Onderhandelen over de bierprijs is leerzaam. Onderzoek > Gamen met je hersenen. Lisa Mengerink > Opinie > Prestatieafspraken: loon naar werken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderhandelen over de bierprijs is leerzaam. Onderzoek > Gamen met je hersenen. Lisa Mengerink > Opinie > Prestatieafspraken: loon naar werken"

Transcriptie

1 Onafhankelijk magazine van de Universiteit Twente jaargang 02 - nummer 03 - april 2012 Lisa Mengerink > Onderhandelen over de bierprijs is leerzaam Onderzoek > Gamen met je hersenen Opinie > Prestatieafspraken: loon naar werken International > Big splash in land down under

2 How do you make a lithography system that goes to the limit of what is physically possible? At ASML we bring together the most creative minds in science and technology to develop lithography machines that are key to producing cheaper, faster, more energy-efficient microchips. Per employee we re Europe s largest private investor in R&D, giving you the freedom to experiment and a culture that will let you get things done. Join ASML s multidisciplinary teams and help us push the boundaries of what s possible. For students who think ahead Floriade 2012 Venlo 5 april t/m 7 oktober 2012 Muziek, dans, mode, theater en beeldende kunst gecombineerd met natuur De Floriade van 2012 heeft als thema theater van de natuur en dat maakt dat er heel wat te zien én te beleven is. Voor een bezoekje kun je gerust een dag uittrekken, want het enorme Floriade-park in Venlo is onderverdeeld in vijf unieke werelden. Elke wereld heeft een eigen decor, programma en activiteiten. Werelden waarin je de natuur steeds op een andere manier ziet, voelt, proeft en beleeft. De moeite waard dus! Kaarten zijn geldig van 5 april t/m 7 oktober VentureLab Twente groeiprogramma voor hightech entrepreneurship In VentureLab versnellen beginnende en ervaren bedrijven de succesvolle ontwikkeling van product, dienst en bedrijf. Dankzij intensieve coaching, praktijkgerichte training, en toegang tot een groot, gevarieerd netwerk, in een bewezen aanpak. Zo helpen we al meer dan 200 deelnemers hun potentie waar te maken. 10 mei 2012 start groep 11. Kennismaken? Bezoek onze infomeetings op 10 april in Enschede of 11 april in Amersfoort, onze Open Training op 13 april in Enschede of onze VLT VentureClass op 19 april in Enschede. Informatie en aanmelding: -> upcoming events. 2 UT NIEUWS _adv_107x146 Floriade.indd :36

3 Nieuws In dit nummer Reportage Het leerlingenlab > Interview Karen van Oudenhoven > Opinie Studiestress > 22 Cultuur De zomer van Alice > Lisa Mengerink > 4-7 Gamen met je hersenen > 8-9 Studeren in het buitenland > Career Development Center > Biertje >17 Foton > Opinie: Loon naar werken > Bijbaan als carriérestap > Interview Tom Veldkamp > Interview Iris van Duren > International: Promoveren > Expat Lens > 36 Sport: karten > 37 Twenty Tweets > 38 Boekrecensie en Geert&Beert > 39 Van de redactie Ik ben eerstejaars. Dat wil zeggen; dit wordt mijn allereerste Batavierenrace. Niet dat ik nog nooit over het fenomeen Batavierenrace had gehoord, voordat ik op de UT ging werken. Maar ik was nog nooit live aanwezig, bij start of finish of ergens langs de route. Dat blijkt een ernstige omissie. Jammer, zeiden mijn naaste collega s, toen ik in juni vorig jaar bij UT Nieuws aantrad, je hebt de Bata gemist. En ze trokken er een meewarig gezicht bij. Ik nam het maar voor kennisgeving aan. We zijn nu maanden verder. Het nog steeds springlevend zou zijn. Atleet stadium van neutrale toeschouwer ben ik Marti ten Kate herinnert zich die ene inmiddels ruimschoots gepasseerd. Sinds Bata in 1984 nog als de dag van gisteren. een aantal weken ben ik ook lichtelijk Sportfysiotherapeut Johan Bos geeft als bevangen door de Batakoorts. Ik ben nu in opwarmertje vast wat tips voor een goede het stadium dat ik overweeg me spontaan voorbereiding. En evenementenmanager te melden om in de nachtelijke uurtjes te Tonnie Buitink? Die is toe aan zijn laatste werken. Bata in functie. Hij vindt het ondenkbaar Dit jaar wordt de Batavierenrace voor dat hij er volgend jaar niet bij is, desnoods de 40e keer gehouden. Voor UT Nieuws als patatbakker. Magazine alle reden om een special over Nog even en de eerste lopers gaan op de de Batavierenrace te maken. En ik kan campus hun oefenrondjes lopen. Het begint te kriebelen. Bij de deelnemers, maar u zeggen, dat is een feestje. Wie gaat wroeten in de geschiedenis van de Bata óók bij de eerstejaars. stuit op louter enthousiaste verhalen. Stan Gielen, decaan NWI aan de Rijksuniversiteit Nijmegen, had nooit kunnen denken dat de estafetteloop die hij 40 jaar geleden hielp opzetten, zoveel jaren na dato Ditta op den Dries, hoofdredacteur. Colofon Onafhankelijk maandblad voor personeel en studenten van de Universiteit Twente. Jaargang 02. Verschijnt elke eerste donderdag van de maand op de campus; vrijdag/zaterdag buiten de UT. Oplage: exemplaren. Redactie-adres: Gebouw De Vrijhof Kamers 315, 316, 317, 328, 319 De Veltmaat 5, 7522 NM Enschede Postadres: Postbus 217, 7500 AE Enschede Telefoon: ( ) 2029 zie verder onder redactie Fax: ( ) redactie: info@utnieuws.utwente.nl Internet: of via de homepage van de UT Redactie: Ditta op den Dries (hoofdredacteur, ( ) 2030 d.e.opdendries@utwente.nl Elmer van Hest ( ) 4854 e.vanhest@utwente.nl Paul de Kuyper ( ) 4084 p.m.dekuyper@utwente.nl Maaike Platvoet ( ) 3815 m.c.platvoet@utwente.nl Sandra Pool ( ) 2936 s.pool@utwente.nl Office-management: Brigitte Boogaard ( ) 2029 b.j.boogaard@utwente.nl Vaste medewerkers: Marloes van Amerom, Giels Brouwer, Rayke Derksen, Nynke Dirven, Maaike Endedijk, Robbin Engels, Egbert van Hattem, Hans van de Kolk, Simone Kramer, Ruben Libgott, Anna Migge, Mariska Roersen, Beer Sijpesteijn, Thijs Spruijt, Ingrid Szwajcer, Jochem Vreeman. Internetbeheer: WAME Websites, Applicaties, Advies Foto s: Arjan Reef, Gijs van Ouwerkerk. Ingrid Szwajcer, Rikkert Harink. Redactieraad: Prof. dr. E.R. Seydel (vz), M. Driesprong, dr. A. Heuvelman, drs. J.W.D. ter Hellen, prof. dr. A. Need, dr. O. Peters. Advertenties: Bureau Van Vliet BV, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort Tel Site: zandvoort@bureauvanvliet.com Advertentietarieven op aan vraag. Regionale advertenties TwentyFifty, Postbus 652, 7500 AR Enschede Tel Site: b.onsman@twentyfifty.nl Advertentietarieven op aanvraag. HOP: UT Nieuws is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP). Adreswijzigingen: Abonnees (ook studenten) dienen deze schriftelijk door te geven aan de redactie UT- Nieuws Postbus 217, 7500 AE Enschede of per info@utnieuws.utwente.nl. Stage of buitenlands studieverblijf: studenten die op stage gaan of in het buitenland gaan studeren kunnen het UT-Nieuws magazine op schriftelijk verzoek opgestuurd krijgen. Wie prijs stelt op deze (gratis) service zendt een adreswijziging naar de redactie o.v.v. faculteit, stagelocatie en periode (zo nauwkeurig mogelijk). Kopij: Nieuws voor het UT-Nieuws magazine en de website naar: info@utnieuws.utwente.nl. Abonnementen: Jaarabonnement: 44 euro. Abonnementen schriftelijk aan te vragen met vermelding van naam, adres, postcode, plaats, telefoonnummer en bank-/girorekening. Abonnementen kunnen maandelijks ingaan. Betaling via factuur. Het jaarabonnement wordt automatisch verlengd, tenzij men minimaal 1 maand voor afloop van de abonnementsperiode schriftelijk opzegt. Concept, vormgeving en realisatie: Wegener SpeciaalMedia Bezorging Campus: Motorsportgroep UT, Richard van Schouwenburg en Arno Wedzinga, tel info@utnieuws.utwente.nl Copyright UT-Nieuws: Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder toestemming van de hoofdredacteur artikelen schema s foto s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken in enigerlei vorm of wijze. UT NIEUWS

4 4 UT NIEUWS

5 Interview Audentis of FC Twente, het draait om saamhorigheid Lisa Mengerink is een typisch studentenmeisje. Lang blond haar, blauwe ogen, een zwoele hese stem en een aanstekelijke lach. Sinds februari is deze 21-jarige studente bestuurskunde de eerste vrouwelijke Praeses Senatus van studentenvereniging Audentis. Maar er is meer dan het studentenleven: als het even kan zit ze in de Grolsch Veste om haar favoriete voetbalclub FC Twente aan te moedigen. FC Twente en Audentis hebben gek genoeg veel van elkaar weg. Die saamhorigheid van het clubgevoel, daar voel ik me enorm in thuis. Tekst: Maaike Platvoet Foto s: Rikkert Harink > Het is woensdagmorgen en de lucht van verschraald bier hangt in de Pakkerij. Op de begane grond liggen veel platgetrapte bekertjes, papiertjes en peuken. Hoe hoger je in het gebouw komt, hoe schoner het wordt. Helemaal bovenin, op de zolder, huist de Senaat van Audentis. Tien uur s ochtends mag dan voor menig student aan de vroege kant zijn, de praeses maakt het niet veel uit. Hoort er nu bij hè, zegt ze, terwijl ze koffie zet. Mijn medebestuurders waren er trouwens wel blij mee, die konden wat langer uitslapen. Ik vind het niet erg, mijn leven heeft nu veel meer structuur. Als voorzitter maak ik gewone werkdagen, al zijn die best lang. Als Senaat ben je natuurlijk ook aanwezig op kroegavonden, en dat maakt het soms zwaar. Aan het einde van de week ben ik best wel op. Hoewel menig mede-student haar als een typische Tukker bestempelt, is dat toch niet helemaal waar. Haar ouders mogen dan wel uit Twente komen, zelf werd Lisa geboren in Houten. Pas op haar negende verhuisde ze, vanwege het werk van haar vader, weer naar het oosten van het land, en ging in Borne wonen. Lisa is de oudste in huis, ze heeft nog een zusje van veertien en een broertje van elf. Door dat leeftijdsverschil denkt iedereen al snel dat ik uit een samengesteld gezin kom, maar nee, dat is niet zo. Sommige dingen vallen nou eenmaal niet te plannen, zegt ze nuchter. De eerste twee jaar van haar studie ging ze elk weekend naar huis. Wel zo gemakkelijk als het ouderlijk huis maar op twintig minuten reizen van je studentenwoning ligt, toch? Thuis is ze natuurlijk de grote zus. Mijn zusje kijkt wel tegen mijn leven op. Die roept nu al dat ze dat straks ook allemaal wil. Mijn ouders hebben moeten wennen aan mijn studentenleven, hebben het zelf niet meegemaakt. Dus vroegen ze zich echt af wat ik allemaal ging doen. Ik denk ook dat het lastig is voor buitenstaanders om iets van dat typische studentenwereldje te begrijpen. Het is best gesloten naar buiten toe, dus mijn ouders hadden ook geen idee waar ik mij in begaf. Toen ik ze vertelde dat ik praeses wilde worden bij Audentis, waren ze ook sceptisch. Maar ze zeiden ook: Lisa, als jij dat leuk vindt, moet je het doen. Geniet er van, maar maak het niet te bont. Mijn ouders zien nu ook in dat een bestuursjaar goed is voor het opdoen van allerlei ervaring. En laatst lieten ze toch wel blijken het heel leuk te vinden dat hun dochter de eerste vrouwelijke praeses is. Inmiddels pakt ze niet meer elk weekend de trein naar Borne. Maar het komt vaak genoeg voor dat ik zaterdagavond, alleen op de bank, opeens bedenk dat ik net zo goed even naar huis kan gaan. Het is fijn dat ik dat zo snel en gemakkelijk kan. Als kind speelde ze veel buiten, en was beslist geen poppenmeisje. Door haar vader kwam ze al jong in aanraking met voetbal. Niet dat ik zelf speelde, want ik kan geen bal raken. Ik weet wel precies hoe het spelletje gespeeld wordt. Als Twente verliest, dan is mijn zondag verpest En haar vader nam haar dus ook mee naar een wedstrijd van FC Twente. Voor het eerst in het stadion, op de tribune, maakte het voetbal nog meer indruk op me. Je gaat heel anders kijken naar zo n spel, en dan die sfeer erbij. Ik vond het echt fantastisch. Inmiddels ben ik aan mijn zesde seizoenskaart toe. En nog altijd bezoek ik de wedstrijden samen met mijn vader, dat is echt iets van ons. Mijn liefde voor FC Twente gaat best ver, maar ik slaap niet onder een dekbedovertrek van de club en heb ook geen sjaaltje om in het stadion. Maar als Twente verliest, dan is de zondag wel verpest. Het beïnvloedt dus wel hoe mijn dag is. Het is een bepaald gevoel in het stadion, dat ik zo mooi vind. Je zit daar met anderen, met mensen met verschillende achtergronden, die hetzelfde doel hebben: dat FC Twente wint. Je maakt dus ergens deel van uit, samen met zoveel anderen. Volgens mij is dat überhaupt het gevoel achter elke sport. En helemaal nu Twente het de laatste jaren zo goed doet, is dat trotse en saamhorige gevoel alleen maar sterker geworden. Dat merk je ook als je op de tribune zit. Ze vindt het grappig dat ze juist datzelfde gevoel ook bij Audentis heeft. Gebondenheid, ergens deel van willen uitmaken. Dit is ook een club die graag goede prestaties wil neerzetten. Dat zie je heel sterk bij de Kick-In. Dan willen de leden Audentis zo goed mogelijk onder de aandacht brengen van de eerstejaars. Het geeft mij een ontzettend goed gevoel als ik zie hoe sommige studenten dat met veel enthousiasme doen. Net zoals het ook wel iets zegt dat er nog altijd studenten bereid zijn om een jaar van hun studie op te geven voor een bestuursjaar. Want dat is zeker in deze tijden, met de langstudeerdersboete, niet zo gemakkelijk. Als praeses wil ze daarom het komende jaar de studiemaatregelen die staatssecretaris Halbe Zijlstra doorvoert, binnen de vereniging hoog op de agenda hebben. Ik vind het belangrijk dat we met elkaar gaan nadenken over hoe we hier het beste mee om kunnen gaan. Het drukt immers op het activisme, en zorgt voor verhoogde studiedruk van onze leden. Wat kun je dan als vereniging betekenen om dit zo goed mogelijk op te vangen? Hoe kunnen wij de komende jaren zorgen voor voldoende mensen in onze besturen en commissies? > UT NIEUWS

6 Interview De praeses staat op, tijd voor een rondleiding door sociëteit T.R.A.M. Ook op de bovenste verdieping van de Pakkerij. De voorzitter van het Sociëteitsbestuur, Maurice Velda, heeft zich ook net gemeld. Overduidelijk net uit zijn bed gerold. Het was zoals gebruikelijk een uurtje of vijf vannacht, meldt hij. Het tweetal legt uit dat ze in de kroeg sinds een jaar met een nieuw betalingssysteem werken, zodat contant geld niet meer nodig is. Elk dispuut heeft een eigen pasje, daar wordt Als we daar nu niet over met elkaar in debat gaan, lopen we straks achter de feiten aan. Audentis gaat die discussie overigens niet alleen voeren, maar met andere studentenbesturen. Ook landelijke partijen wil Lisa daarbij betrekken, zoals de Landelijke Kamer van Verenigingen. Opeens: Hé, ik had nog wat lekkers bij de koffie gehaald. Gevulde koeken! Ze scheurt een zak open. Zullen mijn collega-senatoren ook wel blij mee zijn. Een andere grote happening waar ze als praeses haar schouders onder wil zetten is de komst van het Glazen Huis van 3FM, in december. Net zoals veel verenigingen is Audentis nu al aan het bespreken hoe ze een steentje kunnen bijdragen aan de actie. Lacht: Het is natuurlijk een doelstelling om in dat Glazen Huis te gaan komen. Hoe, daarover brainstormen we nog. Met z n vieren vormen ze de XVIIe Senaat van Audentis. Twee mannen, twee vrouwen. Een ab actis (secretaris), een quaestor I (penningmeester), een quaestor II (penningmeester) en een praeses (voorzitter). Het is nog nooit zo gelijkwaardig geweest. De nieuwe bestuurders worden niet gekozen door de leden. Audentis organiseert jaarlijkse een borrel, om geïnteresseerden te informeren over het senaatswerk. Volgens Lisa ontstaan er tijdens zo n avond al snel groepjes, die een nieuw bestuur zouden kunnen vormen. Voor mij gold dat ik graag bestuurswerk wilde doen, en dan het liefst bij mijn eigen vereniging. Binnen ons viertal lag mij de functie van praeses het meest omdat ik het wel leuk vind om ook naar buiten te treden. Daar hadden de anderen minder mee. Die functies waren snel verdeeld. Volgens haar is het binnen de vereniging geen enkele issue geweest dat Audentis een vrouwelijke voorzitter krijgt. Audentis staat dan misschien wel als een traditionele vereniging bekend, dat betekent niet dat het een conservatieve club is. Zelf was ze van meet af aan heel duidelijk: Als er een discussie zou ontstaan of een vrouw deze functie wel of niet mocht doen, dan had ik het niet gewild. Die discussie bleef uit, en daarmee werd Lisa Mengerink op 3 februari gechargeerd als eerste vrouwelijke praeses. Natuurlijk worden er wel grapjes gemaakt, maar dat is oké. Zo riep iemand hoe ik erover dacht het zwangerschapsverlof te gaan regelen, want dat is binnen ons statuut niet vastgelegd. En onder de mannelijke leden wordt gewed wie de eerste vrouwelijke praeses aan de haak gaat slaan. Onderhandelen over de bierprijs is leerzaam Aan het einde van dit bestuursjaar hoopt ze in ieder geval haar netwerk te hebben uitgebreid, en ook op het gebied van persoonlijke ontwikkeling het een en ander te hebben doorgemaakt. In deze functie zit ik ook met externe partijen, zoals Grolsch, om tafel. Om bijvoorbeeld te onderhandelen over de bierprijs. Dat zijn leerzame momenten en bovendien is het niet iets dat je doet als je alleen maar studeert. Met het oog op mijn studie bestuurskunde is dit jaar besturen voor mij dus ideaal om de nodige ervaring op te doen. Of ze over een jaar of tien ook nog profijt heeft van dit bestuursjaar, vindt Lisa moeilijk te zeggen. Haar beeld over wat ze wil worden is nog niet helemaal duidelijk. Ik heb best een brede opleiding gekozen, en dat is ook bewust. Zodat ik straks veel kanten op kan. Vermoedelijk wordt het iets bij de overheid. Maar misschien ook wel in het bedrijfsleven, zolang er maar een stukje maatschappelijke betrokkenheid is. Dat vind ik steeds belangrijker. 6 UT NIEUWS

7 de drank van betaald, legt Lisa uit. De praeses verklaart de lijnen op de vloer, vlak voor de bar. Dat heeft te maken met de mores (de ongeschreven regels binnen een studentenvereniging, red.). Daar mogen de eerstejaars en tweedejaars dus niet staan. En ze wijst een andere plek aan, een paar vierkante meter, waar ze wel weer mogen staan. Vaak zijn de eerste- en tweedejaars met veel meer dan de ouderejaars, dan is het dus druk op dit stuk. En natuurlijk mag je nooit met je rug naar de bar staan, voegt ze nog toe als mores. Dit is disrespectvol naar de tappers. Doe je dat wel, dan kun je iets nats in je nek verwachten. Als praeses heeft ze een bijzondere positie, en gelden de mores niet altijd voor haar. Soms kan ik niet voorkomen dat ik met mijn rug naar de bar sta, omdat ik bijvoorbeeld iets aankondig. En een glas water in de nek gooien, dat doe je nou eenmaal niet bij een bestuurslid. Maar er wordt wel van mij verwacht dat ik zoveel mogelijk de mores in acht neem. Op sociëteit T.R.A.M. brengt ze heel wat uurtjes door. Dinsdagavond is het wekelijkse jaarclubeten, donderdag is het disputenavond. Allemaal leuk, maar in combinatie met het bestuurswerk, waarvoor ze ook op reguliere werktijden aan de bak moet, best pittig. Het is wat je er zelf van maakt, vindt ze. Ik wil er bovenal een leuk jaar van maken, dan is het voor mij al geslaagd. Samen met het sociëteitsbestuur, en natuurlijk de Senaat. Ik doe het zeker niet alleen. UT NIEUWS

8 Wetenschap World of Warcraft spelen voor de wetenschap Gamen met je hersenen Voor de wetenschap speelden afgelopen maand zo n veertig proefpersonen het populaire computerspel World of Warcraft. Drie UT-promovendi onderzoeken namelijk hoe je computergames niet meer met muis en toetsenbord speelt, maar met een draadloze helm die je hersensignalen meet. Een toverspreuk in gedachten nemen is voldoende om de vijand te doden. Daar komt geen druk op de knop meer aan te pas. Toverspreuk Waarom richt de groep zich op die toepassing? Omdat het een aantal heel leuke features met zich meebrengt, legt Gürkök uit. Het vergroot de betrokkenheid bij het spel, want de gamer wordt er zelf onderdeel van. Bovendien maakt een BCI-helm een game realistischer, vult Plass aan. Als je nu een toverspreuk wilt uitvoeren, Tekst: Paul de Kuyper Foto: Arjan Reef > Afwachtend en onzeker dwaal ik door de spelwereld Azeroth, op zoek naar quests die ik moet vervullen. Op mijn hoofd staat een helm met elektroden die mijn hersensignalen registreren. Als ik kalm blijf is mijn avatar een elf, raak ik gestrester, dan verander ik in een bear, wat me weer andere abilities oplevert. In plaats van mij met toverspreuken te verweren tegen rondlopende gevaren, kan ik nu grommen of klauwen. De helm is vrij gevoelig afgesteld. Minimaal elke halve minuut maak ik de overgang van elf naar bear (of omgekeerd). Zelf voel ik nauwelijks verschil in stressniveau. Mijn gemoedstoestand laat zich het best omschrijven als gelaten. Meer dan de helft van de tijd ben ik dood (en op zoek naar mijn eigen lijk om het te reïncarneren), maar het doet me weinig. Het lukt me zowaar om een paar tijgers te vermoorden, maar even later leg ik zelf alweer het loodje als een ander spelfiguur met een bijl op me inhakt. Een gamer ben ik niet. Doom, Command & Conquer of Grand Theft Auto? Nooit gedaan, het trok me niet. En toch speel ik nu op een doordeweekse middag al een uur World of Warcraft, een van de populairste massively multiplayer online role-playing games met miljoenen spelers wereldwijd. Drie experimenten in één Wat ik doe, is gamen voor de wetenschap. De promovendi Hayrettin Gürkök, Bram van de Laar en Danny Plass laten ruim veertig proefpersonen World of Warcraft spelen en bestoken ze vervolgens met vragenlijsten. Alle drie doen ze onderzoek naar brain computer interfaces (BCI), maar elk met een eigen insteek. Plass correleert de hersenactiviteit die de helm meet met de acties van de speler. Zo kan ik uiteindelijk voorspellen wat voor actie je gaat doen, voordat je die doet. Je hoeft niet meer op het toetsenbord te drukken, want de BCI-helm weet al wat je wilt doen. Gürkök en Van de Laar onderzoeken hoe de gebruiker het gamen met de BCI-helm ervaart. Gürkök wil vooral weten hoe de gamer de helm gebruikt: actief of passief en of je bedreven kunt worden in het gamen met helm. Van de Laar bestudeert verschillen tussen het gamen met en zonder helm. Hoe sterk word je in het spel gezogen en hoeveel controle heb je als speler? Early adopters De helm die ik tijdens het experiment draag is gewoon te koop, voor een paar honderd dollar heb je er een in huis. De herkenning van de hersensignalen door zo n commerciële headset is echter nog ronduit slecht door de meegeleverde software. Op de UT hebben we al betere software, vertelt Plass. De elektroden zijn nog onnauwkeurig en het duurt minimaal een seconde voor je verandert van elf naar bear. De vraag is hoeveel vertraging voor de gebruiker acceptabel is. Dat de helm al gekocht wordt door gamers, komt volgens Plass omdat er altijd early adopters zijn die nieuwe dingen willen uitproberen en de haperingen voor lief nemen. Maar voor andere groepen biedt de BCI-helm werkelijk uitkomst. Denk aan mensen met RSI. Of iemand die deels verlamd is en dankzij een helm toch kan gamen. Volgens Plass wordt er aan andere universiteiten veel onderzoek gedaan naar toepassingen van brain computer interfaces voor mensen met verlammingen. De vakgroep Human Media Interaction, waar Plass, Gürkök en Van de Laar in werken, is een van de weinige onderzoeksgroepen die zich richt op gezonde mensen. 8 UT NIEUWS

9 dan druk je op een knopje. Straks werkt die toverspreuk pas als je er extra geconcentreerd aan denkt. Gamen met een helm is iets waarin je beter kunt worden. Van de Laar: Je leert er controle over te krijgen. Dat is voor gamers belangrijk. Daarom begint een spel vaak makkelijk en moet je meer kunnen om in de hogere levels te komen. Met een helm heb je andere vaardigheden nodig dan een toetsenbord. Je moet sneller kunnen denken. Ook buiten het gamen komen die vaardigheden van pas, denkt Plass. Als je tijdens games je goed kunt concentreren op de mate van stress die je hebt, kun je in het dagelijks leven misschien ook rustiger blijven in stressvolle situaties. Toetsenbord verslaan Alle drie de onderzoekers kennen de klassieke vraag: wanneer ligt de sterk verbeterde gamehelm in de winkel? Geen van allen wagen ze zich aan een jaartal. Twee à drie jaar geleden werkten we nog met een badmuts met elektroden. Daar moest een speciale gel opgesmeerd worden voor de geleiding en je zat met allerlei draden vast aan een computer, vertelt Van de Laar. Nu kunnen we hetzelfde al met een draadloze helm. Het kan dus snel gaan. Een perfect werkende helm zal het niet worden, neemt Van de Laar een illusie weg. Nooit. Het probleem zit namelijk ook deels bij de gebruiker. Niemand kan perfect wisselen tussen sterk concentreren en niet concentreren. Maar, er zit nog wel heel wat rek in de huidige technologie. Tot 90 procent moeten we zeker kunnen komen. Plass houdt het erop dat er binnen vijf jaar aanzienlijke verbeteringen zijn. Maar ook dan zal een helm toetsenbord en muis niet kunnen vervangen. Je past een BCI-helm toe in een heel andere context dan waarvoor je het toetsenbord gebruikt. Je gaat toch ook geen mailtjes schrijven met je Wii? Als je het toetsenbord wilt verslaan, vult Van de Laar aan, dan kom je er niet met het meten van hersenactiviteit aan de buitenkant van je hoofd. Daarvoor heb je te veel ruis. Dan moet je elektroden in de hersenen aanbrengen voor een betrouwbaar signaal. Voor gezonde gamers zie ik dat niet binnen afzienbare tijd gebeuren. UT NIEUWS

10 Onderwijs Studeren in het buitenland: De langstudeerboete voor trage studenten en het hoge instellingscollegegeld voor een tweede bachelor of master zorgen ervoor dat een studie in Nederland flink in de papieren kan lopen. Sommige Europese landen vragen helemaal geen collegegeld, of maar enkele honderden euro s per jaar. Is dat een goed motief om in het buitenland te gaan studeren? En is goedkoop onderwijs ook goed onderwijs? Tekst: Marie-Louise Schonewille foto: UT Nieuws > Carola van Dam (25) zag de bui vorig jaar al hangen. Na haar propedeuse in het hbo, een driejarige bachelor antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en een onafgemaakte master besefte ze dat een extra studie in Nederland een dure grap zou worden. Ze besloot de uitkomst van het politieke debat niet af te wachten en vertrok naar Antwerpen om daar aan een master cultuurmanagement te beginnen, inclusief een voorbereidingsprogramma. Ik had er goede verhalen over gehoord. In België geldt de langstudeerboete niet en betaal je maar zo n zeshonderd euro collegegeld per jaar. De twee jaar die ik nu in Vlaanderen studeer zijn samen goedkoper dan een jaar in Nederland, zelfs zonder de boete of het hoge instellingscollegegeld. België, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en de Scandinavische landen vragen geen collegegeld of in elk geval minder dan de ongeveer euro die een student in Nederland betaalt. Maar Collegegeld vergeleken Land België Duitsland Frankrijk Noorwegen Zweden Finland Denemarken Zwitserland Oostenrijk Italië Spanje Verenigd Koninkrijk Schotland Bronnen: Nuffic, SUM, NOS Collegegeld per jaar ongeveer 600 euro Geen, in vier deelstaten 1000 euro gemiddeld 300 euro geen geen geen geen 800 tot 1800 euro ongeveer 800 euro gemiddeld 900 euro 250 tot 1300 euro gemiddeld euro geen zitten deze landen wel op Nederlandse studenten te wachten? In 2011 volgden zo n 4600 Nederlandse studenten een opleiding in België, 1000 meer dan het jaar ervoor. Zolang de juiste mensen op de juiste plek terechtkomen heeft An van Soest, communicatiemedewerker van de KU Leuven, er geen moeite mee. Rechtbreien Gratis of goedkoop onderwijs in het buitenland is natuurlijk prettig, maar is het niveau ook goed en is het studentenleven er inspirerend en leuk? Nynke Salverda (26) koos na een jaar hbo-journalistiek en een bachelor aan het university college van de Universiteit van Maastricht voor een gratis masteropleiding peace and conflict studies aan de Uppsala Universiteit in Zweden. Ze is zeer tevreden over wat ze daar aantrof. We waren veel bezig met recente debatten in mijn vakgebied en de docenten betrokken ons volop bij hun onderzoek. Daarbij komt dat het onderwijs ook wat kleinschaliger georganiseerd was en dat het contact met de professoren heel informeel was. Ik kon de hoogleraar gewoon bij zijn voornaam noemen, dat vond ik heel prettig. Er wordt van studenten in Zweden wel veel zelfstandigheid verwacht: ze moeten veel zelf lezen en hebben minder contacturen. Daarnaast wijst ze erop dat je als buitenlandse student in een vaak zeer diverse internationale groep terechtkomt. De grote niveauverschillen moesten in het begin wel een beetje worden rechtgebreid. Toch noemt ze het onderwijs minimaal net zo goed als in Nederland, zeker aan de universiteiten in de grote Zweedse steden. Laura Boonstoppel (25) volgt een tweejarige masteropleiding economie in Genève. Kosten: ongeveer 800 euro collegegeld per jaar. De opleiding is niet te vergelijken met de bachelor economie die ze aan de VU volgde. We studeren veel harder, van s ochtends vroeg de colleges beginnen om acht uur tot s avonds laat. Ik moet ook meer doen om een vak te halen. Het niveau van de lesstof en van mijn medestudenten is hoog. De docenten zijn niet beter of slechter, maar wel meer de baas in de klas. Ik volg zo n dertig uur hoor- en werkcolleges in de week. Of je van deze manier van werken slimmere studenten krijg, weet ik niet. Maar ik weet wel dat de helft van mijn oude studiegenoten hier niet aan zou beginnen. Ik vind het oké, ik heb hiervoor gekozen, juist vanwege de uitdaging. Anderen zou ik het zeker aanraden, je gaat er absoluut niet op achteruit. Maar je moet wel weten waar je aan begint. Wil je relaxter studeren, dan kun je beter een andere stad, of waarschijnlijk een ander land, kiezen. Het Vlaamse onderwijs is aardig vergelijkbaar met het Nederlandse, vindt Carola van Dam op haar beurt. Voordat ik vertrok heb ik het oordeel van de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie over mijn studie gelezen, zodat ik wist wat ik kon verwachten. Er stonden geen dingen in die me tegen de borst stuitten. Er zijn inderdaad kwaliteitsverschillen per vak, net als in Nederland. De Vlaamse studenten zijn naar haar smaak wel erg volgzaam. Een bepaald hoorcollege is echt rampzalig slecht. Gelukkig kun je het ook thuis online volgen, maar toch zit die zaal helemaal vol. De Belgische student is misschien wat braver, die komt altijd opdagen. Ronduit positief is ze over de gewoonte van Vlaamse studenten om studiegroepjes te vormen. Ik kende dat van een uitwisseling in de Verenigde Staten en dat gebeurt hier ook veel, terwijl ik dat in Nederland nooit heb meegemaakt. Studenten helpen elkaar echt. Als er hier op Facebook een vraag wordt gesteld komen er veel reacties. Laura Boonstoppels ervaringen met het studentenleven in Genève zijn tegenovergesteld: Omdat de kamers hier zo duur zijn, wonen veel studenten nog thuis en hebben ze daar ook hun vrienden. Er zijn geen studentenverenigingen en de studieverenigingen zijn veel minder actief. In Amsterdam deed je je studie er zo n beetje naast, maar dat kan hier niet. Stappen op dinsdagavond is er echt niet bij. Als we uitgaan is dat op vrijdagof zaterdagavond, alsof we werkende mensen zijn. Maar als ik hier een medestudent vraag: wat heb je dit weekend gedaan, dan kan ik rustig het antwoord krijgen: wat bedoel je, gestudeerd natuurlijk. Op kot Het leven in Zweden en in Zwitserland heeft de naam duur te zijn. Nynke Salverda: Boodschap UT UT NIEUWS

11 goedkoop of duurkoop? pen en uitgaan zijn in Zweden net wat duurder dan in Nederland en dat geldt uiteraard helemaal voor alcohol. Maar de huren zijn ongeveer gelijk. Laura Boonstoppel: Iedereen verwacht altijd dat Zwitserland duur is, en dat is ook zo. Mijn huur, 450 euro, valt nu nog wel mee, maar je krijgt er wel minder voor dan in Nederland. In mijn vorige huis deelde ik de keuken met honderdvijftig anderen. Voor boodschappen tel je al snel het dubbele neer, en ook voor het uitgaan moet je denken aan Londense prijzen. In Amsterdam kon ik nog wel twee keer per week uit eten, maar dat kan hier echt niet. De verschillen tussen Nederland en België zijn minder groot. Carola van Dam vond zonder problemen een betaalbaar kot. Ik kon dat regelen via iemand die hier al woonde. Ik deel met een vriendin een appartement met dakterras in het centrum en ik betaal ongeveer 300 euro. De vraag is hier minder groot dan het aanbod, dus de prijzen zijn laag. Op waarde schatten Of je nu zwaar geïnvesteerd hebt of niet, je wilt als student natuurlijk geen diploma waar je niets aan hebt. Met een buitenlandse studie is dat risico net wat groter, blijkt uit het tweejaarlijkse onderzoek van NEWS, de organisatie voor Nederlandse studenten die in het buitenland (willen) studeren. Nederlandse werkgevers weten een buitenlands diploma niet altijd op waarde te schatten. NEWS-voorzitter Bas van Schaik geeft het voorbeeld van iemand die in het prestigieuze Oxford promoveerde, in Nederland solliciteerde bij een grote bank en daar in een traineeklasje belandde. Niet bepaald de functie waarop hij gehoopt had. Van Schaik denkt het wel te begrijpen: In Nederland geldt: een universiteit is een universiteit. Er wordt nauwelijks gekeken wáár je hebt gestudeerd en de kwaliteitsverschillen zijn ook lang niet zo groot als elders. Het feit dát je buitenlandervaring hebt wordt wel gewaardeerd, dat is de laatste tien jaar ten goede veranderd. Bijna alle Nederlandse studenten keren na hun buitenlandavontuur terug naar huis, blijkt uit hetzelfde onderzoek. Laura Boonstoppel weet nog niet waar ze na haar master in Genève terechtkomt. Maar ze heeft goede hoop dat haar buitenlandse studie zal helpen bij de banenjacht. De stage die ze onlangs liep bij de Verenigde Naties in Bangkok had ze met een Nederlandse master economie niet binnengesleept, denkt ze. Nederland is het enige land waar econometrie een apart vakgebied is dat niet binnen economie valt. Mijn medestagiairs hadden ook allemaal een sterkere kwantitatieve achtergrond. Ik heb het idee dat mijn voormalige studiegenoten in Nederland moeite hebben met het vinden van een baan, terwijl degenen die vorig jaar in Genève afstudeerden allemaal vrij snel iets vonden. University of Oxford UT UT NIEUWS

12 12 UT NIEUWS

13 Reportage Career Development Centre wil de loopbaan van UT-medewerkers in beweging zetten Uitdaging is het toverwoord Jaarlijks kloppen zo n honderd UT-medewerkers aan bij het Career Development Centre voor het voeren van een loopbaangesprek. De helft daarvan gaat daarna actief aan de slag met zijn of haar loopbaan, wat vaak resulteert in een functie met meer uitdaging. Wat we willen is mensen prikkelen om tijdig een positieve draai aan hun loopbaan te geven of juist hun talenten uit te diepen. Tekst: Maaike Platvoet Beeldbewerking: Anne Everloo > wordt een actieve houding verwacht, die laat zien wat hij of zij in huis heeft. En daar kan het Het zijn niet alleen die loopbaangesprekken, Career Development Centre bij helpen. waarvoor mensen naar het Career Development Het is niet zo dat de UT wil dat medewerkers Centre (CDC) komen. Ook voor workshops, continu van functie veranderen, of de carrièreladder beklimmen. Wat wij willen stimuleren is trainingen en cursussen weten steeds meer UT-medewerkers de gang naar hét Developmentbureau van de campus te vinden. In inzetbaar bent voor functies zowel binnen als dat je je in de breedte ontwikkelt, en daarmee 2009 volgden een kleine 300 medewerkers een buiten de UT. cursus of training bij het CDC, vorig jaar was De UT werkt op het gebied van vacatures onder de noemer collegiale doorlening - al enige dat gestegen naar 960 deelnemers. De gemiddelde UT er wil best graag worden uitgedaagd, tijd samen met onder meer Saxion Hogeschool, maar dan moet je ze ook iets bieden, zegt John het MST, de gemeente Enschede en Politie Winter, hoofd Career Development Centre. Twente. Wat we graag willen is dat er in de Ons toverwoord is uitdaging. Dat doen we door toekomst een uitgebreidere vacaturebank komt middel van coaching, oriëntatie en training. voor hoger opgeleid personeel. Het personeelsoverlegorgaan OPUT juicht dat ook toe, het is De instrumenten die we daarbij in de praktijk nog meer kunnen inzetten zijn functieroulatie, nu puur een kwestie van capaciteit en geld om loopbaanbegeleiding, detachering, waarneming dit op te gaan zetten. Maar dat de contacten en assessments, legt hij uit. met andere instellingen steviger moeten op het De UT stimuleert al enige jaren mobiliteit gebied van personeelsuitwisseling staat vast. oftewel employability onder haar personeel. Wat het Career Development Centre nu vooral Volgens Winter is het niet zo dat de UT dit zomaar heeft bedacht. Het heeft alles te maken instelling. Als een medewerker belangstel- kan betekenen, is bemiddelen bij zo n collega- met de dynamische, snelle maatschappij waarin ling heeft voor een functie bij Saxion, kunnen we leven. Als medewerker moet je flexibel zijn wij als intermediair fungeren bij bijvoorbeeld en jezelf kunnen profileren. De tijd dat je alleen detachering. nog maar op afgeronde vacatures solliciteert Soms leidt dat dan tot een vaste functie. is namelijk passé. Van de huidige medewerker Ook dat heeft weer alles te maken met het begrip employability, het continu bezig zijn met je loopbaan en je ontwikkeling. We zien dat dit vooral bij jonge academici best goed gaat. Dat is een groep die veel in beweging is en leergierig is. Een grote middengroep, veelal veertigers zowel onder WP- als OBP-personeel, zijn moeilijker te bereiken en in beweging te krijgen. Zij vinden het blijkbaar lastig om stappen te zetten, maar vragen zich tegelijkertijd ook vaak af: is dit het nu? Dat is combinatie van werkfactoren, maar ook van de levensfase waarin ze verkeren. Winter hoopt rond de zomer deze lastige doelgroep beter te kunnen bereiken door middel van een opleidingsportal, die nu in ontwikkeling is. Op deze portal kan de UT het hele aanbod aan trainingen, leergangen, cursussen en workshops voor medewerkers samenbrengen. Nu is dat nog te veel verspreid bij verschillende diensten ondergebracht. Ook is het denkbaar dat het aanbod van het Kennispark daar aan wordt toegevoegd. Verder is er een idee voor het lanceren van een klussenbank. Via zo n portal kunnen medewerkers op een laagdrempelige wijze zien welke tijdelijke projecten beschikbaar zijn. Een klus op tijdelijke basis is een prima manier om je als medewerker te verbreden of een stukje uitdaging te zoeken. Hoe dan ook, ontwikkelingsstappen nemen in het kader van je loopbaan is altijd goed, vindt Winter. Op welke wijze dan ook. Als je eenmaal de drempel over bent, heeft dat altijd een positieve weerslag op het werk. Bij deelname aan cursussen of trainingen vinden medewerkers het ook vaak prettig om te zien dat zij niet de enige zijn met vraagstukken over hun loopbaan. Dat voedt het eigen bewustzijn en heeft altijd een positief effect. UT NIEUWS

14 Reportage Proeflokaal De scheikunde is wat onhandig in de benaming van organische stoffen, maar 2-hydroxybenzeencarbonzuur, ook wel salicylzuur genaamd, dient als grondstof voor aspirine; dat weet elke scheikundige, zegt Fer Coenders ten overstaan van een zaal vol witte labjassen, zuurkasten en scheikundige attributen. Maar het gehoor in het Twente Academy Leerlingenlab van de Universiteit Twente lijkt nog niet zo zeker van die boodschap. Dat gehoor bestaat dan ook niet uit scheikundigen, maar uit vijftien 6-vwo-leerlingen van het Linde College in het Friese Wolvega. Ze zijn in het Leerlingenlab om te kijken of ze warm lopen voor 2-hydroxybenzeencarbonzuur en andere onhandig genaamde stofjes en wellicht voor een studie scheikunde aan de UT. Tekst: Elmer van Hest Foto s: Gijs van Ouwerkerk > Het wordt een drukke dag voor de nog-niethelemaal-wakkere Friese scholieren, die al om zeven uur s ochtends de bus instapten om iets voor negen uur present te kunnen zijn in het Twente Academy Leerlingenlab op de Universiteit Twente. We komen van ver, zegt scheikundedocent Else Henneke, die met de leerlingen is meegereisd. Hetzelfde was Rianne Wanders van het Leerlingenlab al opgevallen. We krijgen veel scholen uit de directe omgeving op bezoek en soms uit Apeldoorn of Zwolle. Wolvega is wat minder naast de deur en dat is goed om te merken. Hun universitaire aanbod in Noord-Nederland maakt een uitstapje al snel nodig, aldus Henneke. We komen al regelmatig op de Universiteit Groningen om scholieren te laten proeven aan universitaire opleidingen, maar verder is de universitaire koek in Noord-Nederland al snel op. Wat dat betreft ligt Enschede nog dichtbij. Vorig jaar was ik hier ook met een klas op bezoek en die leerlingen vonden het hartstikke leuk. Naast een kennismaking met het universitaire leven, dient het bezoek aan het Leerlingenlab nog een ander doel; dat van het voltooien van een praktische schoolopdracht over synthese en daarvoor biedt het Leerlingenlab een aangewezen practicum, waarin aspirine wordt gemaakt met behulp van synthese van, jawel, 2-hydroxybenzeencarbonzuur. De benodigde zes zuurkasten staan opgesteld langs een wand van het 130 vierkante meter grote Leerlingenlab op de vierde vloer van gebouw Carré. Het lab opende in januari 2011 de deuren en huisvest alle faciliteiten van een modern practicumlokaal. Het initiatief is medegefinancierd uit het Sectorplan Natuurkunde Scheikunde van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. In de lessen op het Linde College is het aspirinepracticum uiteraard al voorbereid, vertelt Henneke. Ongeveer de helft van de vwo-eindexamenkandidaten van dit jaar heeft scheikunde in het pakket. Een goede score, maar scheikunde zal niet snel de populairste tak van wetenschap onder scholieren zijn. In deze groep is concrete belangstelling voor geneeskunde en dan vooral bij de meiden - en sterrenkunde, zegt de docent, wijzend op twee Benno (18) en Guus (17). De laatste acht het goed mogelijk dat hij uiteindelijk in Leiden gaat studeren. Maar het is wel goed om eens in een onderzoeksomgeving rond te kijken, klinkt het zelfverzekerd, alsof de bevestiging al is gevonden. Benno houdt zich nog wat meer op de vlakte: Het schrikt in ieder geval niet af. Proeven Bezoeken als deze zijn een uitgelezen kans voor scholieren en zijn uitermate nuttig voor het bepalen van een studierichting, vervolgt Henneke. Ik houd ze voor dat ze hier kunnen proeven en ruiken. De finesse komt later. Volgens Rianne Wanders biedt het lab een doorkijkje naar de universitaire wereld en naar bèta-techniek. Zij vat de missie kort en bondig samen: Met het Twente Academy Leerlingenlab wil de UT bijdragen aan een positieve en succesvolle keuze voor bèta-techniek door scholieren uit havo en vooral vwo. Een kolfje naar de hand van vakdidacticus scheikunde Fer Coenders, die de scholieren deze donderdagochtend meeneemt in de wondere wereld die scheikunde heet. Dit practicum bieden we al jarenlang met veel succes aan. Het is gesneden koek, maar ik blijf gefascineerd 14 UT NIEUWS

15 door het gedrag en de reacties van stoffen, en de ontmaskering ervan door de scheikunde. Dat enthousiasme probeer ik over te brengen. De liefde voor het vak gaat daarbij boven de liefde voor de Universiteit Twente, wat mij betreft. Op welke universiteit ook, als zij voor scheikunde kiezen, ben ik blij. Coenders heeft de leerlingen tekst en uitleg gegeven en ze richting de zuurkasten gedirigeerd. De scholieren inmiddels al iets meer wakker delen zich op in groepjes en zijn in de weer met branders en de formules die op de zuurkasten zijn uitgeschreven. Docent Henneke en twee student-begeleiders van de UT houden een oogje in het zeil. Belangstelling Het Leerlingenlab mag zich verheugen over grote belangstelling van scholen en enthousiaste reacties. Het laboratorium richt zich op scholieren uit de klassen 4, 5 en 6 vwo, maar scholieren van de havo en uit 2 en 3 vwo zijn welkom. Wanders: Het is nu een drukke tijd, met de voorbereiding op de eindexamens en de studiekeuze voor de deur. Het lab staat ook open voor samenwerking tussen wetenschappers van de UT en docenten en technisch onderwijsassistenten. Ook docentenontwikkelteams kunnen er terecht voor professionalisering van kennis en uitwisseling van wetenschappelijke ontwikkelingen. > UT NIEUWS

16 Reportage De positieve reacties zetten het lab aan tot meer practica. In het televisievriendelijk genaamde practicum Crime Scene Investigation gaan scholen aan de slag met DNA-onderzoek met behulp van een polymerase kettingreactie en gelelektroforese. In het practicum Medische Beeldvorming werken leerlingen met tomografie en ultrasound. Een practicum met biobrandstof zit eveneens in het vat. Wanders: Dat is een leuk, actueel practicum dat we eerst nog gaan testen op kleine groepen. Stoet Voor de leerlingen van het Linde College in Wolvega is dat deze donderdag niet aan de orde. Jullie gaan nog bezig met smeltpuntbepaling om straks de zuiverheid van de aspirine te bepalen en we kijken ook nog naar de aspirine met infraroodspectroscopie, zegt docent Fer Coenders. Maar eerst gaan jullie een paar deuren verder om een massaspectrometer en een gaschromatograaf in actie te zien. Prompt trekt een kleine stoet leerlingen door de gangen van gebouw Carré, van de ene laboratoriumruimte naar de andere. Het is geweldig om eindexamenkandidaten gade te slaan terwijl zij bezig zijn met de voorbereidingen voor examens én veel vragen, praten en nadenken over studiekeuze, vertelt Else Henneke als zij achter de stoet aansluit. In sommige leerlingen zie je bepaalde potenties, maar we proberen niet te veel aan hen te trekken of te duwen. Die keuze komt vanzelf. UT-docent Coenders valt haar bij: Je kunt hooguit wat sturen. Toch is het mooi om een jaar later te worden begroet door een eerstejaars die hier via het Leerlingenlab voor het eerst over de vloer kwam alleen herken ik ze dan vaak niet meer. Of een van bezoekende vwo ers volgend jaar ook in Enschede rondloopt - Wanders: We vertellen ze uiteraard ook over het leuke studentenleven hier laat zich vooralsnog alleen maar raden. De scholieren zijn voorlopig met hun gedachten bij het aspirine-practicum, dat onderdeel is van hun opdrachtendossier. Maar dit hoort ook bij het eindexamen, klinkt het als de vwo ers wordt gewezen op de gaschromatograaf. Hebben jullie er een op school? Het antwoord doet hun meegereisde docent glimlachen: Een kleintje. Verlengstuk Het Leerlingenlab is niet op de laatste plaats een verlengstuk van het practicumlokaal op scholen. Sommige onderzoeksapparaten kennen zij alleen uit de leerstof, zegt Henneke, terwijl haar leerlingen te horen krijgen dat een massaspectrometer euro kost. Heel erg onder de indruk lijken de Friese scholieren niet van dat bedrag, met uitzondering misschien van potentieel sterrenkundigen Benno en Guus: Die hebben ze in Leiden zeker ook. 16 UT NIEUWS

17 Zelf een lekker biertje brouwen Tekst: Paul de Kuyper Foto: Arjan Reef > Dertig tot veertig liter per keer brouwen ze, de Brouw Ridders der Arago Kelder (BRAK). En dat zo n acht keer per jaar. Op dit moment heeft het bierdispuut van technische natuurkunde dertien actieve leden. Brouwen doen ze vooral voor eigen gebruik, maar ook wel eens voor verenigingen of disputen als die een lustrum hebben te vieren. We gebruiken een oud opengesneden fust van vijftig liter, vertelt Jasper Smit (21), bestuurslid van BRAK. De brouwinstallatie is mobiel en daarom wordt steeds bij een ander lid thuis gebrouwen. Die kamereigenaar is dan de brouwmeester, degene die bepaalt wat voor biertje wordt bereid. Het brouwen neemt al gauw een dag in beslag. Jasper: Je begint met het openbreken van de gekiemde granen zodat ze makkelijker suikers afstaan. Vervolgens doe je het in 25 à 30 liter water en verhit je het in meerdere stappen. Voor zwaar bier duurt dit soms wel drie uur, maar je kunt ook in anderhalf uur klaar zijn. Daarna begint een proces van overhevelen, koken en vervolgens koelen. Dat laatste moet zo snel mogelijk, want hoe langer het bier rond de 40 graden blijft, hoe meer bacteriën er kunnen ontstaan, legt Jasper uit. Vervolgens gaat alles in het gistvat en uiteindelijk op fles. Dan kan het proeven beginnen. In de vijftienjarige geschiedenis zijn er een verschillende succesrecepten geweest. Jasper: We zijn trots op ons honingbiertje, en ook ons appelbiertje vinden we erg lekker. Niet elk recept pakt goed uit. Laatst hebben we bier van laurierdrop gemaakt. Zelf vond ik het nog wel lekker, maar bij de rest viel het niet in de smaak. UT NIEUWS

18 Wie is... Die hartelijkheid, dat valt wel op Tekst: Maaike Platvoet Foto: Gijs van ouwerkerk > eens zal missen. Enschede moet ik nog leren kennen. Van een vriendin hoorde ik dat er zelfs Eerste indruk. Het zijn ontzettend aardige een Enschedese PC-Hooftstraat is, maar die mensen hier. De lijntjes zijn kort. Ook richting moet ik nog ontdekken. het college van bestuur. Dat is prettig ja, het zorgt voor gemakkelijke verbindingen. Toch is Decaan. Dit is mijn eerste functie als decaan. het soms handig dat niet alles in één-op-één- Hiervoor was ik directeur van een onderzoeksinstituut in Groningen. Het grote verschil is dat er contact tot stand komt. Bepaalde zaken zijn prima af te handelen door medewerkers zelf, of nu veel vragen op mij afkomen, terwijl ik als onderzoeksdirecteur meer zelf die vragen creëerde in commissies. Ik ben opgegroeid tussen Friesland en Hilversum. Mijn vader werkte bij Van Gewest tot heel belangrijk. Net zoals het richting geven aan vanuit de inhoud. Een inhoudelijke rol is voor mij Gewest en had in Hilversum zijn kantoor, maar de organisatie en het ontwikkelen van visie. Als maakte programma s in Friesland. Dat zijn leidinggevende wil ik vooral verbinden, vanuit twee verschillende werelden, en ook hier in een coachende rol. Voor medewerkers vind ik het Enschede - is het net weer wat anders. Ik vind belangrijk dat ze hun eigen krachtpunten ontwikkelen. Ik sta erom bekend vrij duidelijke opvattin- de mensen hier net wat warmer in het eerste contact dan in het noorden. Dat ontdekte ik al gen te hebben, en daar niet snel van af te wijken. vrij snel, toen ik afgelopen zomer op het station Dat botst soms. Maar ook kan ik al pratende tot Drienerlo aankwam tussen allemaal voetbalsupporters. Een vrouw zag mij tussen die suppor- Dat ik de enige vrouwelijke decaan ben is voor ideeën komen, ik geef mensen wel de ruimte. ters sjouwen met koffers, en bood spontaan een mij geen probleem. Ik ben gewend om vooral lift aan. Dat soort hartelijkheid, dat valt wel op. met mannen te werken, en vind dat ook erg Maar ik houd ook van Groningen, hoor. Het is prettig. Ik heb nu net één vergadering van het een ontzettend fijne stad, die ik nu vast nog wel Universitaire Management Team bijgewoond en Wie is Karen van Oudenhoven? NAAM: Karen van Oudenhoven-Van der Zee. Functie: sinds 1 februari 2012 decaan faculteit Gedragswetenschappen. Geboren: In 1966 in Groningen, getogen in Friesland. Opleiding: Gymnasium-bèta in Heerenveen, studie arbeid- en organisatiepsychologie en persoonlijkheidsleer aan de RUG, gepromoveerd in de sociale psychologie. In 2001 werd ze aangesteld als hoogleraar Organisatiepsychologie. Woont: in het weekend in Groningen, en door de week in een appartement in Roombeek. Burgerlijke staat: getrouwd, één stiefdochter. Televisie: Actualiteitenprogramma s, de Wereld Draait Door en Ik vertrek. Dat laatste programma kijk ik beroepsmatig, omdat ik onderzoek heb gedaan naar de eigenschappen van mensen die een rol spelen of ze al dan niet geschikt zijn om naar het buitenland te vertrekken. Film: Italiaanse en Spaanse films. Boek: Ik houd van boeken uit de Wereldbibliotheek, zoals die van schrijvers Milan Kundera en Isabel Allende. Maar ook Het Diner van Herman Koch is favoriet. niet het gevoel gehad dat ik de enige vrouw was. Niemand staat daar gelukkig bij stil. Maar als ik een inspirerende werking heb op andere vrouwen, dan vind ik dat leuk. Vrije tijd. Ik reis graag en heb al veel van de wereld gezien. Afgelopen december ben ik met mijn echtgenoot door Peru getrokken. Ik houd van het soort reizen waarbij zo min mogelijk is vastgelegd, dus geen georganiseerde groepsreizen. Maar ik ga ook niet op zijn allerprimitiefst. Zo zaten wij in Peru aan de Amazonerivier enkele dagen zonder elektriciteit. Geen probleem, maar we hadden wel een hotel met comfortabele bedden. China staat nog op mijn verlanglijstje, net zoals Chili, Argentinië en Indonesië. De reis die mij het meest is bijgebleven was naar Namibië, in Afrika. Vooral vanwege de grote variatie aan landschap; van woestijn tot tropisch. Bèta. In 4-gymnasium wilde ik arts worden. Ik was goed in wiskunde, maar minder in natuur- en scheikunde en werd daarom door de studieadviseur geadviseerd om dan maar de alfa-kant op te gaan. Toen ik hoorde dat ze vooral meisjes naar alfa stuurden, ben ik tijdens de zomervakantie aan de slag gegaan om mijn bètavakken bij te schaven. Zo ging ik van gym-4 alfa over naar gym- 5 bèta. Helaas werd ik bij geneeskunde uitgeloot. Het werd toen psychologie. Ik was om toen ik hoorde dat je ook met wiskunde juist veel kon doen in die studie. Vooral op het gebied van onderzoeksmethodologie. Daar lag namelijk vooral mijn interesse. Gedragswetenschappen. De faculteit Gedragswetenschappen staat voor een aantal interessante uitdagingen. De bezuinigingen in het hoger onderwijs gaan ook niet aan ons voorbij. Het is daarom belangrijk dat we onze energie richten op focus en kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Er liggen veel kansen voor de toekomst, ik geloof met hart en ziel dat we sterk staan met ons high-tech-human-touchprofiel. 18 UT NIEUWS

19 UT NIEUWS

20 AFVD Foton 20 UT NIEUWS

Naam opleiding: Molecular Science & Technology. Toelating

Naam opleiding: Molecular Science & Technology. Toelating Naam opleiding: Molecular Science & Technology Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Je ouders kunnen perfecte last minute studie oriëntatiecoaches zijn, maar weten ze eigenlijk wel wat je dromen en ambities zijn? En omgekeerd: weet jij hoe jouw

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

Zoek het uit! Opdrachten. Studiekeuze123.nl

Zoek het uit! Opdrachten. Studiekeuze123.nl Zoek het uit! Opdrachten Studiekeuze123.nl Wat denk je zelf? Het maken van een studiekeuze is niet gemakkelijk. Er zijn zoveel mogelijkheden, maar welke studie past goed bij jou? Misschien weet je al jaren

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Waarom dit boek? 7. 1 De ik-fabriek, wat is dat? Lichaamsseintjes Je lichaam is net een fabriek 17

Waarom dit boek? 7. 1 De ik-fabriek, wat is dat? Lichaamsseintjes Je lichaam is net een fabriek 17 Inhoud Waarom dit boek? 7 1 De ik-fabriek, wat is dat? 10 2 Lichaamsseintjes 14 3 Je lichaam is net een fabriek 17 4 De ik-fabriek, hoe ziet die eruit? 18 4.1 De eerste verdieping: voelen 20 4.2 De tweede

Nadere informatie

ID 343 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) Pedagogische Wetenschappen.

ID 343 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) Pedagogische Wetenschappen. ID 33 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Pedagogische Wetenschappen optie: Land (bestemming) Aan welke universiteit/onderwijsinstelling

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

Jeroen Neef: betontimmerman met diploma

Jeroen Neef: betontimmerman met diploma bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra nr. 2 april 2011 Jeroen Neef: betontimmerman met diploma Prefab fundering met IJB Smartfoot Uitvoerder Cees

Nadere informatie

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51 Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms

Nadere informatie

Naam opleiding: Life Science & Technology. Toelating

Naam opleiding: Life Science & Technology. Toelating Naam opleiding: Life Science & Technology Toelating Is de studie moeilijk? De studie is pittig; zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie direct vol voor gaat. Gas terugnemen kan altijd

Nadere informatie

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad. Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Wat was de prijs/maand om deze accommodatie te huren? 326 Hoe was de prijs/kwaliteit verhouding voor deze accommodatie?

Wat was de prijs/maand om deze accommodatie te huren? 326 Hoe was de prijs/kwaliteit verhouding voor deze accommodatie? VRAAG ANTWOORD Gewoon een nummer voor de administratie van de bevraging 55 Heb je een taaltest moeten afleggen voor je mocht starten met studeren aan de universiteit die je gekozen hebt? Nee Hoe zag de

Nadere informatie

Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling.

Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling. Leerzaam, leuk, nieuwe contacten opgedaan, nieuwe ideeën. Het open Space concept is geweldig. Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling. Ontspannen maar

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

User Centered Design. Personas ontwikkelen

User Centered Design. Personas ontwikkelen User Centered Design Personas ontwikkelen Persona: Wat is een persona? Een model gebaseerd op realistisch gedrag, motivatie, houding, vaardigheden en behoeften Gefilterd uit het observeren van echte mensen.

Nadere informatie

Beeld Hoofdstuk 5. Uitgeschreven tekst. NL test

Beeld Hoofdstuk 5. Uitgeschreven tekst. NL test Beeld Hoofdstuk 5 Uitgeschreven tekst NL test www.ncrv.nl/ncrvgemist/8-1-2011/nl-test-2011-afl-1 (fragment tot 8:53 min.) NL test (NCRV) Duur fragment: 8:53 min. Duur uitzending: 24:49 min. Datum uitzending:

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

World leader in international education

World leader in international education World leader in international education BESTE OUDER, Wat een spannend jaar gaat u tegemoet: uw zoon of dochter zit in het eindexamenjaar! Het maken van een goede studiekeuze is niet altijd makkelijk en

Nadere informatie

Heleen slaat het boek dicht. Vanavond komt er niets van lezen, haar gedachten dwalen steeds af.

Heleen slaat het boek dicht. Vanavond komt er niets van lezen, haar gedachten dwalen steeds af. 1 Heleen van Rijnsburg zet de wekker op halfacht. Als ze nu nog een halfuurtje leest in bed, dan krijgt ze zeven uur slaap. Dat is precies genoeg. Zes uur is te kort en acht uur is te lang. Op het nachtkastje

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

1. Kansen op de arbeidsmarkt

1. Kansen op de arbeidsmarkt Studiewijzer 3 Verken de mogelijkheden II Wat vind jij belangrijk bij het maken van een keuze? Moet de studie vooral leuk zijn of kijk je ook naar wat je er later mee kan worden en of je kans maakt op

Nadere informatie

BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG

BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG STUDENTEN DOEN UITSPRAKEN OVER DE ACADEMISCHE WERELD, HET VAKGEBIED EN HET BEROEPENVELD.. onderzoek niet zo saai als ik dacht werken in

Nadere informatie

r ipboek voor ouders over studiekeuze

r ipboek voor ouders over studiekeuze s t r ipboek voor ouders over studiekeuze Uw kind gaat kiezen, hoe kunt u helpen? Studeren Werken Eigen Bedrijf Start Index Uw kind gaat kiezen. Wat kunt u doen als ouder? Hebt u vragen? Mail of bel mij.

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

Zoek het uit! Studiekeuze123

Zoek het uit! Studiekeuze123 Zoek het uit! Opdrachten Studiekeuze123 Naam: Klas: Wat denk je zelf? Het maken van een studiekeuze is belangrijk, maar kan best lastig zijn. Er zijn ruim 1.700 bacheloropleidingen waaruit je kunt kiezen

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel Onderzoek Stress 5 Juni 2014 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 20 mei tot en met 5 juni 2014 in samenwerking met 7Days, deden 2.415 jongeren mee. Hiervan zijn er 949 scholier en

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Welkom. op onze OPEN DAG Za. 08.02.2014 10.00-14.00

Welkom. op onze OPEN DAG Za. 08.02.2014 10.00-14.00 Welkom op onze OPEN DAG Za. 08.02.2014 10.00-14.00 Zelf vinden we onze school gewoon, omdat je bij ons een diploma kunt halen dat past bij jouw inzet en capaciteiten. Maar wij denken dat je op Markenhage

Nadere informatie

Naam opleiding: Technische Natuurkunde. Toelating

Naam opleiding: Technische Natuurkunde. Toelating Naam opleiding: Technische Natuurkunde Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen

Nadere informatie

Kilometers van hier zijn ze soms mijlen verder

Kilometers van hier zijn ze soms mijlen verder Kilometers van hier zijn ze soms mijlen verder Studie of stage in het buitenland? wilweg.nl Studie of stage in het buitenland? Wil jij je horizon verbreden? Een onvergetelijke tijd beleven? Vrienden hebben

Nadere informatie

nee Ja, ook Engels gedeeld appartement

nee Ja, ook Engels gedeeld appartement ID 124 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Klinische- en Gezondheidspsychologie Land (bestemming) Spanje Aan welke

Nadere informatie

De beste basis voor je toekomst

De beste basis voor je toekomst Visser t Hooft Lyceum Leiderdorp KANSRIJK EN UITDAGEND De beste basis voor je toekomst i 11gymnasium 11atheneum 11havo vhl.nl 11mavo (vmbo-t) Muzenlaan 155 q Op de open avond vond ik de school meteen leuk

Nadere informatie

Nieuwsbrief Bètasteunpunt September 2011

Nieuwsbrief Bètasteunpunt September 2011 Nieuwsbrief Bètasteunpunt September 2011 Het Bètasteunpunt van de Hanzehogeschool is in 2009 opgezet om o.a. hulp te bieden aan leerlingen uit het voortgezet onderwijs die bezig zijn met hun profielwerkstuk.

Nadere informatie

Studentenhuisvesting Feiten en trends 2010

Studentenhuisvesting Feiten en trends 2010 Studentenhuisvesting Feiten en trends 2010 Studentenhuisvesting - Feiten en trends 2010-1- Studenten Aantal ingeschreven voltijd studenten in bekostigde HBO- en WO-instellingen in Nederland 2009-2010 2008-2009

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Hans van Rooij VERSTAG

Hans van Rooij VERSTAG Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Jong en veelbelovend

Jong en veelbelovend Jong en veelbelovend Geen bedrijf kan zonder jong talent. Ook Facilicom niet. Maar in tijden van krimp is het moeilijk om plekken voor hen te creëren. Hoe gaan jonge talenten hiermee om? Denken ze een

Nadere informatie

Werken in een andere sector of branche: iets voor u?

Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Uw hele loopbaan blijven werken in dezelfde sector of branche? Voor veel werknemers is het bijna vanzelfsprekend om te blijven werken in de sector of

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

Erasmusbestemming: Stockholm... Academiejaar: 2013. - 2014. Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit

Erasmusbestemming: Stockholm... Academiejaar: 2013. - 2014. Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit Erasmusbestemming: Stockholm... Academiejaar: 2013. - 2014. Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? Er is éen grote campus voor alle universiteitsrichtingen

Nadere informatie

Interview Han van der Maas

Interview Han van der Maas Interview Han van der Maas Voor mij is programmeren een essentiële tool, zoals hamer en spijkers voor een timmerman 272 Interview Hoe ben je zelf geïnteresseerd geraakt in programmeren? Pas op de universiteit,

Nadere informatie

Erasmus Universiteit Rotterdam, Van scholier naar student BIJLAGE 1 VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN

Erasmus Universiteit Rotterdam, Van scholier naar student BIJLAGE 1 VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN Erasmus Universiteit Rotterdam, Van scholier naar student BIJLAGE 1 VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM VWO-6 Over de vragenlijst Deze vragenlijst

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

Klinische- en Gezondheidspsychologie: Kinderen en adolescenten. iets ver maar was bij familie

Klinische- en Gezondheidspsychologie: Kinderen en adolescenten. iets ver maar was bij familie id 3 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Klinische- en Gezondheidspsychologie: Kinderen en adolescenten Land (bestemming)

Nadere informatie

Bètadag 2015. Bèta In Leiden

Bètadag 2015. Bèta In Leiden + Bètadag 2015 + Bèta In Leiden In samenwerking met de landelijke stichting bètadag organiseert Universiteit Leiden dit jaar de bètadag. Een Hele dag vol activiteiten zodat scholieren kunnen ervaren hoe

Nadere informatie

Kies voor meer! kies voor meer

Kies voor meer! kies voor meer kies voor meer Kies voor meer! Je staat op het punt om een heel belangrijke beslissing te nemen: je kiest de school waar je de komende jaren naartoe gaat. Spannend! Want je wilt natuurlijk naar een plek

Nadere informatie

Hoe gaat het met je studie?

Hoe gaat het met je studie? 195 195 HOOFDSTUK 12 Hoe gaat het met je studie? WOORDEN 1 Kies uit: onvoldoende controleren gymnastiek mening huiswerk 1 Heb je je al gemaakt? 2 Ik was op school niet zo goed in. Ik vond sport niet leuk.

Nadere informatie

Wat Sibomat doet, doet het goed. www.sibomat.be

Wat Sibomat doet, doet het goed. www.sibomat.be Wat Sibomat doet, doet het goed. www.sibomat.be Koen (34) en Eva (31) zijn fervente wereldreizigers. Vier continenten bezoeken in tien maanden? Dat is voor het koppel een kleintje. Zo reisden ze deze zomer

Nadere informatie

Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen

Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Onze film gaat over een droom van een student die de Vrije universiteit doorloopt en aan het eind van het film woedend wakker

Nadere informatie

Erasmusbestemming: University of Sheffield... Academiejaar: 2008-2009

Erasmusbestemming: University of Sheffield... Academiejaar: 2008-2009 Erasmusbestemming: University of Sheffield... Academiejaar: 2008-2009 Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? Sheffield is de derde grootste stad van

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Burn-out: een geluk bij een ongeluk

Burn-out: een geluk bij een ongeluk Burn-out: een geluk bij een ongeluk Als ik Els (39) voor het eerst spreek, is zij al bijna een jaar thuis vanwege een burn-out. Ze werkt zeven jaar als communicatiemedewerker voor een sportbond wanneer

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Hu? Hoge Hakken Witte Vloeren? Wat dat is, leggen we je zo uit. Allereerst: Whoo we re going to Ibiza! Waarom dit weekend?

Hu? Hoge Hakken Witte Vloeren? Wat dat is, leggen we je zo uit. Allereerst: Whoo we re going to Ibiza! Waarom dit weekend? Hu? Hoge Hakken Witte Vloeren? Wat dat is, leggen we je zo uit. Allereerst: Whoo we re going to Ibiza! Het komt al snel dichterbij, nog maar een paar nachtjes slapen en dan is het zover. We gaan genieten

Nadere informatie

Meer plezier door slimmer werken

Meer plezier door slimmer werken Tijd voor... inspiratie Meer plezier door slimmer werken Heleen Hoogendam Bertine Zoon Meer inspiratie? Bertine Zoon Zoo n Training www.zoontraining.nl @ZoonTraining Heleen Hoogendam Hoogendam Coaching

Nadere informatie

De studiebelasting voor Werktuigbouwkunde bedraagt gemiddeld 42 uur per week. Wiskunde is wel een

De studiebelasting voor Werktuigbouwkunde bedraagt gemiddeld 42 uur per week. Wiskunde is wel een Naam opleiding: Werktuigbouwkunde Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen kan

Nadere informatie

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Rapportage Juli 2013 Meer informatie: info@wijzeringeldzaken.nl Samenvatting (1/3) 1. Veel 17-jarigen maken de indruk verstandig om te gaan

Nadere informatie

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel

Nadere informatie

Iris marrink Klas 3A.

Iris marrink Klas 3A. Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

In 3 stappen naar meer regie in werk en leven. - Vera Winkel -

In 3 stappen naar meer regie in werk en leven. - Vera Winkel - In 3 stappen naar meer regie in werk en leven - Vera Winkel - Inhoudsopgave Inleiding pagina 3 Ik wil... pagina 4 Waarom kan ik jou helpen? pagina 5 Stap 1 - Luister pagina 6 Stap 2 - Lach pagina 9 Stap

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

JAARPLAN JONGE SOCIALISTEN ARNHEM- NIJMEGEN

JAARPLAN JONGE SOCIALISTEN ARNHEM- NIJMEGEN JAARPLAN JONGE SOCIALISTEN ARNHEM- NIJMEGEN 2015-2016 Inhoudsopgave Voorwoord (pagina 3) Inleiding (pagina 3) Bestuur Jonge Socialisten Arnhem- Nijmegen 2015-2016 (pagina 4) Portefeuilleverdeling (pagina

Nadere informatie

Irma Steenbeek VERSTAG

Irma Steenbeek VERSTAG Irma Steenbeek VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

28% 72% 30% 70% Aantal geregistreerde deelnemers : 141 Periode evaluatie : 19 maart 2014 t/m 6 april 2014 Aantal evaluaties : 101

28% 72% 30% 70% Aantal geregistreerde deelnemers : 141 Periode evaluatie : 19 maart 2014 t/m 6 april 2014 Aantal evaluaties : 101 Aantal geregistreerde deelnemers : 11 Periode evaluatie : 19 maart 01 t/m 6 april 01 Aantal evaluaties : 101 8% ingevuld niet ingevuld % 0% anoniem niet anoniem 0% RESULTATEN EVALUATIE ICT-PRAKTIJKDAG

Nadere informatie

REGELS. Onderstreep de pluralisvorm in de zin.

REGELS. Onderstreep de pluralisvorm in de zin. 61 61 REGELS 1 Onderstreep de pluralisvorm in de zin. 1 Ik woon met mijn gezin in een rijtjeshuis met vier slaapkamers. 2 De vijf appartementen in deze flat zijn heel klein. 3 Hij heeft een groot huis

Nadere informatie

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren. Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Wist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief:

Wist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief: Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015 In deze nieuwsbrief: Wist je dat... Thema's en cursussen in maart Lezersvraag: "Moet ik mijn zoon verplichten met andere kinderen te spelen?" Mamatijd Moeders

Nadere informatie

VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES

VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES ONDERWIJSMAGAZIJN VOOR LOB VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo VRAGEN BIJ ONTDEK COMPETENTIES JE PASSIE MOTIEVEN INLEIDING In LOB-trainingen en tijdens gesprekken met

Nadere informatie

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk. 1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,

Nadere informatie