Inhoud. Voorwoord Persoonlijke opvattingen achter dit boek Verantwoording De trainingscyclus 23

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 11 1 Inleiding Waarom dit boek? Sociale vaardigheidstraining Interculturele vaardigheidstraining De lezers Gebruiksmogelijkheden Indeling Achtergronden Sociale vaardigheidstraining en andere vormen van werken aan gedrag Wat is sociale vaardigheidstraining? Wat is interculturele vaardigheidstraining? Andere kenmerken van (sociale en interculturele) vaardigheidstraining Persoonlijke opvattingen achter dit boek Verantwoording 20 2 De trainingscyclus Inleiding Programmeren De trainingscyclus 23 3 Overleg tussen trainer en organisatie Doelen en strategieën van organisaties Trainingsbeleid van de organisatie Trainingsfilosofie van de trainer De trainer, vakman en persoon Trainer worden Trainer en co-trainer 34 4 De voorbereidingsfase tot het trainingsontwerp Het identificeren van trainingsbehoeften Kant-en-klaar of op maat? Welke informatie hebt u nodig? Het verkrijgen van informatie Het vaststellen van trainingsbehoeften met toekomstige deelnemers Informatie over trainingsbehoeften analyseren en vergelijken 43

2 6 TRAINING ALS BEROEP 4.7 Onderhandelen over trainingsdoelen Een trainingsopdracht aannemen of weigeren Doelstellingen afleiden uit trainingsbehoeften Samenvatting: de voorbereidingsfase tot het trainingsontwerp 53 5 Groepsproces en leerproces Het volgen van het groepsproces Sociale behoeften en de kernthema s van groepsontwikkeling Eerste kernthema: erbij horen Tweede kernthema: invloed uitoefenen Derde kernthema: genegenheid Het proces van groepsafbouw Groepsontwikkeling en cultuur Het bevorderen van groepsontwikkeling Het volgen van het leerproces Het leerproces in het algemeen Hindernissen bij het leren over gedrag Zes stappen in het leerproces over gedrag Samenvatting: groepsproces en leerproces Het volgen van het groepsproces Het volgen van het leerproces 84 6 Wenken bij het ontwerpen van een trainingsprogramma Van ver weg tot dichtbij Van vertraagde naar onmiddellijke feedback Criteria voor feedback Feedback leren geven Afwisseling en pauzes Tussen onderwijs en ontdekkingsleren Ethische overwegingen Didactische overwegingen Praktische overwegingen Overwegingen met betrekking tot de groep Overwegingen met betrekking tot de trainer Afstemmen van leer- en trainingsstijl Wat is leerstijl? Vier soorten instrumenten om leerstijl te meten Cognitieve stijl: veldonafhankelijkheid/veldafhankelijkheid Gevolgen voor het onderwijs De behoefte van de leerling aan structuur Het beste leerkanaal: waarnemingsvoorkeuren Een veelzijdig instrument: de Leerstijl Inventaris Hoe stem je leer- en trainingsstijl op elkaar af? Tot slot: nog enkele praktische tips Wenken bij het ontwerpen van een trainingsprogramma: samenvatting Instrumenten om de leerstijl mee vast te stellen 116

3 INHOUD 7 7 Het ontwerpen van een trainingsprogramma Training als werkwijze Training in of buiten de werksituatie Spreiding van trainingsbijeenkomsten Ononderbroken blokvorm Onderbroken blokvorm Training als vervolgverhaal Soorten trainingsontwerpen De vanuit de inhoud ontworpen training De vanuit de groepsontwikkeling ontworpen training De vanuit de leerdoelen ontworpen training Het combineren van de drie basiselementen Gestructureerde en ongestructureerde ontwerpen Het sandwichontwerp Drie vuistregels bij het ontwerpen van een programma Plan niet meer dan u kunt overzien Plan niet wat niet te plannen is Plan niet meer dan nodig zonder de deelnemers Onderwerpen met het leerstijlenmodel van Kolb Het model van Kolb Leerstijlen Het model van Kolb en het geven van trainingen Inspringen op leerstijlen van deelnemers Startpunten in de leercircel voor de vier leerstijlen Het verschil tussen actief experimenteren en concreet ervaren Checklist werkvormen in het model van Kolb Ten slotte: groepen met een mix van leerstijlen Het plannen van de toepassing van het geleerde Toepassing door keuze van leersituaties Huiswerkopdrachten en actieplannen Intervisie Rapportage over de training aan het thuisfront Het plannen van de evaluatie Functies van formatieve evaluatie Kernaspecten van formatieve evaluatie De rol van de trainer in de evaluatie Schriftelijk materiaal Hoeveel leesstof? Wat voor leesstof? Trainingsbibliotheek Het regelen van praktische zaken Trainingshulpmiddelen Trainingsomgeving Uw eigen trainingsruimte Het informeren van trainees; opdrachten Controleren van trainingsruimten en audiovisuele hulpmiddelen Voorbeeldprogramma s sociale vaardigheid 161

4 8 TRAINING ALS BEROEP Management in actie : een driedaagse training voor middenmanagement Mensen in moeilijkheden : een vijfdaagse counselingtraining voor hulpverleners Teamtraining : een driedaagse training voor kleine teams Voorbeeldprogramma s interculturele vaardigheid Die gekke Hollanders : een tweedaagse training interculturele communicatie voor buitenlandse studenten Wereldburgers : een vier en een half daagse training voor managers en technisch specialisten die naar het buitenland gaan Omgaan met landgenoten : een driedaagse training voor mensen in de gezondheidszorg die met etnische minderheden werken Het ontwerpen van een trainingsprogramma: samenvatting Trainingsmethoden Trainingsmethoden Inleiding, inleiding met discussie, panel, symposium en colloquium Groepsgesprek Brainstorming Zoemgroepen Casestudy Oefenbanden Speelfilm en documentaire Demonstratie Individuele studie en geprogrammeerde instructie Observatiemethoden Proces- en bandanalyse Procesanalyse Bandanalyse Vaardigheidsoefeningen Spel Rollenspel Simulatie Interactiedrama Sociodrama Sociogram Non-verbale technieken Ontspanningstechnieken Creatieve technieken Non-verbale spelen Massagetechnieken Bio-energetische en biodynamische oefeningen Geleide fantasieën Contacttechnieken Spelletjes T-groep met inleidingen Rolverwisseling 236

5 INHOUD Alter ego Gedragsbespreking Oefeningen en procedures Het hanteren van oefeningen Voorbereiding Uitvoering Stoom afblazen Nabespreking Het schrijven van rollenspelen Het hanteren van procedures Kennismakingsprocedures Procedures voor het werken met subgroepen Evaluatieprocedures Het omgaan met video- en audioregistratie De herzieningsperiode Het schrijven van het trainingsverslag Het herzien van de training Gezond blijven Evaluatie en follow-up Inleiding Terminologie Waarom validatie en evaluatie? Evaluatie: wiens verantwoordelijkheid? Een paar problemen bij de evaluatie van trainingsprogramma s Ontwerpen voor validatie- en evaluatieonderzoek Enkele opmerkingen over het ontwerp van evaluatieprogramma s Methoden voor het verzamelen van gegevens Follow-up in het algemeen Extra training Het plannen van het voortzetten van het leerproces Follow-up voor trainees die naar het buitenland worden uitgezonden Afronden van de trainingsopdracht 280 Lijst van figuren en tabellen 281 Lijst van kaderteksten 282 Aanbevolen literatuur 283 Gebruikte literatuur 287 Naamregister 290 Zaakregister 292 Over de auteur 299 Handleiding bij de cd-rom Training als Beroep deel Evaluatieformulier 301