Multidisciplinaire samenwerking. 29 september 2015 Frans Wiering

Transcriptie

1 Multidisciplinaire samenwerking 29 september 2015 Frans Wiering 1

2 Ervaringen met samenwerken wanneer is samenwerken effectief? wanneer niet? wanneer is samenwerken prettig? wanneer niet? wat is er makkelijk / moeilijk aan samenwerken? hoe is het om multidisciplinair samen te werken? met opdrachtgevers met grafisch designers? 2

3 Mensen zijn verschillend een paar dimensies wat ze kunnen doen: kennis, vaardigheden hoe ze het doen: persoonlijkheid, attitude, gedrag waarom ze het doen: waarden, cultuur hoe is het om met deze verschillen om te gaan? organisatietheorie geeft aantal antwoorden organisatievormen teamrollen 3

4 Hiërarchische organisaties Frederick Taylor (1911) Principles of Scientific Management productielijn T-Ford (1914) kenmerken massaproductie, standaardisering scheiding hoofd- en handenarbeid opsplitsen werk in subtaken efficiëntie, controle organisatie als machine if you get the engineering right, the human factor will fall into place nog altijd dominante organisatiemodel bureaucratie 4

5 5 Universiteit als hiërarchische organisatie

6 Werken in een hiërarchische organisatie bron: NRC 16 februari 2013 expertise en hiërarchie botsen opdracht om van mening te veranderen 6

7 Professionals voorbeelden artsen wetenschappers software engineers kenmerken hoog opgeleid, hebben expertise dragen verantwoordelijkheid geen radertjes in machine maar holisten geen opdrachten maar communicatie normen en waarden, soms vastgelegd in beroepscode professionals vertonen slechte match met hiërarchische organisatievorm 7

8 Professionele waarden opsporen verhalen en legenden helden en antihelden hoe win je respect? penicilline hoe verlies je respect? Hippocrates monster van Frankenstein wat wordt gewaardeerd? wat wordt afgewezen? Ernst Jansen Steur Florence Nightingale 8

9 Professionele waarden in informatica? verhalen en legenden helden en antihelden hoe win je respect? hoe verlies je respect? wat wordt gewaardeerd? wat wordt afgewezen? 5 minuten in groepjes overleggen en rapporteren 9

10 Een andere organisatiemetafoor? organisatie als brein leervermogen van organisatie holografische eigenschap: meerdere onderdelen die hetzelfde kunnen kritiek op hiërarchisch model: specialisatie Gareth Morgan, Images of organization (1986) 8 organisatiemetaforen e-en-ontwerp/preview-boek-beelden-van-organisatie-garethmorgan/at_download/file 10

11 Organisatiebeelden (naslag) Gareth Morgan, Images of organization (1986) 8 organisatiemetaforen reactie op hiërarchische model geven elk een ander perspectief op organisaties meeste organisaties worden niet door een enkel model beschreven modellen vereenvoudigen werkelijkheid samenvatting: 11

12 Voorbeelden organisatiebeelden organisatie als organisme wisselwerking met omgeving, effectief levenscyclus kritiek op hiërarchisch model: autonomie, efficiëntie organisatie als brein leervermogen van organisatie holografische eigenschap: meerdere onderdelen die hetzelfde kunnen kritiek op hiërarchisch model: specialisatie 12

13 Voorbeelden organisatiebeelden organisatie als cultuur waarden, rituelen, ideologieën, overtuigingen betekenisgeving gedeelde realiteit opbouwen blindheid voor andere culturen kritiek op hiërarchisch model: productiviteit organisatie als politiek systeem rol machtsverhoudingen besluitvorming als politiek spel kritiek op hiërarchisch model: eenduidigheid, efficiëntie 13

14 Rollen in teams teams kennen formele rollen projectleider/scrummaster coach/voorzitter contactpersoon klant maar ook informele rollen guru verbinder troubleshooter hangen samen met persoonlijke kwaliteiten en gedrag belangrijk voor slagen teamwork 14

15 Teamrollen volgens Belbin teamrollen van Belbin karakteriseren verschillende typen gedrag in organisatie mensen hebben meestal meer dan een rol welke rollen zijn er nodig in je project? zijn die er ook? kun je die ontwikkelen of verkrijgen? 15

16 Teamrollen volgens Belbin, met links teamrollen van Belbin karakteriseren verschillende typen gedrag in organisatie mensen hebben meestal meer dan een rol doe-het-zelftest welke rollen zijn er nodig in je project? zijn die er ook? kun je die ontwikkelen? meer informatie

17 Namen en trefwoorden teamrollen Engels Nederlands Trefwoorden plant plant innovative, creative, solve complex problems resource investigator onderzoeker communication, find new resources/ opportunities co-ordinator voorzitter pull group together, delegate shaper vormer motivation, energy, lead and push monitor, evaluator waarschuwer critical thinking, analysing problems team worker groepswerker supportive, flexible, adaptable implementer bedrijfsman well organised, discipline completer, finisher zorgdrager accuracy, reluctant to delegate specialist specialist specialist knowledge, commitment (niet in test) 17

18 Opdracht losjes gebaseerd op casus ontwikkelteam Sibelius succesvol muzieknotatiepakket, opgekocht en ontwikkeling stopgezet je wordt met je ontwikkelteam op straat gezet en je besluit een doorstart te maken je mag één persoon inhuren wat voor iemand kies je? en waarom? spiekbriefje: teamrollen en bijdrage aan team c. 5 minuten overleggen uitkomst (kort) presenteren 18

19 Namen en trefwoorden teamrollen Engels Nederlands Trefwoorden plant plant innovative, creative, solve complex problems resource investigator onderzoeker communication, find new resources/ opportunities co-ordinator voorzitter pull group together, delegate shaper vormer motivation, energy, lead and push monitor, evaluator waarschuwer critical thinking, analysing problems team worker groepswerker supportive, flexible, adaptable implementer bedrijfsman well organised, discipline completer, finisher zorgdrager accuracy, reluctant to delegate specialist specialist specialist knowledge, commitment (niet in test) 19

20 Stakes Bas de Baar: stakeholders zijn de belangrijkste factor in softwareprojecten uiten wensen worden vastgelegd in requirements wensen en requirements zijn niet de stakes stakes worden meestal niet uitgesproken hoop, angst, belangen, waarden requirements zijn onderhandelbaar, stakes niet succesvol projectleider focust op de stakes 20

21 Multidisciplinariteit samenwerking tussen twee of meer vakgebieden (bijna) synoniemen multidisciplinair interdisciplinair transdisciplinair flow of stakes is complex confrontatie professionele kernwaarden mijn perspectief: multidisciplinaire onderzoeksprojecten informatica en cultureel erfgoed muziekwetenschap en informatica 21

22 Een paar voorbeelden op zoek naar gebruikersvragen (c. 1995) vraag: wat is meest nuttig voor jullie werk? antwoord: diacritische tekens in kernwaarden: nauwkeurigheid t.o. eenvoud demo digitale leeromgeving muziektheorie (c. 2000) hifi prototype functionaliteit; inhoud vrij willekeurig gekozen bleek achterhaald te zijn kernwaarde aangetast! informatici van streek door domeinkennis definiëren en modelleren eenvoudige begrippen zoals beat, maat, noot, akkoord ill-posed problems, contextueel bepaald (genre) formalisering is geen universele behoefte, maar kernwaarde informatica 22

23 Stake mismatch veel multidisciplinaire samenwerking blijft oppervlakkig is het informatica of engineering? slechte bruikbaarheid methoden/tools wat is het doel van een computationele benadering? best mogelijke performance? verklarend model verschijnsel? lees hierover: 23

24 De grote vraag wie bepaalt de spelregels? 24

25 The Great Peace of Montréal (1701) tussen Frankrijk en 40 First Nations hield bijna 60 jaar stand voor iedere partij een betekenisvolle versie 25

26 Hans Holbein, The Ambassadors (1533) London, National Gallery 26

27 27

28 Productiever samenwerken? voorbeeld informatica: multimedia analysis digitale content musea / kunsthistorici: contextualisering content mogelijke oplossing: linked data research essentie: kernwaarden intact laten stakes zijn vast, requirements zijn onderhandelbaar Hans Holbein, The Ambassadors (1533) 28

29 Boundary objects vind het bot waar je aan twee kanten op kunt kluiven (Leen Breure) [Boundary objects] have different meanings in different social worlds but their structure is common enough to more than one world to make them recognizable, a means of translation. The creation and management of boundary objects is key in developing and maintaining coherence across intersecting social worlds. coordination without consensus Masterchef Australia 2014 is de croquembouche een recept kunstwerk culinaire ervaring prestatie product etc 29

30 Voorbeeld: Witchcraft NWO CATCH project, doel: melodieënzoekmachine voor Nederlandse Liederenbank problemen met terminologie: identiteit, melodienorm focus op expertkennis observatie, participatie, modelleren, evalueren samenwerkingsmodel drie rollen interactief paradigma specialisten vinden met zoekmachine nieuwe kennis 30

31 Op weg naar goede spelregels spelregels respecteren de stakes van alle betrokkenen als kernwaarde subjectiviteit is, heeft het geen zin te claimen dat je objectief dient te zijn zorg wel dat jouw aandeel volgens je eigen maatstaven is (bv. methodologische standaards) maar die van de ander niet schendt gevoel voor sociaal-culturele aspecten van wetenschap helpt logische vs. empirische methodieken laboratoriumonderzoek vs. ecologische validiteit cultuur, conventies, netwerken research als topsport, publicatiedruk ziekte en gezondheid: medisch onderzoek, industrie en maatschappij 31

32 Samenvatting multidisciplinair werken professionals hebben kennis en vaardigheden bijbehorend system van normen en waarden buiten dat systeem kunnen ze niet goed werken multidisciplinariteit is toegepaste antropologie verken de waardesystemen van de ander ga op zoek naar boundary objects remember, you don t bring the truth, you just belong to a tribe with a different value system grootste probleem is niet het hebben van andere waarden, maar het schenden van waarden van de ander respecteer die dus 32

33 33 Toegift

34 Effectief communiceren van cruciaal belang in projectteams denk aan breinmetafoor werkt als verbindingen in orde zijn functies informatieuitwisseling afspraken maken en nakomen problemen signaleren consensus teamvorming, commitment ondersteunen conflicten voorkomen en hanteren gebruik aan functie gepaste communicatiemiddelen urgentie, ernst situatie, emotie juist als boodschap geladen is, is directe communicatie beter 34

35 Transactionele analyse 35 bron:

36 Communicatie als transactie alledrie rollen bruikbaar in communicatie complementaire transacties kunnen eindeloos doorgaan gekruiste transacties leiden tot breuk in communicatie 36

37 Kernkwaliteiten van Ofman idee: iedereen beschikt over bepaalde karakteristieke (aangeboren?) eigenschappen, de kernkwaliteiten deze bepalen handelen tioneren/ontwikkelen/persoonlijk heidsmodellen/kernkwaliteiten voorbeeld kernkwaliteit: oplossingsgerichtheid valkuil: overal een oplossing voor klaar uitdaging: niet alles willen oplossen allergie: niet oplossen van problemen allergieën belangrijke oorzaak conflicten 37

38 Conflicten conflicten zijn soms onvermijdelijk niet conflicten uit de weg gaan conflict kan veel duidelijkheid scheppen redenen voor conflicten miscommunicatie tegengestelde belangen en waarden verantwoordelijkheden wel/niet nemen voortschrijdend inzicht vijandigheid, machtsspelletjes allergieën voor bepaald gedrag gerelateerd aan organisatiebeelden (Morgan) mechanisch: niet uitvoeren taak, uitvoeren verkeerde taak organisch: veranderende omstandigheden, voortschrijdend inzicht politiek: belangen, vijandigheid 38

39 Conflicten oplossen conflicten zijn vaak onvermijdelijk hebben meestal oorzaak in werkproces kunnen veel verduidelijken beschouw als gelegenheid een stap verder te komen conflicthantering geef emoties plek, maar laat niet domineren zo nodig neutrale 3e (gespreksleider, bemiddelaar) beide partijen hebben evenzeer recht hun punt te maken gebruik inhoudelijke, feitelijke argumenten zoek naar wat de partijen wel bindt werk naar oplossing die voor alle partijen acceptabel is voorbeeld met acteurs: 39

40 Feedback effectief feedback geven kan veel problemen voorkomen voorbeelden waardering tonen voor inzet en prestatie problemen en ergernissen bepspreekbaar maken basisregels effectieve feedback ik-boodschap (feedbackgever beschrijft zijn/haar toestand) heb het over concrete feiten en gedrag (niet ter discussie) toekomstgericht (vind oplossing) onproduktief: jij-boodschap: beschrijf hoe de ander in elkaar zit vage, generaliserende uitspraken focus op verleden (kun je niet veranderen) toepassen op voorbeeld: problemen oplossen (kwadranten Ofman) onproduktief: jij komt altijd meteen met een oplossing produktief: waarderen oplossingen, maar uitleggen waarom dat voor mij in deze situatie niet goed is 40

41 Communicatie als uitdaging projecten zijn uitgelezen kans om communicatieve vaardigheden te verbeteren observeer en analyseer communicatie wat en hoe waarom effect geef jezelf en anderen de kans te experimenteren zet proces af en toe even stil en bespreek wat er gebeurt 41