Heldere meren in Friesland in 2015: droom of werkelijkheid? Clearing Lakes Revisited; 1 December 2011 Theo Claassen & Roelof Veeningen
|
|
- Esther Pieters
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Heldere meren in Friesland in 2015: droom of werkelijkheid? Clearing Lakes Revisited; 1 December 2011 Theo Claassen & Roelof Veeningen
2 Clear lakes in Friesland in 2015: dream or reality? Clearing Lakes Revisited; 1 December 2011 Theo Claassen & Roelof Veeningen tclaassen@wetterskipfryslan.nl rveeningen@wetterskipfryslan.nl
3 Wadden Sea Lake IJsselmeer
4 The Netherlands in the delta s of four rivers Friesland in the northern River Rhine delta Ems Rhine Scheldt Meuse
5 Wadden Sea Leijen Chain arranged interconnected lakes Fl-He Slotermeer Lake IJsselmeer Average depth 1-2 m Distance to IJsselmeer 4 to 54 km Fluessen-Heegermeer 2300 ha Slotermeer 1120 ha Leijen 300 ha Hydrology bifurcated: Summer in Winter out
6 Many cows and pumping engines
7 Ongoing water quality problems, as well as problems for related functions Algae blooms Bergumermeer 2009 Recreation Low transparency Bank erosion Fisheries Bream dominated Cattle drinking Fish kill
8 Harry s life-work began 40 y ago Waarom gebeurt dit alles in onze maatschappij? En vooral: Waartegen moeten wij onze akties richten? Fosfaten vervuilen het milieu, we weten het nu wel allemaal. Waarom is fosfaat nu zo in het bijzonder van belang? Fosfaten geven algengroei. Dat blijkt niet zo n prettig effect te hebben: stank, vissterfe en soms ook vergiftiging.
9 Aktie Strohalm. Uitgave van de Luide Lach, 1971; prijs ƒ 2,50 Dank aan alle medewerkers en met name aan: Harry Hosper (fosfaatgedeelte).
10 Harry s life-work began 40 y ago Explanation of eutrophication Limiting factors P loads for The Netherlands P standards for shallow lakes mg/l Measures to be taken Occupy movement s reflection PN
11 Clear lakes in Friesland in 2015: dream or reality? 2007 H 2 O 40 (18): 31-33
12 Clear lakes in The Netherlands in 2015: dream or reality? Hosper et al., 2007 H 2 O 40 (18): Yes, a realistic perspective, because: Improving waste water purification Decreasing nutrient concentrations Allowing water level fluctuations Fisheries on benthivorus fish Share knowledge Start pilots
13 Stability of the clear water state in the 1930s and 1940s Factors favoring the clear water state Low nutrient loading Natural water level dynamics High fishing on planktivores / benthivores Flushing Frisian main water system Major role Major role Major role Moderate role Alde Feanen Minor role High role Moderate role Clearing Lakes. Hosper, H., 1997
14 Strategies and this presentation focused on Reduction of emissions of nutrients Water level management Fish stock management Flushing with Lake IJsselmeer water
15 nutrient management P-inflow hydromorphology Hosper P-lake algae turbidity fisheries management Well, this is what we call the ecosystem approach in lake restoration. First of all..nutrient control. In addition to that.. fisheries management and hydrology/morphology measures, if necessary.
16 Measures against eutrophication source measures: Reduction of emissions of nutrients system measures: Water level management Flushing internal measures: Fish stock management
17 This presentation History of the Frisian lakes district Measures taken from 1970 onwards Developments in water quality Perspectives for 2015, 2021 and 2027
18 Friesland omstreeks 900
19
20 Fryslân before 1920 Dokkumer Nieuwe Zijlen Friese Sluis Zoutkamp Harlingen Makkum Workum Hindeloopen Stavoren Lemmer Waterafvoer via sluizen
21 Fryslân present day Dokkumer Nieuwe Zijlen Friese Sluis Zoutkamp Gaarkeuke Harlingen J.L. Hooglandgemaal Tacozijl ir. D.F. Woudagemaal Teroelsterkolk Waterafvoer via sluizen Wateraanvoer via sluize Waterafvoer via gemale
22 Average water level in 1876 en 1976
23 Decreasing water table fluctuations last century Ontwikkeling peilverloop Friese boezem ( ) Woudagemaal Afsluitdijk Teroelsterkolk -0.2 m + NAP Hooglandgemaal Lauw ersmeer huidig boezemstreefpeil (NAP-0,52 m) verordening 1987 peilbesluit jaar Target level m NAP Based on interests of agriculture and boat traffic, neither ecology nor water quality
24 Still decreasing helophyte vegetation reed die-back and shore protection
25 In 1876 flooded area 13 th Februari 1910, Sad situation Enclosure dam Lauwersmeer discussed in The Lords
26 Floodplain area decreased with 98 % discharging polder area increased in proportion
27 This presentation History of the Frisian lakes district Measures taken from 1970 onwards Developments in water quality Perspectives for 2015, 2021 and 2027
28 Sanitation efforts and emission reduction before and after 1970 Bucket system of feces collection Wastewater treatment plants Urban sewerage systems Disconnection of rainwater
29 Wwpt s treat over 95% of waste all water
30 Reduction of P from wwtp s Fosfaat Jaar P-influent P-effluent Rendement P Vracht (kg/d) Verwijderingsrendement (%)
31 Reduction of N from wwtp s Stikstof N-totaal influent N-totaal effluent Rendement N Jaar Vracht (kg/d) Verwijderingsrendement (%)
32 P load form wwtp s, IJsselmeer, polders and precipitation bronnen P: ; jaarbasis ton P/jaar neerslag ton P/jr polder ton P/jr IJsselmeer ton P/jr RWZI ton P/jr '80 '
33 Measures taken so far Emission reduction Reed bed purification Dredging Hydrological isolation Enlarging flood plain areas Nature friendly bank constructions Pilot-scale experiments water plants Fish migration facilities Removal of fish (Bream) Source system internal measures
34 This presentation History of the Frisian lakes district Measures taken from 1970 onwards Developments in water quality Perspectives for 2015, 2021 and 2027
35 Classification and assessment according to the WFD - all Frisian lakes are heavily modified - Natuurlijke watertypen Referentie condities of Zeer Goede Ecologische Toestand Goede Ecologische Toestand (GET) Matig Ontoereikend Sterk veranderde & Kunstmatige watertypen Goed ecologisch potentieel (GEP) Matig Ontoereikend Slecht Slecht
36 ,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, gem P 1981 Phosphorus mg P/l
37 Average summer concentrations zomergemiddelde mg P/l zomergemiddelde tot N ,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0, ,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,
38 Average summer concentrations Chlorofyl Doorzicht boezemmeren , , ,50 0,40 0,30 0,20 0, ,
39 Trend: phosphorus OK, chlorophyll not OK strategy: additional measures Hosper et al., 2011 H 2 O 44 (7): Trend type 2
40 Trends in water quality in lake Leijen A nitrogen B phosphorus C transparency D chlorophyll N-totaal (mg/l) Doorzichtl (cm) N-tot = -0,16 Jaar R 2 = 0, A Zicht = 0,694 Jaar R² = 0, Jaar C P-totaal (mg/l) Chlorofyl-a ( µg/l) ,1 0, logP = -0,0391 Jaar + 77,529 R 2 = 0, B Chl = -2,93 Jaar R 2 = 0, Jaar D Grontmij & Natuur en Water, 2010
41 Actual P load (mgp/m 2 /d) in Lake Leijen: still higher than critical load helder en plantenrijk fisheries management troebel 10,6 lage P-belasting 3,9 6,4 hoge P-belasting
42 Total P and total N in Bergumermeer Bergumermeer midden totaal stikstof 6 5 t-n KRW-norm t-n gehalte (mg/l) 1 0 jan-11 jan-10 jan-09 jan-08 jan-07 datum Bergumermeer midden totaal fosfaat t-p KRW norm t-p gehalte (mg/l) jan-11 jan-10 jan-09 jan-08 jan-07 datum
43 Assessment of water bodies according to Frisian WFD-goals Waterlichaam Algen (EKR) 0.5 Water planten (EKR) 0.4 Macro fauna (EKR) 0.5 Vissen (EKR) 0.3 Fosfaat (mg/l) 0.09 Stikstof (mg/l) 1.3 Door zicht (cm) 65 Overige meren 0,30 0,187 0,44 0,23 0,10 2,0 40 Sneekermeer e.o. 0,43 0,03 0,45 0,15 0,05 1,8 57 Fluessen e.o. 0,22 0,18 0,40 0,15 0,06 1,8 41 Alde Feanen 0,39 0,10 0,34 0,51 0,07 2,0 46 Grote Wielen 0,24 0,1535 0,35 0,23 0,08 1,6 38
44 Assessment system macrophytes Assessment system fishes Doelrealisatie in % tov GEP: waterplanten Doelrealisatie in % tov GEP: Vissen Groote Wielen Groote Wielen Alde Feanen Alde Feanen Fluessen e.o. Sneekermeer e.o. Overige meren Fluessen e.o. Sneekermeer e.o. Overige meren normstelling normstelling 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100%
45 This presentation History of the Frisian lakes district Measures taken from 1970 onwards Developments in water quality Perspectives for 2015, 2021 and 2027
46 - Main conclusions (1) Improvement in nutrient levels, but last years stagnation Actual P load still higher than critical load Not yet a switch in ecosystem composition Climate change is stimulating eutrophication
47 - Main conclusions (2) Further reduction in nutrient concentrations heavy and costly task A more natural water level regulation not (yet) feasible Fish stock management a bridge to far Physical disturbance in lakes is high
48 + Main conclusions (3) WFD measures: natural banks, improving fish migration, retention area in main water system and in polders Small plots of macrophytes recovered Increasing N/P ratio and P becoming limiting for blue green algae Fish stock biomass is decreasing Small scale measures (e.g. spawning area for fish, restocking macrophytes and Dreissena)
49 Trends in phytoplankton samples Ordination DCA with Canoco Axis Axis Scores van de monsters op de eerste twee assen van de ordinaties groene punten zijn monsters uit periode 81-90, rode uit periode 91-95, blauwe uit periode zwarte uit periode Van Dam et al., 2007
50 Two gradients in Alde Feanen A isolated peat diggings B main water system
51 Coverage percentage of vegetation in Izakswiid (A) and Skrome lân (B) drijvend submers A1 A2 A3 A4 A5 B1 B2 B3 B4 B5
52 Total P concentration in Izakswiid (A) and Skrome lân (B) totp (mg/l) 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 A1 A2 A3 A4 A5 B1 B2 B3 B4 B5
53 Enclosures and row of pillows in Morfologisch: Lake Leijen Oeverbescherming/inrichting en beplanting
54 Transparency (cm) in Frisian lakes, related to lake IJsselmeer water IJsselmeer Wijde Ee Sneekermeer Langw eer Grote Brekken dz 121 dz 0090 Jan to Oct dz 0053
55 Spawning area for fish Aqualân
56 Fish stock in spawning area Aqualân August ; spwaning species in blue Baars Perca fluviatilis Blankvoorn Rutilus rutilus Bittervoorn Rhodeus sericeus amarus Brasem Abramis brama Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus Giebel Carassius auratus gibeilo Kleine modderkruiper Cobitus taenia Kolblei Abramis bjoerkna Paling Anguilla anguila Pos Gymnocephalus cernuus Riviergrondel Gobio gobio Ruisvoorn Scardinius erythrophthalmus Snoek Esox lucius Tiendoornige stekelbaars Pungitius pungitius Vetje Leucaspius delineatus Zeelt Tinca tinca Totaal n n individuals Aantal soorten n species Aantal soorten broed n 0+ species
57 Fish stock composition (biomass) in Lake Leijen raoch bream 2002 raoch bream w hite bream w hite bream ruffe ruffe pike perch pike perch perch perch smelt smelt eel eel pike pike 2011 baars brasem blankvoorn karper kolblei kleine modderkruiper aal/paling pos snoekbaars rivierdonderpad riviergrondel rietvoorn/ruisvoorn spiering zeelt snoek
58 Fish biomass in Lake Leijen jaartal totale visbiomassa (kg/ha) biomassa brasem (kg/ha) aandeel brasem (%) * * * visbiomassa na uitvoering van uitdunningsvisserijen in voorafgaande winter
59 Landsat true color remote sensing images showing within lake and between lake variation, as well as in time
60 Two alternative stable states, or more? Scheffer et al., 1993
61 or a stepwise restoration process of the Frisan lakes? Frisian variant on: Hosper, 1997
62 Clear lakes in Friesland in 2015: dream or reality? The answer Question is not if, but when, where and how extensive Many indications and signs of being close to a switch Hard to predict which factor triggers to a switch (dry winter: P and N; strong winter: algae; dry spring: transparency; decreasing trend: algae; time: bream collapse, )
63 Clear lakes in Friesland in 2015: dream or reality? % clear water total clear present policy total clear additional fisheries % clear water in the boezem % 6 %
64 Invitation to Harry for a boat trip in 2015
Soortenlijst zoete wateren en FAME-indeling voor gilden
BIJLAGE Soortenlijst zoete wateren en FAME-indeling voor gilden Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Stromingsgilde Aal Anguilla anguilla EURY Alver Alburnus alburnus EURY Baars Perca fluviatilis EURY
Nadere informatieZes manieren om de boezem ecologisch gezond te maken. Roelof Veeningen Wetterskip Fryslân
Zes manieren om de boezem ecologisch gezond te maken Roelof Veeningen Wetterskip Fryslân 1 Friese boezem 1. Monitoring: trends 2. Modellering N en P 3. Watersysteem-analyse: Baggernut/PCLAKE 4. Flexibel
Nadere informatieClimate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice
Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice A.D. Rijnsdorp, R. van Hal, M. Hufnagl, R.D.M. Nash, A. Schroeder, L.R. Teal, I. Tulp, R. Witbaard, D. Beare, H.W. van der Veer Wageningen
Nadere informatieVisstand meren (M14/M27) en de KRW
Visstand meren (M14/M27) en de KRW Met het oog op SGBP II 2016-2021, III 2022-2027 Donderdag 25 september 2014 Roelof Veeningen, cluster Gegevensbeheer 1 - Monitoring - Analyse - Prognose - Maatregelen
Nadere informatieVisbestanden op de Boerekreek, de Roeselarekreek, de Oostpolderkreek en de Hollandergatskreek (2003).
Visbestanden op de Boerekreek, de Roeselarekreek, de Oostpolderkreek en de Hollandergatskreek (00). Gerlinde Van Thuyne en Luc Samsoen Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-60 Hoeilaart-Groenendaal
Nadere informatie! " # # $ ( ) * +, ( " - +. ( '. / 0 0 + 3 / #
! " # # $ % & ' ! " # # $! """" #### #### """" $" """ #### #### %%%% &&&& '''' (((( (((( )))) ( ) * +, ( " - +. ( '. / 0 0 + + ( + ( ' ( 1 ( 1 / *! ( 0 2 /! " 3 / # - +. 1 ,,,, %%%% //// + + + + + + +
Nadere informatieSoorten monitoren met Environmental DNA in de praktijk Jelger Herder
14:30 Soorten monitoren met Environmental DNA in de praktijk Jelger Herder 14:45 DNA monitoring Kees van Bochove 15:00 Vragen 1/17 Soorten monitoren met Environmental DNA in de praktijk Jelger Herder Eindhoven,
Nadere informatieDe visstand in vaarten en kanalen
De visstand in vaarten en kanalen Jochem Hop Bijeenkomst Vissennetwerk 6 juni 2013, Bilthoven Inhoudsopgave Inleiding Materiaal en Methode Analyse Trends Inleiding KRW-watertypen M3, M10, M6 en M7 M3 gebufferde
Nadere informatieVisbestandopnames op de Poperingevaart en enkele waterlopen gelegen in het IJzerbekken (2006)
Visbestandopnames op de Poperingevaart en enkele waterlopen gelegen in het IJzerbekken (2006) Gerlinde Van Thuyne, Sven Vrielynck en Jan Breine INBO.R.2007.42 4 Visbestandopnames op de Poperingevaart en
Nadere informatieVisbestandopnames op de Isabellawatering, de Zwarte Sluisbeek en de Nieuwe kale (2006)
Visbestandopnames op de Isabellawatering, de Zwarte Sluisbeek en de Nieuwe kale (2006) Gerlinde Van Thuyne, Luc Samsoen en Jan Breine INBO.R.2007.45 4 Visbestandopnames op de Isabellawatering, de Zwarte
Nadere informatieFlood risk developments in the Rhine Basin and its Delta
Flood risk developments in the Rhine Basin and its Delta Philip Bubeck, Aline te Linde, Jasper Dekkers, Hans de Moel and Philip Ward Content Study Area Problem description and research goals Current flood
Nadere informatieVisbestanden in enkele waterlopen van het IJzerbekken (2003).
Visbestanden in enkele waterlopen van het IJzerbekken (00). Gerlinde Van Thuyne () Sven Vrielynck () Jan Breine () Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-60 Hoeilaart-Groenendaal Provinciale
Nadere informatieDesigning climate proof urban districts
Designing climate proof urban districts Presentation for Deltas in Times of Climate Change 2010 Jaap Kortman Laura van der Noort IVAM Maarten van Dongen Witteveen + Bos The Netherlands Presentation What
Nadere informatieVisbestandopnames op enkele waterlopen behorende tot het Netebekken (2005).
Visbestandopnames op enkele waterlopen behorende tot het Netebekken (00). Gerlinde Van Thuyne & Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-60 Hoeilaart-Groenendaal December 00 IBW.Wb.V.R.00.3
Nadere informatieDe water sector: transitie naar een natural capital benadering. Dr Hans Bruyninckx, 27 Maart 2018, 25 jaar VLARIO, Antwerpen
De water sector: transitie naar een natural capital benadering Dr Hans Bruyninckx, 27 Maart 2018, 25 jaar VLARIO, Antwerpen The European Environment Agency The EEA is an EU agency that operates at the
Nadere informatieVisbestanden op het Oud kanaal Bocholt en het Oud Kanaal Bree-Beek (2003)
Visbestanden op het Oud kanaal Bocholt en het Oud Kanaal Bree-Beek (00) Gerlinde Van Thuyne en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-0 Hoeilaart-Groenendaal Juli 00 IBW Wb V.R.00.0
Nadere informatieResultaten monitoring Koopmanspolder
Resultaten monitoring Koopmanspolder Remco van Ek (thans Witteveen+Bos) Met: Leon Kelder (SBB), Marco Bats, Patrick Bakker (HHNK), Vrijwilligers KNNV, Studenten AERES, Landschap Noord-Holland, Fishflow
Nadere informatieRivierherstel, KRW en het effect op vissen van het stromende water. Tom Buijse Rijkswaterstaat - RIZA
Rivierherstel, KRW en het effect op vissen van het stromende water Tom Buijse Rijkswaterstaat - RIZA Europese Kaderrichtlijn Water Doelstelling Goede Ecologische en Chemische Toestand (GET/GCT) voor al
Nadere informatieVissen in de Palmerswaard, met advies voor toekomstige inrichting
Vissen in de Palmerswaard, met advies voor toekomstige inrichting REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND Stichting RAVON Vissen in de Palmerswaard, met advies voor toekomstige inrichting Een rapportage
Nadere informatie8. VISSEN. 2. Vissoorten aanwezig in de voornaamste Brusselse waterlopen
1. Inleiding Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en van de Raad of de «kaderrichtlijn water» (KRW) verplicht de Lidstaten om tegen 2015 voor al het oppervlakte- en grondwater de goede ecologische
Nadere informatieVisbestandopnames op de Itterbeek en zijbeken (2005)
Visbestandopnames op de Itterbeek en zijbeken (005) Witbeek, Maaseik Gerlinde Van Thuyne, Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B50 HoeilaartGroenendaal September 005 IBW.Wb.V.R.005.
Nadere informatieVisbestandopnames op de Rupel en Durme (2007).
Co-funding by ERDF Visbestandopnames op de Rupel en Durme (2007). Durme, Zele Jan Breine, Ilse Simoens, Maarten Stevens en Gerlinde Van Thuyne INB0.R.2007.24 Auteurs: Jan Breine, Ilse Simoens, Maarten
Nadere informatieIr. Herman Dijk Ministry of Transport, Public Works and Water Management
Policy Aspects of Storm Surge Warning Systems Ir. Herman Dijk Ministry of Transport, Public Works and Water Contents Water in the Netherlands What kind of information and models do we need? Flood System
Nadere informatieVisbestandopnames op de Abeek (2004).
Visbestandopnames op de Abeek (00). Gerlinde Van Thuyne en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-50 Hoeilaart-Groenendaal september, 00 IBW.Wb.V.R.00.0 DEPOTNUMMER:D/00/3/50 Summary
Nadere informatieWhat issues should the Province of Limburg address when developing its climate-proof policy?
Figuur 1.1: Waar moet de Provincie Limburg klimaatadaptatiebeleid voor ontwikkelen? inhoudelijk Huidig beleid Gevolgen klimaatverandering Witte vlekken procesmatig Aansluiting ander beleid Rol provincie
Nadere informatieOutline A PERMANENT PASTURE LAYER BASED ON OPEN DATA 11/24/2014. The creation and monitoring of a permanent pasture layer
A PERMANENT PASTURE LAYER BASED ON OPEN DATA The creation and monitoring of a permanent pasture layer 20 th of November 2014, Marcel Meijer Outline Open Data in the Netherland Greening elements Calculating
Nadere informatieHet visbestand van de Demer in Vlaams-Brabant (2003).
Het visbestand van de Demer in Vlaams-Brabant (00). Gerlinde Van Thuyne en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 4 B-0 Hoeilaart-Groenendaal november 00 IBW.Wb.V.IR.00. INHOUD. Inleiding.
Nadere informatieModern Land Consolidation in the Netherlands
Modern Land Consolidation in the Netherlands Adri van den Brink Government Service for Land and Water Management Wageningen University, Land Use Planning Group Volvic, 10 September 2004 Contents Introduction
Nadere informatieOntwikkelingen in uiterwaardplassen. Gerben van Geest Deltares
Ontwikkelingen in uiterwaardplassen Gerben van Geest Deltares Inhoud presentatie - Referentiegebieden: onbedijkte uiterwaarden Volga en Donau-delta; - Hoe verhoudt zich dat tot de Nederlandse situatie?
Nadere informatieCycling in The Netherlands & The Hague
Cycling in The Netherlands & The Hague Inge Molenaar program manager for cycling City of The Hague Ottawa, december 2009 A few words about me Facts and points of interest about the municipality of the
Nadere informatieVisbestanden in de Leie (2003)
Visbestanden in de Leie () Gerlinde Van Thuyne, Sven Vrielynck, Luc Samsoen, Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B- Hoeilaart-Groenendaal Provinciale Visserijcommissie West-Vlaanderen
Nadere informatieIMARES Wageningen UR. Pilot polderbemonstering O.A. van Keeken, K.E. van de Wolfshaar, R. Hoek en M. de Graaf Rapport C161/14
Pilot polderbemonstering 2014 O.A. van Keeken, K.E. van de Wolfshaar, R. Hoek en M. de Graaf Rapport C161/14 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever:
Nadere informatieVisbestandopnames op het Kanaal van Roeselare naar de Leie (2004).
Emelgembrug Visbestandopnames op het Kanaal van Roeselare naar de Leie (004). Gerlinde Van Thuyne, Sven Vrielynck en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 4 B-60 Hoeilaart-Groenendaal
Nadere informatieWetterskip Fryslân. Harlingerstraatweg 113 Postbus AA Leeuwarden
Wetterskip Fryslân Harlingerstraatweg 113 Postbus 36 8900 AA Leeuwarden www.wetterskipfryslan.nl www.frieslandleeftmetwater.nl Vismigratiebeleid en projecten bij Wetterskip Fryslân Platform Civiele Techniek
Nadere informatieVissen met een potje water edna metabarcoding
Vissen met een potje water edna metabarcoding Jelger Herder, Mark Scheepens en Marco Beers Den Bosch, 3 November 2016 Environmental DNA (edna) Hoe werkt het? Alle soorten in het water laten DNA sporen
Nadere informatieDelta Programme Freshwater
Delta Programme Freshwater Luit-Jan Dijkhuis Venice, 14 October 2011 Flood control 2 Agriculture 3 Navigation 4 Nature 5 Headlines on Drought in news papers Zwemverbod langs IJmeer na dood honden AMSTERDAM
Nadere informatieVisbestandopnames op de oude Leiearm te Grammene (2005).
Visbestandopnames op de oude Leiearm te Grammene (00). Gerlinde Van Thuyne, Luc Samsoen en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek Oost-Vlaanderen en Provinciale
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/33106
Nadere informatieOnderzoek visstand in de Friese boezemmeren
Onderzoek visstand in de Friese boezemmeren Een onderzoek naar het verloop van visstand in de Friese boezemmeren gedurende de laatste veertig jaar in relatie tot waterkwaliteit en hydrologie Auteur: Peter
Nadere informatieVisbestandopnames op het Schipdonkkanaal (2005).
Visbestandopnames op het Schipdonkkanaal (00). Gerlinde Van Thuyne, Sven Vrielynck, Luc Samsoen en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-0 Hoeilaart-Groenendaal Maart 00 IBW.Wb.V.R.00.
Nadere informatieQuagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires
Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires Slide Guido Waajen Fig 5 modified from Gulati, Dionisio Pires & Van Donk 2008 Quick scan waterkwaliteit en ecologie Volkerak-Zoommeer Experiments with
Nadere informatieMonitoring Water Quality
Monitoring Water Quality Drs Gerrit Vossebelt Senior Advisor WVL EU Resident Twinning Advisor Turkey Delta of 4 international rivers Rhine Meuse Scheldt Ems North Sea Wadden Sea 2 INBO 2013 - Workshop
Nadere informatieFunctioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit
Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691
Nadere informatieSocio-economic situation of long-term flexworkers
Socio-economic situation of long-term flexworkers CBS Microdatagebruikersmiddag The Hague, 16 May 2013 Siemen van der Werff www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Discussion topics and conclusions
Nadere informatieRAVON Vissenweekend 2005 Noordwest-Overijssel
Noordwest-Overijssel REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND Noordwest-Overijssel P. Spaans December 2005 STICHTING RAVON POSTBUS 1413 6501 BK NIJMEGEN www.ravon.nl Colofon 2005 Stichting RAVON,
Nadere informatieVisbestandopnames op het kanaal Nieuwpoort-Duinkerke (2005).
Visbestandopnames op het kanaal Nieuwpoort-Duinkerke (005). Gerlinde Van Thuyne Sven Vrielynck en Jan Breine Februari 00 IBW.Wb.V.R.00.5 Gerlinde Van Thuyne, Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer
Nadere informatieedna vismonitoring van grote modderkruiper naar soortsamenstelling (KRW)
edna vismonitoring van grote modderkruiper naar soortsamenstelling (KRW) Jelger Herder Utrecht, 9 april 2015 Sommige soorten zijn lastig te monitoren Grote modderkruiper (Misgurnus fossilis) Vrijwilligers
Nadere informatieNATUURATLAS ZAANSTAD VISSEN
NATUURATLAS ZAANSTAD VISSEN Opdrachtgever Stichting Natuur & Milieu Educatie Zaanstreek Postbus 223 1500 EE Zaandam Telefoon: 075-6312020 Fax: 075-6312468 E-mail: info@nme-zaanstreek.nl Samenstelling Natuuratlas
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatieVisbestanden op het Kanaal Charleroi-Brussel-Schelde (2002).
Visbestanden op het Kanaal Charleroi-Brussel-Schelde (00). Gerlinde Van Thuyne Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-60 Hoeilaart-Groenendaal juni 00 IBW.Wb.V.IR.00. 0 INHOUD. Inleiding. Situering.
Nadere informatieEuropese meerval (Silurus glanis) in de Westeinderplassen
Europese meerval (Silurus glanis) in de Westeinderplassen Aanwezigheid van een bijzondere veenreus Bart Schaub; Hoogheemraadschap van Rijnland Martin Hoorweg; Sportvisserij Nederland Samen met Gerrit van
Nadere informatieEcosysteemdiensten, een innovatie voor het waterbeheer?
Ecosysteemdiensten, een innovatie voor het waterbeheer? Prof.dr. Patrick Meire, dr. Jan Staes en dr. Jan Cools Universiteit Antwerpen, onderzoeksgroep ecosysteembeheer en Instituut voor Milieu en duurzame
Nadere informatieVisbestandopnames op het Kanaal van Roeselare naar de Leie (2010)
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek-Duboislaan 14 B-1560 Groenendaal-www.inbo.be Visbestandopnames op het Kanaal van Roeselare naar de Leie (2010) Linde Galle en Gerlinde Van Thuyne INBO.IR.2011.18
Nadere informatieRegionale maatregelen voor adaptatie aan klimaatverandering in de zoetwatervoorziening in NL INLEIDING
Regionale maatregelen voor adaptatie aan klimaatverandering in de zoetwatervoorziening in NL INLEIDING Ad Jeuken, Climate proof fresh water supply (CPFWS) Inhoud Onderzoek vanuit kennis voor klimaat De
Nadere informatieManagement of public roads and private properties contaminated with metal containing ashes. Daneel Geysen OVAM
Management of public roads and private properties contaminated with metal containing ashes Daneel Geysen OVAM 1 Co-authors: Geysen Daneel 1,KamsmaTom 2, Van den Bulck Sofie 1, Van Gestel Griet 1 1 OVAM
Nadere informatieVisbestanden op enkele waterlopen gelegen in het bekken van de Gentse kanalen (2002).
Visbestanden op enkele waterlopen gelegen in het bekken van de Gentse kanalen (00). Gerlinde Van Thuyne en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 4 B-560 Hoeilaart-Groenendaal mei 00
Nadere informatieONDERZOEK NAAR DE VISFAUNA IN DE MARK VÓÓR DE BOUW VAN VISDOORGANGEN. VASTLEGGING NULTOESTAND.
ONDERZOEK NAAR DE VISFAUNA IN DE MARK VÓÓR DE BOUW VAN VISDOORGANGEN. VASTLEGGING NULTOESTAND. Project evaluatie visdoorgangen Raf Baeyens, David Buysse, Seth Martens, Saar Elinck & Johan Coeck Onderzoek
Nadere informatieVertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal. Jasper Arntz 6 juni 2013
Vertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal Jasper Arntz 6 juni 2013 Inhoud Karakteristieken Julianakanaal Grensmaasproject Effecten van vertroebeling Abiotische monitoring Biotische
Nadere informatieSAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead
7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you
Nadere informatieVisbestandopnames op t Liefken, de Wagemakersbeek, de Burggravestroom, de Lede, Scherpeleibeek en de Eeklose watergang (2004).
Visbestandopnames op t Liefken, de Wagemakersbeek, de Burggravestroom, de Lede, Scherpeleibeek en de Eeklose watergang (004). Bei t Liefken, Waarschoot, Beirtjesbrug Gerlinde Van Thuyne, Jan Breine en
Nadere informatieHet visperspectief. Een blije blik? Veel vragen, weinig antwoorden! Peter Heuts Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
Het visperspectief Een blije blik? Veel vragen, weinig antwoorden! Peter Heuts Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Intro Foto: Wikipedia Deel 1: De leefgebieden, de knelpunten en de oplossingen Deel
Nadere informatieVisbestand op de Moervaart en het Kanaal van Stekene (2003).
Visbestand op de Moervaart en het Kanaal van Stekene (00). Gerlinde Van Thuyne, Luc Samsoen en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B-0 Hoeilaart-Groenendaal Provinciaal Centrum voor
Nadere informatieinbo Visbestandopnames op de Rupel en Durme (2006). Jan Breine, Ilse Simoens en Gerlinde Van Thuyne April 2006 Rupel, Terhagen Vlaamse Gemeenschap
4/28/06 1:41 PM Pagina 1 Co-funding by ERDF inbo Instituut voor natuur- en bosonderzoek Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Duboislaan 14 - B-1560 Hoeilaart-Groenendaal - T.: +32 2 658 04 10 - F.:
Nadere informatieBrakona jaarboek jaarboek 2004
Brakona jaarboek 2004 1 jaarboek 2004 Brakona jaarboek 2004 40 Brakona jaarboek 2004 Het visbestand in de Zenne, Dijle en Demer: een overzicht. Sedert 1994 onderzoekt het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer
Nadere informatieActuele toestand van de Habitatrichtlijnvissen in de Schelde (B): met speciale aandacht voor enkele diadrome soorten
Actuele toestand van de Habitatrichtlijnvissen in de Schelde (B): met speciale aandacht voor enkele diadrome soorten David BUYSSE Instituut voor natuur- en bosonderzoek Inhoud Natura 2000 & Habitatrichtlijnsoorten
Nadere informatieARTIST. Petten 24 September 2012. www.ecn.nl More info: schoots@ecn.nl
ARTIST Assessment and Review Tool for Innovation Systems of Technologies Koen Schoots, Michiel Hekkenberg, Bert Daniëls, Ton van Dril Agentschap NL: Joost Koch, Dick Both Petten 24 September 2012 www.ecn.nl
Nadere informatieVisbestanden op het kanaal van leper naar de IJzer (2002). Gerlinde Van Thuyne11) Sven Vrielynck(2>
W etenschappelijke Instelling van de V laam se G e m een sch a p ij VISSERIJCOMMISSIE < W EST-V LA A N D ER EN O - Instituut voor B osbouw en W ildbeheer ' (vzw) :, n s t ' t u u t v o o r d e ZEI - '
Nadere informatieVisbestandopnames op het Leopoldkanaal (2003).
Leopoldkanaal, Sint-Laureins Visbestandopnames op het Leopoldkanaal (00). Gerlinde Van Thuyne, Sven Vrielynck, Luc Samsoen en Jan Breine Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Provinciale Visserijcommissie
Nadere informatieEsther Lee-Varisco Matt Zhang
Esther Lee-Varisco Matt Zhang Want to build a wine cellar Surface temperature varies daily, seasonally, and geologically Need reasonable depth to build the cellar for lessened temperature variations Building
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatie-yj^-,jj Kleine modderkruiper ' ^^ ïj'// (Cobitis taenia)
Levende 988 nummer 5 44 é Bittervoorn /'. (Rhodeus sericeus) ^ -yj^-,jj Kleine modderkruiper ' ^^ïj'// (Cobitis taenia) Veranderingen in de visfauna van het Tjeukemeer; oorzaken en mogelijkheden voor beheer
Nadere informatieIMARES Veranderende visstanden in de zoete Rijkswateren. Martin de Graaf JJ de Leeuw HV Winter (IMARES), AD Buijse (DELTARIS)
Veranderende visstanden in de zoete Rijkswateren. Martin de Graaf JJ de Leeuw HV Winter (), AD Buijse (DELTARIS) Bahar Dar, Ethiopia (1998-23) Bahar Dar, Ethiopia (1998-23) Perth, Australia (25-29) Exoten
Nadere informatieToetsing Flora- en faunawet Berkel 2012 Traject Almen Zutphen. Inventarisatie van beschermde soorten.
Toetsing Flora- en faunawet Berkel 2012 Traject Almen Zutphen. Inventarisatie van beschermde soorten. M.Schaap Juli/augustus 2012 Inleiding Het waterschap heeft bij het uitvoeren van projecten te maken
Nadere informatieIntranet congres 2016 Drs. Wilfried F. Hoffman
BANGLADESH DELTA PLAN 2100 Intranet congres 2016 Drs. Wilfried F. Hoffman Intranet Congres 22-03-2016 Sociaal intranet stimuleert samenwerking 2 Wilfried Hoffman Senior consultant Project- en programmamanager
Nadere informatieWaterschap Hunze en Aa's
Waterschap Hunze en Aa's Projectnummer: 20071132 Status Definitief Datum 13 februari 2008 Opgesteld door Tom Bruinsma & Marco Beers Gecontroleerd door Matthijs Koole AquaTerra-KuiperBurger ATKB Geldermalsen
Nadere informatieValue based healthcare door een quality improvement bril
Rotterdam, 7 december 2017 Value based healthcare door een quality improvement bril Ralph So, intensivist en medisch manager Kwaliteit, Veiligheid & Innovatie 16.35-17.00 uur Everybody in healthcare really
Nadere informatieVisbestandopnames op het Kanaal Charleroi-Brussel-Schelde (2007)
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek-Duboislaan B-0 Groenendaal-www.inbo.be Visbestandopnames op het Kanaal Charleroi-Brussel-Schelde (007) Gerlinde Van Thuyne INBO.IR.00. Visbestandopnames op het Kanaal
Nadere informatieVermesting in meren en plassen,
Indicator 13 april 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en plassen
Nadere informatieDigital municipal services for entrepreneurs
Digital municipal services for entrepreneurs Smart Cities Meeting Amsterdam October 20th 2009 Business Contact Centres Project frame Mystery Shopper Research 2006: Assessment services and information for
Nadere informatieTiming of varroa control & bee and colony survival in winter
Timing of varroa control & bee and colony survival in winter Tjeerd Blacquière, Lonne Gerritsen, Sjef van der Steen & Bram Cornelissen tjeerd.blacquiere@wur.nl Intro brood cell infestation with varroa:
Nadere informatieVis en Kaderrichtlijn Water in Zeeland
Vis en Kaderrichtlijn Water in Zeeland St. Zeeschelp M. Dubbeldam Waterschap Zeeuwse Eilanden W. Quist Inhoudsopgave Waterschap Zeeuwse Eilanden Beleidskader (kort) Huidige situatie Gewenste beeld Maatregelen
Nadere informatieVisbestandopnames in het Demerbekken (2005).
Visbestandopnames in het Demerbekken (005). Herk, Stevoort dorpsmolen Jan Breine en Gerlinde Van Thuyne Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan B50 HoeilaartGroenendaal September, 005 IBW.Wb.V.R.005.
Nadere informatieVOORTPLANTING, GROEI EN MIGRATIE VAN VISSEN IN DE EVERLOSE
NATUURHISTORISCH M A A N D B L A D JANUARI 2004 JAARGANG 9Î VOORTPLANTING, GROEI EN MIGRATIE VAN VISSEN IN DE EVERLOSE BEEK B.J.A. Pollux, Afdeling Aquatische Oecologie en Milieu Biologie, Universiteit
Nadere informatieGhent Climate Proof City 2030
Ghent Climate Proof City 2030 Maaike Breugelmans Environmental and Climate Service City of Ghent May 2015 Maaike Breugelmans Stad Gent Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning INTRODUCTION Geographical
Nadere informatieKNNV afdeling Delfland
voor een natuurlijke leefomgeving In opdracht en in overleg met RAVON Uitgevoerd door de studiegroep vissen KNNV afdeling Delfland Doel: input voor digitale visatlas van Nederland en speciaal Zuid-Holland
Nadere informatieOnderwerp: Voorlopige resultaten doortrekmetingen vislift H&Z polder Datum: 24-6-2013 Kenmerk: 20121066/not02 Status: Definitief Opsteller: J.
Aan: P.C. Jol Onderwerp: Voorlopige resultaten doortrekmetingen vislift H&Z polder Datum: 24-6-2013 Kenmerk: 20121066/not02 Status: Definitief Opsteller: J. Hop Inleiding Omstreeks begin mei 2013 is de
Nadere informatieGOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST
National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE
Nadere informatieLuister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf!
Martijn Hooning COLLEGE ANALYSE OPDRACHT 1 9 september 2009 Hierbij een paar vragen over twee stukken die we deze week en vorige week hebben besproken: Mondnacht van Schumann, en het eerste deel van het
Nadere informatieResearchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt The role of mobility in higher education for future employability
The role of mobility in higher education for future employability Jim Allen Overview Results of REFLEX/HEGESCO surveys, supplemented by Dutch HBO-Monitor Study migration Mobility during and after HE Effects
Nadere informatieDevelopments in SWAT modelling
Developments in SWAT modelling Erik Querner Environmental Modelling SWAT model SWAT use in the Limpopo basin > SWAT CUP New developments: Link SIMGRO SWAT Rainfall runoff module for shallow groundwater
Nadere informatieThe Dutch mortgage market at a cross road? The problematic relationship between supply of and demand for residential mortgages
The Dutch mortgage market at a cross road? The problematic relationship between supply of and demand for residential mortgages 22/03/2013 Housing market in crisis House prices down Number of transactions
Nadere informatieeen onopgelost probleem
Projectendag Kennis voor Klimaat Hotspot ondiepe meren en veenweidegebieden Klimaatverandering en waterkwaliteit een onopgelost probleem Theo Claassen Amersfoort 7 april 2011 Clusterbuien en wateroverlast
Nadere informatie3 I always love to do the shopping. A Yes I do! B No! I hate supermarkets. C Sometimes. When my mother lets me buy chocolate.
1 Test yourself read a Lees de vragen van de test. Waar gaat deze test over? Flash info 1 In the morning I always make my bed. A Yes. B No. C Sometimes, when I feel like it. 2 When I see an old lady with
Nadere informatieVermesting in meren en plassen
Indicator 16 december 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en
Nadere informatie3e Mirror meeting pren April :00 Session T, NVvA Symposium
3e Mirror meeting pren 689 13 April 2017 14:00 Session T, NVvA Symposium steps since April 2016 The enquiry (June to August 2016) performed by the national bodies. Resulting in 550 comments. Three/Four
Nadere informatieNETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency
NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized
Nadere informatieNaar een afwegingsmodel voor gezondheidsbeleid
Naar een afwegingsmodel voor gezondheidsbeleid prof. dr. Frauke Ohl Animal Welfare & Laboratory Animal Science; Dept. Animals in Science & Society Veterinary Faculty, Utrecht University, NL Council of
Nadere informatieVisbestandopnames op de Zuid-Willemsvaart (2010)
Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek-Duboislaan 14 B-1560 Groenendaal-www.inbo.be Visbestandopnames op de Zuid-Willemsvaart (2010) Linde Galle en Gerlinde Van Thuyne INBO.IR.2011.19 Inhoud 1 Inleiding
Nadere informatieDe invloed van klimaatverandering op de stikstofkringloop in de Nederlandse oppervlaktewateren en de gevolgen daarvan voor het waterbeheer
De invloed van klimaatverandering op de stikstofkringloop in de Nederlandse oppervlaktewateren en de gevolgen daarvan voor het waterbeheer B. J. J. Smeets Afstudeeropdracht master voor Milieu-natuurwetenschappen
Nadere informatieBusiness as an engine for change.
Business as an engine for change. In the end, the success of our efforts will be measured against how we answered what we have found to be the fundamental question: how do we love all the children, of
Nadere informatie