BESTRALING BIJ TUMOREN VAN DE BOVENSTE GASTRO-INTESTINALE TRACTUS

Transcriptie

1 BESTRALING BIJ TUMOREN VAN DE BOVENSTE GASTRO-INTESTINALE TRACTUS Van uw arts hebt u vernmen dat een bestraling ndzakelijk is in het kader van uw behandeling vr een tumr van de slkdarm, maag, twaalfvingerige darm, lever f alvleesklier. In deze brchure vindt u een aantal nuttige adviezen die u kunnen helpen m prblemen te vrkmen f bepaalde ngemakken te beperken. Eventueel wrdt deze raditherapie gecmbineerd met chemtherapie m de kankercellen geveliger te maken aan de bestralingen. Meer infrmatie hierver zal u bekmen via uw behandelende nclg. Wenst u meer uitleg f hebt u specifieke vragen, aarzel dan niet m uw arts f verpleegkundige hierver aan te spreken. Ze zullen u graag helpen. Mgelijke reacties van het lichaam p de bestralingsbehandeling Bestraling werkt alleen in het gebied van uw lichaam dat bestraald wrdt. Afhankelijk van de plaats die bestraald wrdt, kunnen lkaal bijwerkingen ptreden. Smmige mensen hebben veel last van bijwerkingen, anderen merken er weinig van. De ernst van eventuele bijwerkingen heeft niets te maken met het resultaat van de behandeling; als u geen bijwerkingen hebt, betekent dit niet dat de raditherapie geen resultaat heeft. Acute bijwerkingen ntstaan tijdens de bestralingen en genezen nadat de bestralingen afgernd zijn. Dit kan wel enkele weken duren. Raditherapie kan ernstige gezndheidsschade tebrengen aan een fetus. Om deze reden mag u beslist niet zwanger zijn f wrden tijdens de bestralingsbehandeling. Bij een mgelijke zwangerschap k als deze ng niet bevestigd is dient u altijd nmiddellijk uw arts te verwittigen. Huidreacties Uitwendige stralen gaan nvermijdelijk eerst dr de huid alvrens het te bestralen delvlume in het lichaam te bereiken. Dr de behandeling kan uw huid drger en geveliger wrden. De bestraalde huid kan gaan jeuken. Huidreacties ntstaan gewnlijk rnd de 3 de week van de behandeling. Daarna kunnen ze geleidelijk tenemen. De huid verkleurt meestal licht- tt sms dnkerrd. Sms kunnen er gevelige plaatsen ntstaan, met eventueel blaasjes en pen wndjes. AZ Klina Brasschaat AZ Mnica Antwerpen Deurne AZ Niklaas Sint-Niklaas AZ Sint-Jzef Malle GZA Ziekenhuizen Antwerpen Mrtsel Wilrijk UZA Edegem ZNA Antwerpen - Merksem Iridium Kankernetwerk secretariaat@iridiumkankernetwerk.be

2 Alle reacties van de huid kunnen pijnlijk zijn, bijvrbeeld bij aanraking dr kleding. De huid begint zich weer te herstellen 2 à 3 weken na de laatste bestraling. De mate waarin de huid reageert, hangt af van een aantal factren zals het type straling, de tegediende dsis, het feit f u al dan niet chemtherapie krijgt, en de exacte plaats van de bestraling. Meestal geeft een bestraling van gastr-intestinale tumren relatief weinig huidtxiciteit. Deze aanbevelingen gelden enkel vr de plaatsen waar u bestraald wrdt. Het is niet ndzakelijk de rest van uw lichaam p dezelfde manier te verzrgen. Tijdens de bestralingsbehandeling: Smeer uw huid in met een vchtinbrengende crème (Flamigel krijgt u evt. mee p simulatie). Ok bij jeuk f een erg drge huid kunt u deze crème gebruiken. Wij raden u aan m de crème al vanaf de eerste dag van de bestraling tt maximaal tweemaal per dag aan te brengen p de bestraalde huid. De crème is aangenaam in gebruik, absrbeert snel en verrzaakt geen vetvlekken. Geef de vrkeur aan een duche in plaats van een bad. Als de markeringen vervagen, prbeert u deze best niet zelf terug te tekenen. U cntacteert hiervr de dienst raditherapie waar u behandeld wrdt m een afspraak te maken wanneer een verpleegkundige de lijnen kan bijtekenen. Hud er tevens rekening mee dat deze aantekeningen p de huid k kunnen afgeven p kleding f prthese. Gebruik liever lauw dan warm water bij het wassen. Warm water maakt de huid namelijk drger. Kies een vchtinbrengende zeep met een neutrale ph. Was u vrzichtig met een zacht washandje, dep zachtjes in plaats van te wrijven. Ok drgen det u best vrzichtig en deppend, hud de huidplien drg. Vermijd krabben f wrijven bij een branderig f jeukend gevel. Vermijd kleding die schuurt f knelt. Lszittende kledij is aan te raden. Draag liefst katenen kleding als deze rechtstreeks in cntact kmt met de bestraalde huid. Tijdens de eerste weken na de behandeling: Het is aangewezen bvenstaande aanbevelingen na de behandeling te blijven tepassen tt de huid vlledig hersteld is. Tt één jaar na de behandeling: Bescherm uw huid tegen direct znlicht. Gebruik een znneprduct met factr 30 f hger, als uw huid bltgesteld wrdt aan de zn. Ontsteking van de slijmvliezen van keel en slkdarm Raditherapie irriteert de slijmvliezen waardr een ntsteking (zgenaamde mucsitis) kan ptreden. Hierdr kan u meite krijgen met slikken, zgenaamde dysfagie. Dit is een tijdelijk fenmeen, dat typisch begint in de 2 de f 3 de week van de bestralingen en kan aanhuden tt enkele weken na het stppen van de raditherapie. Frequentie en ernst hangen vrnamelijk af van het bestraalde vlume en de tegediende dsis. Typisch zijn deze mucsitisklachten meer uitgesprken bij tumren van de slkdarm. Bestraling bij gastr-intestinale tumren Versie /5

3 De gelijktijdige tediening van chemtherapie zal deze klachten meestal verergeren. Verwittig uw arts f verpleegkundige dan k tijdig wanneer u hinder begint te ndervinden. Drink vldende, minstens 1 à 1.5 liter per dag. Eet regelmatig calrierijke tussendrtjes (pap, pudding, musse). Eet kleine smakelijke hapjes in plaats van grte eentnige prties. Overweeg drinkvedingen als extra calrie inname. Wanneer vedselinname nvldende is, kan de arts beslissen m u via een andere weg bij te veden. Dit kan p verschillende manieren en zal met u wrden verlegd. Schakel zveel mgelijk ver p zachte en/f vleibare veding zals sepen, melkdranken, yghurt, puree, witte bterhammen znder krsten die u weekt in sep f andere dranken. Ok de inname van rmijs kan een verzachtend effect hebben en bevat bvendien veel calrieën. Neem vldende pijnstilling (bv. een Dafalgan van 1g vr elke maaltijd), indien ndig zal uw arts u sterkere pijnstilling vrschrijven. Om lkaal de pijn te verzachten kunt u vr het eten een seplepel Syngel innemen (p vrschrift van uw arts). Wanneer er sprake is van een schimmelinfectie zal u k hiervr een specifieke behandeling vrgeschreven krijgen. Gastr-intestinale klachten Dr de bestraling van maag en darmen kan er belangrijke misselijkheid met braken ntstaan. De peride van misselijkheid en braken begint meestal 1 tt 2 uur na de bestraling en bereikt haar hgtepunt 12 uur na de bestraling. Op de dagen dat u niet wrdt bestraald, zult u zich gewnlijk beter velen. De misselijkheid verdwijnt meestal zeer snel nadat de bestralingen gestpt zijn. Ok kan er meer algemene gastr-intestinale last ntstaan met buikpijn en/f krampen, alsk frequentere en lssere stelgang. Eventueel kan er k slijm- en, zelden, bledbijmenging ptreden. Deze algemene gastr-intestinale last start meestal vanaf de 3 de f 4 de week van de bestralingen en kan wel tt enkele weken na het stppen ervan aanslepen. Dr misselijkheid en/f diarree, evt. in cmbinatie met de eerder vermelde mucsitis, kan uw eetlust sterk verminderen. Bent u misselijk dan kan Mtilium, Primperan f Litican wrden gebruikt. Deze medicijnen mgen samen met uw andere medicatie genmen wrden. De standaarddsis vr alle drie deze middelen is driemaal daags vr de maaltijd. Er bestaan smelttabletten, tabletten, sirp en suppsitria (wat sms handig kan zijn). Vrafgaand aan de bestraling neemt u best al een antibraakmiddel in. Dit is meestal vldende m de misselijkheid en het braken tegen te gaan. Indien ndig kan u ze thuis verder innemen. Indien ndig zal de arts sterkere antibraakmiddelen vrschrijven. Obstipatie (verstpping) kmt vr als u gedurende meerdere dagen deze middelen gebruikt. Een mild laxeermiddel kan dan nuttig zijn. Sms kan milde hfdpijn ptreden als nevenwerking. Bestraling bij gastr-intestinale tumren Versie /5

4 Indien u diarree heeft, kan, na dktersadvies, gestart wrden met Imdium f dergelijke. Prikkelhest Sms ligt een deel van de lngen f de luchtwegen in het bestralingsveld. Bestraling van de luchtwegen f de lngen irriteert de cellen, waardr u last kan krijgen van hesten. Die hest kan zwel drg zijn als gepaard gaan met een prductie van slijmen en fluimen. Als u reeds vr de bestraling hestte, is het mgelijk dat u tijdens de behandeling ng meer last krijgt van hesten. Zrg vr z weinig mgelijk stf in uw mgeving die uw luchtwegen kunnen prikkelen. Vermijd spuitbussen, zals haarsprays, dedrants, luchtverfrissers, enz. Stp met rken en vraag k de andere mensen in uw aanwezigheid niet meer te rken. Vermijd het gebruik van peders (make-up, talkpeder, enz.). Vermeidheid De mate waarin patiënten vermeidheidsklachten hebben varieert en hangt af van de duur en het type behandeling. Meestal spreekt men van een algemene vermeidheid die in het begin van behandeling af en te aanwezig kan zijn en teneemt naar het einde van de behandeling. De vermeidheid kan ng enkele weken na stp van de bestralingen aanslepen. Het belangrijkste is dat u naar uw lichaam luistert en z ndig bijvrbeeld een middagpauze inlast. Prbeer echter indien mgelijk een nrmaal dagritme aan te huden. Late effecten Buiten deze bijwerkingen die tijdens en krt na de bestraling ptreden, hebben stralen k bijwerkingen die pas maanden tt jaren later duidelijk wrden. Deze hebben veel minder de neiging m ver te gaan. U kunt dit zien als een srt van littekenvrming. Huid: de huid kan wat dnkerder van kleur wrden en het vetweefsel kan wat vaster aanvelen. Slkdarm: de mtiliteit van de slkdarm kan na raditherapie langdurig verminderd zijn, waarvr eventueel medicatie kan wrden pgestart. Het kan gebeuren dat de slkdarm wat nauwer wrdt en pgerekt met wrden. Lngen: 3-6 maanden na de bestraling bestaat er een kleine kans p radipneumnitis. Elke bestraling brengt een beperkt risic p secundaire tumren in het bestraalde gebied met zich mee. Dit uit zich pas na meerdere jaren en is vral van belang bij jngere persnen. Swies weegt dit theretische risic niet p tegen de ndzaak van behandeling van uw huidige ziekte. Bestraling bij gastr-intestinale tumren Versie /5

5 Hebt u ng vragen? Neem dan cntact p met de afdeling Raditherapie van het Iridium Kankernetwerk: - campus Sint-Augustinus 03/ campus AZ Niklaas 03/ campus AZ Klina 03/ campus ZNA Middelheim 03/ campus ZNA Jan Palfijn 03/ Deze brchure/flder werd met zrg samengesteld en is zuiver infrmatief van aard. Aangezien de medische wetenschap zeer snel evlueert, kunnen geen garanties wrden gebden m.b.t. de vlledigheid van de inhud van deze brchure/flder. De infrmatie in deze brchure/flder is algemeen van aard en dient te wrden begrepen als aanvulling p de specifieke (mndelinge) infrmatie van de behandelend arts. De medische praktijk is geen exacte wetenschap, zdat een psmming van mgelijke cmplicaties in deze brchure/flder nit vlledig kan zijn. Dr de arts kan geen verbintenis wrden aangegaan ver het uiteindelijke resultaat van de beschreven behandeling. Bestraling bij gastr-intestinale tumren Versie /5