ACADEMIE VOOR COACHING EN COUNSELLING

Transcriptie

1 ACADEMIE VOOR COACHING EN COUNSELLING Opleiding tot Meesterschap in Coaching en Counselling Bepaal je eigen studietempo zelfstudie praktijktrainingen innerlijke groei Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-1

2 AANPAK OPLEIDING... 3 INHOUD TWEEDE JAAR TRAININGSDAGEN VERSLAGEN PRAKTIJKSCRIPTIE INNERLIJKE GROEI SCRIPTIE COACH OF COUNSELLOR KIEZEN LITERATUUR EXAMEN DAG 1, GESPREKSVAARDIGHEDEN EN TGI THEMA GECENTREERDE INTERACTIE (TGI) TGI INTERACTIEREGELS DAG 2 EN 3, DE VORK (RUDY VANDAMME) DAG 4, ENNEAGRAM EN RET HET ENNEAGRAM RATIONEEL EMOTIEVE THERAPIE (R.E.T) DAG 5 EN 6, DESKUNDIG HULPVERLENEN (GERARD EGAN) DAG 7 EN 8, STROMINGEN IN DE PSYCHOLOGIE DAG 9, INTERVISIE INTERVISIE DAG 10, AFRONDING HERHALING AFRONDING BIJLAGEN ETHISCHE CODE COACHES ETHISCHE CODE COUNSELLOR VOORBEELD PRAKTIJKSCRIPTIE OEFENINGEN FORMULIEREN ONTVANGEN FEEDBACK (FORMULIER 1) ONTVANGEN FEEDBACK (FORMULIER 2) ONTVANGEN FEEDBACK (FORMULIER 3 MCFEEDBACK) ONTVANGEN FEEDBACK (FORMULIER 4) PROFIEL COUNSELLOR / COACH COMPETENTIE MATRIX VERKLARING SUPERVISOR VERKLARING INTERVISIEGROEP VERKLARING COACH, COUNSELLOR VERKLARING WORKSHOPGEVER VERKLARING OPDRACHTGEVER VERKLARING CLIËNT VERKLARING STUDIEGROEP VERKLARING TRAINER EVALUATIE VAN DE ACC EIGEN EVALUATIE CHECKLIST Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-2

3 AANPAK OPLEIDING Zie hiervoor de studiemap van het eerste jaar van de Academie voor Coaching en Counselling. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-3

4 2.1 Trainingsdagen Inhoud Tweede Jaar Hier volgt het programma van de trainingsdagen. Het doorlopen van het programma wordt bepaald door de groep en de trainer. Het kan zijn dat zij in overleg met elkaar sneller of langzamer willen werken en/of dieper of minder diep willen ingaan op de materie. Deze vrijheid van handelen is er. Het gaat om de persoonlijke ontwikkeling van een ieder in de groep. Dag 1 Gespreksvaardigheden en TGI Introductie en kennismaken Gespreksvaardigheden en werken in groepen (TGI) Dag 2 en 3 De Vork (Rudy Vandamme) Uitleg model De Vork Oefenen en coachen met het model De Vork Dag 4 RET en Enneagram (verdieping) Herhaling theorie en oefenen Coachen met RET en Enneagram Dag 5 en 6 Deskundig Hulpverlenen (Gerard Egan) Uitleg model en hulpverleningsproces. Oefenen en coachen Dag 7 en 8 Stromingen in de psychologie (Glassman en Geluk) Uitleg stromingen Oefenen met verschillende stromingen Dag 9 Dag 10 Intervisie (studiemap) Uitleg Intervisie Cases bespreken door middel van intervisie Afronding Herhaling Afronding en evaluatie tweede jaar Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-4

5 2.2 Verslagen Conform de opzet van het eerste jaar dien je reflectieverslagen en een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) te maken. Deze zijn vooral voor jezelf en je kan met de trainer hierover contact hebben. De Praktijk en Innerlijk groei scripties stuur je aan het eind van het jaar, via (bij voorkeur) of post, naar de ACC. Ze zijn een verplicht onderdeel van de opleiding en dienen minimaal ieder twintig pagina s te zijn. Je bent geheel vrij om die vorm te kiezen. Onze voorkeur is via . Het kan ook op papier zijn. We respecteren ieders privacy, en daarom bewaren we geen scripties na de beoordeling ervan. Tenzij we erom vragen en we je toestemming krijgen. Stuur altijd retourpostzegels mee Praktijkscriptie Alles wat je in de praktijk doet, houd je bij in een praktijkscriptie, waarin je aantoont dat je begrijpt wat je geleerd hebt en hoe je dit toegepast hebt. In je praktijkscriptie geef je door praktijkvoorbeelden aan welke leerdoelen je hebt bereikt. Vaak zal je een leerdoel meerdere keren per jaar tegenkomen, geef in dat geval per leerdoel meerdere voorbeelden. Aan het eind van het tweede jaar dien je alle facetten van het coachen en counsellen in grote lijnen te kennen. Je dient mensen met eenvoudige problemen te kunnen helpen door ze te coachen of te counsellen. Bij de trainingen ligt de nadruk op het oefenen van de vaardigheden voor Coaching en Counselling en het in de praktijk brengen hiervan. Je dient zelf vooraf de benodigde theoretische kennis te bestuderen, zodat de lessen benut worden voor de trainingen en de evaluatie ervan. Overzicht van de leerdoelen voor het tweede jaar: 1. Organisatorische zaken en veilig werken binnen een coaching- of counsellingsrelatie. 2. Binnen de ethische code een gezonde emotionele relatie aan kunnen gaan met je cliënt. 3. Kunnen werken met verschillende inzichten, waarden, normen, culturen, tradities. 4. Kunnen werken met de persoonlijke ervaringen van de cliënt en die van jezelf. 5. Je innerlijke groei tot uitdrukking laten komen door echtheid, integriteit, authenticiteit, Werken als coach of counsellor. 7. Creatief zijn en tegelijk de samenhang in het oog houden. 8. Je weet in alle opzichten wat Coaching en Counselling is en kunt dat goed verwoorden. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-5

6 2.2.2 Innerlijke groei scriptie In het onderdeel Innerlijke Groei heb je de grootste keuzevrijheid. Bij Innerlijke Groei gaat het erom hoe je als mens groeit. Deze groei gaat hand in hand met je groei als counsellor of coach. De ontwikkeling van jezelf en je ontwikkeling als coach of counsellor lopen parallel. Innerlijke groei is vaak belangrijker dan boekenwijsheid, zeker op het gebied van coachen en counsellen, waar je als coach of counsellor zelf het instrument bent waarmee je werkt. Als je alleen met je verstand werkt, zal je alleen op een intellectueel niveau kunnen helpen. Om goed te kunnen helpen, is een harmonische ontwikkeling van alle delen in jezelf nodig. In deze opleiding zet je grote stappen hierin. Je groei en ontwikkeling gaan echter levenslang door. Soms kan die een tijdje stilstaan, of lijkt je ontwikkeling helemaal de verkeerde kant op te gaan. Dat is niet van belang, zolang je bij het besef ervan weer de draad oppakt. Je kunt werken aan je denken, je voelen, je lichaam, je intuïtie etc. Alle delen in je zijn nodig om een volledig mens te worden. Sommige methoden helpen je bij de ontwikkeling van je denken, andere helpen bij de groei van je emoties, je lichaam of je intuïtie. Soms is er een overlap. Zelfontwikkeling is vooral iets wat je kunt doen. Een reisgids lezen is leuk, inspirerend; een eerste aanzet. Daadwerkelijk op pad gaan is de volgende stap. Voor je op pad gaat, kun je een actieplan maken. Hierin beschrijf je de route die je wilt volgen. (Wat je op een bepaalde tijd en plaats gaat doen.) Maak een plan voor je lichaam, je emoties en je denken. Ze kunnen niet zonder elkaar. Vaak ontstaan ziekten, moeilijkheden of problemen, doordat een mens zich eenzijdig heeft ontwikkeld. Het plan dat je maakt is flexibel en kun je steeds weer aanpassen als dat nodig mocht zijn. Voor je op pad gaat, kun je het actieplan met iemand anders bespreken, om te kijken of je het kunt verbeteren. Wat kan er in je scriptie komen? 1. Je uitgangspositie. - Hoe ben ik nu? - Wat is mijn huidige positie? - Waar bevind ik mij? 2. Welke richting kies ik? - Hoe wil ik straks zijn? - Waar bevind ik mij over een jaar? 3. Hoe je tot die keuze bent gekomen. - Wat was de aanleiding om daarvoor te kiezen? 4. Waarom je juist die richting kiest. - Waarom wil ik me juist op die manier ontwikkelen? 5. Een samenvatting van de inhoud van die richting. - Welke methode pas ik toe? 6. Je actieplan. - Wat doe ik wanneer? - Tijdschema. - Planning. - Logistiek (SMART). 7. Een reisverslag. - Verslag van je ontwikkeling gedurende je studietijd van dit jaar. 8. Wat het je gebracht heeft. - Balans. - Opbrengst. - Was het wat ik verwachtte? 9. Hoe je verder wilt gaan. - Nieuwe cyclus? Doorgaan op dezelfde voet? 10. Andere zaken die je belangrijk vindt. 11. Literatuur-, media-, internetlinkopgave. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-6

7 2.3 Coach of Counsellor kiezen In het kader van je opleiding dien je ook zelf gecounseld, gecoacht te worden of supervisie te krijgen door/van een gediplomeerd counsellor, coach, psycholoog of therapeut. Dit heeft als doel: Jezelf verplaatsen in de positie van een cliënt door te ervaren hoe het is. Tijdens het zoekproces vele soorten counsellors / coaches leren kennen via hun sites. Ervaren hoe andere professionals werken. Een aantal stappen verder komen in je eigen proces. De professionele houding en werkwijze overnemen. De aangegeven uren per jaar zijn een minimum, het is beter om meer uren te maken als je diepgaand ergens aan wilt werken. Het is een investering in jezelf. Als je jezelf laat coachen of counsellen, dan werk je actief aan persoonlijke problematiek of het behalen van zelfgestelde doelen. Naast de ethische code die voor de Professional geldt, is het van belang dat je, als cliënt, je aan de gemaakte afspraken houdt. Je bent het visitekaartje van de Academie. Dit dien je te verwerken in je scriptie. De Criteria: Het zoeken en kiezen van de juiste professional binnen de aangegeven criteria is primair de verantwoordelijkheid van de student. Het zoekproces maakt deel uit van de leerervaringen. Leer zelf zoeken en vinden. Wat is voor jou van belang op dit moment? De gekozen counsellor, coach, therapeut of psycholoog mag 1 van onze trainers zijn, mits niet je eigen huidige trainer. Je trainer, counsellor of coach en supervisor dienen verschillende personen te zijn. Dit om mogelijke belangenverstrengeling uit te sluiten en om je met verschillende persoonlijkheden en invalshoeken kennis te laten maken. De gekozen counsellor, coach, therapeut of psycholoog dient: o o lid te zijn van minimaal een (1) beroepsvereniging minimaal 1000 uur praktijkervaring gehad te hebben de afgelopen 2 jaar. De gemaakte praktijkuren op het communicatieve vlak kun je bij elkaar optellen. (Counsellen + coachen + trainen + superviseren + intervisie begeleiden). Je schrijft een verslag van de sessies en verwerkt dat in je praktijkscriptie. Je vraagt na de laatste sessie om een Verklaring Counsellor, Coach. Hoe te zoeken? Mond-tot-mond reclame is een optie. Houd er rekening mee dat wat voor de ene persoon passend is voor jou mogelijk geen goede match is. Bijvoorbeeld iemand die gespecialiseerd is in Burn-out, is mogelijk minder goed in relatietherapie. Daarnaast is het ook van belang dat het klikt met de professional. Ook dat is heel persoonlijk. Je kunt ook zoeken via de beroepsorganisaties. (Zie onze website.) Tal van andere gidsen en natuurlijk via de zoekmachines op internet. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-7

8 Hoe te selecteren? Je dient iemand te kiezen die aan deze 3 Criteria voldoet, niet aan slechts 1 of 2. Dus lid van de aangegeven beroepsorganisatie, voldoende ervaring en er dient een klik te zijn. Maak voor jezelf een Top 3 en benader de gekozen counsellor, coach, therapeut of psycholoog. Tot slot houd je aan de gemaakte afspraken. Ook voor cliënten gelden regels. Andere Opties. Word je binnen je bedrijf gecoacht, gecounseld of is er supervisie en de persoon voldoet aan de criteria dan is dat akkoord. Doe je vrijwilligerswerk bij een organisatie, dan kun je vaak gratis coaching of supervisie krijgen vanuit die organisatie. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-8

9 2.4 Literatuur Tijdens het tweede jaar heb je de volgende boeken nodig die je in de boekhandel of via internet kunt kopen: Van psychoanalyse naar themagecentreerde interactie Ruth Cohn Uitgeverij H. Nelissen Deskundig hulpverlenen - Een model, vaardigheden en methoden Gerard Egan Uitgeverij: Van Gorcum Assen Stromingen in de psychologie William E. Glassman / Hans Geluk Uitgeverij: HB Uitgevers De Vork. Methodiek voor persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. Rudy Vandamme, Uitgeverij Ronde Tafel. Verder benodigde studiemateriaal krijg je van ons in deze studiemap tijdens de praktijklessen Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-9

10 2.5 Examen Onder kennis verstaan we theoretische kennis die je uit de boeken, via multimedia of internet kunt leren. Als je er klaar voor bent kan je aanmelden voor het Examen via naar de ACC. Je krijgt 40 meerkeuzevragen over o De ethische code o Deskundig hulpverlenen (Gerard Egan) o Stromingen in de psychologie (Glassman en Geluk) Je krijgt 4 cases voorgelegd en je dient jouw aanpak te beschrijven. o Bij de case vragen dien je je in te leven in de vraag en vanuit een van de genoemde boeken in 2.2 Literatuur een antwoord te formuleren. Om te slagen voor het examen Dien je minimaal 30 meerkeuzevragen goed te beantwoorden plus minimaal drie case vragen goed te beantwoorden. Je krijgt 2 uur de tijd. Binnen 2 weken krijg je te horen of je geslaagd bent. Ben je niet geslaagd, dan krijg je één gratis herkansing. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-10

11 2.6 Dag 1, Gespreksvaardigheden en TGI Thema Gecentreerde Interactie (TGI) Themagecentreerde interactie (TGI) is een grondhouding, met als uitgangspunt het dynamisch, dus flexibel balanceren tussen je individuele drijfveren en die van de ander(en), met de focus rond gezamenlijk gekozen thema s in hun specifieke context. TGI is een krachtige methode voor het leidinggeven aan groepen en teams die levendigheid en creativiteit in samenwerkings- en leerprocessen bevordert. Een van de centrale methodische uitgangspunten is het dynamisch balanceren. Concreet betekent dit dat in elk opleidings-, samenwerkings- of leiderschapsvraagstuk 4 factoren een gelijkwaardige rol spelen: 1. het welzijn en de effectiviteit van de mens als persoon (IK) 2. de samenwerkingsprocessen (WIJ) 3. de gezamenlijke doelen en taken (THEMA / HET) 4. de van belang zijnde contextuele factoren (GLOBE) Dit dynamisch balanceren bevordert in alle mogelijke groepen een creatief en vruchtbaar samenwerkingsproces, waarbij ieder gestimuleerd wordt vanuit verantwoordelijkheid voor zichzelf en zijn omgeving te handelen. In de woorden van Ruth C. Cohn, de grondlegster van TGI: Be your own chairperson. Ieder die met groepen of teams werkt, kan met TGI zijn of haar voordeel doen. TGI verdiept zowel het eigen leerproces als leider van groepen als dat van de groep in zijn geheel. Werken met TGI is een inspirerend proces dat het functioneren in en leidinggeven aan groepen of teams effectiever maakt. We zijn in de verscheidenheid aan communicatievormen vaak gefixeerd op de relatie tussen onszelf en de ander(en), door: machtsspelletjes aardig gevonden willen worden weerstanden angst voor afwijzing of juist voor controleverlies verborgen agenda s en conflicten Hierdoor zijn we geneigd de zakelijke aspecten uit het oog te verliezen. Het omgekeerde komt natuurlijk ook voor: mensen met een resultaatgerichte instelling die conceptueel, in modellen, grafieken en cijfers denken voor wie het afhandelen van agendapunten en het behalen van eindresultaten de belangrijkste doelstellingen zijn Hierdoor zijn we minder gefocust op de relationele aspecten van communicatie. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-11

12 Door gemeenschappelijke thema s te verbinden aan een groep, wordt het verschil tussen communicatie en interactie duidelijk. Dit wordt het systeem van levend leren (living learning) genoemd. Op deze wijze wordt het systeem van participerend leiderschap ontwikkeld. Dit is zeer bruikbaar als coachingsmodel, onder andere voor de ontwikkeling van zelfsturende teams. Toepasbaarheid: in situaties waarin je jezelf en anderen leidt, leer je: structuur aanbrengen in project- en veranderingsmanagementtrajecten inzicht in en gebruiksmogelijkheden van groepsdynamische processen probleemoplossende technieken door gebruik te maken van ieders eigenheid/verschil coaching als managementstijl adviesgesprekken en loopbaanbegeleiding intervisie ontwikkeling van zelfsturende teams teambuilding en samenwerking Wat levert het op: tijdbesparing verhoging van prestaties en werkplezier ontwikkeling van groei, sfeer en samenwerking terugdringing van ziekteverzuim betere resultaten verbreken van patronen Als Het en Globe kunnen worden geconcretiseerd in Thema s in hun respectieve Context, kunnen de Ik-en zich verbinden en als het ware inloggen vanuit hun eigenheid. Van conceptueel model naar operationeel model (zie volgende pagina). Het Thema staat dus centraal. Zo ontstaat er interactie in een dynamisch proces. Of, om het met andere woorden te omschrijven: dit model genereert in die zin diversiteit (alle autonome IK-en samen, vanuit hun verschillende referentiekaders) en is uitstekend geschikt als leiderschapsmodel in een multiculturele samenleving. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-12

13 Van communicatie..(statisch, onbeweeglijk) Het conceptuele model van communicatie bestaat uit de vier elementen: Het, Globe ( de zakelijke componenten) en Ik en Wij (de relationele componenten). Het is een statisch model. naar interactie (energetisch, creatief) Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-13

14 Het bevorderen van themagecentreerde interactie: de kunst van het resoneren. Resoneren is het invoelen vanuit het perspectief van de ander (kijken met de ogen, luisteren met de oren en voelen met het hart van de ander), zonder dat de eigen gevoelens en gedachtewereld ertussen gaan staan. Mensen kunnen zich met elkaar verbinden door gemeenschappelijke thema s en interesses, leeropgaves, werkopdrachten en ontwikkeling- en onderzoeksopdrachten, zakelijke belangen en organisatiedoelen. Deze verbindingen zijn relatief gemakkelijk te beschrijven en kunnen uitgedrukt worden in termen van: missie, visie, beleidsplannen, projectplannen etc. (in TGI termen: de as van Thema/resultaat/doel/opdracht en Context). Maar als je met mensen werkt, loopt er ook altijd iemand anders mee. Het verborgene, onbewuste; de psychologische en psychosociale samenhang (de ik-wij-as). Sociale en persoonlijke, emotionele componenten die het individu ontwikkeld heeft, of juist nog moet ontwikkelen spelen hierbij een rol. Op deze relationele as gaat het om begrippen als: sympathie en antipathie, machtsverhoudingen en behoefte aan schouderklopjes en erkenning. Status en taboes (what s done and not done) en de hele bandbreedte van wensen en angsten zijn op de relationele as vertegenwoordigd. Ze zijn zowel een bron van inspiratie, energie en plezier, als van ergernis, conflicten, weerstand en uitvalsverschijnselen. Energiebronnen staan hier dus naast energiebelemmeringen. Omdat ze veelal onbewust optreden, worden ze dan ook snel en ongecontroleerd geactiveerd. Thema en Context, IK en WIJ beïnvloeden elkaar dus constant: Laten we zakelijk blijven wordt er dan gezegd, waarbij het conflict, de storing, wordt genegeerd. Maar deze blijft uiteraard op de achtergrond aanwezig en is ondertussen stilzwijgend onderdeel van het proces geworden: de ongenode gast aan tafel. De techniek van het resoneren is bedoeld, om volledig in het hier en nu aanwezig te zijn, en op dezelfde golflengte te komen (en te blijven) als je gesprekspartner(s). Het is een intern bewustwordingsproces, want je moet leren om gevoelens die te maken hebben met je eigen projectie / tegenoverdracht (bijvoorbeeld je neiging om conflicten te vermijden) te kunnen onderscheiden. Je selecteert wat je voor jezelf houdt en wat je naar buiten brengt. De ondersteunende vraag hierbij is: Wat heb ik nodig om verder te kunnen? Je bent dus je eigen klankkast, zoals een zanger of acteur, die moet leren, niet overspoeld en meegesleept te worden door de eigen emoties. Je stemt je instrument af op dat van de ander (en). Het is van belang, om feedback te geven over jouw gewaarwording (respons-ability). Op deze manier kun je samen op zoek gaan en je verbinden aan onderliggende thema s die ertoe doen. Een wij creëren we niet, omdat we hetzelfde denken, maar omdat we op hetzelfde thema gefocust zijn. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-14

15 2.6.2 TGI Interactieregels Met deze regels groeit een team naar een levend lerend team. Grondregels: Wees je eigen leider Be your own chairperson. o Kijk naar binnen (eigen verlangens, gedachten enz.) o en naar buiten (naar de anderen en de omgeving). Storingen hebben voorrang. Als je niet meekunt, breng dat dan in. Hulpregels: Iedereen is even belangrijk. Heb respect voor ieders tempo en proces. Toon dit door goed naar elkaar te luisteren. Zijgesprekken hebben voorrang: of ze storen (trekken energie weg) of ze zijn relevant (brengen de inhoud in). De groep dient focus te hebben en niet met verschillende dingen tegelijk bezig te zijn. Stel je in op het thema dat aan de orde is. Zoek en focus op het thema. (Is het helder wat het thema is?) Zoek en hanteer een adequate structuur: wees daarin creatief Wees zelf verantwoordelijk voor wat je inbrengt en voor wat je voor jezelf haalt (brengen en halen). Geef de 4 componenten IK, WIJ, HET en GLOBE evenveel aandacht. Weet dat ze altijd samenhangen. (Is dit de juiste context, zijn we met de juiste mensen, etc.) Spreek met IK (voor jezelf). Vermijd het, we, je... Ga na of een vraag echt een vraag is: dikwijls gaat het om een mening. Indien dat zo is, zeg dat dan. Als meerderen tegelijkertijd het woord nemen, spreek dan af wie eerst iets wil inbrengen, wie daarna enz. Doorbreek al deze regels, wanneer je dat wil (dus niet wanneer je er toevallig zin in hebt). Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-15

16 2.7 Dag 2 en 3, De Vork (Rudy Vandamme) Literatuur: Rudy Vandamme, De Vork. Methodiek voor persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling, uitgeverij Ronde Tafel. Tijdens deze dagen wordt het model De Vork van Rudy Vandamme besproken en geoefend. Het is een beproefde methodiek om ontwikkeling hanteerbaar te maken in diverse coachtoepassingen. Voor deze dag is het de moeite waard om ter voorbereiding het boek 'De Vork' te lezen en filmpjes van Rudy Vandamme te bekijken op de website van het Vandamme Instituut ( Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-16

17 2.8 Dag 4, Enneagram en RET (Gekopieerd uit studiemap eerste jaar). In dit tweede jaar gaat het om verdieping en zelf coachen met deze modellen Het Enneagram Het enneagram is een model dat negen verschillende gedragstypen beschrijft. Ieder type vormt een automatisch patroon van waarnemen, denken, voelen en handelen. Wat is het Enneagram? Het Enneagram is een eeuwenoud model. De naam betekent in het Grieks zowel "negen punten" als "beweging". Men denkt dat het een paar duizend jaar geleden is ontstaan in het Midden-Oosten. Omdat het zo oud is, krijgt het model iets mystieks en mysterieus. Laat je daar niet door weerhouden. Het is namelijk nog steeds een actuele en bruikbare methode om meer inzicht te krijgen in jezelf. Het Enneagram is een dynamische cirkel die negen verschillende persoonlijkheidstypes beschrijft. Elk type heeft zijn eigen strategie die zowel succes als beperkingen tot gevolg geeft. Negen Patronen in hun denken, voelen en doen. Het Enneagram vertelt je iets over je sterke en zwakke punten en je drijfveren. Theorie Het enneatype is dát type dat dominant is, dat je drijfveren en valkuilen blootlegt en je basistype dat ontstaat op jonge leeftijd. In elk afzonderlijk type zul je wel iets herkennen. Je kunt de 9 types vergelijken met 9 lampjes. Ze branden allemaal tegelijk, maar er is er 1 die het felst brand. Om met de werkelijkheid om te gaan kies je een overlevingsstrategie. Ter bescherming bouw je allerlei mechanismen op om je kernkwaliteiten heen. Zo begint elk mens een aangeleerde persoonlijkheid op te bouwen en naarmate men ouder wordt, dringen door opvoeders en de maatschappij bijgebrachte waarden, beperkingen en schuldgevoelens, steeds meer door. Vermijdingsstrategieën worden toegepast om vervelende gevoelens niet (meer) te ervaren. Overtuiging stapelt zich op overtuiging. Zo worden vaste patronen ontwikkeld die voor jou functioneren. Men ontwikkelt onbewust een strategie die op aangeboren mogelijkheden is gebaseerd en die ook sterk beïnvloed wordt door de genen, opvoeding en cultuur. Tegen de tijd dat iemand volwassen is, is hij er goed in geworden om zijn angsten, behoeften en verlangens te verbergen. Problemen kunnen ontstaan wanneer Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-17

18 iemand tegenover zich zelf doet alsof hij niet is zoals hij is. Het moment dat je je bewust wordt waarom je de dingen doet zoals je doet is het begin van een boeiend transformatieproces. Het enneagram kan je daarbij helpen. De negen types van het Enneagram Welke zijn de negen types? Herken je jezelf of anderen erin? 1. Perfectionist: wil goed zijn en de dingen verbeteren 2. Helper/Gever: wil geliefd zijn of worden 3. Doener / Succesvolle werker of de presteerder: wil succesvol zijn 4. Romanticus / individualist: wil zichzelf begrijpen en uitdrukken 5. Observeerder / onderzoeker / waarnemer: wil de wereld om zich heen begrijpen en zich competent voelen 6. Loyalist / scepticus / procesbegeleider: wil zekerheid en veiligheid 7. Levensgenieter / optimist: wil blij, gelukkig en tevreden zijn 8. Baas / leider uitdrager: wil zichzelf beschermen door sterk en vol zelfvertrouwen te zijn 9. Bemiddelaar: wil in eenheid en harmonie met anderen leven. Eén enneagramtype is dominant De meeste mensen zullen in meerdere types wel iets herkennen. Toch is bij iedereen er eentje dominant. Als je niet meteen weet wat jouw type is, kun je een test doen. Andere types die van invloed zijn: de vleugels Naast het type dat domineert, zijn er volgens het model van het enneagram nog twee andere types van belang. Die heten de vleugels, ze brengen meer nuance in je type. Als je je eigen type in kaart brengt, zijn er meestal drie types waar je hoger op scoort. In het model van het enneagram zijn de twee types die net iets lager scoren in de top 3, de types die ernaast liggen (basistype en 2 subtypes). Zo heeft een perfectionist (type één) vleugels van een negen (het model is rond!) en een twee. Deze vleugels zijn niet bij iedereen even sterk. Gelukkig maar. Zo zijn we allemaal toch een beetje uniek. Met welke type voel jij je het meeste of het minst verbonden? Observeer jezelf en je patronen objectief en eerlijk, de vleugels kunnen nuances aanbrengen in de types. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-18

19 De Pijlen De nummers zijn een gelijkzijdige driehoek met pijlen aan elkaar verbonden. De nummers vormen een hexagoon zijn de doeners die in eerste instantie lichamelijke sensaties voelen. Doen denk - voelen zijn de gevoelsmensen die vanuit het hart reageren. Voelen doen denken zijn de denkmensen die uit het hoofd reageren Denken voelen doen De meesten van ons hebben een patroon waarin we het liefst onze toevlucht in zoeken als we onder druk staan. Het is goed te weten wat jouw patronen zijn, zo kun je andere keuzes maken. Onder druk ga je bijna als vanzelf met de richting van de pijl mee naar het andere pijltype, je stresspunt. De kans is groot dat de negatieve eigenschappen van dit enneagramtype voor jou een ventiel zijn om je te ontladen. Als je je goed voelt, dan ga je tegen de stroom van de pijlbeweging in naar je andere partnertype, je ontspanningspunt. Wat kun je met het Enneagram? De types in het Enneagram kennen allemaal hun vaste routines. Een bemiddelaar zal altijd eerst afstand nemen van een conflict. Een romanticus zal nooit klakkeloos een regel volgen. Je bent al een stuk verder in je ontwikkeling als je deze patronen ziet. Dus herken jezelf, door jezelf, je gedachtes en je gedrag te observeren. Zo kom je erachter wat er bij jou speelt en hoe het speelt. Misschien loop je steeds tegen dezelfde dingen aan. Heeft dat iets te maken met je type? Hetzelfde geldt voor anderen. Je kunt anderen herkennen, in hun positieve en minder positieve trekjes. Je kunt door je zwaktes te herkennen, ook ander gedrag aanleren. Meer persoonlijkheidmodellen Het model van een enneagram is niet de enige manier om naar persoonlijkheidstypes en interactie tussen mensen te kijken. Er zijn meerdere modellen. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-19

20 2.8.2 Rationeel Emotieve Therapie (R.E.T). Rationele emotieve therapie of Rationeel emotieve gedragstherapie (RET/REBT) is een vorm van psychotherapie waarbij zowel het verstand als het gevoel een belangrijke rol spelen. RET is een vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT). De grondlegger van de therapie is Albert Ellis ( ). Recentelijk heeft de grondlegger van de RET, Albert Ellis, de naam van RET veranderd in REBT. De nieuwe afkorting staat voor "Rational Emotive Behavioral Therapy". De reden voor de naamswijziging is dat Ellis tot uitdrukking heeft willen laten komen, dat het bij RET niet alleen gaat om een cognitieve (= kennis-) therapie, maar dat het gedrag in de therapie moet "volgen". Hiermee heeft Ellis het belang van huiswerkoefeningen en praktijkoefeningen beklemtoond: "cognitieve gedragstherapie. Uit wetenschappelijk onderzoek bleek het belang van cognities (overtuigingen) bij het ontstaan van emoties en gedrag. Albert Ellis, Carl Rogers en Sigmund Freud worden tot de 3 meest invloedrijkste Amerikaanse psychologen/psychiaters gerekend. Uitgangspunt van de RET: Het zijn niet de problemen zelf die het ons zo moeilijk maken, maar de manier waarop we tegen deze problemen aankijken (naar de Griekse wijsgeer Epictetus). Volgens Ellis ontstaan problemen vooral door de manier waarop we aankijken tegen de gebeurtenissen die ons overkomen. je wilt door iedereen gerespecteerd, geaccepteerd en geliefd worden je dient altijd te presteren en succesvol te zijn je vindt dat al je wensen vervuld moeten worden Niet de dingen zelf zijn beangstigend maar de manier waarop we ze bekijken Het is niet alleen een manier om denkpatronen te veranderen maar ook om de veranderingen te bewerkstelligen. De massale doorbraak voor R.E.T. kwam door de visie en de boeken daarover van Daniel Goleman, Emotionele Intelligentie, in Spanning en stress hebben maar voor een deel te maken met invloeden van buitenaf. Mensen maken voor een deel hun eigen stress. De manier van denken en fantaseren bepaalt uiteindelijk hoe je je voelt en ook hoe je je opstelt en gedraagt. Het zijn niet de gebeurtenissen (A) in je leven die bepalen hoe je je voelt (C) maar de manier waarop je tegen die gebeurtenissen aankijkt (of: de manier waarop je jezelf van het belang van die gebeurtenissen overtuigt) (B). Door middel van het toepassen van de RET-methode leer je inzicht te krijgen in niet productieve emoties die veel stress veroorzaken en er toe leiden dat je minder presteert dan je eigenlijk zou kunnen. Sommigen hebben de indruk dat het rationele aspect van deze therapie erop is gericht om het gevoel (de emotie) uit te schakelen of te verzwakken. Niets is minder waar, emoties die passen moeten aangemoedigd worden. Het gaat erom dat er in nieuwe situaties, en in de verwerking van oude situaties, een reëel beeld wordt gevormd van de werkelijkheid. Een voorbeeld: een diep bedroefd gevoel na het overlijden van een naaste is een passende Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-20

21 emotie. Maar een uitzinnige reactie bij het krijgen van een verkeersboete is meestal overdreven. Rationeel denken is niet hetzelfde als rationaliseren. Als men rationaliseert, bedenkt men een verklaring voor een daad, gedachte of emotie. Rationaliseren is een verdedigingsmechanisme dat in feite een manier is van irrationeel denken. Het ABC-model Door oefening kunnen de overtuigingen (B) worden veranderd en kan je een andere bril beginnen op te zetten. Dit kan op een zodanige manier dat deze overtuigingen beter (realistischer, van minder tot niet irrationeel) bij de situatie (A) aansluiten. Een gevolg is dat het gevoel (C) dat hierbij hoort beter aansluit, positiever is: gevoelens van ontreddering, angst, woede, schaamte, minderwaardigheid e.a. worden minder frequent en kunnen vaker vermeden worden. Deze tussenstap van gedachten vindt razendsnel en voor een groot gedeelte onbewust plaats. Vandaar dat je vaak niet doorhebt dat je in die situatie allerlei gedachten hebt. Laat staan dat die gedachten het ongewenste gedrag veroorzaken. Je zult je van deze gedachten bewust moeten worden, wil je de veroorzaker van je ongewenste gedrag of gevoel op het spoor komen. Bij de theorie van RET wordt gebruikgemaakt van de letters ABC. De gevoelens en reacties die je onderuit halen ontstaan als volgt: A = aanleiding van de gebeurtenis, oorzaak Er gebeurt iets, bijvoorbeeld op de werkplek, dat je heel vervelend vindt. Dat kan een gebeurtenis om je heen zijn, maar het kan ook de gedachte aan de gebeurtenis zijn. B = bril waardoor je kijkt (belief, overtuigingen) de ideeën en gedachten over de gebeurtenis. We nemen die gebeurtenis waar en geven er een betekenis aan. Als je overdreven, absolute, irrationele gedachten hebt dan creëer je de C. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-21

22 C = consequentie (het gevolg, consequence), gevoelens en het gedrag. Dit kan een zelf ondermijnende of destructieve gemoedstoestand zijn. In dat geval ervaar je gevoelens die je van streek maken en onder spanning zetten. Je emoties kunnen dan vormen aannemen van boosheid, angst, depressiviteit of van andere negatieve en niet productieve gevoelens. Deze leiden vaak tot niet productief gedrag, je maakt ruzie, je blijft te lang bezig met iets, we werken niet geconcentreerd, etc. etc... De zes principes van R.E.T. 1. cognities zijn de meest belangrijke directe determinaties van menselijke emoties we voelen wat we denken 2. disfunctioneel denken is een determinant van emotioneel lijden 3. een analyse van gedachten vormt het begin van veranderen 4. meerdere factoren liggen ten grondslag aan het disfunctioneel denken bijvoorbeeld: genetische factoren en invloeden van buitenaf 5. aandacht richten op de actuele invloeden op het gedrag en niet op invloeden uit het verleden 6. opvattingen kunnen veranderd worden Mensen denken op drie niveaus 1. interpretatie 2. evaluatie 3. basisgedachten (beliefs, overtuigingen) De interpretatie en de evaluatie zijn niet zo belangrijk bij R.E.T., het gaat vooral om de basisgedachten. Interpretatie: we raden iets of vullen het zelf in en nemen het aan voor waarheid. Evaluatie: we maken een inschatting wat het voor ons betekent. Interpretatie en evaluatie worden geleid door onze basisgedachten. A. Een buurvrouw belt met de vraag of je nu wilt babysitten. Je interpretatie: Als ik nee zeg, vindt ze me waardeloos. B. Jouw evaluatie: Ik vind het vreselijk als ze me waardeloos vindt. Je basisgedachte: A+B = om me goed te voelen, wil ik dat iedereen me aardig vindt. C. Om je gewild te voelen zeg je ja. Basisgedachten: - ongezond perfectionisme - ramp- en doemdenken - lage frustratietolerantie - liefdesverslaving - eisen aan anderen Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-22

23 Twaalf rationele principes: 1. zelfkennis 2. zelfacceptatie en zekerheid 3. zelfinteresse 4. tolerantie van frustratie en ongemak 5. langetermijnplezier 6. risicopraat 7. moderatie 8. emotionele - en gedragsverantwoordelijkheid 9. zelfdirectie en vasthoudendheid 10. flexibiliteit 11. objectief denken 12. acceptatie van de werkelijkheid De meest voorkomende irrationele gedachtegangen zijn: Fanatieke Perfectionist Gedachten van een fanatieke perfectionist: Geen fouten mogen maken. Een fout is een teken van zwakte. FALEN. Hierdoor zien ze voortdurend gevaren als er iets fout loopt of dreigt te lopen. Het irrationele schuilt in de overdrijving. Alsof je door één fout van een waardevol persoon in een waardeloos persoon zal veranderen. Gedrag van een fanatieke perfectionist: Perfectionisme kan leiden tot uiteenlopend niet productief gedrag zoals risico's vermijden en de veilige weg kiezen of teveel tijd en energie besteden aan controle/narekenen om de kans op vergissing zo klein mogelijk te maken. Faalangst slaat toe omdat de zelfwaardering op het spel staat. Het Rampdenken Gedachten van een rampdenker: ziet altijd verschrikkelijke gevaren op zich afkomen, dit lukt me nooit, dit is verschrikkelijk. Bij een gemaakte fout: het hele project loopt mis, we halen de omzet nooit, wat een ramp. Bij kritiek van een leidinggevende: ik kan mijn carrière wel vergeten. Het is irrationeel om te voorspellen dat feiten die negatief geïnterpreteerd kunnen worden, vanzelfsprekend leiden tot rampzalige gebeurtenissen. Het zijn de muggen die tot Olifanten uitgroeien. Het gedrag van een rampdenker leidt tot veel onnodige spanning, onproductief gedrag zoals besluiteloosheid en het vermijden van risico's. Lage frustratietolerantie Gedachten van een LFT: Ik kan niet tegen kritiek, als ik die krijg dan overleef ik het niet of dat is veel te moeilijk voor mij, dat kan ik niet verdragen. Het irrationele schuilt ook bij de LFT in de overdrijving. Het achterliggende idee is dat het leven eigenlijk veel gemakkelijker zou moeten zijn dan in de praktijk blijkt. Moeilijke dingen zijn soms vervelend maar wel te verdragen. Ze kunnen ook een uitdaging zijn. De eis dat het leven gemakkelijk zou moeten zijn is even onzinnig als dat elke dag de zon moet schijnen. Het gedrag van een LFT leidt tot veel onnodige spanning en ongenoegen, een halfslachtige inzet met veel gekreun en het snel opgeven van een taak zie je wel, veel te moeilijk. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-23

24 De liefdesjunk; verslaving aan respect en liefde De gedachten van een liefdesjunk: het is noodzakelijk dat mensen van je houden en je respecteren. Het is heel erg als mensen mij afwijzen. Als ik geen vaste partner heb, stel ik niets voor. Het is verschrikkelijk dat mijn collega me niet meer aankijkt sinds ik haar die uitbrander heb gegeven. Ik zeg maar niets meer want dan krijgen we ruzie. Als ik nu die opdracht weiger dan wordt hij kwaad en dan ben ik nergens meer. Het irrationele schuilt in de overdrijving: de wens dat andere mensen je mogen en van je houden wordt een irrationele eis. Liefde en respect zijn geen absolute behoeften van de mens zoals water en voedsel. Het gedrag van een liefdesjunk: door de angst vermijdt hij conflicten en durft hij niet te zeggen wat je werkelijk wil zeggen. Bang om afgewezen te worden. Het wordt schipperen en je op de vlakte houden. Eisen aan anderen en de wereld De gedachten van de irrationele eis: de eis dat andere mensen zich anders moeten gedragen en dat de wereld anders in elkaar zou moeten zitten. De anderen moeten zich gedragen naar onze opvattingen en de wereld moet beter en rechtvaardiger worden. Ik heb zo hard gewerkt, hij heeft het recht niet. Collega's moeten altijd fair met elkaar omgaan, mensen moeten zich houden aan afspraken, oorlogen mogen niet bestaan. Het irrationele schuilt in het feit dat men de realiteit niet wenst te accepteren zoals hij zich voordoet en eist dat deze anders moet worden. het moet anders, omdat ik dat vind De wens wordt een eis. Het gedrag is dat men niet wil accepteren. Acceptatie wil nog niet zeggen dat je het goedkeurt. Geef me de rust om de dingen te accepteren die ik niet kan veranderen, geef me de moed om de dingen te veranderen die ik kan veranderen, en geef me de wijsheid om het verschil te herkennen. Franciscus van Assisi Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-24

25 2.9 Dag 5 en 6, Deskundig Hulpverlenen (Gerard Egan) Literatuur: Deskundig hulpverlenen - Een model, vaardigheden en methoden Gerard Egan Uitgeverij: Van Gorcum Assen Gerard Egan bouwt in Deskundig hulpverlenen een systematisch beeld op van de vaardigheden waar het op aan komt in het hulpverleningsproces. Vaardigheden die iedereen in meer of mindere mate beheerst en van tijd tot tijd aanwendt, maar die bij uitstek tot de deskundigheid van de professionele hulpverlener behoren. De auteur onderscheidt drie fasen in het hulpverleningsproces: fase 1 - het identificeren en verhelderen van probleemsituaties. fase 2 - het stellen van doeleinden, het ontwikkelen van een aantrekkelijker scenario. fase 3 - actie, het zich bewegen in de richting van het gewenste scenario. Deze fasen stellen telkens weer andere eisen aan zowel hulpverlener als hulpvrager. In deze ongewijzigde zevende druk verdeelt Gerard Egan de drie fasen in stappen, die aan het eind van elk hoofdstuk geëvalueerd kunnen worden. Tevens introduceert hij het begrip schaduwzijde van het hulpverleningsproces. Egan: Door te begrijpen wat zich afspeelt in de schaduw, wordt het voor praktijkmensen mogelijk om niet alleen intelligent maar ook wijs te werk te gaan. Dit boek van Egan is een wereldwijd geaccepteerd standaardwerk, dat bij tal van opleidingen voor hulpverleners wordt gebruikt. Je zal via dit boek leren waar, wanneer en hoe je verschillende vaardigheden kunt toepassen, zodat je de cliënt systematisch kunt helpen om zijn problemen op te lossen. Als je de communicatievaardigheden beheerst en het model van Egan kunt toepassen, dan kun je later gemakkelijk naar andere modellen overstappen, als je dat wilt. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-25

26 2.10 Dag 7 en 8, Stromingen in de psychologie Literatuur: Stromingen in de psychologie William E. Glassman / Hans Geluk Uitgeverij: HB Uitgevers Inleidingen in de psychologie kenmerken zich vaak door opsommingen van feiten, visies, theorieën. Dit boek niet. Stromingen in de psychologie reikt in de eerste plaats op een toegankelijke en boeiende manier werkbare concepten aan. Het is bij uitstek geschreven om het studenten en docenten naar de zin te maken. Het is een gedegen psychologisch handboek en een perfecte inleiding op het vakgebied. In het eerste deel van het boek worden vier hoofdstromingen binnen de psychologie besproken: het behaviorisme, de cognitieve, de psychodynamische en de humanistische psychologie, waar nodig aangevuld met inzichten vanuit de biologische visie op het menselijk functioneren. Het maakt duidelijk waar deze richtingen voor staan, hoe ze zich ontwikkeld hebben en wat de verschillen zijn. In het tweede deel wordt vanuit de genoemde stromingen gekeken naar een aantal kernthema s in de psychologie: ontwikkeling van de persoonlijkheid en seksebepaald gedrag, agressie, abnormaal gedrag en de behandeling daarvan. Voor de theoretische ondergrond hebben we gekozen voor dit standaard leerboek op het gebied van psychologie. Je leert er de wortels van het counsellen kennen door de onderlinge verbanden tussen een vijftal psychologische stromingen / benaderingen te bestuderen: Biologische (Wel een stroming, is niet psychologisch.) Behavioristische Cognitieve Psychodynamische Humanistische In het tweede deel wordt van elke stroming de visie weergegeven op verschillende belangrijke thema s zoals: Ontwikkeling van het individu Op sociaal gedrag Psychische en psychiatrische problemen Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-26

27 2.11 Dag 9, Intervisie Intervisie Werkproblemen bespreken met behulp van intervisie is `in, zowel in het bedrijfsleven als -al wat langer in de gezondheidszorg, welzijnswerk en het onderwijs. Tegelijkertijd roept dat een soort begripsvervaging op: intervisie als een containerbegrip waar alles in of onder past. Alsof intervisie door een begeleider gegeven kan worden, alsof het om de agenda gaat, alsof de baas het gesprek leidt en intervisie in het café kan plaatsvinden Aan de ene kant duidt dat op de motivering om nieuwe wegen voor professionalisering en kwaliteitsverbetering te zoeken, aan de andere kant roept de container het beeld op van vele onvergelijkbare leertrajecten die naar Rome leiden. Werkproblemen of werkvragen worden vaak geuit tijdens een pauze, op de gang of thuis tijdens de maaltijd. Vaak ook helemaal niet. Dan komt er geen oplossing, je kunt je probleem niet voorleggen voor advies aan een aantal vertrouwde collega s en je leert niets over je eigen werkaanpak en communicatiepatronen. Bij intervisie gaat het dus over een werkprobleem dat voorgelegd wordt aan een aantal collega s met de vraag het probleem te analyseren en van een mogelijke oplossing te voorzien. Daarmee is al veel gezegd over de kern van intervisie. In een definitie, die is ontleend aan het "Intervisie bij werkproblemen" (Jeroen Hendriksen), luidt de omschrijving van intervisie als volgt: er is sprake van collegiale ondersteuning en onderlinge advisering bij werkproblemen een leergroep bestaande uit gelijken die binnen een gezamenlijk vastgestelde structuur tot oplossingen en inzichten tracht te komen in een zelfsturend en op reflectie gericht leerproces Collegiale ondersteuning en advisering De suggestie kan zijn dat een intervisiegroep bestaat uit een aantal collega s van dezelfde instelling met dezelfde discipline. Maar intervisie kan ook georganiseerd zijn rond mensen van verschillende disciplines en verschillende werkgevers. De samenstelling hangt af van de doelstelling, motivatie maar ook van praktische omstandigheden zoals een organisatie die faciliteiten verschaft en deze vorm van onderlinge ondersteuning in het personeelsbeleid heeft opgenomen. In de praktijk is een dergelijke groep meestal 6-8 personen groot. Een intervisiegroep bepaalt gezamenlijk welke werkvraag er aangepakt gaat worden. Je kunt dat doen door een keuze te maken uit de verzameling van werkproblemen van iedere deelnemer, maar je kunt ook kiezen op grond van urgentie bijvoorbeeld omdat iemand de volgende dag met het probleem geconfronteerd wordt en graag een oplossing wil. Het bereiken van concreet toepasbare resultaten en het krijgen van persoonlijke aandacht voor je eigen hardnekkige werkprobleem blijken bij navraag onder deelnemers de grootste succesfactoren van intervisie te zijn. Belangrijk is ook dat één van de groepsleden de bijeenkomst leidt. Aan het eind van de intervisiebijeenkomst wordt afgesproken wie de volgende keer leidt, wie een bepaalde werkvorm voorbereidt en of er huiswerk is voor de deelnemers. Intervisie staat of valt met het maken van goede afspraken, vooral als het gaat om aanwezigheid. Anders wordt het frustrerend en vrijblijvend gerommel in de marge en is de groep na een keer of twee opgeheven. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-27

28 Leergroep van gelijken Wanneer een aantal collega s met intervisie gaat beginnen is een sfeer van onderling vertrouwen essentieel. Wat er in de groep ook gezegd wordt, het blijft vertrouwelijke informatie. Het gevoel van ruimte en vrijheid is van groot belang voor de uitdieping van werkproblemen, je durft makkelijker een confrontatie aan met je eigen onvolkomenheden en verbeterpunten. Wanneer hiërarchie of carrière een rol gaat spelen in de intervisiegroep is het vertrouwen en de openheid weg. Met je manager in de groep zal het niet lukken over je eigen kwetsbaarheden en worstelingen te praten: je laat gewoon het achterste van je tong niet zien. Structuur Er is een basisstructuur voor een intervisiebijeenkomst. Deze ziet er in het kort als volgt uit: 1. Fase van de probleeminventarisatie De leden van de intervisiegroep brengen hun werkprobleem naar voren. Liefst kort en helder geformuleerd in maximaal vijf zinnen. De groep maakt een keuze voor het te behandelen probleem. 2. Analysefase De groep stelt informatieve vragen. Stel nooit suggestieve, interpreterende of gesloten vragen want dit brengt de probleeminbrenger in verwarring. 3. Bewustwordingsfase Een grondige analyse brengt de probleeminbrenger vaak tot een herformulering van het probleem waarbij meestal het eigen aandeel in het probleem geformuleerd wordt. Of men formuleert een dieper liggend probleem ("dat ik steeds woorden heb met mijn chef komt omdat ik eigenlijk een andere baan wil") 4. Adviesfase Alle groepsleden geven een advies t.a.v. het op te lossen probleem. Het is aan de probleeminbrenger zelf te kiezen voor welke oplossing hij of zij gaat. Uit de adviezen kan ook een eigen perspectief groeien. Adviezen hoeven niet altijd tot een directe oplossing te leiden, maar kunnen ook stof geven om te reflecteren op de achterliggende oorzaken. 5. Evaluatie De intervisiegroep evalueert de werkwijze, het resultaat en maakt afspraken voor de volgende bijeenkomst. Het is heel verstandig de volgende keer nog even terug te komen op het eerder ingebrachte werkprobleem en te kijken in hoeverre iemand er iets aan gehad heeft. Deze gespreksstructuur wordt in de praktijk vaak ondersteund door het gebruik van specifieke methodes zoals een incidentmethode of een krachtenveldanalyse, er zijn veel methodes. Dat geeft een krachtige impuls om gericht te werken naar een bepaald resultaat binnen een bepaalde tijd, meestal 1,5 tot 2 uur. Zelfsturing op resultaten De leden van een intervisiegroep dragen zelf de verantwoordelijkheid om hun probleemverkenningen tot een goed eind te brengen. Het is een leertraject van vallen en opstaan, onderzoeken en experimenteren. Intervisie blijkt vaak leerwinst te geven alleen al omdat een aantal collega s rustig de tijd neemt om de dagelijkse beslommeringen wat verder uit te diepen dan een praatje in de kantine. Het geeft mensen middels reflectie ook perspectief op nieuwe mogelijkheden en gedragsverandering. De resultaten zijn soms heel Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-28

29 praktisch toepasbaar en toetsbaar, andere keren zet het mensen aan het denken over hun diepere motieven en gedragspatronen. Bij onderzoek naar resultaten van intervisie wordt de volgende punten genoemd: Leren doorvragen; vragen naar gedachten en gevoelens Leren reflecteren Eigen vaardigheden vergroten Gemotiveerder werken Het herdefiniëren van het oorspronkelijke probleem Een plek om je probleem kwijt te kunnen, een luisterend oor te vinden en gericht te werken aan resultaten is feitelijk onmisbaar in instellingen die de medewerker centraal stellen. Binnen een integraal personeelsbeleid kan vervolgens een doordachte afweging gemaakt worden tussen bv. coaching, werkbegeleiding, intervisie en andere vormen van ondersteuning van medewerkers. Begeleide intervisie De laatste jaren is "begeleide intervisie" in opkomst. De achterliggende gedachte hierbij is dat niet iedereen zomaar kan deelnemen aan een intervisiegroep, omdat er te weinig ervaring is met dit soort groepsprocessen die op communicatieve vaardigheden gebaseerd zijn. Een (extern) begeleider helpt om vertrouwen, een goede communicatie en oefening in het gebruik van methodes op te bouwen. Na een aantal keren (ongeveer zes keer) kan een groep redelijk zelfstandig verder. Het geeft wel een gevoel van zekerheid dat men terug kan vallen op de begeleider voor adviezen of een gezamenlijke training om weer een stap verder te maken. Valkuilen van intervisie. Intervisie is gebaseerd op de natuurlijke wijze van oplossen van problemen (problem solving). Je kunt dat ook de leercyclus noemen. Leren van ervaringen, reflecteren op die ervaringen door middel van onderzoek, mogelijke adviezen ontwikkelen, een keuze maken voor de toekomst en middels een actieplan en dan experimenteren met nieuw gedrag. Er zitten echter enkele bottlenecks in deze op het oog begrijpelijke en eenvoudige leercyclus. In de eerste plaats kan het zijn dat de groep te weinig doorvraagt op het probleem en onvoldoende materiaal voor reflectie verzamelt. Reflectie wil in dit verband zeggen: onderzoeken van motieven en omstandigheden. Vaak worden de omstandigheden (de technische, feitelijke kant van het probleem) wel onderzocht, maar de persoonlijke motieven (waarom doe je dat, wat levert je gedrag je op, hoe ervaar je dat, hoe voelt dat?) blijven achterwege. Als er onvoldoende doorgeprikt is op het probleem houdt dat in dat er onvoldoende materiaal op tafel ligt voor de fase van herformulering, misschien wel de belangrijkste interventie bij intervisie. Pas wanneer de vraag achter de vraag helder is, kan een goede oplossing gezocht worden. Een tweede valkuil van intervisie is het gebrek aan aandacht dat er gegeven wordt aan de fase van het formuleren van het actieplan waarmee de probleemeigenaar echte resultaten kan gaan neerzetten. Het is (niets menselijks is ons vreemd) alsof in intervisiegroepen de flow eruit is als men zijn advies gegeven heeft. Een gemiste kans. Academie voor Coaching en Counselling België Studiemap Jaar 2 V11-29