Toespraak mevrouw Monica De Coninck namens de drie verenigingen van OCMW s

Transcriptie

1 VERENIGING VAN DE STAD EN DE GEMEENTEN VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST AFDELING MAATSCHAPPELIJK WELZIJN AFDELING OCMW s Cllquium Wet betreffende het recht p Maatschappelijke Integratie 1 maart 2005 Tespraak mevruw Mnica De Cninck namens de drie verenigingen van OCMW s Inleiding 1 ktber 2002 was een belangrijke datum vr de OCMW s. Eén van de drie pijlers van de OCMW-regelgeving, de meer dan 25 jaar ude bestaansminimumwet, werd vervangen dr de wet betreffende het recht p maatschappelijke integratie (hierna RMI-wet genemd). De bestaansminimumwet was p tal van punten immers niet meer aangepast aan de grndige maatschappelijke en ecnmische veranderingen die we sedert 1974 hebben gekend. Ze ging k te veel uit van het geven van financiële steun daar waar sciale uitsluiting te maken heeft met alle levensdmeinen van een persn. Er diende k iets te wrden gedaan aan de breder wrdende klf tussen de berepsactieve bevlking enerzijds en de van een uitkering levende en tt inactiviteit gedwngen bevlkingsgrepen anderzijds. Streefdel van de nieuwe wet was een actieve participatie van iedereen in nze samenleving, in eerste instantie dr tewerkstelling. Basisgedachte hierbij is een slidariteitsprincipe van de maatschappij naar de cliënt te en vice versa. Bijzndere aandacht gaat naar de jngeren (-25 jarigen) die zich niet mgen nestelen in de OCMW-hulpverlening en meten wrden begeleid naar autnme participatie aan nze maatschappij. Ok de versterking van de gebruikersrechten werd als principe naar vr geschven. Tenmalig Minister van Maatschappelijke Integratie Jhan Vande Lantte vreg ns, de verenigingen van OCMW s, drie jaar geleden al pmerkingen te geven p het wetsntwerp dat ten vrlag. En dat hebben we gedaan. Zwel aan de Minister als aan de leden van de Cmmissie Vlksgezndheid en Maatschappelijke Vernieuwing hebben de OCMW s een lijvig dcument vergemaakt met uitgesprken bekmmernissen en aandachtspunten. De OCMW s zagen zwel psitieve als negatieve elementen in de nieuwe wet. Aan de hand hiervan en p basis van nieuwe ervaringen gaan we na he ver we staan na iets meer dan twee jaar tepassing van de wet 1. Psitieve elementen waar we echt tevreden ver waren - Uitbreiding tepassingsgebied tt vreemdelingen ingeschreven in het bevlkingsregister De OCMW s waren en zijn tevreden met deze uitbreiding. Er is immers geen feitelijk f juridisch argument dat een verschillende behandeling rechtvaardigt. Het gaat immers m persnen die hier in principe vijf jaar wnen en sciaal-ecnmisch vldende geïntegreerd zijn in nze samenleving.

2 - Meer gedifferentieerde sancties mgelijk De mgelijkheid m de betaling van het leefln gedeeltelijk p te schrten in plaats van vlledig werd dr de OCMW s psitief nthaald. Op die manier krijgt het OCMW immers de mgelijkheid m de sanctie meer af te stemmen p de gepleegde tekrtkming. - Categrieën: beperkte individualisering van rechten De wet verde vr een deel een individualisering van rechten in. Z viel de categrie van de samenwnende echtgenten weg. Vrtaan zu elk van hen net als andere samenwnenden aanspraak kunnen maken p de categrie samenwnende. Ok zu het OCMW rekening kunnen huden met het feit dat cliënten maandelijks nderhudsgeld mesten betalen f dat ze in een regeling c-uderschap zaten. De OCMW s vnden deze wijzigingen psitief maar nvldende. Daarver straks meer. 2. Punten die niet znder meer psitief zijn - Verhging van de bedragen De federale verheid vrzag zij het met enige vertraging- in een graduele verhging van de leeflnbedragen en heeft zich erte verbnden k in de tekmst inspanningen te den. We beseffen dat dit een cmplex thema is, maar het is nze taak k vandaag te herhalen dat de huidige bedragen ng altijd te laag zijn m menswaardig te kunnen leven. Daarbij kmt dat deze bedragen niet enkel de leeflngerechtigden treffen, het leeflnbedrag is een nrm die k in andere wetgevingen wrdt vergenmen als inkmensgrens waarmee men menswaardig kan leven. Denken we maar aan de cllectieve schuldenregeling, f de invrdering bij de dienst vr alimentatievrderingen, Maar we vragen de minister k attent te zijn vr het gevaar van werklsheidsvallen dat ntstaat wanneer tal van bestaansmiddelen wrden vrijgesteld. Hierdr beschikken smmige leeflners tch ver een grt inkmen en neemt de mtivatie m te werken af. - Studenten De erkenning van het vrwaardelijke recht p leefln vr studenten in deze wet was nieuw vr de OCMW s. De praktijk tnt aan dat de OCMW s méér aanvragen kregen van studenten, maar dat die zeker niet altijd ingewilligd wrden. OCMW s vinden de wettelijke regeling nu wel duidelijker dan ten tijde van het bestaansminimum. Wel blijft de vraag rijzen f de studenten wel een evidente delgrep zijn vr de OCMW s? De specifieke begeleiding die vereist is, vergt immers een specifieke aanpak waar OCMW s nu niet vr gevrmd zijn en die bijkmende middelen vereist. Ok de afstemming met de gemeenschapsregeling rnd de studietelagen dient te gebeuren. Is het immers alleen een taak van de OCMW s m alle leemtes die bestaan in het uderlijk milieu, in de sciale zekerheid, in de studietelagen, in het schlmilieu, enz. p te vangen? - Tegemetkming in de persneelskst van de OCMW s Aan de OCMW s zu een jaarlijkse evenredige telage van (ten) 250 eur verleend wrden als tegemetkming in de persneelsksten per dssier recht p maatschappelijke integratie (dus zwel leefln als tewerkstelling). De OCMW s vnden de vergeding een stap in de gede richting maar tegelijk wezen we p de ndzaak aan een begeleidings- f persneelsnrm vr de OCMW s. De berekening per dssier per dag leek ns k zeer mslachtig en bvendien niet het juiste criterium. Elk dssier brengt immers een aantal vaste pdrachten met zich mee, zals de intake, het sciaal nderzek, het verslag, de raadsbeslissing, de registratie, activiteiten die ls staan van de lptijd van een dssier. 2

3 Deze tegemetkming is drie jaar later met een kleine 30 eur verhgd, maar vlstaat uiteraard niet als vlwaardige basisfinanciering vr de OCMW s. Vr de dssiers samenwnenden die mgevrmd mesten wrden tt persnen met een gezin ten laste, werd de tegemetkming intussen zelfs gehalveerd. We vregen de Minister al dit dringend te herzien maar kregen ng geen antwrd. 3. Punten van kritiek die herbekeken meten wrden - Onderscheid -25-jarigen/+25-jarigen en ruimere invulling van recht p tewerkstelling De wet geeft iedere jngere van 18 tt 25 jaar een recht p tewerkstelling, waarbij het de wettelijke taak van het OCMW is m die tewerkstelling te verwezenlijken, en dit binnen een termijn van drie maanden (arbeidsvereenkmst f GPMI dat leidt tt arbeidsvereenkmst). Van bij het begin hebben de OCMW s hun twijfel uitgedrukt ver het tekennen van dit beperkte recht aan slechts één bepaalde categrie van persnen. Vr de OCMW s blijft het k vandaag een legitiem del m jngeren aan het werk te helpen en p die manier hun integratie in de maatschappij te bevrderen, maar een subjectief recht enkel tt deze grep beperken kmt neer p een vrm van discriminatie. De praktijk bevestigt dat de wetgever vrbarig was te denken dat alle jngeren direct f binnen de drie maanden aan het werk knden wrden gezet, f zelfs in staat zijn een GPMI af te sluiten. Een grte grep jngeren die bij het OCMW aanklppen heeft immers tal van andere prblemen die eerst meten wrden aangepakt (verslaving, kinderlast, psychische prblemen, etc.) vraleer aan werk kan wrden gedacht. Tegelijk is het maatschappelijk even belangrijk dat k vr +25-jarigen naar plssingen kan wrden tegewerkt, andere dan het leefln. De OCMW s gelven dan k veel meer in een aanpak per hulpvrager p basis van diens specifieke kenmerken, dan wel luter p basis van diens leeftijd. In de praktijk blijkt verigens dat activering zeer succesvl is vr 30-jarigen. De praktijk sterkt ns k in ns pleidi vr een ruimere invulling van het begrip maatschappelijke integratie. Een peride in een afkickcentrum, vrijwilligerswerk, maatschappelijk en persnlijk nuttige activiteiten, wrden in de wet niet weerhuden, nchtans zijn het even waardevlle sleutels tt integratie als arbeid. Een tewerkstelling binnen de drie maanden zal bijvrbeeld vr een drugsverslaafde geen plssing bieden en niet leiden tt integratie. Dat arbeid een belangrijke hefbm is vr armedebestrijding, zullen de OCMW s zeker niet ntkennen. Het is k zeker de verdienste van deze wet dat die OCMW s die vóór deze wet niet geïnvesteerd hadden in tewerkstelling, hier nu wel g vr kregen. Tch blijft het belangrijk te stellen dat het bezrgen van een tewerkstelling an sich nit de finaliteit van het OCMW is geweest f mag zijn. Het OCMW daarentegen heeft de wettelijke pdracht aan ieder persn de mgelijkheid te bieden een menswaardig bestaan te leiden. De verwezenlijking van dit del kan p vele manieren betracht wrden, afhankelijk van de cncrete situatie van iedere cliënt die een hulpvraag richt aan het OCMW. Daarm met het recht p maatschappelijke integratie vlgens ns een waaier van mgelijkheden mvatten, niet enkel tewerkstelling. Het OCMW met immers p ieder mment en aan ieder cliënt maatzrg kunnen bieden. Het OCMW heeft k de plicht m hulp te verschaffen in de meest passende vrm en zu hiervr k gehnreerd meten wrden. - De meest kwetsbaren En hiermee kmen we tt een belangrijke delgrep van het OCMW waar deze wet niet vldende bij stilstaat, de grep van de meest kwetsbaren, zij die nit (meer) vr tewerkstelling in aanmerking zullen kmen. Zij krijgen van het OCMW misschien wel een leven lang een leefln dat swies te laag is m menswaardig te kunnen leven, maar wrden vr de rest niet pgevangen dr deze wet. Niettegenstaande de nd p het terrein hg is, krijgt het OCMW van de federale verheid geen incentives m met deze grep p een waardevlle manier m te gaan. Nchtans is het een essentiële taak van de OCMW s m aansluiting te blijven zeken bij deze categrie. Hen lslaten zu een humane maatschappij nwaardig zijn. Op dit mment zijn OCMW s vr de niet-financiële ndersteuning van deze cliënten aangewezen p tevallige en beperkte prjectsubsidies die ze bij mekaar schien, p de inbreng van eigen gemeentelijke middelen f p de gdwill 3

4 van partners die bereid zijn met deze grep cliënten van het OCMW m te gaan. We pleiten hierbij dan k vr een ingrijpende versterking van de OCMW-sciale diensten zdat de OCMW s zelf hun fundamentele taak van begeleider en ndersteuner k vr deze grep kunnen uitefenen. De OCMW s krijgen van de federale verheid wel middelen m hun cliënten p cultureel, sciaal en sprtief vlak beter aansluiting te laten vinden bij de maatschappij, wat psitief is maar deze subsidie is beperkt en het gaat niet m een recht vr de cliënt. - Hertekening categrieën De OCMW s hpten dat de mdernisering van deze wet zu leiden tt het wegwerken van één van de grtste euvels bij de tepassing van de wet p het bestaansminimum, nl. de slechte equivalentieverhudingen tussen de categrieën. Dit was vr de OCMW s één van de drslaggevende criteria vr het welslagen van de wet. Hewel we dit pijnpunt keer p keer naar vr schven, dienden we ng vraleer de wet een feit was vast te stellen dat dit ijdele hp was. Dr het wegvallen van de categrie van de samenwnende echtgenten was er wel een -zij het beperkte- individualisering van rechten, hetgeen tch als een maatschappelijke vruitgang werd gezien. Men zu verder k rekening huden met c-uderschap en de betaling van nderhudsgeld. Tch werd pnieuw een wet gemaakt die het apart wnen zu aanmedigen eerder dan het samenwnen. Maatschappelijk is het nchtans veel interessanter een systeem te hebben dat samenwnen bevrdert, al is het maar mdat samenwnen de kans p armede vermindert. Z werd van bij de start van deze wet een vlwassene gelijkgeschakeld met een kind. Het maakte k niet uit f men nu één kind f meer kinderen heeft, daar waar men tch met aannemen dat het hebben van meer kinderen meer ksten (vb. huisvesting) met zich meebrengt die in de huidige stand van de wetgeving niet dr de gezinsbijslag wrden gedekt. Dat nze bezwaren ver de categrieën gegrnd waren, werd ndertussen bevestigd dr het Arbitragehf. In januari 2004 werden een aantal bepalingen van de wet, vral p vlak van de categrieën, dr dit grndwettelijk hf vernietigd. De federale verheid reageerde hierp met een ntereikende vrlpige regeling. Ng als gevlg van het arrest van het Arbitragehf kwam er met ingang van 1 januari 2005 een wetswijziging met nieuwe categrieën. Drdat dssiers die vrdien per cliënt werden pgemaakt, nu pnieuw meten wrden samengevegd, zijn de nieuwe categrieën een stap terug p vlak van de individualisering van rechten. Ok de situatie van persnen met een regeling c-uderschap wrdt niet langer expliciet geregeld. Dr de juridische samensmelting van dssiers zal het OCMW vlgens de wet ng maar één tegemetkming in de persneelskst meer krijgen, al helpt het twee persnen. Ok dit is vr de OCMW s een achteruitgang aangezien ze vóór een tegemetkming kregen vr elk dssier dat per definitie stnd vr één persn. Niettegenstaande er zals gezegd al twee wetswijzigingen plaatsvnden, blijven de slechte equivalentieverhudingen vereind. Dit leidt tt bizarre testanden. We geven drie vrbeelden: Een samenwnend paar met één kind ten laste ntvangt hetzelfde bedrag leefln als een alleenstaande uder met één kind ten laste. Een alleenstaande man ntvangt een leefln categrie alleenstaande en een alleenstaande vruw met kind een leefln categrie persn met gezin ten laste, ze gaan samenwnen en hebben dan samen recht p éénmaal een leefln categrie persn met gezin ten laste f evenveel als de vruw vreger ntving. Een samenwnend paar met één kind (categrie persn met gezin ten laste) gaat apart wnen; de alleenstaande uder met één kind ten laste krijgt ng altijd het hgste leefln, categrie persn met gezin ten laste, de andere krijgt categrie alleenstaande. Als hij nderhudsgeld met betalen, krijgt hij de nieuwe specifieke hulp p grnd van de rganieke wet. Hewel de federale verheid deze wijziging afdet als een vereenvudiging en een betere afstemming p de andere scialezekerheidsstelsels, zijn wij hier p dit mment niet van vertuigd. Vral het ngedaan maken van de individualisering van rechten, een tref van de wet, ligt de OCMW s p de lever. Daarbij kmt dat de nieuwe 4

5 regeling pnieuw vr ernstige nduidelijkheden zrgt. Vral het statuut van het gezin ten laste zrgt vr vraagtekens. - Administratieve last Hiermee raken we een ander fundamenteel pijnpunt van deze wet: de administratieve frmaliteiten die vervuld meten wrden. De administratieve last is te zwaar en biedt geen meerwaarde, integendeel. Dr de peenvlgende wetswijzigingen die de wet al nderging hebben de OCMW s hun leeflndssiers nu al twee maal meten herzien. Dit brengt heel wat met zich mee, zeker wanneer de infrmatie pas een paar vakantieweken vóór de datum van inwerkingtreding ter beschikking wrdt gesteld van de OCMW s. Telkens pnieuw meten de maatschappelijk werkers de wet en zijn wijzigingen bestuderen, meten infrmaticasystemen aangepast wrden, met tijd die anders naar echt maatschappelijk werk zu kunnen gaan, besteed wrden aan het uitleggen van wetswijzigingen aan cliënten die het k niet meer begrijpen en vral, waar ze niet beter van wrden. Zelfs prfessinelen vinden de wet nleesbaar gewrden! De maatschappelijk werkers raken gedemtiveerd en vr hen is het dan k geneg geweest. Veel hp kunnen we ze echter niet geven, aangezien we vernemen dat de Liga van de Rechten van de Mens intussen pnieuw een vernietigingsberep bij het Arbitragehf heeft ingediend Als dit berep het haalt en smmigen twijfelen hier verigens niet aan-, dan is de vrbije herziening een enrme energieverspilling geweest. Daarm drukken we nu al de expliciete eis uit dat een ptentiële vlgende wetswijziging niet dr middel van een prgrammawet wrdt geregeld maar dat een fundamenteel debat wrdt geverd, waarbij men durft ingrijpen in de mankementen van de wet. Natuurlijk beseffen wij k dat het welslagen f het mislukken van deze wet niet enkel aan de minister van Maatschappelijke Integratie kan wrden tegeschreven, k de OCMW s dragen hierin een blijvende verantwrdelijkheid. Niettegenstaande de geuite kritieken, biedt de wet aan de OCMW s k hefbmen m armede te bestrijden en zullen OCMW s inspanningen blijven den m de delstellingen van deze wet, waar mgelijk, te realiseren. Maar we vragen de Minister wel m blijvend alert te zijn en na te gaan f de menselijke en financiële middelen die de OCMW s nu hebben, vlstaan m een kwaliteitsvlle tepassing van de wet te verzekeren. 5