Arbeidsinspectie. Centraal Kantoor Afdeling Monitoring en Beleidsinformatie. Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 2002

Transcriptie

1 Arbeidsinspectie Centraal Kantoor Afdeling Monitoring en Beleidsinformatie Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 JUNI 22

2

3 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 INHOUDSOPGAVE BLZ SAMENVATTING I-VI 1 INLEIDING 1 2 DE CONTRACTLOONMUTATIE IN 21 EN Stand van zaken Een nadere analyse van de contractloonmutatie in Voorlopig beeld EENMALIGE UITKERINGEN IN CAO'S Algemeen 1 32 Het voorkomen van eenmalige uitkeringen in CAO's 1 33 Gemiddelde kosten van de eenmalige uitkeringen 12 4 FLEXIBELE BELONING Inleiding Algemene onderzoeksresultaten Flexibele beloningsvormen Ontwikkelingen in 22 1 EMPLOYABILITY 17 1 Inleiding 17 2 Totaaloverzicht diverse employability-instrumenten 17 3 Scholing Scholing algemeen: de verschillende vormen van scholing Scholing specifiek: enkele bijzondere invalshoeken 19 4 Scholingsverlof 2 41 Scholingsverlof algemeen 2 42 Scholingsverlof specifiek: het (on)betaalde karakter en de duur van 21 het verlof Ontwikkelingsplannen 21 6 Loopbaanbevordering en mobiliteit 22 7 Motiverend beloningsbeleid 24 8 Arbeidsmarktgericht employabilitybeleid 2 9 Doelgroepen en employabilitybeleid 27 1 Ontwikkelingen in 22 28

4 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 6 WERKGELEGENHEID Werkgelegenheidsbepalingen algemeen Aantal arbeidsplaatsen Doelgroepen Werkervaringsplaatsen Werkgelegenheidsplannen Werkgelegenheidsplannen en scholing I/D-banen en WIW-banen 33 6 Arbeidspools en detachering Ontwikkelingen in INTEGRATIE EN REÏNTEGRATIE VAN GEDEELTELIJK 3 ARBEIDSGESCHIKTEN 71 Inleiding 3 72 Algemene onderzoeksresultaten 3 73 Integratiebeleid Reïntegratiebeleid 37 7 Aanpassingsbeleid Overig Ontwikkelingen in VUT EN FLEXIBELE PENSIONERING Algemeen Aantal regelingen Invoeringsdatum flexibele regeling/einde VUT-verplichtingen en 41 overgangsregelingen 84 VUT-uittredingsleeftijd/normleeftijd flexibel uittreden 43 8 VUT-uitkering/flex-uitkering VUT-premie/flex-premie Ontwikkelingen in 22 4 BIJLAGEN: 1 Effecten van de steekproefwijziging voor CAO-onderzoek in 21 2 Contractloonmutaties 21 3 Eenmalige uitkeringen 4 Flexibele beloning CAO's met afspraken over verlof in verband met scholing 6 CAO-afspraken over werkgelegenheid in 21 7 Overzicht van CAO's in Nederland

5 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22

6

7 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 SAMENVATTING In de Voorjaarsrapportage 22 wordt voor 21 een definitief beeld gegeven over de stand van zaken in CAO's met betrekking tot de contractloonmutatie, eenmalige uitkeringen, flexibele beloning, employability, werkgelegenheid, (re)integratie van arbeidsgehandicapten, en vervroegde uittreding Naast de stand van zaken voor 21 wordt ook een voorlopig beeld geschetst van de ontwikkelingen in 22 Het beeld over 21 is in principe gebaseerd op de gegevens van 12 CAO's Als voor een bepaald onderwerp van dit aantal is afgeweken (contractloonontwikkeling, eenmalige uitkeringen, vervroegde uittreding), dan is dat in het betreffende hoofdstuk aangegeven Het voorlopige beeld dat over 22 wordt geschetst, is wat de contractloonontwikkeling betreft gebaseerd op 6 CAO's (peildatum 1 mei), waaronder de helft van de werknemers in de steekproef valt Voor de overige onderwerpen worden de eerste ontwikkelingen geschetst in de 19 akkoorden die in de periode 1 januari - 1 mei 22 zijn vernieuwd Contractloonmutatie In 21 bedraagt de totale contractloonmutatie gemiddeld 4,3% op zowel niveau- als jaarbasis Op niveaubasis loopt de contractloonmutatie uiteen van 1,% tot 7,9% De mutatie is in de akkoorden die in 21 zijn afgesloten, hoger dan in de akkoorden die vóór 21 zijn afgesloten Op niveaubasis bedraagt het verschil 1,2 %-punt; op jaarbasis,7 %-punt In de markt- en overheidssectoren is de contractloonmutatie op niveaubasis gelijk: 3,9% In de zorgsector is de mutatie hoger: 6,% Naar economische sector loopt de contractloonmutatie op niveaubasis uiteen van 2,8% in de sector vervoer en communicatie tot,2% in de sector overige dienstverlening Op basis van 6 akkoorden, van toepassing op de helft van de werknemers onder de steekproef-cao's, kan voor 22 een eerste, voorlopig beeld van de contractloonmutatie worden gegeven (peildatum 1 mei 22) De contractloonmutatie bedraagt op zowel niveau- als jaarbasis 4,% In de akkoorden die vóór 1 januari 22 zijn afgesloten, ligt de mutatie op niveaubasis,3 %-punt lager dan in de akkoorden die ná 1 januari 22 tot stand zijn gekomen Op jaarbasis is het omgekeerde het geval De mutatie in de 6 akkoorden loopt uiteen van 2,% tot,8% Eenmalige uitkeringen In 21 kennen 3 van de 111 onderzochte CAO's (ca 1/3 e van alle werknemers onder deze CAO's) afspraken over eenmalige uitkeringen Deze uitkeringen komen vooral voor in CAO's in de sector overige dienstverlening Over een langere periode, , laat het percentage CAO's met afspraken over eenmalige uitkeringen een wisselend beeld zien Dit percentage varieert van 12 in 1994 tot 3 in 1997 Ook de kosten die er mee gemoeid zijn, variëren Als in de genoemde periode alleen wordt gekeken naar de CAO's met afspraken over eenmalige uitkeringen, dan loopt het kostenpercentage uiteen van,6% in 1999 tot 1,3% in 21 Voor alle steekproef-cao's ligt het kostenpercentage uiteraard lager, variërend van,1% tot,4% I

8 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Flexibele beloning In 21 komen in 8 van de 12 onderzochte CAO's afspraken over flexibele beloning voor Deze CAO's zijn van toepassing op bijna 2/3 e van alle werknemers onder de steekproef-cao's Het meest voorkomend zijn afspraken over jaarlijkse gratificaties (42 CAO's) Het minst zijn afspraken over een 13 e maand en prestatiebeloning aangetroffen Afspraken over flexibele beloning komen het meest voor in de sectoren overige dienstverlening en bouwnijverheid Ook komen dergelijke afspraken vaker voor in ondernemings-cao's dan in bedrijfstak-cao's: 93% van de ondernemings-cao's kent één of meer afspraken over flexibele beloning tegen 49% van de bedrijfstak-cao's In 22 zijn in negen CAO's nieuwe afspraken over flexibele beloning opgenomen In vijf gevallen gaat het om een eenmalige uitkering; in eveneens vijf gevallen gaat het om invoering of verhoging van een jaarlijkse gratificatie (in één akkoord komt een afspraak over een eenmalige uitkering en over een jaarlijkse gratificatie voor) Employability Employability is beleid gericht op het realiseren van een brede(re) inzetbaarheid van de werknemer Verschillende instrumenten kunnen hiervoor worden ingezet: scholing, scholingsverlof, ontwikkelingsplannen (persoons- of bedrijfsgericht), loopbaanbeleid en motiverend beloningsbeleid Ook kunnen employability-afspraken arbeidsmarktgericht zijn Employability en scholing In vrijwel alle onderzochte CAO's komen bepalingen over scholing voor (12 CAO's, 97% van de werknemers) Het merendeel van de scholingsafspraken heeft betrekking op functiegerichte scholing (117 CAO's, 96% van de werknemers) In ongeveer de helft van de onderzochte CAO's (8% van de werknemers) komen afspraken voor over scholing in het kader van het leerlingwezen/beroepsbegeleidende leerweg (LLW/BBL) Afspraken over algemene scholing en cursussen Nederlands voor allochtone werknemers komen in mindere mate voor (respectievelijk in 2 en 8 CAO's) Tot slot zijn in 9 CAO's afspraken opgenomen over EVC (erkenning van verworven competenties) De scholingsafspraken in CAO's kunnen in een specifieke context zijn gemaakt Zo zijn bijvoorbeeld in 99 CAO's (86% van de werknemers) bepalingen opgenomen, waarin een verband is gelegd tussen situaties die gevolgen kunnen hebben voor het functioneren van werknemers en scholing Recht op scholing is in 2 CAO's (22% van de werknemers) vastgelegd; de plicht tot scholing in 29 CAO's (3% van de werknemers) In 11 CAO's komen beide aspecten voor Employability en scholingsverlof In 114 CAO's (92% van de werknemers) zijn afspraken gemaakt over scholingsverlof De meeste afspraken hebben betrekking op verlof voor functiegerichte scholing (83 CAO's) en voor het afleggen van examens (88 CAO's) In vrijwel alle gevallen betreft het betaald verlof De scholingsdag voor het leerlingwezen/beroepsbegeleidende leerweg wordt in 39 van de 6 CAO's met afspraken hierover geheel of gedeeltelijk doorbetaald II

9 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 De duur van het verlof wordt niet altijd aangegeven Als over de duur van het verlof wel nadere afspraken zijn gemaakt, dan kunnen globaal twee varianten worden onderscheiden In de eerste variant is in de CAO vastgelegd voor hoeveel dagen per jaar scholingsverlof wordt gegeven Dit varieert ruwweg van 1 tot 1 dagen per jaar In de tweede variant wordt verlof gegeven voor de benodigde tijd Deze variant komt vooral voor in afspraken over examenverlof In 32 CAO's is de mogelijkheid opgenomen om verlof te sparen voor scholings-doeleinden In 6 CAO's zijn het de scholingsdagen zelf die over een aantal jaren kunnen worden gespaard Andere bronnen kunnen arbeidsduurverkorting (14 CAO's), overwerk (12 CAO's) en vakantiedagen zijn (12 CAO's) Employability en ontwikkelingsplannen Ontwikkelingsplannen kunnen worden onderscheiden in bedrijfsontwikkelingsplannen en persoonlijke ontwikkelingsplannen In deze rapportage is tevens onderzocht of er bepalingen voorkomen over studie(faciliteiten)regelingen, waarvan door alle werknemers gebruik kan worden gemaakt, ongeacht de aanwezigheid van individuele plannen of bedrijfsplannen op het gebied van scholing In 82 CAO s komen afspraken over ontwikkelingsplannen of studiefaciliteitenregelingen voor (64% van de werknemers) In 41 CAO s gaat het om een persoonlijk ontwikkelingsplan en in CAO s om een persoonlijk ontwikkelingsbudget In 29 CAO s zijn afspraken aangetroffen over het opstellen van een bedrijfsontwikkelingsplan, waarvan in 16 CAO s in overleg of met betrokkenheid van de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging en in 8 CAO s met vaststelling van een budget In 12 CAO s betreft het zowel afspraken over persoonlijke als bedrijfsontwikkelingsplannen In 6 CAO s is een afspraak of een verwijzing naar een afzonderlijke studiefaciliteitenregeling opgenomen In 4 CAO s zijn afspraken over bedrijfstakontwikkelingsplannen opgenomen Employability en loopbaanbevordering Afspraken over loopbaanbevordering zijn in 86 CAO's (73% van de werknemers) aangetroffen Loopbaanbevordering kan met verschillende instrumenten worden ondersteund In de eerste plaats door middel van scholing In 7 CAO's (42% van de werknemers) komen afspraken voor die betrekking hebben op scholing in relatie tot mobiliteitsbevordering of loopbaanontwikkeling In de tweede plaats kunnen ook functionerings- en beoordelingsgesprekken een bijdrage aan loopbaanontwikkeling leveren Afspraken hierover zijn in 64 CAO's aangetroffen Verder kan aan de werknemer advies worden aangeboden over zijn loopbaan (in 28 CAO s) Ook kan een werknemer door prikkels (23 CAO s) zoals een mobiliteitstoelage of door het aanbieden van functiewisseling worden gestimuleerd in beweging te blijven In de laatste plaats kunnen CAO's afspraken bevatten over bemiddeling in de vorm van bijvoorbeeld mobiliteitscentra, waardoor de mobiliteit van werknemers kan worden bevorderd Dergelijke afspraken komen in 21 CAO's voor Employability en motiverend beloningsbeleid In het kader van CAO-afspraken over employability is motiverend beloningsbeleid relevant Onder motiverend beloningsbeleid wordt verstaan een vorm van beloning die gerelateerd is III

10 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 aan de kwaliteiten van de werknemer Het gaat bijvoorbeeld om toeslagen die de werknemer kunnen stimuleren om bepaalde kwalificaties te behalen of andere functies te vervullen In totaal zijn in 17 CAO s (79% van de werknemers) afspraken aangetroffen over motiverend beloningsbeleid In 16 van deze CAO's is een relatie tussen deze afspraken en een brede inzet van de werknemer met nadruk aanwezig Het betreft in deze CAO's bijvoorbeeld afspraken over het door de werknemer combineren van meerdere functies en de daaraan gerelateerde beloning In het overgrote deel van de onderzochte CAO's is door CAO-partijen geen directe relatie gelegd tussen de betreffende CAO-afspraken en employability Wel kunnen dergelijke afspraken zoals diplomatoeslagen, waarnemingstoeslagen en extra periodieken als (motiverend) instrument in dit kader worden gebruikt Employability: arbeidsmarktgericht beleid In de rapportage over employabilitybeleid zijn ook de resultaten opgenomen van een onderzoek dat is gedaan naar bepalingen in CAO s die duiden op een employabilitybeleid dat het belang van de afzonderlijke ondernemingen overstijgt (in totaal in 4 CAO s) Zo is gekeken of door partijen diagnosticerend onderzoek wordt gedaan op het gebied van employability, bijvoorbeeld door bij te houden of het aanbod en de behoefte aan de benodigde vakopleiding nog voldoende op elkaar aansluiten (arbeidsmarkt-monitor) Dergelijke afspraken zijn aangetroffen in 11 CAO s Ook kan door partijen in de afzonderlijke bedrijven door middel van een employabilityscan onderzoek worden verricht naar de naleving en het effect van het employabilitybeleid dat in de CAO is afgesproken Op basis hiervan kan worden besloten tot bijsturing of nadere uitwerking van dit employabilitybeleid ( CAO s) Verder is onderzocht of door partijen voorlichting wordt gegeven over de verschillende mogelijkheden van met name beroeps-/vakonderwijs binnen een sector (12 CAO s) en of werkgevers zich kunnen wenden tot een adviserende persoon of instantie (3 CAO s) bij het uitvoeren van het employabilitybeleid op ondernemingsniveau (bv bij het opstellen van opleidingsplannen) Ook is onderzocht of partijen in CAO s bepalingen hebben opgenomen over bemiddeling van vraag en aanbod van gekwalificeerd personeel, bv door het oprichten van een arbeidsbestand of vacaturebank op sectorniveau ( CAO s) Opleidingsfondsen vormen in een aantal sectoren de basis voor een arbeidsmarktgericht employabilitybeleid (3 CAO s) Employability en doelgroepen Een employabilitybeleid richt zich in principe op alle werknemers binnen een onderneming of binnen een branche Daarbij wordt wat een aantal employability-instrumenten betreft in een aantal CAO s onderscheid gemaakt naar groepen werknemers die speciale aandacht verdienen (71 CAO s) Bekendst is de doelgroep ouderen of juist jongeren (47 CAO s) Andere te onderscheiden doelgroepen in het kader van employabilitybeleid in CAO-afspraken zijn: werknemers cq werkzoekenden zonder startkwalificatie (resp in 12 en in 32 CAO s), werknemers met een tijdelijk dienstverband (2 CAO s), onderscheid van werknemers naar opleidingsniveau (6 CAO s) en functie (7 CAO s) IV

11 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Employability: ontwikkelingen in 22 In 9 van de 19 nieuwe akkoorden in 22 zijn één of meerdere afspraken in het kader van employability gemaakt In vijf akkoorden gaat het om scholingsafspraken, al dan niet in relatie tot persoonlijke ontwikkeling en loopbaanadvies In twee daarvan gaat het om een pilot in het kader van EVC Tot slot zijn in vier CAO's afspraken gemaakt over loopbaanbevordering Werkgelegenheid Afspraken over werkgelegenheid (onder meer werkervaringsplaatsen en werkgelegenheidsplannen) komen in 73 van de 12 onderzochte CAO's voor De meeste afspraken hebben betrekking op werkgelegenheidsplannen (3 CAO's) In 22 van de 73 CAO's wordt concreet aangegeven hoeveel arbeidsplaatsen zouden moeten worden gecreëerd In totaal gaat het om ruim 42 plaatsen (inclusief I/D-banen) Naar doelgroep bezien zijn de meeste plaatsen bestemd voor langdurig werklozen In 22 zijn in 2 akkoorden nieuwe afspraken over werkgelegenheid gemaakt In één akkoord gaat het om een inspanningsverplichting tot herplaatsing van personeel bij grote reorganisaties; in het andere akkoord is afgesproken om WIW'ers en I/D-ers te beschouwen als interne sollicitanten bij vacatures Integratie en reïntegratie van arbeidsgehandicapten De CAO-afspraken over (re)integratie van gedeeltelijk arbeidsgeschikten in 21 zijn in drie categorieën onderverdeeld: integratiebeleid, reïntegratiebeleid en aanpassingsbeleid In 94 van de 12 CAO's (7% van de werknemers onder de onderzochte CAO's) komen afspraken voor die passen binnen één van deze drie categorieën De meeste afspraken hebben betrekking op integratiebeleid (63 CAO's) en op reïntegratiebeleid (73 CAO's) De afspraken hebben meestal een intentioneel karakter In 18 CAO's is sprake van meer concrete afspraken Het gaat hier om afspraken over het percentage arbeidsgehandicapten dat werkzaam dient te zijn in een bedrijf of over het aantal arbeidsplaatsen dat binnen een bedrijfstak of onderneming voor arbeidsgehandicapten zal worden gecreëerd In 22 zijn 1 nieuwe afspraken gevonden op het gebied van arbeidsgehandicapten Voor een groot deel betreft het algemene bepalingen met betrekking tot het reïntegratiebeleid Er zijn tot nu toe geen nieuwe afspraken gevonden op het gebied van integratiebeleid van arbeidsgehandicapten of aanpassingsbeleid ten behoeve van arbeidsgehandicapten VUT en flexibele pensionering In 12 van de 132 onderzochte CAO's is (8% van de werknemers onder de onderzochte CAO's) is een flexibele uittredingsregeling afgesproken Het gaat in het merendeel om flexibele pensioenregelingen (vervroegd pensioen of pre-pensioenregelingen) 2 CAO's kennen alleen een VUT-regeling en in 1 CAO's is geen regeling over vervroegde uittreding opgenomen De gemiddelde VUT-uittredingsleeftijd komt, voor alle CAO's waarin (vooralsnog) sprake is van een VUT-mogelijkheid, uit op 6,3 jaar In de flexibele pensioenregelingen ligt de gemiddelde norm- of richtleeftijd op 61,2 jaar, met een variatie van 6 tot en met 63, jaar De gemiddelde bruto VUT-uitkering bedraagt 78,9% De bruto-uitkering bij flexibele pensionering bij de normleeftijd komt - van afspraken waarbij een uitkeringspercentage bekend is, V

12 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 gemiddeld uit op 72,1% Voor 71% van de werknemers waarvoor het uitkeringspercentage bekend is, ligt dit percentage op 7% De totaal gemiddelde VUT-premie bedraagt 3,4% De werknemerspremie is gemiddeld 1,2% Van de onderzochte CAO's met uitsluitend nog een VUT-regeling (2 CAO's) komt de gemiddelde premie uit op 2,1% Dit is lager dan voor de CAO's waarin sprake is van een combinatie van VUT en flexibele pensionering In die groep CAO's bedraagt de gemiddelde VUT-premie 3,8% In 22 zijn in van de 19 akkoorden afspraken in het kader van flexibele pensionering gemaakt In drie ervan gaat het om invoering van flexibele pensioneringsregelingen In 2 CAO's is afgesproken om onderzoek te doen naar de ontwikkeling van het individuele pensioenniveau VI

13 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 1 INLEIDING In deze rapportage wordt ingegaan op de CAO-afspraken over de contractloonontwikkeling, eenmalige uitkeringen, flexibele beloning, employability, werkgelegenheid, (re)integratie van arbeidsgehandicapten, en VUT en flexibele pensionering in 21 Het betreft hier een definitief beeld van de stand van zaken voor dat jaar Tevens wordt per onderwerp een eerste, voorlopig beeld gegeven van de ontwikkelingen in 22 Voor de rapportage over 21 is in principe gebruik gemaakt van de gegevens van 12 steekproef-cao's Op de peildatum 1 mei 22 waren van 114 akkoorden de gegevens over heel 21 beschikbaar 1 Voor de andere 11 akkoorden is verondersteld dat de afspraken in 21 ongewijzigd worden voortgezet 2 Als voor een bepaald onderwerp is afgeweken van de steekproef van 12 CAO's (contractloonontwikkeling, eenmalige uitkeringen, vervroegde uittreding), dan is dat in het betreffende hoofdstuk aangegeven Het eerste beeld van de contractloonontwikkeling in 22 is gebaseerd op 6 akkoorden Een deel daarvan was al in 21 voor een langere periode (waaronder heel 22) afgesloten; een ander deel is in 22 tot stand gekomen Om een zo actueel mogelijk beeld van de contractloonontwikkeling over 22 te kunnen presenteren, is gebruik gemaakt van de gegevens die per 1 mei bij de Arbeidsinspectie bekend waren Voor de andere onderwerpen is 1 mei als peildatum gehanteerd en zijn alleen de 19 akkoorden meegenomen die in de periode 1 januari - 1 mei 22 tot stand zijn gekomen De contractloonontwikkeling in 21 en 22 staat centraal in hoofdstuk 2 In dat hoofdstuk wordt begonnen met een definitief beeld van de contractloonmutatie in 21 Voor 111 CAO's (van 3 akkoorden ontbreken loongegevens over 21) wordt eerst de opbouw van de contractloonontwikkeling weergegeven Vervolgens wordt een nadere analyse van de ontwikkeling gemaakt door te kijken naar de factor tijd (het verschil in contractloonontwikkeling tussen akkoorden die vóór en ná 1 januari 21 zijn afgesloten) en naar sector (markt-, zorg- en overheidssectoren; en economische sectoren) De ontwikkeling in 22 is gebaseerd op een beperkt aantal akkoorden, zodat voor dit jaar sprake is van een eerste, voorlopig beeld Na de presentatie van de opbouw van de contractloonontwikkeling in 22 wordt de factor tijd in beschouwing genomen en wordt de spreiding van de contractloonontwikkeling weergegeven Hoofdstuk 3 gaat over eenmalige uitkeringen in de periode In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de mate waarin in die periode in CAO's afspraken over eenmalige uitkeringen zijn gemaakt Ook wordt ingegaan op de kosten die dat met zich meebrengt, zowel voor de groep CAO's waarin een eenmalige uitkering is afgesproken als voor alle CAO's in de steekproef in het betreffende jaar 1 2 In de steekproef zijn in 21 de bedrijfstak-cao's die van toepassing zijn op 1 of meer werknemers, en ondernemings-cao's die van toepassing zijn op 3 of meer werknemers opgenomen Ten opzichte van voor gaande jaren zijn de steekproefcriteria aangepast In bijlage 1 wordt op de consequenties daarvan nader ingegaan Deze veronderstelling is gemaakt om de onderzoeksresultaten zo goed mogelijk in de tijd met elkaar te kunnen vergelijken 1

14 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op flexibele beloning Er worden vijf vormen van flexibele beloning onderscheiden: eenmalige uitkeringen, jaarlijkse gratificaties, 13 e maand, winstdeling en prestatiebeloning (met uitzondering van extra periodieken) Onderzocht is in welke mate in CAO's afspraken over deze beloningsvormen voorkomen Ook is in dit verband gekeken naar verschillen tussen economische sectoren en tussen bedrijfstak- en ondernemings-cao's In hoofdstuk komt employability aan de orde Bij employability gaat het om instrumenten die een bijdrage kunnen leveren aan het vergroten van de inzetbaarheid van werknemers Hierbij kan onder meer worden gedacht aan scholing, scholingsverlof, ontwikkelingsplannen, loopbaanbeleid en motiverend beloningsbeleid Ingegaan wordt op het in CAO's voorkomen van afspraken met betrekking tot verschillende instrumenten Daarbij wordt ook stil gestaan bij afspraken over arbeidsmarktgerichte employability-afspraken en over doelgroepen In hoofdstuk 6 staan CAO-afspraken over werkgelegenheid centraal Het gaat hierbij niet alleen om afspraken over werkervaringsplaatsen en werkgelegenheidsplannen, maar ook over I/D-banen en WIW-banen Ook is gekeken naar in CAO's voorkomende afspraken over detachering-/uitzendconstructies en arbeidspools In hoofdstuk 7 wordt ingegaan op integratie en reïntegratie van arbeidsgehandicapten Onderzocht is in welke mate afspraken hierover in CAO's voorkomen Hierbij is onderscheid gemaakt tussen integratiebeleid (gericht op het aantrekken van arbeidsgehandicapte werknemers), reïntegratiebeleid (gericht op het in dienst houden van arbeidsgehandicapte werknemers) en aanpassingsbeleid (gericht op afstemming van de werksituatie op de arbeidsgehandicapte werknemer) Het laatste hoofdstuk (8) gaat over vervroegde uittreding In dit verband wordt gekeken naar afspraken over VUT en flexibele uittreding Aangegeven wordt onder meer welke regelingen (vervroegde uittredingsregelingen op basis van het omslagstelsel; flexibele pensionering op basis van het kapitaaldekkingsstelsel) in hoeveel CAO's zijn opgenomen en op hoeveel werknemers deze regelingen van toepassing zijn Ook wordt voor beide regelingen een vergelijking gemaakt ten aanzien van de gemiddelde uittredingsleeftijd en de gemiddelde bruto uitkering 2

15 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 2 CONTRACTLOONMUTATIE IN 21 EN 22 In dit hoofdstuk wordt een definitief beeld gegeven van de contactloonontwikkeling in 21 Ook wordt een voorlopig beeld gegeven van de ontwikkelingen in 22 op basis van de tot nu toe bekende akkoorden De gehanteerde peildatum daarbij is 1 mei 22 Ingegaan wordt op de verschillen in beide jaren in contractloonmutatie tussen CAO s die vóór 1 januari 21 respectievelijk 22 werden afgesloten en CAO s die ná die datum werden overeengekomen Daarnaast wordt de contractloonmutatie per economische sector belicht 21 Stand van zaken 21 Van 111 van de 12 akkoorden uit de steekproef zijn de loongegevens over héél 21 bekend Deze akkoorden zijn van toepassing op bijna 4,9 miljoen werknemers Dat is bijna 97% van de werknemers onder de steekproef-cao s Daarmee kan over 21 een definitief beeld met betrekking tot de contractloonmutatie 21 worden gegeven Aangenomen kan worden dat de resterende (kleinere) steekproef-cao s over 21, waarover geen of onvoldoende informatie beschikbaar is, geen substantiële verandering in de gegeven cijfers teweeg brengen Tabel 21 Opbouw gemiddelde contractloonmutatie 21 in procenten Componenten contractloonmutatie Mutatie - Prijscompensatie-effect 3,1 - Initiële verhoging 3,7 - Mutatie vakantiebijslag, - Mutatie toeslagen,3 - Eenmalige uitkeringen 21,4 - Eenmalige uitkeringen 2,2 -/ Mutatie eenmalige uitkeringen,2 Totale contractloonmutatie op niveaubasis 4,3 - Overloop uit 2 - Overloop naar 22 1,2 1,3 -/ Overloopeffect -,1 Totale contractloonmutatie op jaarbasis 4,3*) *) Door afrondingsverschillen wijkt de totale contractloonmutatie af van de som van de componenten 3 Het voor de loonontwikkeling relevante definitieve cijfer voor de prijscompensatie bedraagt 1,84% per 1 januari 21 (referteperiode april 2/oktober 2), en 2,8% per 1 juli 21 (referteperiode oktober 2/april 21) 3

16 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 De totale gemiddelde contractloonmutatie bedraagt op basis van de onderzochte akkoorden 4,3% op niveau- en op jaarbasis 4 Vergeleken met de stand van zaken over 2 is er sprake van een toename van,9%-punt op niveaubasis en 1,%-punt op jaarbasis 22 Een nadere analyse van de contractloonmutatie in 21 De contractloonmutatie naar datum waarop het (principe-) akkoord is afgesloten Om inzicht te geven in de ontwikkeling van de contractloonmutaties, wordt eerst een onderscheid gemaakt naar de datum waarop het principeakkoord is afgesloten Vergeleken wordt de gemiddelde contractloonmutatie van akkoorden die zijn afgesloten vóór 1 januari 21 met de akkoorden die ná 1 januari 21 zijn afgesloten Tabel 22 De contractloonmutatie in 21 naar datum van het principeakkoord Contractlonen Aantal CAO's Werknemers % Niveaubasis % Jaarbasis % Principeakkoord vóór 1/1/ ,6 3,9 Principeakkoord ,8 4,6 ná 1/1/1 totaal/gemiddelde ,3 4,3 De akkoorden die in 21 tot stand zijn gekomen hebben, ten opzichte van de akkoorden afgesloten vóór 21, een gemiddeld hogere contractloonmutatie Op niveaubasis komen eerstgenoemde akkoorden op niveaubasis uit op gemiddeld 4,8%, tegen 3,6% in de akkoorden die in het jaar daarvoor al voor 21 zijn afgesloten Dat betekent een verschil van 1,2%- punt op niveaubasis Op jaarbasis komt het verschil uit op,7%-punt De spreiding van de contractloonmutatie De contractloonmutatie loopt in 21 op niveaubasis uiteen van 1,% voor onder meer de CAO van het beroepsgoederenvervoer tot 7,9% voor de CAO van de thuiszorg In de volgende tabel zijn de CAO s aan de hand van de omvang van de contractloonmutatie op niveaubasis in 14 segmenten ingedeeld Hiermee wordt een beeld van de spreiding van de contractloonmutatie weergegeven 4 Voor alleen de marktsector bedraagt de contractloonmutatie (op basis van bijna 96 % van het aantal werknemers onder de steekproefcao s in de marktsector) 3,9 % op niveaubasis en 4, % op jaarbasis 4

17 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Tabel 23 Spreiding van de contractloonmutatie (CLM) op niveaubasis in 21 Interval (in %) Aantal CAO's Werknemers Voorbeelden van CAO s % 1, < CLM = 1, 4 3 beroepsgoederenvervoer, Van Gend & Loos 1, < CLM = 2, 3 3 sociale werkvoorziening, glastuinbouw, meubelindustrie 2, < CLM = 2, 2 1 KLM grond- en cabinepersoneel 2, < CLM = 3, 4 2 ICK-branche, beveiligingsorganisaties, V&D 3, < CLM = 3, 17 2 uitzendkrachten, gemeenteambtenaren, metaalindustrie 3, < CLM = 4, 31 2 open teelten, defensie, horeca, KPN, 4, < CLM = 4, onderwijs, bouwbedrijf, RABO-bank, schoonmaakbedrijf 4, < CLM =, levensmiddelenbedrijf, rijkspersoneel, AKZO Nobel, < CLM =, 9 9 metaal - en technische bedrijfstakken, welzijnswerk, < CLM = 6, 6 6 verpleeg- en verzorgingshuizen, schildersbedrijf 6, < CLM = 6, 3 1 timmerfabrieken, Acordis, DSM 6, < CLM = 7, - - 7, < CLM = 7, 3 6 ziekenhuizen, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg 7, < CLM = 8, 1 2 thuiszorg totaal In ruim 77% van de CAO s ligt de contractloonmutatie in 21 tussen de 3 en,% in Deze CAO s in de middensegmenten gelden voor ruim 3,7 miljoen werknemers Dat is ruim driekwart van het totale aantal werknemers met een CAO geldend voor heel 21 Het segment met de meeste CAO s (31) is dat met een contractloonmutatie tussen de 3, en 4% In bijlage 2 wordt per CAO een overzicht gegeven van de contractloonmutatie op niveau- en jaarbasis in 21 Verschillen tussen markt-, zorg-, en overheidssectoren Een verdere analyse van de cijfers geeft ook inzicht in de verschillen tussen de markt-, zorgen overheidssector In tabel 24 wordt de gemiddelde contractloonmutatie op niveau- en jaarbasis voor deze sectoren weergegeven Tabel 24 De contractloonmutatie op niveau- en jaarbasis in 21, verdeeld naar sector sector niveaubasis jaarbasis aantal CAO's werknemerspercentage markt 3,9 4, 96 96% overheid 3,9 3,9 6 1% zorg 6, 6, 9 1% totaal 4,3 4, % In de zorgsector is sprake van een bovengemiddelde contractloonmutatie: op niveaubasis ligt deze 2,2%-punt en op jaarbasis 1,7%-punt hoger Dit is onder meer een gevolg van verhogingen van de (structurele-) eindejaarsuitkeringen in die sector al of niet in combinatie met een eenmalige uitkering In de markt- en de overheidssector ligt de contractloonmutatie onder het gemiddelde

18 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Verschillen tussen economische sectoren Voor alle economische sectoren zijn voldoende akkoorden over heel 21 bekend, zodat de gemiddelde contractloonontwikkeling per economische sector kan worden weergegeven Het aantal CAO s waarop de contractloonmutatie is gebaseerd varieert, naar werknemersaantallen gemeten, van 9% in de transportsector tot 1% in de sector landbouw, industrie en bouwnijverheid In tabel 2 wordt per sector een overzicht gegeven van de gemiddelde contractloonmutatie op niveaubasis Tabel 2 De contractloonmutatie op niveaubasis in 21, verdeeld naar economische sector Sector Contractloonmutatie Aantal CAO's Werknemers niveaubasis landbouw 3, 4 1% industrie 3,9 2 1% bouwnijverheid 4,9 6 1% handel en horeca 4, % vervoer en communicatie 2,8 14 9% zakelijke dienstverlening 3, % overige dienstverlening, % Gemiddelde/totaal 4, % De gemiddelde contractloonmutatie op niveaubasis ligt in de bouwnijverheid en de overige dienstverlening boven het gemiddelde van 4,3% (4,9% resp,2%) In de overige sectoren ligt de gemiddelde contractloonmutatie,2 tot 1,%-punt onder het gemiddelde In de bouwnijverheid zorgen de CAO s voor de schilders (,6%) en de stukadoors (,8%) voor een bovengemiddelde contractloonmutatie In de overige dienstverlening komt de bovengemiddelde contractloonmutatie voor rekening van de CAO s voor de gehandicaptenzorg (7,4%), de thuiszorg (7,9%), ziekenhuizen (7,3%) en de geestelijke gezondheidszorg (7,2%) In de overige sectoren ligt de contractloonmutatie onder het gemiddelde Enkele voorbeelden zijn in de sector industrie de CAO s voor het personeel van de meubelindustrie (1,8%), de sociale werkvoorziening (2%) en Corus Staal (3,3%); in de sector handel en horeca de CAO s van V&D (2,6%), de informatie-, communicatie- en kantoortechnologie-branche (2,9%) en de groothandel in textielgoederen (3,%); in de transportsector de CAO s voor het KLM cabine- en grondpersoneel (2,2%), beroepsgoederenvervoer en goederenvervoer (1,%); en in de zakelijke dienstverlening de CAO s voor de arbeidsvoorzieningsorganisatie (2,3%), de uitzendkrachten ABU (3,2%) en de beveiligingsorganisaties (3%) Zie ook tabel 23 6

19 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken Voorlopig beeld 22 Op de peildatum (1 mei) zijn 6 akkoorden met een contractloonmutatie over heel 22 bekend Deze akkoorden zijn van toepassing op 2,6 miljoen werknemers, dat is % van het totaal aantal werknemers onder de steekproef-cao s voor 22 Het merendeel van deze akkoorden (36), is vóór 1 januari 22 afgesloten De contractloonmutatie komt voorlopig afgerond uit op 4,% op niveau- en op jaarbasis Tabel 26 Opbouw gemiddelde contractloonmutatie 22 in procenten Componenten contractloonmutatie - Prijscompensatie-effect - Initiële verhoging - Mutatie vakantiebijslag - Mutatie toeslagen - Eenmalige uitkeringen 22, - Eenmalige uitkeringen 21,4 -/ Mutatie eenmalige uitkeringen Mutatie,2 3,3,,6,1 Totale contractloonmutatie op niveaubasis 4, * ) - Overloop uit 21 - Overloop naar 23,9 1, -/ Overloopeffect -,1 Totale contractloonmutatie op jaarbasis 4, * ) *) Door afrondingsverschillen wijkt de totale contractloonmutatie af van de som van de componenten Opvallend in bovenstaande tabel is de, in vergelijking met vorige jaren, hoge mutatie toeslagen Deze hoge mutatie kan voornamelijk worden toegeschreven aan de invoering of verhoging van een eindejaarsuitkering De akkoorden waarin een en ander is afgesproken, komen met name voor in de overheidssector en de zorgsector Zo is in de sector onderwijs voor 22 invoering van een structurele eindejaarsuitkering afgesproken Daarbij geldt 2,4% als structurele component en 1,3% als incidentele (eenmalige) component Verhoging van eerder ingevoerde eindejaarsuitkeringen is afgesproken in de sectoren gemeenten, provincies en politie, alsmede in de akkoorden voor de academische ziekenhuizen, kinderopvang en welzijnswerk De contractloonmutatie naar datum waarop het (principe-) akkoord is afgesloten Om inzicht te geven in de ontwikkeling van de contractloonmutaties, wordt eerst een onderscheid gemaakt naar de datum waarop het principeakkoord is afgesloten Vergeleken wordt de gemiddelde contractloonmutatie van akkoorden die zijn afgesloten vóór 1 januari 22 met de akkoorden die ná 1 januari 22 zijn afgesloten 7

20 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Tabel 27 De contractloonmutatie in 22 naar datum van het principeakkoord Contractlonen Aantal CAO's Werknemers % Niveaubasis % Jaarbasis % Principeakkoord vóór 1/1/ ,9 4,1 Principeakkoord ,2 3,8 ná 1/1/2 totaal/gemiddelde 6 1 4, 4, De akkoorden die in 22 tot stand zijn gekomen, hebben ten opzichte van de akkoorden afgesloten vóór 1 januari 22 op niveaubasis een gemiddeld hogere contractloonmutatie Deze akkoorden komen uit op 4,2% Dat is een verschil van,3%-punt met de akkoorden die vóór 22 tot stand zijn gekomen Op jaarbasis is het omgekeerde het geval en is de contractloonmutatie hoger in de akkoorden die al in 21 voor 22 zijn afgesloten Dit komt doordat de akkoorden afgesloten in 22 een relatief grotere overloop naar 23 kennen De spreiding van de contractloonmutatie De contractloonmutatie loopt in 22 op niveaubasis uiteen van 2% voor onder meer de CAO voor het beroepsgoederenvervoer tot,8% voor de CAO van de academische ziekenhuizen In tabel 28 zijn de CAO s aan de hand van de omvang van de contractloonmutatie op niveaubasis in 9 segmenten ingedeeld Hiermee wordt een voorlopig beeld gegeven van de spreiding van de contractloonmutatie Tabel 28 Spreiding van de contractloonmutatie (CLM) op niveaubasis in 22 Interval (in %) Aantal CAO's Werknemers Voorbeelden van CAO s %*) 1, < CLM = 2, 4 6 beroepsgoederenvervoer, goederenvervoer 2, < CLM = 2, 1 1 V&D 2, < CLM = 3, 8 14 textielindustrie, reisorganisaties 3, < CLM = 3, metaal- en technische bedrijfstakken, Corus 3, < CLM = 4, schoonmaak-en glazenswbedrijf, politie, AKZO-Nobel 4, < CLM = 4, 14 defensiepersoneel, techngroothandel, kinderopvang 4, < CLM =, 3 1 DSM, provinciepersoneel, < CLM =, 6 2 primair-, beroeps- en voortgezet onderwijs, welzijnswerk, < CLM = 6, 3 9 academische ziekenhuizen totaal 6 1 *) afgerond 8

21 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Op basis van deze voorlopige informatie over 22 kan worden geconstateerd dat in 43 akkoorden van toepassing op 6% van het aantal werknemers, waarvoor de contractloonmutatie over heel 22 bekend is, een contractloonmutatie is afgesproken van kleiner of gelijk aan 4,% Een derde van het totaalaantal werknemers valt in de segmenten 2, tot 3,% 9

22 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 3 EENMALIGE UITKERINGEN IN CAO S Algemeen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ontwikkelingen in eenmalige uitkeringen in CAO s in de periode Onderzoek werd uitgevoerd naar de eenmalige uitkeringen in 1 CAO s die de gehele periode in de steekproef van grotere CAO s voorkwamen 6 Deze onderzochte CAO s zijn van toepassing op ruim 3,7 miljoen werknemers Voor 21 werden 111 CAO s onderzocht Uitgegaan is van de verzamelde kostengegevens zoals die ten aanzien van dit onderwerp in de genoemde periode zijn verwerkt Onder eenmalige uitkeringen wordt hier verstaan: een (extra) uitkering die als uitvloeisel van afspraken tussen CAO-partijen in enig jaar eenmalig wordt toegekend Bepalend hierbij is de term eenmalig en voor welk jaar deze is afgesproken Het kan voorkomen dat een afgesproken extra uitkering voor bijvoorbeeld twee achtereenvolgende jaren geldt dan wel voor ieder jaar apart wordt vastgesteld De kosten van deze uitkering worden in het betreffende jaar geboekt en automatisch het jaar daarop afgeboekt Zo ontstaat een beeld van de kosten ten aanzien van deze eenmalige uitkeringen Ook indien een door partijen genoemde eenmalige uitkering voor achtereenvolgens een reeks van jaren wordt toegekend is dit hier opgevat als een eenmalige uitkering In die gevallen kan worden gesproken van een eenmalige uitkering met een structureel karakter Afspraken over invoering of verhoging van een eindejaarsuitkering zijn meestal van structurele aard Blijkt een eindejaarsuitkering slechts eenmaal te zijn vastgesteld en uitgekeerd dan wordt dat opgevat als een eenmalige uitkering Ook komt het een enkele keer voor dat een afspraak een eindejaarsuitkering betreft die voor een deel structureel is en daarnaast een tijdelijke verhoging kent In dergelijke gevallen wordt het tijdelijke deel als eenmalige uitkering beschouwd 32 Het voorkomen van eenmalige uitkeringen in CAO s In tabel 31 wordt een overzicht gegeven van aantallen CAO s en daarop van toepassing zijnde aantal werknemers met een eenmalige uitkeringen ultimo 21 Uit de tabel blijkt dat in totaal in 3 van de 111 onderzochte CAO s een eenmalige uitkering voorkomt Deze 3 CAO s zijn van toepassing op ruim 1, miljoen werknemers, dat is 32% van het totaal aantal werknemers onder de onderzochte CAO s 6 In de Voorjaarsrapportage CAO-afspraken 2 is voor dit onderwerp de periode onderzocht 1

23 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 Tabel 31 Aantal CAO s en werknemers met een eenmalige uitkering naar sector ultimo 21 Sector Aantal CAO s in sector Aantal CAO s met eenmuitk Aantal werknemers Percentage werknemers b) landbouw industrie ,7 ( 4,1) bouwnijverheid , ( 2,6) handel en horeca ,6 ( 3,4) vervoer en communicatie ,3 (,4) zakelijke dienstverlening 14 91,9 ( 1,9) overige dienstverlening , (19,7) Totaal (32,) a) x 1 b) Aantal werknemers uitgedrukt in een percentage van het totaal aantal werknemers met een eenmalige uitkering; tussen haakjes het aantal werknemers uitgedrukt in een percentage van het totaal aantal werknemers onder 111 CAO s in 21 Uit tabel 31 is op te maken dat afspraken over eenmalige uitkeringen vooral voorkomen in CAO's in de sector overige dienstverlening Van de 22 steekproef-cao s in 21 in die sector, kent de helft een eenmalige uitkering Deze sector bestaat met name uit CAO s voor de zorg en overheid Onderstaande staafdiagram laat het percentage CAO s met eenmalige uitkeringen per jaar over de periode zien Percentage cao's met afspraken over (extra) eenmalige uitkeringen per jaar, periode (oud) 2 (nieuw) 21 Opmerking: Voor de periode 1993 t/m 2 (oud) is een gefixeerde steekproef van 1 CAO s onderzocht In het jaar 2 (nieuw) en 21 zijn 111 CAO s onderzocht (zie bijlage 3) Het percentage CAO s met afspraken over eenmalige uitkeringen laat in de loop der jaren schommelingen zien De piek ligt in 1997 In dat jaar bevat ca 1/3 e van de onderzochte CAO s afspraken over eenmalige uitkeringen In 1994 bedraagt het percentage 12 11

24 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken Gemiddelde kosten van de eenmalige uitkeringen De eenmalige uitkeringen kennen verschillende grondslagen (bijvoorbeeld de in de uitkering wel of niet inbegrepen vakantiebijslag) Ten behoeve van de vergelijkbaarheid worden de kosten herleid tot een percentage van de bruto loonsom In tabel 32 wordt een overzicht gegeven van de kosten- percentages per jaar Tabel 32 Gemiddelde kostenpercentage van eenmalige uitkeringen uitkering in de periode Jaar Gemiddeld kostenpercentage a),7,9,7 1,2,8,8,6,7,7 1,3 Totaal gemiddelde b),1,1,3,4,4,4,2,2,2,4 a) gemiddelde kostenpercentages van eenmalige uitkeringen in CAO s met een dergelijke uitkering in enig jaar; b) totaal gemiddelde kostenpercentages als component van de totale gemiddelde contractloonmutatie in het betreffende jaar (macroniveau) De kosten die met de eenmalige uitkeringen zijn gemoeid, variëren Als in de periode alleen wordt gekeken naar de CAO's met afspraken over eenmalige uitkeringen, dan loopt het kostenpercentage uiteen van,6% in 1999 tot 1,3% in 21 Voor alle steekproef- CAO's ligt het kostenpercentage uiteraard lager: maximaal,4% Ook is de variatie geringer: het kostenpercentage loopt uiteen van,1% tot,4% 12

25 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 4 FLEXIBELE BELONING 41 Inleiding Beloningsvormen die niet structureel doorwerken in de functieschalen worden als flexibele beloning aangemerkt In de volgende paragraaf wordt voor 21 een algemeen overzicht van de verschillende flexibele beloningsvormen (eenmalige uitkeringen, jaarlijkse gratificaties, 13 e maand, winstdeling en prestatiebeloning) per economische sector gepresenteerd Vervolgens wordt in de daaropvolgende paragraaf aandacht te besteden aan de afzonderlijke beloningsvormen Het hoofdstuk wordt afgesloten met een beeld van de afspraken in de sinds 1 januari 22 afgesloten akkoorden 42 Algemene onderzoeksresultaten 7 In 8 (64%) van de 12 onderzochte CAO's zijn over een of meer aspecten van flexibele beloning afspraken gemaakt Deze 8 CAO's zijn van toepassing op bijna 3 mln (61%) werknemers Afspraken over jaarlijkse gratificaties komen het meeste voor, afspraken over een 13 e maand en prestatiebeloning het minst Tabel 41 Aantal CAO's met afspraken over flexibele beloningsvormen in 21, uit- gesplitst naar economische sector eenmalige uitkeringen jaarlijkse gratificatie 13e maand winstdeling prestatie beloning totaalaantal CAO's met afspraken a landbouw 1 1 (2%) industrie (76%) bouwnijverheid (83%) horeca en handel (28%) vervoer en communicatie (7%) zakelijke dienstverlening (72%) overige dienstverlening (88%) totaal (64%) a In sommige CAO s zijn over meerdere vormen van flexibele beloning afspraken gemaakt zodat het totaalaantal CAO s met afspraken niet overeenkomt met de som van de afzonderlijke kolommen Tussen haakjes is het aantal CAO s met afspraken als percentage van het totaalaantal onderzochte CAO s in de sector weergegeven Afspraken over flexibele beloning komen relatief vaker in ondernemings-cao's dan in bedrijfstak-cao's voor In 39 van de 42 ondernemings-cao s (93%) zijn een of meerdere afspraken over flexibele beloning opgenomen Voor wat betreft de bedrijfstak-cao s zijn in 41 van de 7 Veranderingen ten opzichte van de Voorjaarsrapportage CAO-afspraken 21 kunnen niet zonder meer aan een toe- of afname van het aantal afspraken worden toegerekend maar ook de aanpassing van de steekproef is hierop van invloed (zie ook bijlage 1) 13

26 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken onderzochte akkoorden (49%) een of meerdere bepalingen met betrekking tot flexibele beloning aangetroffen 8 Afspraken over flexibele beloningsvormen komen in relatief veel CAO s in de sectoren industrie (76%), bouwnijverheid (83%) en overige dienstverlening (88%) voor In de landbouw (2%) en de horeca en handel (28%) worden de minste CAO s met afspraken aangetroffen Ruim eenderde van de afspraken over eenmalige uitkeringen is vastgelegd in CAO s in de overige dienstverlening en ruim de helft van de jaarlijkse gratificaties wordt aangetroffen in CAO s in de sectoren industrie en overige dienstverlening De overige afspraken komen meer verspreid over de economische sectoren voor: een 13 e maand en winstdeling worden niet aangetroffen in de landbouw en de bouwnijverheid, en prestatiebeloning komt niet voor in de overige dienstverlening In de overige dienstverlening ligt de nadruk op eenmalige uitkeringen en jaarlijkse gratificaties 43 Flexibele beloningsvormen Eenmalige uitkeringen In 24% van de onderzochte CAO s (23 bedrijfstak-cao's en 7 ondernemings-cao's van toepassing op 1, miljoen (31%) werknemers) komen afspraken voor over eenmalige uitkeringen De eenmalige uitkering wordt verstrekt aan alle onder de werking van de CAO s vallende werknemers De uitkering betreft een percentage van het jaarloon maar in sommige CAO s (bijvoorbeeld ABP/USZO, Rijkspersoneel) wordt een concreet geldbedrag als eenmalige uitkering genoemd De hoogte van de uitkering varieert van,2% tot 2,% van het jaarinkomen Jaarlijkse gratificaties In 34% van de onderzochte CAO s (29 bedrijfstak-cao's en 13 ondernemings-cao's met in totaal ruim 2 miljoen (4%) werknemers) komen afspraken voor over jaarlijkse gratificaties Bij jaarlijkse gratificaties gaat het om jaarlijkse, structurele uitkeringen waaraan geen nadere voorwaarden (in de sfeer van geleverde prestaties of van behaalde winsten) zijn verbonden In een enkele CAO is de hoogte van de uitkering niet nader bepaald In sommige CAO s (timmerfabrieken, bouwbedrijf, stukadoors- afbouw- en terrazzobedrijf, onderwijs en wetenschappen) is de uitkering beperkt tot een bepaalde categorie werknemers zoals bijvoorbeeld langdurig arbeidsongeschikten of onderwijzend personeel In een aantal CAO s worden specifieke bedragen genoemd uiteenlopend van 27,- tot 7,- (bijv de metaal- en technische bedrijfstakken) Voor de overige CAO s loopt de uitkering uiteen van,3% tot 4,16% 8 Zie bijlage 4 Flexibele beloning voor een uitsplitsing naar bedrijfstak en onderneming 14

27 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken e maand In 11% van de onderzochte CAO s (1 bedrijfstak-cao's en 13 ondernemings-cao's met in totaal ruim 16 (3%) werknemers) is sprake van een 13 e maand Het gaat hier onder andere om 3 CAO s in de industrie, 3 CAO s in de overige dienstverlening en CAO's in de zakelijke dienstverlening Het percentage loopt uiteen van 7% in de CAO s voor KLM tot 8,33% Dit laatste is in negen CAO's het geval, waaronder de CAO's voor Philips en Achmea Winstdeling Afspraken over winstdelingsregelingen komen in 17% van alle onderzochte CAO s (2 bedrijfstak-cao's en 19 ondernemings-cao's voor in totaal bijna 27 (6%) werknemers) Het betreft hier een voorwaardelijke uitkering Geen of een te lage winst impliceert dat geen winstuitkering wordt verstrekt In enkele CAO s (KPN en TPG) is bepaald dat er beneden een bepaald minimum netto winstpercentage geen winstuitkering wordt verstrekt Daarnaast wordt de uitkering soms op een bepaald percentage gemaximeerd, zoals in beide genoemde CAO s op 3% van het jaarsalaris Ook komt het wel voor in CAO s dat de 13 e maand in mindering wordt gebracht op de aanspraken van werknemers op een bij de werkgever geldende gratificatie-, tantième- en/of winstdelingsregeling Het GAK kent een gecombineerde uitkering waarbij naast een vast bedrag een winstafhankelijke uitkering is vastgelegd Prestatiebeloning In 11% van alle onderzochte CAO s (4 bedrijfstak-cao's en 1 ondernemings-cao's met in totaal ruim 36 (8%) werknemers) komen afspraken voor over prestatiebeloning In een enkele CAO zijn plannen voor de invoering van prestatiebeloning opgenomen (suikerverwerkende industrie) De beloning in het kader van een individueel geleverde prestatie is veelal voorbehouden aan bepaalde functiegroepen In bepaalde CAO s is afgesproken dat de werkgever voor commerciële functies, waarbij sprake is van kwantificeerbare omzetdoelstellingen, een systeem van variabele beloning kan toepassen Soms wordt in CAO s afgesproken dat de werkgever de mogelijkheid heeft om een werknemer een prestatiepremie toe te kennen (bouwbedrijf) In de CAO s voor Philips is een bonusregeling afgesproken In een aantal CAO s is prestatiebeloning opgenomen zonder dat dit nader wordt uitgewerkt 44 Ontwikkelingen in 22 In 9 van de 19 akkoorden zijn afspraken gemaakt over eenmalige uitkeringen en/of jaarlijkse gratificaties In akkoorden gaat het om een eenmalige uitkering, variërend van,2% tot 1,2% In eveneens akkoorden is een jaarlijkse gratificatie ingevoerd (2 akkoorden) dan wel verhoogd (in één akkoord zijn zowel nieuwe afspraken gemaakt over een eenmalige uitkering als over invoering of verhoging van een eindejaarsuitkering) In bijvoorbeeld het akkoord voor 1

28 Voorjaarsrapportage Cao-afspraken 22 de academische ziekenhuizen is voor 22 voor het eerst een jaarlijkse gratificatie overeengekomen die, volgens afspraak, in 23 zal worden verhoogd In drie akkoorden is de bestaande jaarlijkse gratificatie verhoogd In bijvoorbeeld het akkoord voor het provinciepersoneel vindt een verhoging plaats tot een halve 13 e maand 16