Seksualiteit en anticonceptie bij adolescenten

Transcriptie

1 Seksualiteit en anticonceptie bij adolescenten Suzy de Swart, Monique Peerden, Liesanne Bouwma en Herman Oosterbaan duodagen 2010: anticonceptie 1

2 Adolescentie is leeftijd tussen jaar World Health Organization. Contraception in adolescence. Geneva: WHO / _eng.pdf. duodagen 2010: anticonceptie 2

3 Oefen Stelling Het gat tussen seksuele en sociale volwassenheid neemt toe Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 3

4 Seksueel gedrag scholieren Leeftijd helft jongeren zoenervaring? 13.5 Welke deel scholieren ervaring met g.g? 1 op de 3 Op welke leeftijd helft jongeren ervaring met g.g? 17.3 jr Gemiddelde leeftijd scholieren 1e g.g? 15.5 jr jongeren (12-25jr) 16.7 jr Hoeveel % van de jarige leerlingen ervaring met g.g: vmbo 27% havo/vwo 8% Wie meer ervaring met gg Jongens of meisjes?

5 Stelling 1 Chlamydia is de meest voorkomende SOA in Nederland onder alle leeftijdsgroepen. De prevalentie onder jongeren (15-25 jaar) is hoger dan onder de gemiddelde bevolkingsleeftijd Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 5

6 Stelling 2 Na chlamydia is gonorrhoe de meest voorkomende SOA onder jongeren Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 6

7 SOA Meest voorkomende in volgorde van voorkomen: Chlamydia Genitale wratten Gonorrhoe Genitale herpes

8 Stelling 3 Bij een 16-jarig meisje met pijn bij het plassen, een negatieve urine stick en een negatieve dipslide moet de assistente van de huisarts een afspraak maken op het spreekuur om SOA testen te laten doen Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 8

9 Stelling 4 Tijdens het eerste anticonceptie consult hoort de huisarts informatie en voorlichting te geven over het risico en het voorkomen van SOA Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 9

10 Stelling 5 De belangrijkste informatiebron voor jongeren is de huisarts? Juist/onjuist?

11 De huisarts als informatiebron Huisartsen zijn voor jongeren belangrijk om naar toe te gaan als er sprake is van vragen over anticonceptie, ongeplande zwangerschap en soa. De huisarts wordt vooral ook genoemd als informatiebron door specifieke groepen jongeren zoals meisjes van Antilliaanse afkomst.

12 De school belangrijkste bron van informatie over seks (92% jongens/94% meisjes). Ook hoog gewaardeerd jongen/ meisje schoolarts: 31%/32% huisarts: 22%/40% GGD: 34%/33% Jongerenwerk:13%/13% De school als kanaal en bron van informatie

13 Anticonceptie veroorzaakt geen infertiliteit. Een SOA wel! De belangrijkste gezondheidsaspecten betreffende seksuele gezondheid zijn teenager zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA s) duodagen 2010: anticonceptie 13

14 stelling 6 Het condoomgebruik onder jongeren bij de eerste geslachtsgemeenschap is tussen toegenomen Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 14

15 Condoom en pilgebruik Toename condoom en pilgebruik bij eerste keer scholieren sinds 1995: Condoomgebruik 69% 79% Pilgebruik 36% 46% Pil en condoom 24% 37% Niets gebruikt:15% 11% Groep 13 jaar en jonger probleemgroep

16 stelling 7 Er is geen enkel contraceptivum gecontraïndiceerd tijdens de adolescentie Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 16

17 Contraception for Adolescents French R.S. and Cowan F.M. Best Practice & Research Clinical Obstetrics and Gynaecology 23 (2009) en Geen contraceptivum is op basis van leeftijd gecontraïndiceerd (behalve sterilisatie) duodagen 2010: anticonceptie 17

18 Anticonceptie Vrouw Vrouwencondoom Dubbele methode De Pil Prikpil Nuva-Ring Pleister Implantaat Spiraaltje Pessarium Portiokapje Sterilisatie van de vrouw Terugtrekken Periodieke onthouding Morning- afterpil man Condoom

19 duodagen 2010: anticonceptie 19

20 stelling 8 een meisje van 18 jaar vraagt om de pil. Zij rookt 20 sig/dg. Haar moeder heeft recentelijk op 47-jarige leeftijd een CVA gehad. U raadt haar de pil af Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 20

21 stelling 9 Moeder van meisje van 11 jaar vraagt om de pil i.v.m. zeer heftige menstruaties en de a.s. zomervakantie. U schrijft de pil niet voor i.v.m. te jonge leeftijd Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 21

22 Combinatiepil & minipil Eén fase, twee fase, drie fase en vier fasepillen

24 stelling 10 Zoals de standaard van de NHG aangeeft heeft bij het starten met een pil de 30 μg ethinylestradiol (EE) in combinatie met 150 μg levonorgestrel bevattende pil (M30) nog altijd de voorkeur Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 24

25 Wat te doen bij... Is er één soort pil voor iedereen geschikt? Hoofdpijn Vochtgerelateerde klachten Misselijkheid Melasma Mastodynie Gewicht Onregelmatig bloedverlies Spotting Uitblijven onttrekkingsbloeding Dysmenorroe PMS Acne duodagen 2010: anticonceptie 25

26 stelling 11 Meisje 17 jaar met BMI 31 vraagt om Yasmin. Ze heeft in de Yes gelezen dat ze daar juist niet dik van wordt. Juist/onjuist duodagen 2010: anticonceptie 26

27 De Pil: reden tot klagen? % Meest voorkomende klachten die vrouwen toeschrijven aan het gebruik van de anticonceptiepil Vochtgerelateerd? Gewichtstoename Hoofdpijn Pijnlijke borsten Vocht vasthouden Nusselder et al. Huisarts en Wetenschap 2001;44(1):13-15 duodagen 2010: 27anticonceptie

28 Top 10 van mythen over de pil 1. The Pill Makes You Gain Weight 2. You Should Take a Break from the Pill Once in a While 3. The Pill is Not Safe and It Causes Birth Defects 4. Long Term Pill Use Can Affect Fertility 5. All Birth Control Pills Are Basically the Same 6. Women Who Smoke Cannot Use the Pill 7. The Most Risky Time to Miss a Pill is in the Middle of the Pack 8. The Only Use for the Pill is as Contraception 9. Women Over 35 Can't Use the Pill & Teens Need Permission to Get the Pill 10. The Pill Causes Cancer duodagen 2010: anticonceptie 28

29 stelling 12 bij genoemde patiënte (BMI 31) is de anticonceptiepleister gecontra-indiceerd Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 29

30 stelling 13 De meest genoemde klacht als bijwerking van de pil is bloedverlies Juist/onjuist duodagen 2010: anticonceptie 30

31 NIPO onderzoek anticonceptie Meest genoemde bijwerkingen bij pilgebruik 82% 46% 18% 15% Bijwerkingen Geen bijwerkingen 18% 21% Hoofdpijn Gewichtstoename Stemmingswisselingen Overige bijwerkingen Ehrenhard M., NIPO rapport. Het concept van de anticonceptiepil: De pil belicht, november

32 Stelling 14 Indien in de tweede strip van een pil nog doorbraakbloedingen bestaan kan men het beste van pil wisselen Juist/onjuist 32

33 Doorbraakbloedingen op OAC zonder organische oorzaak: 1e pilstrips: adaptatie-effect (3 maanden) Later: pilatrofie vaginale droogheid met glazig rood aspect, korrelige afscheiding. Portio rood, livide en soms bloedend bij smear Metabolisme in de lever verschilt Onvoldoende suppressie follikelgroei tegenovergestelde met juist mucusproductie en eventuele cysten 33

34 Doorbraakbloedingen: Doorbraakbloedingen hebben géén relatie met de betrouwbaarheid en de hormoonspiegels in het bloed. Aandachtspunten: Pillen vergeten Medicatie/ziekte Contactbloedingen Roken Rokende vrouwen hebben 20% meer kans op spotting en doorbraakbloedingen 34

35 Contra-indicaties OAC Geen andere contraïndicaties dan bij volwassenen Thrombo-embolie Mammatumoren Leverfunctiestoornissen Porfyrie duodagen 2010: anticonceptie 35

36 stelling 15 indien een meisje last heeft van acne en tevens anticonceptie wil is de pil met 35 μg EE en 2 mg cyproteronacetaat (D35) de beste keus Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 36

37 OAC en acne Burkman et al. Am J Obstet Gynaecol 2004;190:s

38 Stelling 16 Bij het gebruik van Yaz 24/4 kan men de bloeding uitstellen door direct na de 28 pillen een nieuwe strip te starten Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 38

39 Stelling 17 Door verkorting van de pilvrije periode neemt de betrouwbaarheid van de pil toe Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 39

40 Nieuwe concepten Hoe korter de pilvrije periode of hoe langer de pil wordt doorgeslikt, hoe betrouwbaarder de pil duodagen 2010: anticonceptie 40

42 Indicaties langdurige/doorlopende anticonceptie met gecombineerde pil Uterusbloedingen Dysfunctionele bloedingen, myomen, adenomyose Erfelijke of verworven stollingsstoornissen Von Willebrand, hemofilie, factor XI deficiëntie Langdurig gebruik anticoagulantia, thrombocytopenie Anemie Endometriose Dysmenorrhoe en chronische pijn onderbuik Premenstrueel syndroom Cyclische complicaties van Astma, artritis, migraine, hoofdpijn, epilepsie, depressie, diabetescontrole Comfort en gemak Betrouwbaarheid Gaspard, U. in: Gunaïkeia 2008 Anticonceptie duodagen 2010: anticonceptie 42

44 stelling 18 De minipil (POP) werkt voornamelijk door invloed op het cervicale mucus Juist/onjuist duodagen 2010: anticonceptie 44

45 POP Ovulatie geremd in 99% cycli Kleinere safety-window van 12 uur! Meer kans op ovariële cysten (20%) Contraïndicaties: Bestaande of eerder doorgemaakte ernstige leveraandoening Progestageen afhankelijke tumoren (mamma) Actieve veneuze thrombo-embolie osteoporose duodagen 2010: anticonceptie 45

46 Stelling 19 Door het toegenomen aantal complicaties bij het inbrengen van een levonorgestrel houdend spiraal is dit minder geschikt voor gebruik in adolescentie Juist/onjuist duodagen 2010: anticonceptie 46

47 Risico s bij gebruik van een spiraaltje Vagale klachten en pijn bij inbrengen Perforatie bij plaatsen Expulsie Secundaire migraine Menorrhagie en metrorrhagie Spotting Endometritis, salpingitis met risico op secundaire tubaire steriliteit Zwangerschap op spiraaltje waarvan 1/30 e EUG duodagen 2010: anticonceptie 47

48 Risico s bij gebruik van een spiraaltje Infectiekans sterk overdreven Kweken slechts zinvol bij risicogroepen Eventueel inbrengen onder antibiotische profylaxe bij risico pre-existente infecties duodagen 2010: anticonceptie 48

50 Contra-indicaties IUD - Levonorgestrel : mammaca in voorgeschiedenis duodagen 2010: anticonceptie 50

51 Nieuwe concepten Fibroplant duodagen 2010: anticonceptie 51

52 stelling 20 de anticonceptie ring dient bij de coïtus verwijderd te worden Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 52

53 stelling 21 de anticonceptiepleister geeft meer bijwerkingen dan de pil Juist/onjuist? duodagen 2010: anticonceptie 53

54 stelling 22 Het implanteerbare hormoonstaafje heeft een lagere betrouwbaarheid dan de pil Juist/onjuist duodagen 2010: anticonceptie 54

56 Contraïndicaties prikpil en implantaat Actieve thrombo-embolische aandoening Ernstige leverfunctiestoornissen Progestageenafhankelijke tumoren Niet nader gediagnosticeerde vaginale bloedingen mammatumor duodagen 2010: anticonceptie 56

57 stelling 23 De morning-after pil is net zo effectief indien gegeven voor of na de ovulatie Juist/onjuist duodagen 2010: anticonceptie 57

58 Levonorgestrel 150 mg (MAP) MAP gegeven na ovulatie weinig of geen effect Ovulatie vaak onbekend Indien ovulatie onbekend overweeg MA spiraal MAP dient binnen 72 uur gegeven Hoe sneller ingenomen hoe groter betrouwbaarheid Novikova,N. et al. Effectiveness of levonorgestrel emergency contraception given before or after ovulation - a pilot study. Contraception 2007;75(2): duodagen 2010: anticonceptie 58

59 Stelling 24 Jongeren zijn openlijker over homoseksualiteit en komen ook voor hun homoseksualiteit uit. Juist/onjuist?

60 Homo en Lesbo Hoeveel jongeren zijn homoseksueel? 13% meisjes nooit gedaan, wel willen proberen 6% jongens nooit gedaan, wel willen proberen Uit kast Jongens:17 j Meisjes: 16 j Worstelen met identiteit? valt mee: jongens meer dan meiden

61 Homonegativiteit Groot % afwijzende houding - 39% j en 21% m vrijen 2 jongens niet goed - 12% j en 4% m verbreekt vriendschap - Christelijke en Islamitische jongeren negatiever dan niet gelovige jongeren

62 Stelling 25 Door alle aandacht in de media en voorlichting is de kennis over seksualiteit toegenomen Juist/onjuist?

63 Kennis over seks Valt tegen Meisjes weten meer: mn over anticonceptie. Vwo-ers weten meer dan vmbo ers

64 Laagopgeleide jongeren: - lager kennis niveau dan hoogopgeleide jongeren - meer ervaring met: relaties geslachtsgemeenschap dwang ongeplande zwangerschap abortus Laagopgeleide jongeren en allochtone jongeren Meisjes van Antilliaanse afkomst hebben meer ervaring met: soa, ongeplande zwangerschap en abortus Jongeren van Turkse en Marok afkomst: meer schuld-en schaamtegevoelens Jongens van Marok en Turkse afkomst: meer bekend met uitoefenen seksuele dwang

65 Internet -Belangrijk en gewaardeerd kanaal om informatie te verzamelen (j 62%/ m 34%). Internet -Ook chatten/msn n (j 80%/m 73%) Afspraakje via internet: (18%/12%) -Seks met iemand op internet (j 10%, m 5%), idem na internet -50% internettende tieners verliefd geworden via internet leren kennen

66 OAC en betrouwbaarheid bij geneesmiddelengebruik duodagen 2010: anticonceptie 66

67 Indicaties en voordelen langdurig schema duodagen 2010: anticonceptie 67

68 Orale anticonceptiva: progestativa 1e generatie 50 µg EE lynestrenol Ministat dl-norgestrel Eugynon 2e generatie sub-50 EE levonorgestrel Microgynon 30, M20 norgestimaat Cilest norethisteron Modicon, Neocon 3e generatie idem desogestrel Marvelon, Mercilon gestoden Femodeen, Minulet rest idem cyproteronacetaat Diane 35 drospirenon Yasmin, Yaz 4e generatie? E2V dienogest Qlaira duodagen 2010: anticonceptie 68

72 Werking van de combinatiepil PROGESTERON ovulatieremmer (LH) cervicale mucus ondoordringbaar voor spermatozoa endometrium ongeschikt voor innesteling door atrofie alle pillen (licht) progestageen dominant duodagen 2010: anticonceptie 72

73 Aard van progestageen 19-nortestosteron 17 -hydroxyprogesteron 17 - spirolacton OH O O H C CH OH H O O lynestrenol norethisteron levonorgestrel norgestimaat desogestrel / etonogestrel gestodeen dienogest O medroxyprogesteronacetaat cyproteronacetaat dydrogesteron medrogeston drospirenon duodagen 2010: anticonceptie 73

74 Progestativa met toenemend atrofiërend effect op endometrium gestodeen norethisteronacetaat levonorgestrel norgestimaat desogestrel drospirenon cyproteronacetaat dienogest - + duodagen 2010: anticonceptie Oettel M et al. Gynecol. Endocrinol. 2001;15 (suppl. 4): ethinylestradiol in pil: 50 µg 37.5 µg 35 µg 30 µg 20 µg 15 µg 74 74

75 Anticonceptie methoden in adolescentie Dubbele protectie en dubbele methode gebruik (condooms en condooms +, Double Dutch) Barrière methodes (spermicide pasta s, gel, crème, foam, anticonceptie spons, mannen en vrouwen condoom, pessarium, cervix cap) Noodcontraceptie (MAP, Morning after spiraal) Gecombineerde OAC Hormonale afgifte systemen (ring met 15 µg EE µg etonorgestrel, pleister 20 µg EE µg norelgestromin) Progesteron-only pil (POP 75 µg desogestrel) Progesteron-only injecties (Prikpil 150 mg depo MPA) Progesteron-only implantaten (afgifte naar mg etonogestrel/dag) Spiraal (IUD: koperhoudend, levonorgestrel houdend) Natuurlijke methodes gebaseerd op bekendheid met fertiliteit (PO: kalendermethode, ovulatiemethode, sympto-thermale methode, na ovulatie) Lactatie amenorrhoe C.I. duodagen 2010: anticonceptie 75

76 Additionele gezondheidsvoordelen van de pil Cyclusregulatie Minder bloedverlies (menorrhagie en dysfunctioneel) en anemie Minder dysmenorroe en cyclusgebonden klachten Minder ovarium cysten Minder EUG Minder groei van uterusmyomen Minder kans op PID Minder benigne mamma-afwijkingen Minder androgeensynthese, acne en hirsutisme Gunstig effect op endometriose Minder botontkalking Minder colorectaal carcinoom duodagen 2010: anticonceptie 76