Winstbepaling en (voorraad)waardering

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 1 Winstbepaling en (voorraad)waardering 1.1 Inleiding Dat een boek over voorraadwaardering gaat over de waardering van voorraden op de balans zal niemand verbazen, maar waarschijnlijk is niet eenieder zich ervan bewust dat de functie van een balans heel verschillend kan zijn. Dit hangt namelijk samen met het feit dat in de bedrijfseconomische wetenschap de meningen sterk verschillen over wat de primaire functie van een balans zou moeten zijn. Enerzijds zijn er degenen die de balans zien als een instrument om (primair) de werkelijke waarde van de verschillende activa en passiva weer te geven, waarna door deze waarden aan het eind van de periode te vergelijken met de waarden aan het begin van de periode daaruit (secundair) de winst over de betreffende periode volgt. Men spreekt in dit verband van een zogenoemde waardebepalende balans. Anderzijds zijn er degenen die de balans zien als een afgeleid product om tot een juiste winstbepaling te kunnen komen. In deze visie staat de winstbepaling, om zodoende het resultaat over het betreffende jaar te kennen, primair en heeft de balans slechts een afgeleide (secundaire) functie. Men spreekt in dit verband van een zogenoemde winstbepalende balans. Enkele bedrijfseconomen hebben nog wel getracht deze twee functies in één balans te verenigen als meest bekende vertegenwoordiger hiervan wordt meestal Limperg 1 genoemd maar dit heeft niet tot eenstemmigheid binnen de bedrijfseconomische wetenschap geleid. 1.2 Bedrijfseconomische opvattingen t.a.v. winstbepaling en (voorraad)waardering Nu in de bedrijfseconomie geen eenstemmigheid bestaat over de functie van de balans in zijn algemeenheid volgt daaruit dat er evenmin eenstemmigheid bestaat over de functie van voorraadwaardering en de wijze waarop die moet geschieden. Daarbij komt dat zelfs als wordt uitgegaan van het primaat van de winstbepaling daarmee nog niet is gezegd hoe de winst in de zin van hoeveel 1. Zie voor de meest authentieke weergave van de theorieën van Th. Limpberg, het in 1965 verschenen deel 6 van Bedrijfseconomie, verzameld werk van prof. dr. Th. Limpberg Jr. Leer van de accountantscontrole en van de winstbepaling. 1

2 1.2 Hoofdstuk 1 / Winstbepaling en (voorraad)waardering een onderneming erop voor- of achteruit is gegaan in een bepaalde periode moet worden bepaald. Ook hier zijn verschillende antwoorden mogelijk op de vraag wat ten minste in stand moet zijn gehouden om van winst te kunnen spreken. Met andere woorden er zijn verschillende visies over wat het juiste zogenoemde winst-instandhoudingspostulaat is. Zo is er het zogenoemde nominalisme dat het in geld uitgedrukte beginkapitaal ten minste in stand wil houden voordat van winst wordt gesproken. Onder een nominalistische wijze van winstbepaling wordt verstaan een winstberekening die slechts tot doel heeft de handhaving van het in geld uitgedrukte beginkapitaal. Dit winst-instandhoudingspostulaat laat zich populair verwoorden in de euro is euro -regel, waarbij elke euro die het beginvermogen te boven gaat als winst wordt beschouwd. Of om het nominalisme in het kader van voorraden te plaatsen; van winst is pas sprake als voor ten minste hetzelfde bedrag aan euro s aan voorraden aan het eind van de periode aanwezig is. In een dergelijk nominalistisch stelsel wordt in het geheel geen rekening gehouden met prijsveranderingen, dat wil zeggen noch met algemene noch met specifieke prijsveranderingen. Er bestaan ook stelsels waarbij wel rekening wordt gehouden met de wijziging van de algemene prijsstijging, de zogenoemde inflatieneutrale nominalistische winstbepalingsstelsels, waarbij de winstbepaling wordt gecorrigeerd met een inflatiefactor, komen in een apart hoofdstuk van de monografie (hoofdstuk 9) aan de orde. Tegenover het nominalisme staat het zogenoemde substantialisme. Onder een substantialistische wijze van winstbepaling wordt verstaan een winstberekening die tot doel heeft de handhaving van een zeker complex van goederen, in plaats van een in geld uitgedrukt kapitaal. Bij dit winst-instandhoudingspostulaat gaat het dus om het beschikbaar houden voor de onderneming van een bepaalde substantie, waarbij pas winst wordt onderkend indien de omvang van de goederen het (begin)complex van goederen te boven gaat. Of om het substantialisme in het kader van voorraden te plaatsen; van winst is pas sprake als voor ten minste dezelfde hoeveelheid aan voorraden aan het eind van de periode aanwezig is. Bij een substantialistisch winstbepalingsstelsel wordt dus geen rekening gehouden met algemene prijsstijgingen (inflatie) maar juist wel met specifieke prijsstijgingen. In het verlengde van de verschillende visies op de functie van een balans zijn er verschillende visies over welke prijsgrondslag moet worden gehanteerd bij de waardering van actief. In hoofdlijnen worden in bedrijfseconomische literatuur voor de waardebepaling van voorraden drie prijsgrondslagen onderscheiden: de historische kostprijs; de vervangingswaarde; de directe opbrengstwaarde. 2

3 Fiscaalrechtelijke invulling winstbepaling en (voorraad)waardering 1.3 Zien wij terug op de vele verschillende mogelijkheden die binnen de bedrijfseconomie worden geleerd ten aanzien van een juiste wijze van winstbepaling en waardering ligt de volgende opbouw van dit boek voor de hand. Eerst zal in hoofdstuk 2 worden ingegaan op wat kenmerkend is voor een voorraad en welke elementen deel (kunnen) uitmaken van de kostprijs van een voorraad (in bewerking). Vervolgens zal in hoofdstuk 3 de meest voorkomende bedrijfseconomische opvattingen over voorraadwaardering bij nominalistische winstbepaling worden behandeld met een onderverdeling naar de drie hiervoor genoemde prijsgrondslagen die bij de waardering kunnen worden gehanteerd. In hoofdstuk 4 worden de meest voorkomende bedrijfseconomische opvattingen over voorraadwaardering bij substantialistische winstbepaling besproken met ook weer de onderverdeling naar de drie prijsgrondslagen die veelal bij de waardering kunnen worden gehanteerd. In de hoofdstukken 5 en 6 komt de toepassing in het fiscale recht van het nominalisme respectievelijk substantialisme aan de orde met dezelfde onderverdeling naar verschillende prijsgrondslagen. In de hoofdstukken 7 en 8 wordt op basis van dezelfde structuur de toepassing in het vennootschapsrecht van beide winst-instandhoudingspostulaten behandeld. Tot slot worden de zogenoemde inflatieneutrale nominalistische winstbepalingsstelsels, waarbij de winstbepaling wordt gecorrigeerd met een inflatiefactor, in hoofdstuk 9 behandeld. 1.3 Fiscaalrechtelijke invulling winstbepaling en (voorraad)waardering Het fiscale recht maakt deel uit van publiek recht en schrijft rechtsregels voor waaraan belastingplichtigen zich dienen te houden. Onderdeel van deze rechtsregels zijn allerlei fiscale wetten en meer concreet voor het onderwerp van deze monografie de Wet op de Inkomstenbelasting 2001, waarin de belastingheffing over winsten van ondernemingen is vastgelegd. Voor de wijze van winstbepaling en de daarbij te hanteren prijsgrondslagen voor de waardering zijn daarbij vooral art. 3.8 en 3.25 Wet op de Inkomstenbelasting 2001 (hierna Wet IB 2001) van belang. Art. 3.8 Wet IB 2001 luidt: Winst uit een onderneming (winst) is het bedrag van de gezamenlijke voordelen die, onder welke naam en in welke vorm ook, worden verkregen uit onderneming. Zoals uit bovenstaande wettekst blijkt definieert het belastingrecht niet zelf hoe winstbepaling moet of kan geschieden of op welke wijze moet of kan worden omgegaan met prijsgrondslagen om tot een waardering te kunnen komen. De fiscaliteit grijpt daarvoor via de jurisprudentie terug naar de verschillende bedrijfseconomische theorieën. 3

4 1.3 Hoofdstuk 1 / Winstbepaling en (voorraad)waardering Bovenstaande bepaling ziet op de zogenoemde totaalwinst, dat is de winst die de onderneming gedurende haar gehele bestaan in totaliteit zal opleveren. In het fiscale recht wordt primair van de totaalwinst uitgegaan. Daarbij gaat het eenvoudig gezegd om de vraag wat tot de winst behoort. Daarbij is niet van belang uit welke oorzaak de winst is ontstaan. Bijvoorbeeld ook niet indien de getoonde winst volledig is veroorzaakt door inflatie (en er in feite slechts sprake is van een papieren winst ). De totaalwinst belast namelijk de nominale winst op basis van de euro is euro -regel. Met het in de bepaling van de totaalwinst opnemen van de woorden onder welke naam en in welke vorm ook heeft de wetgever willen aangeven dat het antwoord op de vraag wat is winst, zeer ruim moet worden opgevat. Zo omvat de winst niet alleen de normale opbrengsten uit hoofde van het productieproces, maar ook elk ander voordeel dat uit onderneming wordt verkregen. Te denken valt aan: toevallige waardestijgingen van bedrijfsmiddelen of voorraden, subsidies, schadevergoedingen of (boek)winsten bij het afstoten van bedrijfsmiddelen. Ook het voordeel dat wordt behaald met de verkoop van een onderneming als geheel behoort tot deze totale winst. Dat de prijs, die voor de onderneming wordt ontvangen, mede is gebaseerd op elementen die niet afzonderlijk in de boekhouding zijn vermeld (bijvoorbeeld goodwill), doet niet af aan het feit dat het daaruit voortvloeiende voordeel onderdeel vormt van de totaalwinst. Fiscaal is het dan ook (in tegenstelling tot het vennootschapsrecht) niet toegestaan om bepaalde posten buiten de winst om, rechtstreeks in het vermogen te verwerken. Art Wet IB 2001 luidt: De in een kalenderjaar genoten winst wordt bepaald volgens goed koopmansgebruik, met inachtneming van een bestendige gedragslijn die onafhankelijk is van de vermoedelijke uitkomst. De bestendige gedragslijn kan alleen worden gewijzigd indien goed koopmansgebruik dit rechtvaardigt. Zoals ook weer uit bovenstaande wettekst blijkt definieert het belastingrecht niet zelf hoe winstbepaling moet of kan geschieden of op welke wijze moet of kan worden omgegaan met prijsgrondslagen om tot een waardering te kunnen komen. De fiscaliteit grijpt daarvoor via de jurisprudentie terug naar de verschillende bedrijfseconomische theorieën. Bovenstaande bepaling ziet op de zogenoemde jaarwinst, dat is het deel van de totale winst dat aan een bepaald jaar is toe te rekenen. De jaarwinst is dus een van de totaalwinst afgeleide grootheid. Daarbij gaat het eenvoudig gezegd om de vraag wanneer iets tot de winst behoort. In deze opzet zal de som van de jaarwinsten in beginsel gelijk dienen te zijn aan de totale winst. Dit wordt bereikt door de toepassing van het beginsel van de balanscontinuïteit, dat inhoudt dat de beginbalans van elk jaar gelijk is aan de eindbalans van het voorafgaande jaar. 4

5 Fiscaalrechtelijke invulling winstbepaling en (voorraad)waardering 1.3 Voor de belastingheffing over de winst uit onderneming bij vennootschappen is art. 8 Wet op de vennootschapsbelasting 1969 (hierna Wet VPB 1969) nog noemenswaardig in dit kader. Art. 8 lid 1 Wet VPB 1969 luidt: De winst wordt opgevat en bepaald op de voet van de artikelen 3.8, ( ), 3.25, ( ) van de Wet op de inkomstenbelasting 2001 ( ). Zoals uit bovenstaande bepaling blijkt wordt voor de winst uit onderneming bij vennootschappen, die belastingplichtig zijn onder de vennootschapsbelasting, hetzelfde fiscale winstbegrip gehanteerd als voor natuurlijke personen/ondernemers, die belastingplichtig zijn onder de inkomstenbelasting. De fiscale jaarwinstbepaling wordt dus beheerst door het zogenoemde begrip goed koopmansgebruik. Goed koopmansgebruik is een autonoom fiscaal begrip dat zijn inhoud ontleent aan het doel en de strekking van de belastingwet. Fiscaal is men dan ook niet gebonden aan maar kan zich ook niet beroepen op de vennootschappelijke winstbepalingsregels. 2 En dat is niet anders ten aanzien van andere niet-fiscale verslaggevingsregels, zoals bijvoorbeeld voorgeschreven door de Nederlandse Bank in het kader van de Wet toezicht kredietwezen. 3 Een verdere uitwerking van het begrip goed koopmansgebruik is met name te vinden in de jurisprudentie van de Rechtbanken, de Gerechtshoven en de Hoge Raad, die daarbij in belangrijke mate steunen op bedrijfseconomische begrippen en keuzes maken uit de vele verschillende economische theorieën. Daarentegen is het begrip goed koopmansgebruik binnen de Wet IB 2001 en Wet VPB 1969 zelf maar in zeer beperkte mate verder uitgewerkt. De bedrijfseconomie kan dan ook als dé bron voor de invulling van het fiscale winstbegrip worden beschouwd. De Hoge Raad heeft in zijn (kern)arrest, zoals gepubliceerd in BNB 1957/208, ten aanzien van deze problematiek onder meer overwogen: dat weliswaar als regel kan worden aangenomen, dat een stelsel van jaarlijkse winstberekening voor de belastingheffing als strokende met goed koopmansgebruik behoort te worden aanvaard, indien dat stelsel is gegrond op hetgeen de bedrijfseconomie omtrent de juiste wijze van winstbepaling leert, doch dat deze regel uitzondering moet leiden niet alleen ingeval het volgen van het bedrijfseconomisch inzicht tot strijd met enig voorschrift der belastingwetgeving zou voeren, 2. BNB 1976/ BNB 1974/30. 5

6 1.4 Hoofdstuk 1 / Winstbepaling en (voorraad)waardering maar evenzeer indien daardoor aan den algemene opzet of een beginsel van de belastingwet om welker toepassing het gaat te kort zou worden gedaan. Daarom komt in deze monografie de toepassing in het fiscale recht van de bedrijfseconomische theorieën over nominalistische en substantialistische winstbepaling uitgebreid aan de orde in de hoofdstukken 5 respectievelijk 6, met een verdere onderverdeling naar de verschillende bedrijfseconomische prijsgrondslagen die voor de waardering van voorraden kunnen worden gehanteerd. 1.4 Vennootschapsrechtelijke invulling winstbepaling en (voorraad)waardering Het vennootschapsrecht maakt deel uit van privaatrecht en geeft rechtsregels waaraan de jaarlijkse (externe) verslaggeving van ondernemingen moet voldoen. In dit kader is voornamelijk van belang Titel 9, Boek 2 Burgerlijk Wetboek (hierna BW), dat nadere regels geeft met betrekking tot de zogenoemde vennootschappelijke jaarrekening, zowel voor de enkelvoudige als de geconsolideerde vennootschappelijke jaarrekening. Sinds de wijziging in 2005 van Titel 9 als gevolg van het streven naar verdergaande harmonisatie van jaarverslaggeving binnen de Europese Unie kan de vennootschappelijke jaarrekening naar keuze voor niet-beursgenoteerde ondernemingen worden ingericht op basis van de (van oudsher geldende) nationale regelgeving (ook wel aangeduid als Dutch GAAP) dan wel op basis van de International Financial Reporting Standards (afgekort als IFRS). Art. 2:362 lid 8 eerste volzin BW luidt namelijk: Een rechtspersoon kan de jaarrekening opstellen volgens de door de International Accounting Standards Board vastgestelde en door de Europese Commissie goedgekeurde standaarden, mits de rechtspersoon daarbij alle voor hem van toepassing zijnde vastgestelde en goedgekeurde standaarden toepast. Indien een rechtspersoon kiest voor (dan wel verplicht is tot) het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening volgens IFRS kan hij deze standaarden ook naar keuze voor zowel niet als wel beursgenoteerde ondernemingen toepassen in de enkelvoudige jaarrekening. Indien een rechtspersoon kiest voor het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening volgens de nationale regelgeving dient hij diezelfde regels ook toe te passen in de enkelvoudige jaarrekening. 6

7 Vennootschapsrechtelijke invulling winstbepaling en (voorraad)waardering 1.4 Voor een jaarrekening opgesteld op basis van de nationale Nederlandse regelgeving zijn voor de waarde- en winstbepaling vooral art. 2:362 en 2:384 BW van belang. Art. 2:362 lid 1 eerste volzin BW luidt: De jaarrekening geeft volgens normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd een zodanig inzicht, dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat, alsmede voor zover de aard van een jaarrekening dat toelaat, omtrent de solvabiliteit en de liquiditeit van de rechtspersoon. Art. 2:384 lid 1 eerste volzin BW luidt: Bij de keuze van een grondslag voor de waardering van een actief en van een passief en voor de bepaling van het resultaat laat de rechtspersoon zich leiden door de voorschriften van artikel 362 leden 1-4. Zoals uit bovenstaande wettekst blijkt definieert het vennootschapsrecht slechts in beperkte mate zelf hoe winstbepaling moet of kan geschieden of op welke wijze moet of kan worden omgegaan met prijsgrondslagen om tot een waardering te kunnen komen. Het vennootschapsrecht grijpt daarvoor via de jurisprudentie en de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving terug naar de verschillende bedrijfseconomische theorieën. Bij de vennootschappelijke winstbepaling ligt het accent op een juiste bepaling van het vermogen én de winst van een jaar. De naam vennootschappelijke jaarrekening geeft dat ook duidelijk aan. De vennootschappelijke jaarrekening is daarom niet primair bedoeld om inzicht te geven over de totaliteit van de winsten. Evenmin hoeft vennootschappelijk elk voor- dan wel nadeel als winst respectievelijk verlies te worden beschouwd. Zowel het Burgerlijk Wetboek als de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving laten namelijk uitdrukkelijk de mogelijkheid open om bepaalde posten rechtstreeks in het vermogen te verwerken, derhalve buiten het resultaat om. De vennootschappelijke jaarwinstbepaling wordt derhalve beheerst door het begrip normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd. Een uitwerking van deze normen is te vinden enerzijds in enkele afzonderlijke wetsartikelen binnen Titel 9, Boek 2 BW, de jurisprudentie van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof te Amsterdam en de Hoge Raad en anderzijds ook in de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. 4 De rol 4. Deze Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving worden veelal afgekort weergegeven met RJ, gevolgd door het nummer van de betreffende specifieke richtlijn; bijvoorbeeld RJ betreft de richtlijn die in zijn algemeenheid ziet op voorraden (het 220-deel) en meer specifiek ziet op de definitie van wat onder een voorraad moet worden verstaan (het 105- deel). 7

8 1.4 Hoofdstuk 1 / Winstbepaling en (voorraad)waardering van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving is door de Hoge Raad 5 als volgt verwoord: ( ) Voor het antwoord op de vraag of de jaarrekening het in art. 2:362 BW vereiste inzicht geeft, moet op de voet van het eerste lid van die bepaling worden onderzocht of zulks het geval is volgens normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd. Bij de vaststelling daarvan zijn, gelet ook op de geschiedenis van de totstandkoming van deze bepaling, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving van belang. De voorschriften van deze Richtlijnen kunnen immers een belangrijk oriëntatiepunt en gezaghebbende kenbron vormen voor wat in het concrete geval als aanvaardbaar heeft te gelden. Ingeval de rechtspersoon bij het vaststellen van de jaarrekening is gekomen tot waarderingen die met deze voorschriften stroken, kan zulks een belangrijke aanwijzing vormen dat het vereiste inzicht is verschaft en dat de ruimte die in redelijkheid aan de rechtspersoon moet worden gelaten bij haar keuze voor de waardering van bepaalde posten niet is overschreden. ( ). Daarnaast is een verdere uitwerking van deze normen te vinden binnen de verschillende door de bedrijfseconomische wetenschap ontwikkelde theorieën. Daarom komt in deze monografie de toepassing in het vennootschapsrecht van bedrijfseconomische theorieën over nominalistische en substantialistische winstbepaling verder aan de orde in de hoofdstukken 7 respectievelijk 8 met een verdere onderverdeling naar verschillende bedrijfseconomische prijsgrondslagen die voor de waardering van voorraden kunnen worden gehanteerd. 5. Zie rechtsoverweging 5.5 van de HR in zijn arrest van 10 februari

9 HOOFDSTUK 2 Voorraadbegrip en kostprijsvoorraad 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt allereerst de bedrijfseconomische begripsomschrijving van voorraad behandeld en de mate waarin het fiscale recht en het vennootschapsrecht deze begripsomschrijving en de daarbij gehanteerde onderscheidende criteria hebben overgenomen. Vervolgens komt ter sprake uit welke elementen de kostprijs van een voorraad kan bestaan volgens de bedrijfseconomie en in hoeverre het fiscale recht en het vennootschapsrecht deze elementen en de daarbij gehanteerde onderscheidende criteria hebben overgenomen. Dit hoofdstuk is dan ook als volgt opgebouwd. In paragraaf wordt stilgestaan bij de bedrijfseconomische omschrijving van het begrip voorraad. In de paragrafen en komen vervolgens de fiscaalrechtelijke respectievelijk vennootschapsrechtelijke omschrijvingen aan de orde. De verschillende elementen waaruit de kostprijs van een voorraad kan bestaan, worden vanuit bedrijfseconomisch perspectief behandeld in paragraaf In de paragrafen en komen vervolgens aan de orde wat het fiscale recht respectievelijk het vennootschapsrecht daarvan hebben overgenomen. 2.2 Bedrijfseconomische begripsomschrijving van voorraden Inleiding Het is belangrijk om de definitie van het begrip voorraad te kennen en de onderscheidende criteria daarbij, om tot de juiste antwoorden te komen voor de afbakeningsvraagstukken die spelen ten opzichte van andere activa (zie hierna verder paragraaf 2.2.2). Ook is het van groot belang voor de activering van de voorraad op de balans te weten welke elementen onderdeel uitmaken van de kostprijs van een voorraad. Indien de voorraad geen verdere bewerking ondergaat is dit vaak eenvoudig vast te stellen maar zodra de voorraad verder wordt bewerkt in de onderneming is de kostprijs moeilijker vast te stellen, doordat allerlei toerekeningsvraagstukken 9

10 2.2.2 Hoofdstuk 2 / Voorraadbegrip en kostprijsvoorraad kunnen spelen om tot de zogenoemde vervaardigingsprijs van de voorraad te komen (zie hierna paragraaf 2.2.3) Definitie voorraad Onder voorraden wordt verstaan de hoeveelheden in de onderneming aanwezige grondstoffen, hulpstoffen, goederen in bewerking, gerede producten en handelsgoederen, die in één bedrijfsproces worden verbruikt, dat wil zeggen dat het in deze goederen gestoken kapitaal na één proces weer in de onderneming als geld terugkeert. Dit laatste in tegenstelling tot de duurzame productiemiddelen, zoals machines of gebouwen, die hun prestaties in een reeks van processen leveren, zodat het daarin geïnvesteerde kapitaal slechts stapsgewijs of zelfs in het geheel niet, zoals bijvoorbeeld grond, omloopt. 1 Men duidt dit onderscheid ook aan met de termen vlottend en vast kapitaal. Met goederen in bewerking, als onderdeel van het begrip voorraden, staan in economische zin op een lijn onderhanden werken, omdat zij in de onderneming dezelfde functie vervullen. Toch is er een essentieel verschil tussen goederen in bewerking, als onderdeel van het begrip voorraden, en onderhanden werken. Onderhanden werk is al verkocht door de onderneming maar dient nog wel te worden geproduceerd. Goederen in bewerking zijn echter zoals alle voorraden nog niet verkocht. Zowel fiscaalrechtelijk als vennootschapsrechtelijk worden dan ook de begrippen voorraad en onderhanden werk onderscheiden én verschillend behandeld. In deze monografie worden uitsluitend de voorraden behandeld. Van een voorraad wordt ook gesproken indien een onderneming de eigendom of het exploitatierecht heeft verworven van grond of rivierbodem met de bedoeling daarop of daarin aanwezige delfstoffen, zoals aardolie, aardgas, zand, grind of mergel te winnen en vervolgens te verkopen of als grond- of hulpstof te verbruiken. Hetzelfde geldt voor grond, bestemd om in kavels te worden verkocht. De omstandigheid dat een grote hoeveelheid goederen tegelijk wordt gekocht, een hoeveelheid die wellicht voldoende is voor de behoeften van de onderneming gedurende verscheidene jaren, stempelt die goederen afzonderlijk noch in totaal tot bedrijfsmiddelen. Het feit dat de goederen in de onderneming aanwezig dienen te zijn om tot de voorraad te kunnen worden gerekend, moet niet al te letterlijk worden opgevat. Essentieel is dat deze goederen de onderneming ter beschikking 1. De termen onderneming en bedrijf worden in het spraakgebruik nogal eens door elkaar gebruikt. Toch zijn deze termen ook wel te onderscheiden: een onderneming is een economische eenheid terwijl een bedrijf een technische eenheid vormt. In het kader van dit boek dat mede een bedrijfseconomische inslag heeft zal veelal de term onderneming worden gebruikt evenwel zonder dit onderscheid impliciet tot uitdrukking te willen brengen. 10