Toespraak colloquium Co-creating the workforce. (Business & Society Belgium / departement Onderwijs en Vorming / GDF Suez)

Transcriptie

1 (Business & Society Belgium / departement Onderwijs en Vorming / GDF Suez) Toespraak Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel GDF-Suez, Troonplein 1, 1000 Brussel 22 november 2011 ALGEMENE INLEIDING Verwelkoming Vandaag zijn we hier samen in het gebouw van GDF-SUEZ voor een unieke opportuniteit: om in contact te komen met de verschillende actoren die kunnen bijdragen tot een betere afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De mede-organisatoren (Business & Society Belgium en GDF SUEZ) bedanken voor de organisatie van het colloquium. INLEIDING OP THEMA Wetenschappelijke en technologische richtingen vormen één van de fundamenten van onze welvaart. Willen we Vlaanderen laten uitgroeien tot één van de topregio s van Europa, dan zullen we goede ingenieurs, goede wetenschappers, goede technologen nodig hebben. Het is dan ook jammer dat zo 1

2 weinig jongeren er hun loopbaan in willen maken. We moeten het tij keren: tijd voor wetenschappen, wiskunde en techniek! Hoe kunnen we dit aanpakken? Hoe kunnen we erin slagen om jongeren goesting te doen krijgen voor wetenschappen, voor wiskunde, voor techniek? Nochtans zijn er interessante aspecten genoeg op te sommen. Denk maar aan de evoluties binnen de automobielsector zelf, op het vlak van schone motoren of op het vlak van optimalisatie van productielijnen. Er is het verhaal van duurzaamheid, van zonne-energie, van recyclage. Elementen genoeg om jongeren warm te maken. WERKPLEKLEREN EN BEDRIJFSSTAGES VOOR LEERKRACHTEN Wanneer we willen dat jongeren bewust kiezen voor technische richtingen, moeten we ze leren wat techniek is. Moeten we kinderen leren omgaan met techniek, laten zien dat het heel wat te bieden heeft, moeten we hun interesse aanwakkeren. Dit vereist leerkrachten al van in het basisonderwijs die zelf ook voldoende technische bagage hebben om kinderen mee te nemen in dit verhaal, het boeiende ervan in te laten zien. Om de band tussen de arbeidsmarktgerichte opleidingen en de beroepspraktijk te versterken, wil ik ook in de toekomst inzetten op werkplekleren: waar kunnen jongeren immers het toekomstige beroepsleven beter leren kennen dan op de 2

3 werkvloer zelf? Leerlingen uit het beroeps- en technisch onderwijs worden zo beter voorbereid op de overgang naar de werkvloer. Ze doen ervaringen op in real-life werkomstandigheden en werken ook aan die competenties waarvoor binnen een schoolse context wat minder kansen zijn. Dit betekent anderzijds ook dat er vanuit de bedrijfswereld voldoende commitment moet zijn om plaatsen aan te bieden, om samenwerking met scholen op te zetten. Samenwerkingsverbanden tussen onderwijs en bedrijfsleven vragen ondernemingszin, inzicht in de structuren van de verschillende partners, tijd, middelen. samenwerkingsverbanden zijn niet alleen voor werkplekleren, maar ook in het kader van bedrijfsstages een must. Ik ben een groot voorstander van lerarenstages. Ze leiden tot leraren die beter op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen binnen hun vakgebied. Stages en andere vormen van werkplekleren voor leerlingen én leraren maken dat onderwijs met een hoog realiteitsgehalte kan gegeven worden. Dat motiveert leerlingen en leraren én zorgt voor een goede aansluiting bij evoluties. Wanneer om veiligheidsredenen dit niet kan op de effectieve werkvloer maar in simulatie-omgevingen moet gebeuren, is de inhoudelijke inbreng van de sector essentieel; ook financieel is evenwel een inbreng vereist: dergelijke simulatie-omgevingen kosten bijzonder veel geld voor vaak kleine doelgroepen. Een evenwichtige verdeling van de lasten is dan ook nodig. We hebben een leidraad ontwikkeld voor scholen en sectoren 3

4 om de kwaliteit van het werkplekleren te verhogen. Daarnaast worden ook goede praktijkvoorbeelden en concrete voorbeelden bij de handleiding verzameld op een publieke website. Van de Regionaal Technologische Centra verwacht ik dat zij een belangrijke rol spelen bij het zoeken naar plaatsen voor werkplekleren. We gebruiken steeds meer onderwijsconvenants die onder meer acties met betrekking tot studiekeuze en beroepsoriëntering en het aanbieden van kwaliteitsvolle stages voor leerlingen en leerkrachten. Het is belangrijk dat op dat niveau afspraken worden gemaakt. Verder stimuleer ik het werkplekleren door sectorale leidraden te laten ontwikkelen door scholen en bedrijven. Ook in het kader van het Werkgelegenheids- en Investeringsplan worden hogescholen en cvo s gestimuleerd om samen met bedrijven opleidingen vorm te geven. Uiteraard kan de samenwerking nog intenser. Met de hervorming van het secundair onderwijs wens ik dan ook meer ruimte te maken voor zulke momenten. Dit kan bijvoorbeeld door, naast het systeem van leren en werken, ook stages in te voeren in wat nu nog aso-richtingen zijn. Daarnaast wil ik ook wijzen op het toekomstige nieuwe decreet leerlingenbegeleiding waarbij een pijler loopbaanbegeleiding zal uitgewerkt worden waarbij de verschillende actoren in de loopbaanbegeleiding vastgelegd worden alsook hun taak in het 4

5 keuzeproces. Ook hier zal een samenwerking tussen onderwijs en o.a. VDAB en bedrijven structureel gemaakt worden. INHOUDELIJKE AANSLUITING Om de inhoud van onderwijsopleidingen beter te laten aansluiten bij de arbeidsmarkt van morgen, nemen we deel aan het door het Departement Werk en Sociale Economie gecoördineerde ESF-project Vlaams platform voor arbeidsmarktonderzoek van de toekomst (VLAMT), dat pas van start is gegaan. Dat platform detecteert trends en evoluties voor een toekomstgericht en flexibel opleidings- en begeleidingsaanbod. Uiteraard volgen we ook de resultaten op van Europese studies zoals van Cedefop over future skill needs. Daarnaast nemen we deel aan verschillende onderzoekprogramma s, en dus ook aan Skills for tomorrow dat past in allerlei flagship initiatives die de Europese Commissie ontwikkelt. RTC Daar waar het gaat over de concrete samenwerking tussen scholen en bedrijven, moet in eerste instantie gewezen worden op de activiteiten van de Regionale Technologische Centra die per provincie héél wat acties initiëren, op initiatief van scholen en bedrijven. Ook op zeer gespecialiseerde terreinen worden acties opgezet. Zo ondersteun ik bv. de werking van Future Painter, waarbij een consortium van bedrijven het ene jaar een dag voor leerlingen rond nieuwe schilderstechnieken 5

6 organiseert en het volgende jaar nascholing voor leraren voorziet. Enkele maanden geleden werd het nieuwe RTC-decreet in het Vlaams Parlement gestemd. Daarbij horen ook nieuwe beheersovereenkomsten die lopen voor een periode van 5 jaar. De nieuwe beheersovereenkomsten voorzien nog altijd nascholing bij RTC-projecten. Het eigen nascholingsproject van de scholen blijft echter op de eerste plaats staan. Een ander speerpunt van de nieuwe beheersovereenkomsten is de procescontrole. Deze vertrekt van een bottom-up logica. Een project komt voortaan vanuit een samenwerking tussen de onderwijsinstellingen en de bedrijfswereld, tot stand. De overheid controleert of het proces is gevolgd. Nascholing bij leerkrachten heeft altijd een link met een project voor de leerlingen. Leraren kunnen dus nascholing volgen bij RTC-projecten in het kader van het project voor de leerlingen. De nascholing via een RTC heeft dus twee grote doelstellingen: de ontwikkeling van de leerlingen en de vorming van competente leerkrachten. EINDTERMEN Het spreekt voor zich dat jongeren maar zin kunnen krijgen in wetenschappen, in wiskunde, in techniek, wanneer ze er mee in aanraking komen, wanneer ze op school of in hun vrije tijd kennis maken met de mogelijkheden van techniek, van wetenschappen van wiskunde. Ik vind het dan ook bijzonder 6

7 belangrijk dat deze drie componenten (wiskunde, wetenschappen, techniek) tot de basisvorming van alle jongeren behoren en dat er hiervoor eindtermen komen. We hopen door de nieuwe eindtermen in de eerste graad van het secundair onderwijs het wetenschapsonderwijs meer te contextualiseren. We willen meer in de richting van wetenschappelijke competenties sturen. Ook de manier waarop ICT wordt aangewend, zal daar in de toekomst een belangrijke rol in spelen. HERVORMING SECUNDAIR ONDERWIJS Bij de hervorming van het secundair onderwijs kies ik voor een nieuw inhoudelijk indelingsprincipe: gebaseerd op belangstellingsgebieden en domeinen. De bestaande 3- gradenstructuur blijft behouden maar de onderwijsvormen (aso, bso, tso en kso) verdwijnen evenwel. Ik wil leerlingen meer keuzevaardig maken en hen ook de kans te geven effectief te proeven van de mogelijkheden die ons secundair onderwijs biedt. Door hen in de eerste graad kennis te laten maken met verschillende belangstellingsgebieden, moet het mogelijk worden dat ze voor de tweede graad een meer gefundeerde keuze kunnen maken tussen een aantal domeinen. Ook hier wens ik dat jongeren vooral kiezen voor een domeinbrede richting, die hen aanspreekt en uitdaagt op verschillende terreinen: theoretisch, praktisch, In de derde graad zullen leerlingen dan pas voluit gaan voor hetzij een doorstromingsgerichte studierichting die hen voorbereidt op het 7

8 hoger onderwijs, dan wel op een arbeidsmarktgerichte richting waarbinnen de realisatie van één of meerdere beroepskwalificaties centraal zal staan. Werken met belangstellingsgebieden in eerste graad en brede domeinen in de tweede graad zorgt voor een geleidelijke studiekeuze. Dit moet meer kansen bieden op keuze in functie van de interesses van leerlingen. Bij de beoogde hervorming van het secundair onderwijs kies ik resoluut voor een onderwijsbeleid dat gericht is op het verwerven van competenties waaronder ook beroepsgerichte competenties. Schoolloopbaanbegeleiding en gefaseerde studiekeuze lopen als een rode draad door de nieuwe structuur en het curriculum met aandacht voor een stevige basisvorming, maar ook aandacht voor een doorgedreven beroepsopleiding, voor diegenen die deze weg op willen. De Vlaamse kwalificatiestructuur gebruiken we daarbij als leidraad. De kwalificatiestructuur zal het gemakkelijker maken om onderwijsopleidingen beter af te stemmen op gevraagde beroepskwalificaties vanuit de arbeidsmarkt. Bij de hervorming van het secundair onderwijs zetten we dus in op leerlingenbegeleiding en studiekeuzebegeleiding, maar ook op een drastische vermindering van het aantal studierichtingen. Dat overleg zal worden opgestart met de arbeidsmarktwereld. Het is een unieke kans, omdat we bij die hervorming meteen ook overleg kunnen hebben en samen kunnen bepalen in welke richting we moeten gaan. We zijn ook 8

9 begonnen met de beroepsprofielen. Er zal steeds een afweging moeten gemaakt worden tot waar onderwijs leerlingen en studenten kan brengen en vanaf welk punt het bedrijfsinterne begint. Beroepscompetentieprofielen zullen de grens bepalen. Het is m.a.w. van belang om niet alleen een goed beroepsprofiel te maken, het is minstens even belangrijk dit actueel te houden. Hier ligt een taak voor de sector. STUDIEKEUZE Beïnvloeden van de studiekeuze is niet gemakkelijk. Dit heeft nl. met veel elementen te maken zoals de perceptie van bepaalde studierichtingen, inschattingen van de toekomstige verdiensten, imago van bepaalde beroepen, inschatting over de haalbaarheid van de combinatie werk-gezin, enz. Een bewuste studie- of beroepskeuze na het secundair onderwijs voorkomt in veel gevallen mislukking in het hoger onderwijs of op de arbeidsmarkt. Deze keuze begint inderdaad met goede informatie. Daarom organiseert mijn administratie elk jaar - nu al voor het 15 de jaar op rij - samen met de Centra voor Leerlingenbegeleiding - de studie-informatiedagen voor laatstejaars secundair onderwijs (SID-in s). Op de SID-in s zijn alle instellingen voor hoger onderwijs, de uniformberoepen en andere opleidingen (zoals VDAB, Syntra) aanwezig zodat de jongere een goed overzicht krijgt van de studiemogelijkheden na het secundair onderwijs en de kans krijgt om vragen te stellen aan de deskundigen van de verschillende opleidingen. 9

10 Daarnaast zijn in 4 provincies (Oost-Vlaanderen, West- Vlaanderen, Antwerpen en Vlaams-Brabant & het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) een aantal beroepssectoren aanwezig waar jongeren terecht kunnen voor informatie over beroepen, tewerkstellingsmogelijkheden en opleidingen. We hebben de CLB s, die allemaal samengewerkt hebben, ondersteund om een studiekeuzewebsite te maken. Dat is een eerste stap. Ik heb met minister Muyters afgesproken en heb daar intussen ook al een leerkracht voor gedetacheerd om dit jaar nog een bijkomende website te maken, die erop gericht moet zijn om de basic informatie heel overzichtelijk te geven: als ik dat studeer, kan ik dat worden, dan verdien ik zoveel en zijn dat mijn kansen op de arbeidsmarkt. Of: als ik dat wil worden, moet ik dat en dat studeren. Dat is een heel toegankelijke, begrijpbare bijkomende module bij de bestaande CLB-website. Ik wil dus vooral inzetten op duidelijke informatie. Er zijn nog altijd veel mensen die niet weten dat een doorsnee jurist minder verdient dan een goede elektricien. BEELDVORMING We merken dat de dalende interesse voor wetenschappelijke en technische opleidingen en jobs een fenomeen is dat we in alle Europese landen zien. Onderzoeken tonen aan dat jongeren hun beeld van jobs in wetenschap en techniek erg eenzijdig is. Ze zien het verband niet tussen wetenschap en techniek enerzijds en waarden, sociale interactie en leefmilieu 10

11 anderzijds. Ze hebben bovendien een heel abstracte visie op techniek en wetenschappen losgekoppeld van het maatschappelijke nut en de menselijke aspecten. We zullen dus moeten inzetten op de beeldvorming en de maatschappelijke relevantie van jobs van techniek en wetenschappen. En ook de ouders spelen hierin een belangrijke rol. Ik wil daarbij, in het kader van het actieplan, een strategische groep bijeenbrengen, die een soort tienjarenplan moet uitwerken. Daarin zullen mensen uit de media, marketing, de onderwijswereld en de arbeidswereld bij elkaar zitten. ACTIEPLAN OM INSTROOM IN STEM-RICHTINGEN BEVORDEREN Naast de hervorming van het secundair onderwijs is het overduidelijk dat we een gecoördineerde actie moeten opzetten om het aantal leerlingen in opleidingen met een belangrijke component wiskunde, wetenschappen en techniek te doen toenemen én om het aantal jongeren dat ook effectief instroomt in beroepen waarin deze competenties centraal staan, te doen stijgen. Zowel vanuit de Vlaamse Onderwijsraad als vanuit de Vlaamse Raad voor Wetenschap en Innovatie werden daarover belangrijke adviezen geformuleerd. Recent werd in het Vlaams Parlement een resolutie ter zake goedgekeurd. We moeten goed analyseren waarom jongeren niet meer 11

12 kiezen voor richtingen in wetenschappen, wiskunde en techniek. We moeten inzicht krijgen in wat hen tegenhoudt. Is het een verhaal van onbekend maakt onbemind? Of ligt de oorzaak dieper? Moeten we mikken op promotiecampagnes? Of moeten we inzetten op nieuwe didactieken? Op afspraken met scholen en bedrijven? Vermoedelijk zal het een én/énverhaal moeten worden, waar vele partners een steentje toe bijdragen. In het verleden zijn al tal van acties opgezet om één of enkele aspecten rond het bevorderen van wetenschappen, wiskunde en techniek te benaderen en dit zowel vanuit onderwijs, vanuit wetenschapscommunicatie als vanuit het bedrijfsleven. Eerder dan een extra actie hieraan toe te voegen, wens ik een gecoördineerd actieplan te ontwikkelen waaraan partners vanuit verschillende hoeken deelnemen om in functie van gezamenlijke doelstellingen te werken. Als overheid moeten we het gesprek aangaan met universiteiten en hogescholen, met basis- en secundaire scholen, met bedrijven, met wetenschappelijke instellingen, met verenigingen allerhande die met deze problematiek bezig zijn. In het buitenland werden reeds mooie voorbeelden ontwikkeld van hoe wetenschappen, wiskunde en technologie te stimuleren. Ik denk bijvoorbeeld aan het deltaplan bèta-techniek in Nederland of de aanpak in Noorwegen met een brede coalitie ter bevordering van wetenschappen voor de toekomst. In de volgende maanden wens ik te komen tot een gedragen 12

13 actieplan en hoop ik dat we vanuit de overheid, het brede onderwijsveld én het bedrijfsleven gezamenlijk resultaten kunnen boeken. SLOT Er bestaan al héél wat initiatieven vanuit sectoren, scholen, allerhande organisaties om wetenschappen, wiskunde en techniek onder de aandacht te brengen. Vaak gebeurt dit jammer genoeg vanuit één invalshoek en weinig gecoördineerd met andere acties. We moeten leren om samen aan de weg te timmeren, om één boodschap uit te dragen. Samengevat: er is al werk gedaan, we zijn volop bezig, maar we moeten nog een tandje bijsteken! Ik hoop dat we, met z n allen, een groter aantal jongeren kunnen aanspreken om te kiezen voor richtingen in wetenschappen, in wiskunde, in techniek. 13