Verslag van de ronde tafel nieuwe jeugdrecht Kinderrechtencoalitie Vlaanderen CODE 4 maart 2008 Vergaderlokaal OSBJ 14h-16h30

Transcriptie

1 Verslag van de ronde tafel nieuwe jeugdrecht Kinderrechtencoalitie Vlaanderen CODE 4 maart 2008 Vergaderlokaal OSBJ 14h-16h30 Op 4 maart 2008 organiseerden CODE en Kinderrechtencoalitie een ronde tafel rond het nieuwe jeugdrecht. Dit verslag geeft enkel de nota's van de Nederlandstalige interventies. De CODE heeft aan dit thema een analyse gewijd die u terugvindt op (onder Dossiers, Protection de la jeunesse). Aanwezig: Maud Dominicy (UNICEF België) + stagiaire bij UNICEF, Valérie Provost (CODE), Frédérique Van Houcke (CODE), stagiaire CODE, Nele Willems (Kinderrechtencoalitie, verslag), Tine Vandecasteele (Kinderrechtencoalitie, verslag), Christine Melkebeek (Kinderrechtencoalitie, verslag), Min Berghmans (OSBJ), Johan Put (expert, KU Leuven), Karin Maes (Kinderrechtswinkels), Astrid Thienpondt (Liga voor Mensenrechten), Ellen Hoefnagels (parket Brussel), Franstalige collega van Ellen, Christel Verhas (Gezinsbond), Sofia Mahjoub (Child Focus), Lies Zaenen (Kinderrechtenhuis), Jan Bosmans (Vlaams Welzijnsverbond), Manuel Lambert (Ligue des droits de l homme), Benoît Van Keirsbilck (SDJ) en Jef Geboers (Kinderrechtencoalitie, verslag). Verontschuldigd: Geert De Cock (advocaat, expert), Ilse Carlier (Kinder-en Jongerentelefoon), Gaëlle Buysschaert (UNICEF België) Vooraf: De coördinators van de Kinderrechtencoalitie en de CODE, Nele Willems en Frédérique Van Houcke, zitten de vergadering voor. Ze schetsen kort de bedoeling van de ronde tafel. Met het oog op het alternatief rapport is er gezocht naar een methodiek om met CODE tot een gemeenschappelijke tekst te komen betreffende jeugddelinquentie. Er werd besloten een ronde tafel met CODE te organiseren. Ter voorbereiding van deze ronde tafel werden teksten opgesteld die ter bespreking voorlagen op de ronde tafel. Alternerend wordt aan de aanwezige experten van CODE en Kireco gevraagd een thema in het Nederlands/Frans in te leiden. Per thema wordt 10 minuten voorzien. Iedereen drukt zich uit in zijn eigen taal. OSBJ wordt bedankt voor het goede onthaal. Na punt 5 wordt een pauze ingelast. 1

2 1. Ouderstage Het stuk van de Kinderrechtencoalitie is erg beknopt in vergelijking met dat van CODE. De ouderstage wordt in Vlaanderen immers nauwelijks toegepast. Doel van de ouderstage is het responsabliseren van ouders, een vorm van sanctie t.o.v. ouders wegens hun onverschillige houding t.o.v. het kind. Indien ouders een stage volgen zijn ze niet onverschillig, indien ze het weigeren is het een maat voor niets. Bijgevolg is het dus een onproductieve maatregel. Er zijn geen garanties voor het belang van het kind. Het sanctionerende effect ervan staat centraal, niet de hulp die geboden moet worden aan de ouders. Er bestaan heel wat vormen van hulpverlening en bijstand aan ouders en deze moeten toegankelijk en gratis zijn. Op 13 maart 2008 is er een uitspraak van het grondwettelijk hof over deze en andere nieuwe maatregelen in de nieuwe jeugdwet. Interessant om weten is dat alle beslissingen die genomen werden door Franstalige rechters m.b.t. de ouderstage illegaal zijn. Volgende elementen moeten toevoegd worden aan de tekst: er bestaan al wat diensten voor ouderschapsondersteuning en deze moeten gratis basisvoorzieningen blijven/zijn. De uitspraak van afwachten: verzoek tot schrappen van nieuwe artikelen in jeugdwet. Vermelden dat we gekant zijn tegen elk initiatief dat op hetzelfde principe is gebaseerd, bvb. het afnemen van studietoelagen bij slechte ouders. Het jeugdrecht mag niet uitdeinen in andere creatieve oplossingen. Algemene tip van Johan Put: ook positieve elementen aan bod laten komen in tekst (bvb. de ondersteuning van ouders). De tekst (dit geldt voor heel te tekst) wordt sterker als hij niet eenzijdig negatief is. 2. Gemeentelijke administratieve sancties. Vlaamse en Franstalige NGO s zijn het over deze materie roerend eens. Er kan niks positiefs over de GAS vermeld worden. Er is geen wettelijk kader meer voor de jongere, voor elke gemeente worden de gemeentelijke administratieve sancties anders bepaald. Zo verglijden we naar een zero tolerance naar de jongeren toe. De boetes swingen de pan uit (bvb. 500 euro voor eten in de metro in Brussel) en zijn blijkbaar niet gelimiteerd. Men gaat spreken van werkstraffen. Er wordt verwezen naar de klachtenrapportering van het Kinderrechtencommissariaat. Hierin staat vermeld dat de leeftijdsgrenzen van de minderjarigen niet bepaald zijn en dat er belangenvermenging ontstaat: de gemeente bepaalt wat de sanctie is en het geld vloeit terug naar de gemeentekas. Er zijn ook geen procedures voorzien voor het horen van minderjarigen. Tevens gaan we naar een decentralisering van het strafwetboek, het legaliteitsbeginsel komt sterk in het gedrang. Wat de scheiding der machten betreft en de onafhankelijkheid: Er is het reglement van de gemeenteraad en het is een ambtenaar van het gemeentebestuur die de GAS uitvoert. Dat is geen belangenvermenging. Het EHRM stelt dat ambtenaren sancties kunnen opleggen op voorwaarde dat beroep mogelijk is, wat incasu het geval is. 2

3 De NGO s dienen aan de overheid te vragen dat er eenvormigheid komt en dat minderjarigen uit de gemeentewet worden gehaald en dat deze laatste alleen van toepassing is op volwassenen. 3. Maatregelen genomen door het parket Bij herstelbemiddeling kunnen vragen gesteld worden op parketniveau. Sepotbeslissing op basis van herstelbemiddeling wordt langs Vlaamse zijde niet geëist in tegenstelling tot Franstalige kant. Dit is een punt dat onduidelijk is. Overwegend is men geen voorstander van sepotbeslissing. Dit is een punt dat we zeker aan het Comité moeten voorleggen (zie General Comment nr. 10 over diversie). Er is een omzendbrief waardoor heel wat zaken niet meer naar herstelbemiddeling zullen gaan. De Vlaamse praktijk heeft aangetoond dat zonder tussenkomst van het parket de partijen afhaken (ze willen die verticale band). De praktijk wijkt af van het wettelijke kader. Herstelbemiddeling moet een gesloten boek zijn, (in de praktijk gebeurt die niet altijd, dit is een afwijking van het wettelijk kader). Als er een aanbod van herstelbemiddeling is op parketniveau, kan de magistraat aan net-widening doen. Langs Vlaamstalige zijde: geen politie afsturen op de jongeren, maar herstelbemiddeling + vordering voor de Jeugdrechter. Verscheidene procedures tegelijk, b.v. een rechter stuurt een minderjarige naar Mol + herstelbemiddeling (alleen in Mol herstelbemiddeling). Herstelbemiddeling is steeds vrijwillig, schuldbekentenis hoeft niet, betrokkenheid wel. Waakzaamheid op de vrijwilligheid is belangrijk, wordt uitgevoerd door de deontologische commissie. Het welslagen van de bemiddeling mag niet ten laste worden gelegd van de minderjarige, dit staat in de wet, maar is in de praktijk niet zo duidelijk. Samengevat moet men het volgende in de tekst terugvinden: Principe van herstelbemiddeling op parketniveau kan behouden blijven, maar waakzaam blijven voor: verschillende procedures die tegelijkertijd worden genomen, risico van netwidening, vrijwilligheid, duidelijke info aan jongeren over procedure en consequenties en noodzaak deontologische commissie die waarborgen geeft rond praktische uitwerking. 4. Voorlopige maatregelen vermoeden van onschuld Gelijklopende visie CODE Kireco 5. Bepaalde bijzondere maatregelen Problematiek Everberg en uithandengeving. Everberg, eerder gevangenis dan educatief. Overeenstemming visie Kireco CODE 6. Herstelbemiddeling en Hergo Dezelfde aandachtspunten als bij herstelbemiddeling op parketniveau. 3

4 Herstelbemiddeling biedt kansen aan jongeren mits goed uitgevoerd. Aansluitend dient er bijstand te zijn van een advocaat gedurende het ganse proces. Langs Vlaamse kant, dient ook het minderjarige slachtoffer de bijstand te krijgen van een advocaat gedurende het ganse proces. De Vlaamse balies onderschrijven dit. In de Franstalige tekst staat een fout m.b.t. het beroepsgeheim. Art. 77 van de Jeugdbeschermingswet is van toepassing. Hergo: er kan een ongelijkheid ontstaan tussen minderjarigen en de hele groep volwassenen. Er is ook de aanwezigheid van een politieagent. Dit is een maatregel die naar kinderrechtenperspectief zeer positief kan beoordeeld worden, maar er zijn ook gevaren aan verbonden. Hulpverleningsdiensten kunnen hun eigen ideeën opdringen aan de jongeren. Eigen keuzes van jongeren zijn belangrijk, en niet diegene die voorgekauwd zijn door advocaat/diensten/jeugdrechter. Begeleiden en niet sturen is belangrijk. Men dient te zoeken naar een balans van de maatregelen die genomen kunnen worden. De maatregel op zich biedt kansen. 7. Minimum en maximumleeftijd van de jongere Men kan zich de vraag stellen of het Belgische recht een Juvenile justice system is. Bij herstelbemiddeling is er geen leeftijdsvereiste. Op zich geen probleem, na 18 jaar kan men nog een jeugdbeschermingsmaatregel opleggen. De minimumleeftijd ligt op 12 jaar, het Comité legt die grens op 12 jaar, kunnen wij de leeftijdsgrens hoger leggen? Volgens de Gentse school is er een inconsistentie, want de minderjarige is niet rechtsbekwaam om burgerrechtelijke handelingen te stellen, maar is plots wel op strafrechtelijk gebied bekwaam. Er is wel al een zekere vooruitgang, vroeger was er immers geen leeftijd opgenomen. General Comment nr. 10 stelt dat men de leeftijd moet nemen op het ogenblik van de feiten, terwijl dat voorheen de leeftijd op het moment van het opleggen van de maatregel was. De vraag is of de leeftijd hoger moet? De discussie gaat dan over welk systeem we dan gaan krijgen en dit zou een gevaarlijke redenering kunnen zijn, dus beter dit punt niet aankaarten in het rapport. Doelstelling: jongeren onder 12 kunnen geen MOF plegen, dit kan nu wel. De hulpverlening dient aangepast te worden aan de situatie. Langs Franstalige zijde is men het eens met bovenstaande redenering. 8. Einde cumul van de maatregelen Risico (theoretisch, maar toch) op 13 maatregelen die tegelijkertijd worden opgelegd. Jeugdrechter kan een beetje van dit en een beetje van dat nemen. Pleidooi voor het limiteren van de cumul van de maatregelen. MOF dossiers blijven aanslepen tot minderjarigen volwassenen worden(dit is echter nog niet in werking getreden, het blijft dus speculeren). Langs Vlaamse zijde worden projecten ontwikkeld, maar in sommige gevallen lijkt het dat de Jeugdrechter zijn bevoegdheid uit handen geeft. De rechter neemt enkel passé-partout beslissingen, dit leidt tot het doorschuiven van zijn bevoegdheden, hij moet onpartijdig zijn. De rechter mag dit voor een stuk niet uit handen geven. We verglijden te veel naar te veel macht 4

5 voor de hulpverleners en dit is even gevaarlijk dan meer macht geven aan politie en parket. In de wet staan geen grenzen, welke criteria moeten gehanteerd worden. B.v. Vlaams project multifunctionele centra (trajecten binnen hulpverlening), jongeren toevertrouwen aan een dienst die residentiële plaatsen heeft, time-out, andere projecten. Schakelen van de ene formule naar de andere. Men kan opvolgen, dat is positief, maar waar zit de controle van de rechter? Er wordt geopperd dat het doorschuiven van de bevoegdheid van de jeugdrechter ook te wijten kan zijn aan een probleem van de competentie van deze rechters. Er dient een verbreding van de maatregelen te zijn, het accent dient te liggen op de vorming. Langs Franstalige kant zijn er geen leerprojecten. Algemene conclusie: er moet meer aandacht besteed worden aan aandacht en controle op het geheel van de maatregelen en de vorming van een aantal actoren. 9. Afsluitend: psychiatrische internering Psychiatrische internering. In de tekst van de Kireco wordt vermeld: De NGO s stellen vast dat er een schrijnend tekort aan aangepaste voorzieningen is. De Vlaamse minister van Welzijn heeft een vermeerdering van het aantal bedden voor jonge delinquenten met een psychiatrische problematiek toegezegd, maar onduidelijk is nog om hoe veel bedden het gaat, of dit toereikend zal zijn en wanneer de voorzieningen klaar moeten zijn. Zeker gezien het stijgend aantal jongeren met een dergelijke problematiek, zou er veel meer aandacht besteedt moeten worden aan de begeleiding en behandeling van deze groep. De CODE vraagt zich af of er wel duidelijk bewijs is voor dit tekort aan plaatsen en de stijging van de psychiatrische problematiek, want dit kan leiden tot een verhoogde aanpak, terwijl er geen bewijs is dat er een stijging is. Men moet daar voorzichtig mee zijn. Men kan de tekst echter ook lezen als een pleidooi voor het feit dat het aanbod moet ontwikkeld worden. Maar toch liever niet in het rapport aan het Comité vermelden, want op het niveau van de wet stelt zich geen probleem. De Kireco beschikt niet over harde bewijzen dat er een stijging is, dus dit stuk wordt verwijderd uit de tekst. 5