Verantwoordingsverslag

Transcriptie

1 Verantwoordingsverslag Geschreven door: Rianne de Leeuw Gwen Middelhof Aniek Voet Marieke van Zwam Datum: Mei, Nijmegen 2010 Opleiding: Voltijdstudie Maatschappelijk werk en Dienstverlening van de faculteit Social Studies aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 1

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding 3. Hoofdstuk 2 Startfase van ons onderzoek 4. Hoofdstuk 3 Onderzoeksbenadering Deelonderzoeken Databronnen Onderzoeksinstrumenten 8. Populatie en steekproef Bewerking, verwerking en analyse van de gegevens Rapportage 12. Hoofdstuk 4 Kwaliteitseisen Validiteit Betrouwbaarheid Bruikbaarheid Haalbaarheid 14. Bronnenlijst 15. 2

3 Hoofdstuk 1 Inleiding In december 2009 hebben wij de start gemaakt met ons afstudeerproject. De samenstelling van onze afstudeergroep was snel gemaakt. We hebben verschillende opties voor afstudeerprojecten besproken. Het was snel duidelijk dat we alle vier geïnteresseerd waren in het afstudeerproject Werkzame factoren in de zorg voor jeugd dat in samenwerking was met het lectoraat Werkzame factoren in de zorg voor jeugd van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Een eerste afspraak met lector dhr. Pijnenburg was snel gemaakt. Bij dit lectoraat is onder andere jeugdzorginstelling Entréa aangesloten. Ons onderzoek zou bij deze instelling plaats gaan vinden. Vanuit Entréa was Ton Meeuwsen onze contactpersoon, vanuit de opleiding was Inge van der Tak onze praktijkbegeleidster. Ons afstudeerproject bestaat uit twee onderzoeken. Ten eerste het onderzoeken van werkzame factoren binnen de fasehuizen van Entréa. Ten tweede het onderzoeken hoe een bruikbaar en handzaam follow-up ontwikkeld kan worden wat een half jaar en twee jaar na afsluiting van de hulpverlening ingezet kan worden. Om hiermee de huidige situatie van de ex-cliënten en de werkzame factoren in het contact tussen de hulpverleners en de excliënten inzichtelijk te krijgen. In dit verslag zullen wij onze werkwijze gedurende ons afstudeerproject verantwoorden. 3

4 Hoofdstuk 2 Startfase van ons onderzoek Begin januari hebben wij een oriënterend gesprek gehad met onze opdrachtgever en praktijkbegeleider. Aan de hand van het opstellen van een startdocument hebben we afspraken opgesteld en besproken hoe we het onderzoek vorm zouden geven. De eerste stap die we vervolgens hebben genomen is het opstellen van een probleem- en situatieanalyse. We hebben een probleemanalyse opgesteld waarin we ons hebben georiënteerd op de aangebrachte handelingsproblemen. Om inzicht te krijgen in het probleem en de probleemcontext hebben we gebruik gemaakt van de 5xW+H-formule (Migchelbrink, 2006). In deze probleemanalyse hebben we ons onder andere gericht op de volgende vragen: Wat is het probleem? Wie heeft problemen? Wanneer is het een probleem? Waarom is het een probleem? Waar doet het probleem zich voor? Hoe is het probleem ontstaan? Aan de hand van het beantwoorden van deze vragen kregen wij een duidelijk beeld over de probleemstelling die wij zijn gaan onderzoeken. Ook hebben wij in deze fase literatuuronderzoek gedaan. Hierdoor werd duidelijk welke factoren al eerder als werkzaam zijn bestempeld en welke eisen van belang zijn voor het opstellen van een bruikbaar en handzaam follow-up. Vervolgens hebben wij een vraag- en doelstelling opgesteld. Wij waren van mening dat we in één vraag- en doelstelling beide onderzoeken konden verwerken. Na dit te bespreken met de opdrachtgever en onze praktijkbegeleider bleek dit nogal onduidelijk en te ambitieus te zijn. Om duidelijkheid te creëren en te zorgen dat ons onderzoek haalbaar zou zijn, hebben we per onderzoek een vraag- en doelstelling opgesteld op ons onderzoek af te bakenen. Deze zijn als volgt: Vraagstelling 1. Welke algemene en specifieke factoren zijn werkzaam gebleken gedurende het hulpverleningstraject van de jongeren binnen het fasehuis van Entréa? 2. Welke aanbevelingen komen uit ons inventariserend onderzoek naar voren wat betreft het ontwerpen van een bruikbaar follow-up instrument 1 voor het fasehuis van Entréa rekening houdend met de werkzame factoren. Doelstelling Zicht krijgen op de werkzame factoren die geholpen hebben gedurende het hulpverleningstraject van de jongeren van het fasehuis van Entréa. Totstandkoming van aanbevelingen voor een follow-up instrument in juni 2010 dat een half jaar en twee jaar na de afsluiting van de hulpverlening vanuit het fasehuis van Entréa kan worden ingezet om de huidige situatie van de ex-cliënten en de werkzame factoren in het contact tussen de hulpverlening en de ex-cliënten inzichtelijk te krijgen. 1 Model om de hulpverlening te evalueren 4

5 Nu we de vraag- en doelstelling geformuleerd hadden, konden we ons gaan richten op de vormgeving van ons onderzoek. Allereerst hebben we gekeken welke onderzoeksbenadering aansloot bij ons onderzoek. 5

6 Hoofdstuk 3 Onderzoeksbenadering Een kwalitatief onderzoek is een onderzoek waarbij gegevens verzameld worden om inzicht te krijgen in de bevindingen van mensen. We hebben gekozen voor een kwalitatief onderzoek omdat we ons hebben gericht op hoe mensen iets hebben ervaren in een bepaalde situatie, namelijk wat vinden ex-cliënten werkzaam en wat niet en wat vinden medewerkers en ex-cliënten belangrijk bij het opstellen van een handzaam en bruikbaar follow-up? Dit hebben wij gedaan door directe waarnemingen, we hebben geprobeerd daarbij in de huid van de betrokkenen te kruipen om hun gezichtspunt en hun perspectief te achterhalen door middel van interviews (Baarda, 2005). Deze interviews hebben plaatsgevonden bij de excliënten thuis. In ons tweede onderzoek, aanbevelingen voor het follow-up, hebben we onderzocht wat voor de ex-cliënten en medewerkers van Entréa van belang is voor het opstellen van een bruikbaar en handzaam follow-up. Hierin hebben we hun ervaringen en belangen meegenomen. Gelijktijdig hebben we ook gebruik gemaakt van literatuuronderzoek. 3.1 Deelonderzoeken Onder kwalitatief onderzoek valt onder andere een inventariserend onderzoek (Migchelbrink, 2006). Hieronder wordt uitgelegd waarom wij voor een inventariserend onderzoek gekozen hebben. 1. Inventariserend onderzoek Wij hebben een inventariserend onderzoek uitgevoerd naar de werkzame factoren binnen het fasehuis van Entréa. Een inventariserend onderzoek is het in beeld brengen en analyseren van de probleemsituatie. Door een inventariserend onderzoek te doen, geef je een primair inzicht om vanuit daar meer onderbouwend en gericht te kunnen handelen. Onderzoeksproducten worden na het onderzoek aan de praktijk gegeven (Migchelbrink, 2006). Het inventariserend onderzoek geeft ons inzicht in de werkzame factoren binnen de hulpverlening van het fasehuis van Entréa. 2. Inventariserend onderzoek Wij hebben een tweede inventariserend onderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in de ingrediënten die goed zijn voor een handzaam en bruikbaar follow-up om zowel de werkzame factoren in de hulpverlening als het effect van de hulpverlening in beeld te brengen. Aan de hand hiervan hebben we aanbevelingen gedaan voor een follow-up dat de fasehuizen van Entréa kunnen gebruiken om deze bovenstaande aspecten te meten. Een functie van ons onderzoek is dus het primair inzicht geven in de opzet van een follow-up, om van daaruit meer onderbouwd en gericht te kunnen handelen of een probleem anders aan te pakken. In ons onderzoek hadden we behoefte om te onderzoeken hoe de situatie nu is, wat er al gedaan wordt, hoe men omgaat met evalueren van de hulpverlening etc. (Migchelbrink, 2006). De databronnen en dataverzamelingstechnieken die we hierbij gebruikt hebben, bepalen de resultaten. Daarom verantwoorden wij hieronder welke databronnen en dataverzamelingstechnieken we gebruikt hebben. 3.2 Databronnen Ons onderzoekproject bestond uit een voor- en hoofdonderzoek. Voor beide onderzoeken hebben wij van verschillende databronnen gebruik gemaakt. Om een duidelijk overzicht te 6

7 geven welke databronnen we in welk onderzoeksgedeelte hebben gebruikt zullen wij deze opdelen in voor- en hoofdonderzoek. Vooronderzoek Literatuuronderzoek: Als eerste stap hebben we literatuuronderzoek gedaan. Hiervoor hebben wij gebruik gemaakt van boeken, internet, onderzoeksrapportages en andere afstudeerverslagen. Door te starten met literatuuronderzoek, hebben wij onze kennis verbreed over de mogelijk werkzame factoren binnen de hulpverlening en over de al bestaande follow-up onderzoeken. Doormiddel van literatuur wilden wij antwoord krijgen op de volgende vragen: Wat zijn werkzame factoren? Wat is het verschil tussen specifieke- en algemene werkzame factoren? Welke onderzoeken zijn er al gedaan naar werkzame factoren? Wat is een follow-up? Zijn er verschillende soorten follow-up? Welk follow-up wordt er al gebruikt binnen de jeugdzorg? In welke werkzame factoren worden onderscheid gemaakt in de literatuur? Hoe verhouden deze zich tot elkaar? Bestaat er een handige indeling die we kunnen aanhouden? Checklist? Wat zijn eisen aan een bruikbaar follow-up? Op welke wijze kan bij oud cliënten onderzoek worden gedaan naar werkzame factoren? We hebben daarbij vooral de volgende zoektermen gebruikt: werkzame factoren, algemeen werkzame factoren, specifiek werkzame factoren, follow-up. Ook hebben we op de aparte werkzame factoren gezocht zoals alliantie, relatie hulpverlener - cliënt en expertise. De afstudeerverslagen hebben we in het vooronderzoek vooral gebruikt om ideeën te krijgen over hoe een afstudeerverslag eruit kan zien. Tijdens het vooronderzoek kregen wij van het lectoraat 56 Engelstalige artikelen met de tip dat deze misschien bruikbaar konden zijn voor ons onderzoek. De Engelstalige artikelen hebben we verdeeld en toen gescreend op bruikbare informatie. In de Nederlandse literatuur merkten we dat wij steeds terug kwamen bij dezelfde literatuur. Zo werd ons duidelijk dat er weinig Nederlandse literatuur is met betrekking tot werkzame factoren in de jeugdzorg. In de Engelstalige artikelen stonden onderzoeken die plaats hebben gevonden in het buitenland. Dit was dus zeker een goede aanvulling voor ons literatuuronderzoek. Wij hebben ervoor gekozen om gebruik te maken van digitale databanken. Gekozen is voor HBOSwitch, LexisNexis, PiCarta en de Catalogus van de HAN-studiecentra. Deze databanken zoeken namelijk niet alleen op het internet, maar ook in tijdschriften, kranten en andere media. Door het gebruik van een aantal verschillende databanken waren wij verzekerd van voldoende diversiteit in informatie over werkzame factoren en een follow-up. Door deze diversiteit hebben wij de betrouwbaarheid vergroot. Internet: we hebben de standaard zoekmachine Google weinig gebruikt. Dit omdat de betrouwbaarheid niet altijd gegarandeerd is. Wanneer we er wel gebruik van maakten gebruiken we dezelfde zoektermen als hierboven aangegeven. Voor informatie over Entréa en het lectoraat hebben we de officiële sites van hen geraadpleegd. Interviews medewerkers: 7

8 Tot slot van het vooronderzoek hebben wij de medewerkers van de fasehuizen geïnterviewd om er achter te komen wat zij werkzame factoren in de fasehuizen vonden, wat zij belangrijke criteria vonden waar het follow-up aan moet voldoen, wat zij met een follow-up wilden bereiken en wat zij van de ex-cliënt wilden weten. Door het stellen van deze vragen en door op deze onderwerpen dieper in te gaan levert dit ons de benodigde informatie op om de interviews met de ex-cliënten op te stellen en aanbevelingen op te stellen rondom het follow-up. Wij hebben de medewerkers geïnterviewd op de fasehuizen om een indruk te krijgen van de praktijk; de inrichting, locatie, imago en sfeer van de fasehuizen. De fysieke omgeving (leefomgeving van de cliënt) kan namelijk invloed hebben om de manier waarop de ex-cliënten de hulpverlening hebben ervaren. Doordat wij een indruk kregen van de praktijk konden wij ons beter inleven in wat de medewerkers en de ex-cliënten ons vertelden. Hoofdonderzoek Interview ex-cliënten: In het hoofdonderzoek nam het interviewen van ex-cliënten een centrale plaats in. Door ex-cliënten te interviewen wilden wij erachter komen wat zij als werkzaam hebben ervaren gedurende het hulpverleningsproces in het fasehuis. Daarnaast wilden wij ook weten op welke wijze zij benaderd willen worden voor een follow-up en op welke manier deze bij hen afgenomen moet worden. Wij hebben ervoor gekozen de ex-cliënt de keus te geven op welke locatie het interview werd gehouden. Dit om de bereidbaarheid en motivatie te vergroten. Naar aanleiding van deze interviews hebben wij weer gebruik gemaakt van boeken en internet om de uitslagen te onderbouwen en te analyseren. 3.3 Onderzoeksinstrumenten Bij de start van ons afstudeerproject werd al snel duidelijk dat wij een kwalitatief onderzoek zouden doen. Bij kwalitatief onderzoek worden vaak de volgende onderzoeksinstrumenten gebruikt; het doen van literatuuronderzoek, gesprekken voeren en interviews afnemen bij betrokkenen het meest relevant. Omdat deze uitgebreide inhoudelijke informatie opleveren zoals meningen en ervaringen. Hieronder zullen wij per voor- en deelonderzoek beschrijven welke onderzoeksinstrumenten wij hebben ingezet tijdens ons onderzoek. Vooronderzoek: Literatuuronderzoek: Wij hebben besloten om ons eerst in de literatuur te verdiepen omdat wij er al snel achter kwamen dat wij allemaal geen goed beeld hadden wat werkzame factoren en een follow-up nu precies zijn. Door ons eerst allemaal te verdiepen in de literatuur en vervolgens de kennis onderling uit te wisselen, zorgde dit ervoor dat we allemaal op één lijn zaten wat betreft de werkzame factoren en een follow-up. Dit was een goed vertrekpunt voor het verdere onderzoek. Voor zoektermen en deelvragen zie databronnen, vooronderzoek bij hoofdstuk 3.2. Interview medewerkers: Wij hebben de medewerkers geïnterviewd om meningen en ervaringen rondom werkzame factoren en een follow-up te onderzoeken. Wij hebben gekozen voor een semigestructureerd interview omdat dit de mogelijkheid gaf om door te vragen. Het gaat hierbij om open vragen waarbij de interviewer de vragen mag herfraseren als een vraag niet goed begrepen is of wanneer er een half of ontwijkend antwoord wordt gegeven. De onderwerpen, de belangrijkste vragen en de volgorde staan van tevoren vast (Migchelbrink, 2006). Aan de hand van de verzamelde literatuur hebben wij een vragenlijst opgesteld overwat zij denken dat werkzame factoren zijn en wat zij 8

9 denken dat belangrijke vragen/items zijn rondom het follow-up onderzoek. De vragen werden vervolgens in de juiste volgorde gezet om duidelijk onderscheid te maken tussen specifiek- en algemeen werkzame factoren en follow-up. De interviews zijn door twee personen afgenomen, waarbij één persoon de vragen stelde en de ander notuleerde en de vragen aanvulde waarnodig. Door het interview in tweetallen af te nemen hebben wij de validiteit en betrouwbaarheid van de interviews verhoogd. Daarnaast hebben wij hiermee ook de subjectiviteit verlaagd en voorkomen dat informatie verloren is gegaan. Alle notulen hebben we samengevoegd tot een verslag. Hier vanuit konden wij de gegevens gaan analyseren en verwerken in ons uiteindelijke projectresultaat. Gesprekken met de regiodirecteur en teamleidster: Wij hebben bewust gekozen voor gesprekken met de regiodirecteur en de teamleidster. Dit omdat zij ons veel konden vertellen over waar we rekening mee moesten houden met het implementatieplan voor een follow-up. Voor deze gesprekken hebben we dezelfde vragen gebruikt als bij het interview met de medewerkers. Vragen over de expertise hebben we eruit gelaten omdat we daar voldoende informatie over hadden. Wel hebben we het aangevuld met vragen rondom de randvoorwaarden, aangezien deze mensen over deze informatie beschikken. Hoofdonderzoek: Interview ex-cliënten: Om dezelfde reden hebben wij ook bij het interviewen van ex-cliënten gebruik gemaakt van een semigestructureerd interview. Het opstellen van de interviewvragen hebben we gedaan aan de hand van de antwoorden die de medewerkers gaven in het interview. Om te kijken of we bij elk mandje vragen hadden om te onderzoeken of het een werkzame factor was, hebben we gekeken naar het figuur indeling werkzame factoren (zie projectresultaat werkzame factoren figuur 2). Het afnemen van het interview hebben wij in een chronologische volgorde gedaan, van de start fase naar het hulpverleningtraject en vervolgens de afsluitingsfase. Door deze volgorde aan te houden was het voor de ex-cliënt makkelijker de tijd dat ze in het fasehuis woonden terug te halen. Het opstellen van de vragen en de manier van afname hebben we besproken met lector Huub Pijnenburg en onze begeleiders Inge van der Tak en Ton Meeuwsen. De goedkeuring voor de vragen en de manier van afname van hen was nodig om de interviews te kunnen afnemen. 3.4 Populatie en steekproef Toen de onderzoeksinstrumenten en databronnen bepaald waren, was het zaak om het aantal respondenten te bepalen. Wij hebben een steekproeftrekking onder de ex-cliënten uitgevoerd. De ex-cliënten moesten aan een aantal criteria voldoen. Zij moesten minimaal een half jaar tot maximaal twee jaar uit de hulpverlening zijn, aangezien het follow-up in die periode ingezet gaat worden bij de excliënten. Zij hebben namelijk al een traject achter de rug en kunnen ons een beeld geven van wat zij als prettig en werkzaam hebben ervaren tijdens de hulpverlening. Een ander criterium is dat zij in het archief van Entréa zijn opgenomen als cliënten die in het fasehuis hebben gezeten. Vanuit daar kunnen de persoonsgegevens verstrekt worden. Het archief dient als steekproefkader waaruit de fasehuizen de ex-cliënten kiezen die wij interviewen (Migchelbrink, 2006). Deze groep ex-cliënten zal een weerspiegeling moeten vormen van de gehele populatie ex-cliënten die voldoen aan bovengenoemde criteria. 9

10 De totale onderzoeksgroep die aan onze criteria voldeed, bestond naar schatting ongeveer uit zeventig ex-cliënten. Deze schatting is gebaseerd op gesprekken met onze opdrachtgever. Toen wij de gegevens van de fasehuizen kregen, bleek de volgens hun bereikbare onderzoeksgroep te bestaan uit 45 ex-cliënten. Het verschil tussen de schatting van de bereikbare groep en de werkelijk bereikbare groep is zo groot omdat er niet meer dan 45 ex-cliënten in het bestand stonden. Het weten van de bereikbare doelgroep hebben wij gekozen voor de gelegenheidssteekproef. Dit is een steekproef waarin je de mensen voor je onderzoek selecteert die je gemakkelijk en snel kunt bereiken. Wij hebben hiervoor gekozen in verband met de tijd afbakening. Daarom hebben wij op een willekeurige en pragmatische manier geselecteerd. We hebben hierbij gelet op de traceerbaarheid van de ex-cliënten, de ex-cliënten die het snelst kunnen en die het dichtst bij wonen (Migchelbrink, 2006). Onze praktijkbegeleider en contactpersoon vanuit Entréa schatte in dat het verzadigingspunt uit ongeveer vijftien cliënten zou bestaan. Bij het benaderen van de ex-cliënten was de respons laag. De belangrijkste reden voor de lage respons was omdat de ex-cliënten niet bereikbaar waren. Het adres was onbekend, het telefoonnummer was buiten gebruik of er was steeds geen gehoor na pogingen op verschillende tijdstippen. Daarnaast was er ook een redelijk grote categorie die aanvankelijk zei mee te willen doen aan het onderzoek, maar die uiteindelijk hun toestemming toch introkken of waarbij het niet is gelukt om een afspraak te maken. Uiteindelijk zijn er acht excliënten uitgekomen die wilden meewerken en redelijk makkelijk bereikbaar waren. Bij deze ex-cliënten hebben we zeven persoonlijke interviews afgenomen en één vragenlijst via de mail verstuurd omdat zij ver weg woonde. Ondanks het lage aantal respondenten, is het verzadigingspunt toch bereikt. We merkten dit aan het feit dat er tijdens de laatste interviews, in grote lijnen weinig nieuwe informatie naar boven kwam met betrekking tot de werkzame factoren of het follow-up. 3.5 Bewerking, verwerking en analyse van de gegevens Om het gebruik van de bovengenoemde onderzoeksinstrumenten te verantwoorden wordt hieronder per voor- en hoofdonderzoek beschreven welke stappen we hebben doorlopen om tot de uiteindelijke analyse van de gegevens te komen. Allereerst wordt hier het vooronderzoek, namelijk het literatuuronderzoek, beschreven met betrekking tot de werkzame factoren en het follow-up. Aan de hand van die analyse zijn de interview vragen opgesteld voor de medewerkers en de ex-cliënten. We hebben hierop een specifiek gerichte analyse uitgevoerd. Hiermee hebben we onze analyse gericht op een bepaald verschijnsel in het materiaal, namelijk op overlappingen in de werkzame factoren die uit literatuur- en veldonderzoek naar voren komen (Migchelbrink, 2006). Door de volgende stappen te volgen, hebben we een aantal verschillende terugkerende thema s geselecteerd. 1. We hebben samenvattingen gemaakt aan de hand van de vraagstelling en deze verwerkt in de probleemanalyse. Hieruit zijn voorgestructureerde thema s (de deelgebieden) gekomen rondom werkzame factoren en het follow-up. 2. Aan de hand hiervan hebben we een schema gemaakt met verschillende rubrieken waarin we het onderzochte onderwerp in onderdelen hebben verdeeld. We hebben bekeken welke werkzame factoren het meest van belang waren en het vaakst voorkwamen in de literatuur. Deze werkzame factoren zijn onze mandjes geworden. 10

11 3. Aan de hand van dit schema hebben we het verzamelde materiaal wat hieronder beschreven staat geanalyseerd. We hebben dus de antwoorden van de geïnterviewden onderverdeeld in die mandjes (Migchelbrink, 2006). De interviewvragen voor medewerkers zijn opgesteld na het literatuuronderzoek. Aan de hand van het literatuuronderzoek en de interviews met de medewerkers hebben we interviewvragen voor de ex-cliënten opgesteld. Het opstellen van de interviewvragen voor de medewerkers en de ex-cliënten hebben we in samenwerking gedaan met de andere projectgroep (deze projectgroep voert hetzelfde onderzoek uit alleen dan bij de jeugdzorg organisatie Pactum ). Voordat wij het interview bij de ex-cliënten zouden gaan afnemen moest het goedgekeurd worden door lector Huub Pijnenburg en praktijkbegeleidster Inge van der Tak en onze contactpersoon van Entréa Ton Meeuwsen. Aan de hand van In de gesprekken met deze personen is het uiteindelijke interview opgesteld. Om een overzicht te krijgen van de gegeven antwoorden van de medewerkers hebben we alle antwoorden onder de bijbehorende vraag gezet. Hierdoor werden de voorkeuren rondom het follow-up overzichtelijk en werd duidelijk wat zij als werkzame factoren ervaren en welke expertise zij bezaten. Ons onderzoek met betrekking tot de werkzame factoren komt voort uit een vraag vanuit het lectoraat werkzame factoren in de zorg van de jeugd. Één van de eisen om mee te doen aan het onderzoek was dat we de interviews zouden transcriberen ten behoeve van toekomstig en hierop voortbouwend onderzoek van het lectoraat. Wij hebben uiteindelijk zeven interviews getranscribeerd. Het achtste interview was via de mail dus hoefde niet getranscribeerd te worden. Vanuit deze transcripten hebben we de interviews geanalyseerd. Dit valt onder ons hoofdonderzoek. Om de interviews te kunnen analyseren hebben we de transcripten eerst gelabeld. Dit hebben we gedaan aan de hand van de deelgebieden van de werkzame factoren en de bijbehorende mandjes. Deze hebben we gelabeld aan de hand van de volgende stappen (Baarda. 2005): Stap 1 Stap 2: Stap 3: Labelen: Om overeenstemming te krijgen over welk citaat bij welk mandje in welk deelgebied hoort hebben we als eerste alle vier apart hetzelfde transcript gelabeld. Dit om de betrouwbaarheid te waarborgen. Dit gelabelde transcript hebben we langs elkaar gelegd om te kijken welk citaat ieder van ons onder welk mandje had geplaatst. Het labelen van dit eerste transcript had als doel om overeenstemming te krijgen in het labelen, dus dat we alle vier dezelfde betekenis gaven aan een citaat. Nadat we overeenstemming hadden bereikt zijn we in tweetallen verder gegaan met labelen (zie stap 2). Labels ordenen en verbanden vinden: Ieder tweetal kreeg vier transcripten om te transcriberen. Per tweetal hebben we ieder apart de vier transcripten gelabeld. Vervolgens hebben we deze gelabelde interviews in dezelfde tweetallen naast elkaar gelegd en vergeleken welke citaten we beide onder hetzelfde mandje hadden ingedeeld. De labels die niet met elkaar overeenkwamen hebben we niet meegenomen in de analyse. Het interpreteren en benoemen van de labelstructuur: Nu de citaten allemaal in een mandje zijn onderverdeeld zijn we aan de citaten kernbegrippen zoals; 11

12 zelfstandigheid, goede verwachtingen of openheid gaan koppelen. De kernbegrippen die uit de literatuur naar voren kwamen zijn hierin ook gebruikt. Hierdoor werd de overlapping tussen werkzame factoren uit de literatuur en de praktijk zichtbaar. Door kernbegrippen te formuleren binnen het mandje werd duidelijk wat een citaat nu precies weergeeft. Stap 4: Stap 5: Stap 6: Stap 7: De geldigheid van het labelen vaststellen: Dit is al gebeurd bij stap twee, omdat we daar het individuele labelen gecheckt hebben in tweetallen. Hiermee hebben we ook meteen de geldigheid het labelen vastgesteld. Het definiëren van de kernlabels: Dit is al gebeurd bij stap één omdat we via de literatuur de kernbegrippen al gedefinieerd hadden. Het vaststellen van de intersubjectiviteit: De betrouwbaarheid van het labelen hebben we vergroot door elk transcript door twee personen apart te laten labelen en daarna naast elkaar te leggen. Hierin hebben gekeken welke citaten hetzelfde gelabeld zijn. Alleen deze citaten hebben we gebruikt voor ons uiteindelijke projectresultaat. Hierdoor hebben we de betrouwbaarheid van de mandjes gewaarborgd. Nadat alle citaten gekoppeld waren aan kernwoorden, hebben we deze geturfd om zo de betrouwbaarheid van de kernwoorden te waarborgen. Het beantwoorden van de vraagstelling: De verzamelde gegevens uit de transcripten hebben we vergeleken met wat uit de interviews met medewerkers en vanuit de theorie naar voren kwam en zo geanalyseerd. Via deze analyse hebben we een conclusie getrokken. De antwoorden die uiteindelijk uit de interviews naar voren zijn gekomen, hebben we in ons projectresultaat gekoppeld aan de werkzame factoren vanuit de literatuur. Dit om zo te zorgen voor een valide en betrouwbare conclusie. 3.6 Rapportage Omdat wij onderzoek hebben verricht voor twee opdrachtgevers, namelijk het lectoraat en voor Entréa, kwamen wij op het idee om drie documenten te schrijven. Dit idee is voortgekomen door andere afstudeerverslagen te lezen en in overleg te gaan met de andere afstudeergroep van Pactum. Door drie documenten te schrijven, voorkomen wij dat er per document overbodig informatie weergeven wordt voor het lectoraat of Entréa en andersom. Document één bevat het onderzoek naar werkzame factoren en is bestemd voor Entréa en het lectoraat. Document twee richt zich op het follow-up onderzoek. Hierin worden ook de aanbevelingen en het implementatieplan beschreven. Dit document is vooral bestemd voor Entréa. Tot slot verantwoorden wij in dit document onze werkwijze en keuzes. Het is dus voor beide opdrachtgevers bedoeld. Per document is besproken wat daarin beschreven moest worden, waarna we de taken hebben verdeeld. Als ieder zijn taak af had, is deze gecontroleerd door de rest van de afstudeergroep op inhoud en spelling om de betrouwbaarheid te vergroten. In document één en twee hebben wij de literatuur meteen gekoppeld aan de citaten van de medewerkers en de ex-cliënten. Zo konden we deze met elkaar vergelijken, analyseren en hier meteen een conclusie uit trekken, waardoor we een samenhangend geheel hebben geformuleerd. 12

13 Hoofdstuk 4 Kwaliteitseisen 4.1 Validiteit We kunnen concluderen dat ons onderzoek valide is omdat we zijn begonnen met een uitgebreid literatuuronderzoek. Door de verzamelde literatuur samen te vatten in de probleemanalyse zorgde dit ervoor dat iedereen dezelfde kennis bezat rondom werkzame factoren en follow-up. Iedereen is met eenzelfde perspectief gestart aan het onderzoek. Door open interviews af te nemen bij de ex-cliënten wordt de validiteit ook vergroot. Door het inzetten van open interviews krijgen ex-cliënten de ruimte om antwoord te geven en verkleint dit de kans dat de interviewer antwoorden gaat interpreteren. Tevens wordt de representativiteit hierdoor vergroot. Om een goed interview af te nemen hebben we alle vier eerst het interview bij een familielid afgenomen. Dit zorgde ervoor dat we konden oefenen in het afnemen van een interview en het gaf ons de gelegenheid om onduidelijke vragen eventueel aan te passen. Doordat wij geen trainingen hebben gehad hoe je moet interviewen merkten wij bij het analyseren dat we soms meer hadden moeten doorvragen. Ondanks het lage respons, zijn we toch verzadigd. Wij hadden daarnaast het idee dat de excliënten de waarheid spraken, omdat ze open en eerlijk waren en ook negatieve aspecten benoemd hebben. Dit kan mede komen, omdat wij objectieve personen zijn die niet werkzaam zijn binnen Entréa. Om ervoor te zorgen dat de informatie van de respondenten wel valide is, hebben wij ruim de tijd genomen om het interview af te nemen. Hierdoor was er voldoende ruimte voor de cliënt om antwoord te geven en voor ons om door te vragen bij onduidelijkheid. 4.2 Betrouwbaarheid Dit betreft het vertrouwen in de werkwijze tijdens ons onderzoek. Het gaat om nauwkeurigheid en zorgvuldigheid in de wijze van werken. De betrouwbaarheid van het onderzoek zal ook gewaarborgd blijven door methodische triangulatie (literatuur, feedback medewerkers, kwalitatief onderzoek ex-cliënten) (Migchelbrink, 2006). Om de validiteit en de betrouwbaarheid te vergroten hebben wij elkaars werk gecheckt en in overleg aangepast. Daarnaast hebben wij feedback gevraagd aan onze contactpersoon van Entréa, onze praktijkbegeleider en de docenten op de HAN waarvan wij les hebben kregen. Met deze feedback hebben wij onze stukken steeds weer aangepast. Om de betrouwbaarheid van de interviews te waarborgen hebben wij in tweetallen de interviews afgenomen. Door het interview met zijn tweeën af te nemen voorkom je dat informatie verloren gaat en dat vragen verkeerd gesteld worden. De interviews van de excliënten hebben we opgenomen en getranscribeerd, zodat ze niet door ons geïnterpreteerd werden en er geen informatie verloren is gegaan. Door deze handelingen hebben we de betrouwbaarheid van de interviews gewaarborgd. Ons onderzoek is deels niet betrouwbaar omdat de resultaten de onderzochte werkelijkheid niet volledig zullen weerspiegelen, aangezien we maar acht van de 45 ex-cliënten hebben kunnen interviewen. Dit is maar een klein deel van de gehele populatie. Ook heeft het verschil in opleidingsniveau invloed op de betrouwbaarheid, omdat bij zeven van de acht excliënten het opleidingsniveau HAVO of hoger is. Dit opleidingsniveau is niet representatief voor de gehele populatie ex-cliënten. 13

14 4.3 Bruikbaarheid We hebben bij de medewerkers gevraagd wat hun wensen, ideeën en ervaringen waren. We hebben de praktijk dus meegenomen in ons onderzoek om de betrouwbaarheid en bruikbaarheid in de praktijk te vergroten. Om bruikbare resultaten te leveren aan de opdrachtgever hebben wij nauwgezette afstemming gehad met de medewerkers wat betreft de wensen die leven bij Entréa. Daarnaast hebben wij ons grondig georiënteerd op de kennis die al over de onderwerpen aanwezig was. De bruikbaarheid van het follow-up voor Entréa zal hem zitten in het eigenlijke gebruik hiervan, de externe verantwoording richting overheden en eventuele deskundigheidsbevordering die ontwikkeld kan worden op basis van de onderzoeksgegevens. Het lectoraat kan vervolgens onze transcripten gebruiken voor vervolgonderzoek naar werkzame factoren in de zorg voor jeugd. 4.4 Haalbaarheid In dialoog met de opdrachtgever hebben we bij de start van ons onderzoek kwaliteitseisen geformuleerd voor het projectresultaat waarbij onderscheid is gemaakt tussen functionele en operationele eisen 2 om de haalbaarheid te garanderen. Functioneel: - De interviews die wij af hebben genomen, hebben wij volledig uitgeschreven zodat het lectoraat er later nog analyses op uit kan voeren. - We hebben de vragenlijst waar wij het onderzoek mee in zijn gegaan afgestemd met de andere afstudeergroep. Deze vragenlijst is tevens goedgekeurd door lector Huub Pijnenburg, Inge van der Tak en Ton Meeuwsen. - De onderzoeksresultaten die wij hebben aangeleverd zijn concreet en bruikbaar voor de aanbevelingen van het follow-up voor het fasehuis van Entréa. - De aangedragen onderzoeksresultaten die wij aanleveren zijn informatief. Dit houdt in dat de onderzoeksresultaten voldoende informatie bevatten over de onderzochte werkelijkheid en dat deze goed zijn afgestemd op de informatiebehoefte van de opdrachtgever. Hiermee hebben we aangesloten bij de praktijk en hebben we zoveel mogelijk draagvlak bij de fasehuizen van Entréa gecreëerd. - Het projectresultaat hebben wij direct toegespitst op Entréa. - Het eindrapport is geschreven in correct en begrijpelijk Nederlands. - Wij hebben nauw samengewerkt met een multidisciplinair team wat bestaat uit het lectoraat Werkzame factoren in de zorg voor jeugd, Entréa, praktijkbegeleider en studenten van het onderzoek bij Pactum. Operationeel: - De ideeën van de medewerkers van het fasehuis van Entréa over de opzet van een mogelijk follow-up, hebben wij meegenomen bij de ontwikkeling hiervan. - Wij hebben aanbevelingen ontwikkeld over hoe het follow-up uiteindelijk in het fasehuis van Entréa ingezet kan worden, zodat de algemene werkzame factoren en de gemoedstoestand van de cliënt in beeld worden gebracht en er kwaliteitsverbetering plaats kan vinden.!" #$$$ % % &"#'" ( %" # )% #$$$ % % &"#$& " $# 14

15 Bronnenlijst Baarda, D.B, De Goede, M.P.M. en Teunissen J. (2005). Basisboek Kwalitatief onderzoek. Tweede druk. Groningen: Noordhoff Uitgevers. Migchelbrink, F. (2006). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn. Elfde druk. Amsterdam: SWP. 15