Conny van Bentum De topsporter is kwetsbaarder dan de breedtesporter

Transcriptie

1 Conny van Bentum De topsporter is kwetsbaarder dan de breedtesporter Sport is mooi, sport is lelijk. Als geen ander kent Conny van Bentum beide kanten van sport. Zelf kan ze terugblikken op een fraaie zwemloopbaan, maar al tijdens haar carrière maakte ze - met dank aan de DDR-dames - kennis met het minder aantrekkelijke gezicht van sport. Wie zegt waar haar plafond had gelegen als de Oostblokvrouwen niet met behulp van allerlei wonderpillen waren opgepompt tot onverslaanbare kerels? Misschien is het de zucht naar eerlijkheid met terugwerkende kracht, die maakt dat Conny van Bentum - in het dagelijks leven praktiserend huisarts te Amersfoort - thans zitting heeft in twee NOC*NSF-commissies: de een over doping, de ander over seksueel misbruik in sport. Op haar dertiende werd Conny van Bentum nationaal kampioen op de honderd meter rugslag. Hoe wordt iemand zo jong zo goed? Dat ging eigenlijk heel natuurlijk. Mijn drie oudere zussen zaten al op de zwemclub, dus toen ik zes was, sloot ik mij min of meer vanzelfsprekend bij hen aan. Twee jaar later mocht ik jaargangkampioenschappen zwemmen. Weer drie jaar later werd ik opgeroepen voor de jeugdploeg. Daarna ging het ineens heel hard. In 1979 deed ik voor het eerst mee aan de finales bij de senioren. Op de uitnodiging stond mijn naam naast die van Enith Brigitha, een grootheid in die tijd, dus dat was allemaal reuze spannend. Toen ze tien was, overleed haar vader. Hij heeft mijn eerste NK-medaille nog net meegemaakt. Ondanks het feit dat hij al heel ziek was, is hij nog naar Leidschendam gereden, waar hij mij zilver zag winnen. Mijn vader heeft mij altijd gestimuleerd aan zwemmen te gaan doen. Mijn moeder liet mij daar vrij in. Ze steunde me wel, maar naar de training bracht ze mijn zussen en mij niet. Internationale wedstrijden bezocht ze evenmin. Dat deed ze niet uit desinteresse, maar omdat ik een verstandige coach had - Rian Smit - die mij heel geduldig heeft gebracht en in wie mijn moeder terecht veel vertrouwen stelde. In alle bescheidenheid durf ik te beweren dat ik al heel jong heel goed was, zodat er al snel veel druk op je sportbeoefening komt te staan. Rian Smit heeft mij gedoseerd naar de top gebracht en dat deed ze buitengewoon slim. Zwemmen op hoog niveau kan voor een kind van die leeftijd immers algauw belastend zijn. Voor de relatief korte afstanden die je zwemt, wordt er heel veel en heel hard getraind. Maar ook daarin was Rian Smit terughoudend. Toen ik een jaar of twaalf was, trainde ik gemiddeld minder dan mijn leeftijdge- 160 sport en kennis

2 sport en kennis 161

3 Het geeft een kick het uiterste uit jezelf te halen. noten. Dankzij de ochtendtrainingen die ik volgde, kon ik gewoon met andere kinderen spelen, naar school gaan, et cetera. Ik was bepaald niet monomaan bezig. Tot mijn veertiende heb ik naast het zwemmen bijvoorbeeld ook geturnd. Verder zat ik op gitaarles, op schaken, en tot mijn twintigste deed ik aan waterpolo, dus het is niet zo dat mijn hele jeugd in het teken van dat zwemmen stond. Tijdens mijn middelbareschooltijd heb ik het zwemmen dan ook nooit als een kwelling ervaren. In die dagen zat ik op het vwo. De combinatie van zwemmen en leren ging mij vrij gemakkelijk af. Na de middelbare school ben ik medicijnen gaan studeren, maar dat bleek wel een loodzware combinatie. Toch ben ik tot en met mijn doctoraal examen blijven zwemmen, hoewel dat niet meeviel. Ik trainde s ochtends om zes uur en moest daarvoor om vijf uur opstaan. Vaak liet ik de ochtendcolleges dan maar aan mij voorbijgaan. In plaats daarvan sliep ik een paar uur en was zodoende in staat wel de middagcolleges te volgen. s Avonds volgde er dan de tweede training van die dag. Ja, die periode heb ik ervaren als tropenjaren. Voldoening Waarom ging ze niettemin door? Wat was haar drijfveer om ondanks alles toch de schouders onder die nauwelijks te torsen last te blijven zetten? Van Bentum: Hoe gek het ook moge klinken: dat is toch het plezier. Vergeet niet dat ik veel terugkreeg voor mijn inspanningen. Ik reisde de hele wereld over, ontmoette interessante mensen, deed kortom een schat aan ervaringen op die ik anders zou zijn misgelopen. Bovendien geeft het een kick het uiterste uit jezelf te halen. Extra leuk wordt het als je regelmatig wint, medailles pakt, want eerlijk gezegd heb ik nog veel meer bewondering voor subtoppers dan voor toppers, omdat eerstgenoemden die beloning missen, maar desondanks doorgaan. Op EK s, WK s en de Spelen gaat het immers gewoon om de knikkers, de allerbeste willen zijn. De topjaren van Conny van Bentum waren de topjaren van de DDR-zwemsters. Hoe kijkt ze terug op die tijd? Beetje bij beetje is immers duidelijk geworden dat de atleten uit het voormalige arbeidersparadijs het minder nauw namen met de geldende voorschriften, dat zij alle vigerende dopingregels aan hun laars lapten en de grote wedstrijden daardoor devalueerden tot een strijd om plek twee en lager. Is ze nog weleens nijdig vanwege die ongelijke strijd? In je achterhoofd blijft altijd iets spelen van: waar was ik geëindigd als we met open vizier tegen elkaar gestreden hadden? Niet dat ik me daar dagelijks mee bezighoud, maar er zijn zeker momenten dat ik denk: hoe leuk was het geworden als die DDR-meiden geen doping hadden gebruikt? In die tijd wonnen de Oost-Duitsers namelijk alles. Sommige wereldrecords uit die tijd staan vandaag de dag 162 sport en kennis

4 Sommige van die DDR-meiden vertoonden zelfs baardgroei. nog. Wat knaagt, is dat het allemaal zo oneerlijk is geweest. Wij, zwemsters uit Nederland, Engeland, Amerika of Australië, werden hooguit best of the rest. Anders gezegd: ik grossier in zilver en brons, maar heb bijzonder weinig goud. Wisten Van Bentum en haar collega s toentertijd dat de vrouwelijke spierbundels hun onaantastbaarheid ontleenden aan de pot met verboden pillen? Natuurlijk wisten wij dat het geen zuivere koffie was. Als je langs hun kleedkamer liep, hoorde je het al. Van die zware, mannelijke stemmen. Sommige van die DDR-meiden vertoonden zelfs baardgroei. Zeker in de beginjaren zijn die Oostblokvrouwen op een ongelooflijke manier misbruikt en misvormd door de DDR-top. Waardoor dergelijke praktijken mogelijk waren? Aanvankelijk was er nog geen out of competition testing. Daarnaast waren er - toevallig - altijd uitvallers vlak voor de wedstrijd. Die sporters testten zichzelf en als ze op dat moment nog steeds positief waren, trokken ze zich gewoon terug. Om die reden kwam men lang weg met dit onsportieve gedrag. Gelijke munt Is er op Van Bentum weleens druk uitgeoefend om de DDR met gelijke munt terug te betalen of heeft ze zelf weleens de aanvechting gehad naar soortgelijke middelen te grijpen? Als sporter wil je de tegenstander ten slotte met gelijke kansen tegemoet treden. In de tijd dat ik zwom, was sport bepaald niet alles. Je bouwde er geen maatschappelijke carrière mee op, verdiende er geen dikbelegde boterham mee. Kortom, het was een veredelde hobby, de commercie speelde geen rol. Of het daardoor komt weet ik niet, maar feit is dat mij nooit iemand heeft benaderd met zo n voorstel. Ook ken ik niemand van mijn collega-zwemmers uit die tijd bij wie dat wel het geval is geweest. Los daarvan, heb ik het zelf ook nooit overwogen. Doping was allerminst een aantrekkelijk alternatief als je die Oost-Duitse kerels in de kleedkamer zag zitten. Ik weet wel dat er een heleboel sportmensen zijn die er alles voor over hebben om de top te bereiken, maar dat geldt niet voor mij. Sport is een prachtige bezigheid, maar lang niet het enige in het leven. Bovendien zet ik mijn gezondheid niet op het spel. In 1980 won Rica Reinisch op vijftienjarige leeftijd drie keer goud tijdens de Olympische Spelen van Moskou. Jaren later kwam ze op televisie. In dat programma vertelde ze dat ze - als nasleep van het van hogerhand gestimuleerde dopinggebruik - leed aan eierstokcysten. Zwanger worden was er voor haar later niet meer bij. Toen dacht ik: moet je zien. Was het je dat waard? Laat mij hier dan maar met zilver in plaats van goud op de bank zitten, want ik heb drie prachtige kinderen en jij niet. Bovendien vraag ik me af of jij die gouden plakken nog trots aan je familie durft te laten zien? Of schaam je je de ogen uit sport en kennis 163

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: De weerbare sporter Macht, misbruik en kwetsbaarheid Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op