De idylle van de eigen grond

Transcriptie

1 1 In het Westen in het algemeen en in België in het bijzonder, is het gemeengoed geworden om te spreken van de multiculturele samenleving. Deze omschrijving blijft niet alleen vaag, ze wekt bovendien ook de indruk dat de multiculturele maatschappij iets nieuws is en ongehoord; een realistisch alternatief voor de monoculturele samenleving. Maar dit alternatief is in feite onbestaande. De multiculturele samenleving is immers altijd en overal. Lang voor er sprake is van dé immigrant uit Italië of de Maghreblanden, kan in eigen land al een multiculturele traditie worden geconstateerd. SLIDE : telefoongids Manhay (fusiegemeente Dochamps, Grandmenil, Harre, Malempré, Odeigne, Vaux-Chavanne en een deel van Bra). Een blik op de talloze naamsmeldingen in telefoongidsen van de kleinste Vlaamse dorpen en meest afgelegen Waalse gemeenten, doet duidelijk vermoeden dat verschillende van de voor dorpsgenoten ras-echte bewoners, in feite verwant zijn met voorouders van o.a. Vlaamse origine. Vlaanderen in de vorige eeuw is een onderontwikkeld landbouwgebied, geteisterd door hongersnood, tyfus en cholera. De miserie is er permanent en erfelijk. Om eraan te ontsnappen komt heel geleidelijk een emigratie op gang naar Frankrijk, de Verenigde Staten, Canada, maar vooral Wallonië. In die tijd is de as van Samber en Maas een van de modernste industriegebieden van Europa. Hoeveel Vlamingen naar Wallonië emigreren is nooit onderzocht, maar duizenden naamsmeldingen in de telefoongids verraden nu nog een Vlaamse oorsprong. Ondanks vele pogingen van de Kerk die deze Vlaamse migranten Vlaams en katholiek wil houden, worden de meeste onder hen compleet geïntegreerde Walen. Toch worden de Vlaamse migranten niet goed ontvangen in Wallonië. Zij zijn ongeletterd en ongeschoold, enkel geschikt om vuil werk te doen. Ze worden gezien als messentrekkers en vrouwenversierders, een reputatie die ze vooral te danken hebben aan het gedrag van enkele ongetrouwde jongemannen die tijdens de week op logies in Wallonië verblijven en slechts sporadisch naar huis trekken. Heel onterecht wordt hun gedrag op de hele groep Vlamingen toegepast. Heel wat migratiebewegingen verlopen schijnbaar volgens hetzelfde stramien. Een eerste generatie migranten gedraagt zich onhandig en wordt door de autochtone bevolking als anders ervaren. Misplaatst gedrag van kleine groepen wordt veralgemeend tot het beeld van de hele groep migranten. In het beste geval komt na verloop van tijd een integratieproces op gang dat meestal een paar generaties duurt. De Vlamingen in Wallonië hebben dit ondervonden, na hen de Italianen en de Spanjaarden. Alle inwijkelingen maken op hun eigen manier een proces door van inburgering. Toch wordt de multicultuur niet als normaal beschouwd. In tegendeel: ze is de regel die halsstarrig voor de uitzondering wordt gehouden. Daarom verrast en verwart ze ook telkens opnieuw. Hebben de mensen vrede genomen met de zich inburgerende Italiaan, dan worden ze plots geconfronteerd met Turkse en Marokkaanse gastarbeiders. Wanneer

2 2 deze op hun beurt deel gaan uitmaken van het straatbeeld, komen plots weer andere etnische minderheden en asielzoekers opzetten. De ene verrassing volgt als het ware de andere op. SLIDE : Vreemdelingenangst of vreemdelingenhaat is hier niet vreemd aan. En dit terwijl zelf de meest verstokte xenofoob zich niet verzet tegen het feit dat onze auto Japans is, onze pizza Italiaans, onze democratie Grieks, onze koffie Braziliaans, onze shampoo Engels, onze vakantie Turks, onze cijfers Arabisch en ons schrift Latijns. Hier verrast de Arabische erfenis. Ons decimale telsysteem komt van de Arabieren die met de term Sifr het niets aanduidden (geen hoeken in de geometrische figuur). Op basis van het aantal hoeken werd dan verder het decimale stelsel opgebouwd. Ook het uitspreken van cijfers (23 = drie-en-twintig) verraadt een Arabische oorsprong (lezen van rechts naar links). Ook op het vlak van de alchemie, fysica en astronomie hebben we veel aan de Arabieren te danken, onder meer het opstellen van zeer accurate landkaarten (Al Idrissi) a.d.h.v. kompas en astrolabium. Ook in onze taal vinden we vele woorden terug die rechtstreeks ontleend zijn uit het Arabisch. De idylle van de eigen grond Toch is de collectieve identiteit, in casu die van dé Vlaming, geen totale illusie. De identiteit van een individu kan nu eenmaal niet begrepen worden buiten haar sociale dimensie. Mensen zijn wie ze zijn, mede door de invloed van de sociale groepen waarin ze leven. In onze samenleving geldt impliciet een soort van primordiale autochtonie, een eerstigheidsrecht op basis van een al dan niet ingebeelde verwantschap: wie afstamt van ouders en voorouders die als eersten op een bepaald territorium hebben gewoond, wordt bijzondere rechten toegekend. Dat het vaak gaat om een imaginaire verwantschap lijkt daarbij niet van tel. De hechte band met de waargenomen oorsprong geeft een autochtone bevolking meer recht dan nieuwkomers om zich op het eigen grondgebied te bevinden en om zich er te laten gelden. SLIDE : dat het eerstigheidsrecht vaak imaginair is, laat zich vermoeden. Beide cartoons zijn hier een knipoog naar. In de tweede voelen beide mannen zich Belg maar zien ze de vreemde ander als een bedreiging voor de eigen positie. SLIDE : Ze zullen hem niet temmen, de fiere Vlaamse Leeuw Hét symbool bij uitstek van het Vlaams nationalisme, de Vlaams Leeuw, is ontleend aan de heraldiek uit de Arabische wereld. (1) Uit de Arabische Kalligrafie komt de afbeelding In de naam van de leeuw van God, het gezicht van God, de zegevierende Ali. (2) Sultan Baybars (13 e eeuw) voerde de leeuw in zijn vlag en sloeg hem in zijn muntstukken. (3) De leeuw stond ook op het wapenschil van de Assasijnen (11-13 e eeuw). De kruisvaarders importeerden de gewoonte om heraldische symbolen te gebruiken. Ook de Duitse Adelaar komt van de Arabieren. Hij was oorspronkelijk het heraldisch symbool van Saladin.

3

4

5

6