetting van de leertijd op 30 juni: op 1 juli; in geval van stopzetting van de studies of van de leertijd op een andere datum: de eerste werkdag die volgt op de dag waarop de studies of de leertijd werd stopgezet. Voor het berekenen van de wachtperiode met het oog op het toekennen van eventuele uitkeringen zal er rekening gehouden worden met de datum van inschrijving (zie punt 10). Bij de inschrijving ontvangen de jongeren die minstens 18 jaar oud zijn een formulier C 109 art 36 dat ze later moeten gebruiken als aanvraagdocument voor werkloosheidsuitkeringen, als ze niet meer leerplichtig zijn. 17

19 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job Tijdens hun wachttijd kunnen ze dan reeds een deel laten invullen door de instelling waar ze hun secundaire studies volgden. De modaliteiten voor het aanvragen van de eigenlijke uitkeringen vindt u in hoofdstuk Hoe? Het volstaat zich aan te melden bij de Werkwinkel waarin de VDAB aanwezig is of bij het plaatsingskantoor van ACTIRIS. Het volstaat om in het bezit te zijn van de SIS-kaart of de identiteitskaart en eventueel van een door de onderwijsinrichting afgegeven getuigschrift waaruit blijkt dat de studies volbracht zijn. Bij de VDAB kan de jongere zich ook inschrijven via de VDAB-website ( op het gratis nummer (elke werkdag van 8 tot 20 uur), in het plaatselijk VDAB-kantoor in een werkwinkel. Wie zich inschrijft in de werkwinkel moet wel zijn SIS-kaart of identiteitskaart meebrengen. In Brussel kunnen jongeren zich inschrijven bij ACTIRIS via de website ( en vervolgens door verder te klikken op de banner MIJN ACTIRIS (jongeren die geen Internetaansluiting hebben, kunnen gebruik maken van de computers die ter beschikking staan in de verschillende agentschappen) of door rechtstreeks bij een agentschap van ACTIRIS langs te gaan. Voor de adressen van de diensten van de VDAB en de BGDA: zie punt De startbaanovereenkomst (SBO) Het startbanenstelsel wil aan jongeren de mogelijkheid geven om zich zo snel mogelijk in te schakelen in de arbeidsmarkt, door middel van een gewone tewerkstelling, een tewerkstelling gecombineerd met een opleiding of een opleidingsovereenkomst, en dit bij werkgevers zowel uit de private als uit de openbare sector. Alle jongeren, geschoold of niet-geschoold, komen in aanmerking voor een startbaanovereenkomst, voor zover zij beantwoorden aan de twee volgende voorwaarden (ten laatste daags voor hun aanwerving): minder dan 26 jaar zijn; ingeschreven zijn als werkzoekende. 18 De betrokken jongeren mogen reeds gewerkt hebben.

20 Wegwijs in de eerste job De SBO bestaat uit: hetzij een arbeidsovereenkomst van bepaalde of onbepaalde duur (minstens halftijds) (SBO van het type I); hetzij een combinatie van een arbeidsovereenkomst van bepaalde of onbepaalde duur (minstens halftijds) en een opleiding in een alternerend stelsel (SBO van het type II); hetzij een leerovereenkomst, stageovereenkomst (opleiding tot ondernemingshoofd) of overeenkomst voor socioprofessionele inschakeling (Franse Gemeenschap) (SBO van het type III). Om een SBO te sluiten moet de jongere zijn toekomstige werkgever aantonen dat hij voldoet aan de toegangsvoorwaarden door middel van een startbaankaart, afgeleverd door het werkloosheidsbureau van de RVA bevoegd voor de hoofdverblijfplaats van de jongere. Een werkgever is niet verplicht om de jongere aan te werven met een SBO. Het is echter zo dat indien hij een laaggeschoolde of zeer laaggeschoolde jongere aanwerft met een SBO recht heeft op financiële voordelen. De startbaan eindigt wanneer de tewerkstelling van de jongere bij de betrokken werkgever eindigt; blijft de jongere in dienst bij dezelfde werkgever, dan eindigt zijn SBO op de laatste dag van het kwartaal waarin hij 26 jaar wordt. Dit wil niet zeggen dat de onderliggende arbeidsovereenkomst eindigt op de laatste dag van het kwartaal waarin hij 26 jaar wordt. Wanneer een contract van onbepaalde duur werd gesloten blijft de arbeidsovereenkomst bestaan (ook wanneer het contract werd gesloten voor een bepaalde duur die langer loopt). Een jongere die werd aangeworven in het kader van een SBO heeft hetzelfde statuut en dezelfde rechten (bijvoorbeeld inzake loon of vergoeding) als een gewone werknemer, leerling of stagiair die tewerkgesteld is met hetzelfde type van overeenkomst (arbeids-, leer-, stage- of inschakelingsovereenkomst) en dezelfde functie uitoefent. Is de jongere echter gedurende het eerste jaar tewerkgesteld in het kader van een SBO van het type I (arbeidsovereenkomst zonder meer), dan mag de werkgever, gedurende het eerste jaar een bedrag gelijk aan 10% van het loon van de jongere aan diens opleiding besteden, op voorwaarde dat dit expliciet vermeld wordt in de geschreven SBO en dat de effectieve besteding van die 10% wordt aangetoond. In dat geval mag het loon van de jongere verminderd worden tot 90%, zonder onder het gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen te gaan. 19

21 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job Tijdens de uitvoering van het eerste jaar van een SBO heeft de jongere het recht in te gaan op andere werkaanbiedingen en om hiertoe afwezig te zijn met behoud van zijn loon. Vindt de jongere in het eerste jaar van zijn SBO een andere baan, dan kan hij zijn SBO (arbeidsovereenkomst of leerovereenkomst voor een werknemersberoep) beëindigen mits een opzeggingstermijn van zeven dagen. Een jongere kan meer dan één SBO sluiten en kan dus onbeperkt van het ene naar het andere type SBO overstappen, hetzij bij dezelfde werkgever, hetzij bij verschillende werkgevers. 3.2 De inschrijving bij een ziekenfonds Tot 25 jaar zijn de jongeren verzekerd door de verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen van hun ouders. De intrede in het beroepsleven of het verkrijgen van wachtuitkeringen na de wachttijd houdt voor de jongeren de verplichting in om zich zelf bij een ziekenfonds te laten inschrijven. De jongere van minder dan 25 jaar die een zelfstandige activiteit uitoefent en zodoende de hoedanigheid van rechthebbende zelfstandige verwerft, kan geen persoon ten laste blijven voor de grote risico s Waarom? Om de prestaties van de verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen te genieten, moeten de jongeren die hun studies beëindigen zich laten inschrijven bij een ziekenfonds. Deze inschrijving geeft recht: op de terugbetaling van de kosten van de geneeskundige verstrekkingen (geneesmiddelen, medische honoraria, opnemingen in het ziekhuis,...); op de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (om de inkomstderving te compenseren wanneer de jongere niet meer geschikt is om te gaan werken of zich aan te melden voor de stempelcontrole van de werklozen). 20

22 Wegwijs in de eerste job Waar? Bij het ziekenfonds dat hij zelf kiest of bij de Hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (HZIV). Voor de adressen: raadpleeg de telefoongids onder de rubriek Ziekenfondsen of de website van het RIZIV (Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering): Wanneer? Vanaf het ogenblik dat de jongere de hoedanigheid van rechthebbende verwerft (m.a.w. vanaf het moment dat hij zijn eerste job uitoefent en zijn wachtperiode wordt beëindigd), is het raadzaam met het ziekenfonds contact op te nemen Hoe? De jongere wendt zich met zijn sociale identiteitskaart tot een ziekenfonds van zijn keuze of een gewestelijke dienst van de HZIV. Hij zal zijn hoedanigheid van rechthebbende moeten bewijzen aan de hand van een attest waarbij bevestigd wordt dat hij aan de sociale zekerheid onderworpen is. Dit attest wordt afgeleverd door zijn werkgever of door de betalingsinstelling van de werkloosheidsuitkeringen. 3.3 De kinderbijslag De inschrijving als werkzoekende laat het behoud van de sociale rechten toe. Wanneer men niet meer studeert of ouder is dan 25 jaar, is de inschrijving bij een ziekenfonds noodzakelijk om de verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen te genieten. Maar hoe zit het met de kinderbijslag? De kinderbijslag (stelsel van de loontrekkenden) wordt toegekend: Onvoorwaardelijk tot 31 augustus van het kalenderjaar in de loop waarvan het kind de leeftijd van 18 jaar bereikt; 21

23

24 Wegwijs in de eerste job Tot 25 jaar: Voor de jongeren die een leerovereenkomst gesloten hebben; het bedrag van het brutoloon en/of de sociale uitkering die ze genieten mag niet meer bedragen dan 471,05 per maand (bedrag geldig sinds 1 mei 2008); Voor de jongeren die onderwijs met een volledig leerplan volgen; de winstgevende activiteit van het kind is geen beletsel voor de toekenning van de kinderbijslag; 1. wanneer zij uitgeoefend wordt in de maand juli, augustus of september; 2. voor elke maand van het eerste, tweede en vierde kalenderkwartaal, indien ze in dat kwartaal niet meer dan 240 uren beslaat; 3. tijdens de laatste zomervakantie, voor de studenten die hun studies beëindigd of stopgezet hebben. De winstgevende bezigheid vormt geen belemmering voor de toekenning van kinderbijslag indien ze niet meer bedraagt dan 240 uren gedurende het kalenderkwartaal waarin ze zich inschrijven. Voor de jongeren die niet meer leerplichtig zijn en die een erkende vorming of een vorm van secundair onderwijs met beperkt leerplan volgen, voor zover hun brutoloon of de sociale uitkering die ze ontvangen niet meer bedraagt dan 471,05 per maand (op 1 mei 2008). Voor de studenten die een stage verrichten nodig voor het behalen van een wettelijk, decretaal, ordonnantieel of reglementair erkend diploma, getuigschrift of brevet. De bruto maandvergoeding voor deze stage vormt geen belemmering voor de toekenning van kinderbijslag indien ze niet meer bedraagt dan 471,05 per maand (bedrag geldig sedert 1 mei 2008). Voor de jongeren die geen onderwijs met volledig leerplan meer volgen en een verhandeling voorbereiden aan het eind van hun hogere studies. De toekenningsperiode begint na de laatste zomervakantie en eindigt op de datum van indiening van de verhandeling. De toekenningsperiode kan niet meer bedragen dan 1 jaar. Een winstgevende bezigheid vormt geen belemmering voor de toekenning van kinderbijslag indien ze niet meer bedraagt dan 240 uren per kwartaal. Voor de jongeren die hun studies, een leerovereenkomst of een opleidingsprogramma hebben beëindigd, of in de loop van het school- of academiejaar beëindigen op voorwaarde dat zij als werkzoekenden zijn ingeschreven en een aanvraag om een wacht- of werkloosheidsuitkering hebben ingediend. De kinderbijslag wordt toegekend gedurende een termijn van 270 of 180 kalenderdagen al 23

25 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job naargelang de jongere op het ogenblik van zijn aanvraag om een werkloosheids- of wachtuitkering 18 jaar is of niet. De termijn van 270 of 180 kalenderdagen wordt verlengd met ten hoogste een maand wanneer hij, na de beëindiging van de studies of de leertijd, gedurende het derde kalenderkwartaal verbonden is geweest door een overeenkomst voor studenten. De periode van 270 of 180 kalenderdagen wordt verkort met maximum drie maanden wanneer hij, na 30 juni 2005, ofwel studentenarbeid heeft verricht, zonder socialezekerheidsbijdragen en gelegen in het eerste, tweede of vierde kalenderkwartaal, ofwel normale arbeidsprestaties heeft verricht gelegen in de periode voorafgaand aan de beëindiging van de studies of de leertijd. De toekenning van de kinderbijslag wordt geschorst voor de volledige maand tijdens welke hij een bruto-inkomen ontvangt uit een winstgevende activiteit of een sociale uitkering geniet, of beide samen, van meer dan 471,05 per maand (bedrag sedert 1 mei 2008). Voor de jongeren die een stage verrichten om toegelaten te worden tot een openbaar ambt : de jongere mag voor deze stage geen vergoeding of loon ontvangen; een winstgevende activiteit vormt geen obstakel voor de toekenning van de kinderbijslag indien ze niet meer bedraagt dan 240 uren per kwartaal. In geen geval wordt kinderbijslag toegekend voor jongeren ouder dan 25 jaar. Indien de ouders een ander statuut dan werknemer hebben, en voor alle andere inlichtingen over de kinderbijslag, kan men terecht bij de instellingen vermeld in punt

26 Wegwijs in de eerste job 4 De tewerkstellingsmogelijkheden Een eerste onderscheid moet worden gemaakt tussen arbeid in dienstverband en arbeid als zelfstandige. Ofwel biedt de jongere zijn diensten aan een werkgever aan tegen betaling. Het gaat dan om arbeid als loontrekkende: de jongere werkt voor rekening van een werkgever (onderneming of openbare dienst). Ofwel geeft de jongere er de voorkeur aan zijn eigen zaak op te richten of een vrij beroep uit te oefenen. Het gaat dan om arbeid als zelfstandige: de jongere werkt voor eigen rekening. 4.1 De privé-sector De privé-sector bestaat uit grote ondernemingen maar vooral uit kleine en middelgrote ondernemingen (de KMO s ), de ambachtelijke sector en handelaars. In deze sector komt er een steeds grotere verscheidenheid aan beroepen. De mogelijkheden variëren van jaar tot jaar. Om deze mogelijkheden te ontdekken is het nodig zelf op zoek te gaan, want de informatie komt niet vanzelf op u af! 25

27 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job Men kan zich informeren over de markttendenzen, de bedrijven en de vacatures: eventueel in de instellingen waar men onderwijs gevolgd heeft; vaak worden er werkaanbiedingen geafficheerd; door aan te sluiten bij het netwerk van oudleerlingen; ook dit kan nuttig zijn om op de hoogte te blijven van werkaanbiedingen; door contacten te leggen met werkgevers op jobbeurzen; door het lezen van vakbladen; door het regelmatig raadplegen van tijdschriften en kranten; door het raadplegen van de websites van de grote ondernemingen op internet; door het raadplegen van gespecialiseerde websites. Men kan ook nadere inlichtingen vragen aan kennissen, leraren, oud-leerlingen van de school, bij instellingen zoals de VDAB, Actiris, Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB)..., die goed de mogelijkheden van de privésector kennen. Werkaanbiedingen uit de privé-sector van het Brussels gewest kan men raadplegen op de website van de ACTIRIS ( Via een keuzesysteem kan men de aanbiedingen opzoeken waarvoor men in aanmerking komt. Daarnaast biedt de ACTIRIS-site ook de mogelijkheid om online zijn dossier als werkzoekende te beheren, via de rubriek MIJN ACTI- RIS. Al de ingevoerde gegevens worden weergegeven in een document met de naam Pro-file. Indien de werkzoekende akkoord is, kan dit document geraadpleegd worden door werkgevers op zoek naar kandidaten. Tenslotte geeft de ACTIRIS-site informatie over de verschillende diensten waarop werkzoekenden en werkgevers een beroep kunnen doen en hebben werkzoekenden toegang tot een leerprogramma waarin tips staan over het opstellen van een sollicitatiebrief. Van WIS en KISS... In de jobdatabank zitten er elke dag ruim vacatures. Deze databank is uiterst eenvoudig te bedienen. Op basis van beroep, studies, regio of trefwoorden kunnen werkzoekenden interessante vacatures selecteren. 26 Verfijnd zoeken kan via zoekopties zoals type job (deeltijds of voltijds), soort job (vaste job, uitzendjob, startbaan) en vacaturedatum. Werkzoekenden kunnen de jobdatabank gratis raadplegen op het internet ( of via één van de jobcomputers. Er staan in Vlaanderen

28 Wegwijs in de eerste job meer dan 400 jobcomputers in Werkwinkels, gemeentehuizen, bibliotheken en andere drukbezochte plaatsen. Daarnaast biedt de VDAB aan de werkzoekende een bijkomende service: de gratis verspreiding van het cv via de cv-databank. Deze databank bevat gegevens van duizenden jobzoekers en is online toegankelijk voor werkgevers. Bedrijven kunnen via een persoonlijke toegangscode en een paswoord deze databank via het internet raadplegen. Via een gebruiksvriendelijk zoeksysteem kan de werkgever snel die cv s selecteren die beantwoorden aan het profiel van zijn vacature. De databank bevat niet enkel de klassieke gegevens van een cv. De werkzoekenden vullen hun cv ook zelf aan met persoonlijke sollicitatietroeven en specifieke vaardigheden. De jobzoeker bepaalt mee de inhoud van het cv en indien hij het wenst worden zijn naam en adres niet in de cv-databank opgenomen. Mijn VDAB De VDAB biedt op zijn website een persoonlijke dienstverlening aan waarmee werkzoekenden snel en efficiënt een opleiding of job vinden. Gebruikers krijgen enkel de voor hen belangrijke informatie te zien. Met 'Mijn cv's' kunnen werkzoekenden cv's aanmaken, bewaren en bewerken. Dankzij 'Mijn cv-analyse' kunnen werkzoekenden hun cv vergelijken met dat van andere sollicitanten met hetzelfde profiel. Via 'Statistieken' kunnen ze zien hoeveel keer hun cv werd geraadpleegd door werkgevers. Met 'Mijn job-matching' wordt het cv automatisch gematcht met passende vacatures. Via 'Mijn jobs' kunnen werkzoekenden interessante vacatures bewaren. Werkzoekenden die nog niet helemaal zeker zijn welk beroep bij hen past, kunnen surfen naar Met 'Mijn dossier' kunnen werkzoekenden zich officieel inschrijven en zelf hun tewerkstellingsdossier beheren. Dankzij 'Mijn opleidingen' krijgen werkzoekenden een overzicht van interessante opleidingen. Registreren kan gratis op 27

29 Wegwijs in Wegwijs in de eerste job 4.2 De openbare sector Om in de federale openbare sector of bij de Gemeenschappen en Gewesten aan de slag te kunnen, bestaat er een verplicht kanaal: Selor, het Selectiebureau van de Federale Overheid. Zij organiseren in samenwerking met de ministeries of andere openbare diensten aanwervingsexamens, per graad, voor wie in de openbare diensten wil werken. Men kan zich daarover informeren door de mededelingen te raadplegen in de pers, op de teletekstpagina s van de VRT, bij de VDAB of de BGDA of op de website van Selor ( Andere openbare diensten (onder meer de overheidsbedrijven) maken hun werkaanbiedingen bekend in de postkantoren, de stations of hun lokale agentschappen. Wie geïnteresseerd is in een loopbaan bij het leger, kan terecht bij één van de provinciale Defensiehuizen (adressen zie 11.3) of op de website Om een geldige kandidatuur te kunnen indienen of om te kunnen deelnemen aan examens met het oog op eventuele aanwerving, moeten soms bepaalde documenten voorgelegd worden. De gemeenten bezorgen deze over het algemeen gratis of aan verminderde prijs wanneer het om een sollicitatie gaat. Informeer u hierover! Voor sommige werkzoekenden kunnen de investeringen die ze moeten doen in mobiliteit een te hoge drempel vormen. Daarom sloot de VDAB een samenwerkingsovereenkomst af met de NMBS om treintickets aan te bieden tegen een sterk verminderde prijs. De niet-werkende werkzoekenden die een bewijs kunnen voorleggen van een sollicitatie of deelname aan een SELOR-examen, hebben recht op een treinbiljet enkele reis voor 1e klasse of een treinbiljet heen- en terugreis voor 2e klasse. Zij dienen zich daarvoor met hun sollicitatie- of examenbewijs naar het dichtstbijzijnde VDAB-kantoor of werkwinkel te begeven. Daar ontvangen ze 2 attesten. Eentje daarvan dienen ze af te geven aan de loketbediende in het station. In ruil ontvangen ze het reductieticket. Het tweede attest dienen ze bij te houden tijdens de treinreis, in geval de conducteur erom vraagt. Meer informatie is verkrijgbaar bij de infolijn van de VDAB op het nummer (ma. - vr. van 8 tot 20 uur).

30

31 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job Brusselse niet-werkende werkzoekenden die een bewijs voorleggen dat ze een examen moeten afleggen, krijgen van ACTIRIS een document A14 waarbij ze een korting van 75% krijgen op een treinticket. 4.3 Werken als zelfstandige Er bestaat een brede waaier aan zelfstandige beroepen en activiteiten. Men kan onder meer de volgende categorieën onderscheiden: de handelaars; de ambachtslui (worden als zodanig beschouwd en niet als handelaars indien ze slechts uitzonderlijk materiaal aan klanten verkopen); de vrije beroepen (advocaten, geneesheren, apothekers, architecten...); de landbouwers; de werkende vennoten, de bestuurders en de zaakvoerders van een handelsvennootschap die geen werknemers zijn. (Zie hoofdstuk 7 voor meer informatie). 30

32 Wegwijs in de eerste job 5 De zoektocht naar werk Hierna volgen een reeks tips, die u in staat stellen om orde te brengen in de stappen die u gaat ondernemen en die uw kansen op succes bij het zoeken naar een job tot een maximum opdrijven. 5.1 De persoonlijke balans Benader de arbeidsmarkt niet als iemand die om een baan komt vragen, maar bied zelf uw diensten aan. Dit is een positieve en vastberaden manier van optreden die tot succes zal leiden. Ga eerst na welke troeven u in handen houdt, maak een lijstje van uw sterke en zwakke punten of zet op een rijtje wat u van anderen onderscheidt. Dit uur van de waarheid heeft tot doel: uzelf beter te leren kennen, te weten waarvoor u geschikt bent en u een beter inzicht te geven in het soort werk dat u precies zoekt. Zo komt u overigens ook bij uw werkgever over als iemand die weet wat hij wil; niets te vergeten wat de moeite waard is om vermeld te worden in uw curriculum vitae (cv); betere selecties te kunnen maken uit de werkaanbiedingen die bij uw profiel passen. 31

33 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job Laat bij deze inventarisatie van uzelf de volgende vijf punten aan de orde komen: A. Kennis In welk vak ben ik de beste? Wat heb ik buiten de school nog speciaal aan kennis opgedaan? Wat heb ik geleerd van bepaalde stages, reizen...? B. Capaciteiten Wat heb ik op school, buiten de lesuren en buiten schoolverband nog geleerd? En tijdens vakantiebaantjes, bijbaantjes, sportieve activiteiten, hobby s, activiteiten in het verenigingsleven? Welke praktijkervaring heb ik in vreemde talen? C. Voorkeur Wat doe ik graag? Welk soort werk trekt me aan? Kantoorwerk binnen of liever in buitendienst? Werken in het buitenland? Omgaan met mensen? Zelf iets opzetten? D. Persoonlijkheid Wie ben ik? Wat kan ik zeggen over mijn karakter en mijn specifieke eigenschappen? Welke zijn de punten die in mijn voordeel kunnen spelen wat betreft mijn fysiek, intellect, karakter? Hoe zien mensen in mijn omgeving mij? Welke troeven moet ik naar voren brengen met het oog op het type werk dat me aantrekt? 32 E. Toekomst Wat wil ik later bereiken? Zie ik mijn toekomstige loopbaan al duidelijk voor ogen? Besteed veel tijd aan het ordenen van uw ideeën en schrijf ze op; ga analytisch te werk (de vragen beantwoorden), kom vervolgens tot een synthese (de sterke punten en de zwakke punten). Toets deze zelfanalyse aan de mening van mensen uit uw omgeving. Maak u niet te druk over uw zwakkere kanten, benadruk juist de sterkere. Omdat u een diploma op zak hebt, hebt u nog niet de hele wereld op zak. Ga dus na of uw kennis volstaat en vul de hiaten eventueel aan (talen, informatica, management...).

34 Wegwijs in de eerste job 5.2 De tijdsfactor in het zoeken naar werk De zoektocht naar een job vergt tijd en geduld. De ganse procedure kan makkelijk één tot zes maanden in beslag nemen. U moet hier rekening mee houden, en niet ongeduldig worden. Een selectie maken uit de aankondigingen, een curriculum vitae en begeleidende brief opstellen, wachten op antwoord, een afspraak maken en bijkomende tests of interviews doorlopen, wachten op resultaat,... al deze zaken gebeuren niet van vandaag op morgen. 5.3 Te volgen pistes Hoe krijg je de gewenste job te pakken? Hiertoe zijn er diverse manieren: A. Reageren op een advertentie Pluis dagelijks de personeelsrubrieken in kranten, huis-aan-huis bladen en vakbladen uit. Luister naar de aankondigingen op radio en televisie, en raadpleeg teletekst of internet (de website van de VDAB, van de ACTI- RIS, van grote ondernemingen en bepaalde kranten of gespecialiseerde websites: een aantal adressen wordt vermeld in deel 11). Hoe kunt u nu de interessante werkaanbiedingen onderscheiden van de minder interessante? Hoe komt u erachter wat voor onderneming nu eigenlijk achter zo n personeelsadvertentie staat? Er is maar één manier en die bestaat erin zoveel mogelijk werkaanbiedingen te verzamelen en ze onderling te vergelijken, de ontbrekende gegevens per telefoon te vragen aan diegene die de advertentie geplaatst heeft of bij het bedrijf zelf. Hoed u voor verdachte aanbiedingen die veel beloven: er bestaan geen mirakels. Betaal in geen geval geld om een betrekking te krijgen! Schrijf vervolgens in antwoord op de ernstige aanbiedingen een brief (die u bij uw cv voegt) en hou daarbij vier punten in het oog: verwijs naar de werkaanbieding; bouw uw argumentatie op naargelang de eisen van het aangeboden werk en uw eigen sterke punten en motivatie; dring aan op een sollicitatiegesprek; eindig met een beleefde slotformule. 33

35 Wegwijs in... Wegwijs in de eerste job Een voorbeeld van een sollicitatiebrief en een curriculum vitae vindt u onder punt 5.6. Richt uw brief aan diegene die in de werkaanbieding vernoemd wordt. Dit kan de krant zijn (onder een bepaald rubrieknummer), de onderneming zelf of een selectiebureau. Als u geen antwoord krijgt, informeer zelf eens. Wacht daarvoor echter minstens een week, bel tijdens de kantooruren en blijf beleefd. En als het niet lukt? U bent zeker niet de enige die dit overkomt. Trek het u dus niet te erg aan, maar probeer elders. B. Spontaan solliciteren U hebt een bijzondere belangstelling voor een bepaalde onderneming, omdat u er bijvoorbeeld juist een lovend artikel over gelezen hebt, of omdat u er iemand kent, of omdat u een gespecialiseerd jaarboek (bv. de Trends top 500) geraadpleegd hebt; hoe dan ook, u wilt uw kansen daar wagen. Dat kan, en wel door spontaan te solliciteren. U stelt uw kandidatuur zonder te weten of er op dat ogenblik een betrekking vrij is. Het voordeel: een persoonlijke benadering zonder concurrentie van andere kandidaten. Het nadeel: er is waarschijnlijk weinig kans dat u onmiddellijk kunt worden aangeworven, maar u komt misschien op een lijst voor eventuele latere aanwerving (werfreserve). Vermeld dat u in aanmerking komt voor een startbaan. De werkgevers zijn verplicht een bepaald aantal jongeren aan te werven: misschien komt u net van pas! Bedenk ook dat u misschien aan de voorwaarden voldoet van andere werkgelegenheidsmaatregelen (zie punt 10.3). De brief die u bij uw cv voegt kan dezelfde zijn als het antwoord op een gewone werkaanbieding. Verduidelijk echter waarom u juist belangstelling hebt voor dit bepaalde bedrijf. Vermijd in beide gevallen in uw brieven banaliteiten te schrijven, onbescheiden te zijn, te vleien of zogenaamd grappig te zijn. 34 C. On line solliciteren Er zijn twee manieren om via het internet een job te vinden. U kan uw cv op het internet plaatsen, zodat potentiële werkgevers het kunnen raadplegen. De VDAB biedt de mogelijkheid om uw cv te laten opnemen op hun website. Op de ACTIRIS-website kan de werkzoekende via de rubriek MIJN ACTIRIS, een volledig dossier samenstellen. Al de ingevoerde gege-

36 Wegwijs in de eerste job vens worden weergegeven in een document met de naam Pro-file. Indien de werkzoekende akkoord is, kan dit document geraadpleegd worden door werkgevers op zoek naar kandidaten. Daarnaast kan u actief zoeken op jobsites, de websites van de VDAB en de ACTIRIS en die van grote ondernemingen (zie deel 11) en rechtstreeks solliciteren via . De inhoud van een elektronisch cv is dezelfde als die van een papieren cv, maar het verschil zit in de manier waarop u zich voorstelt. Ga recht op uw doel af en zorg ervoor dat u van in het begin de belangstelling wekt. Zet dus niet als onderwerp op zoek naar een job of sollicitatie. Hou de layout van uw cv simpel; als u toch uw technische expertise wilt laten zien, voorzie dan een link naar uw eigen website. Zorg ervoor dat uw cv de belangrijkste informatie bevat, maar ook niet meer dan dat. Vermeld naast uw adres ook uw postadres en telefoonnummer. Als u spontaan solliciteert per mail, zorg dan dat uw cv terechtkomt bij de juiste persoon. 5.4 Het curriculum vitae (CV) Het curriculum vitae is het meesterwerk en het belangrijkste deel van uw sollicitatie. Hiermee moet u de belangstelling van de werkgever weten te trekken, zodat u door de voorselectie komt en wordt opgeroepen voor een sollicitatiegesprek. Het moet op één of twee bladzijden de feitelijke gegevens vermelden over uzelf en een overzicht geven van de speciale troeven waarover u beschikt. Breng uw sterke punten naar voor, maar lieg niet. Vermeld enkel wat relevant is in het kader van de sollicitatie. Omdat het uit de grote stapel cv s gehaald moet worden, moet u er veel aandacht aan besteden. Stel het als volgt op: persoonlijke gegevens - studies - beroepservaring - talen- en computerkennis - speciale belangstelling - hobby s - diversen. Essentiële punten zijn de presentatie, de vorm en de inhoud. 35