Deze nieuwsflits is een uitgave van: Steunpunt Opvoeding Uden Markt 147, Uden Telefoon: (0413)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Deze nieuwsflits is een uitgave van: Steunpunt Opvoeding Uden Markt 147, Uden Telefoon: (0413) 25 40 98 www.steunpuntopvoedinguden."

Transcriptie

1 Deze nieuwsflits is een uitgave van: Steunpunt Opvoeding Uden Markt 147, Uden Telefoon: (0413) Opvoedingswinkel Veghel Stadhuisplein 47, Veghel Telefoon: (0413) Ieder kind gaat er vanuit dat zijn vader en moeder altijd bij elkaar blijven. Vooral jonge kinderen vinden dit zo vanzelfsprekend dat ze er geen moment aan twijfelen dat dit altijd zo blijft. Wanneer hierin verandering komt door een scheiding van hun ouders, verandert alles. Alles wat vertrouwd was, is plotseling verdwenen. Bovendien is de scheiding nog maar het begin van een reeks van veranderingen in het leven van het kind. Maar voorafgaand aan de scheiding is er natuurlijk al een periode van spanning geweest. Het kind weet na een scheiding niet meer wat het kan verwachten en voelt zich vaak schuldig aan de ruzie tussen de ouders (ook wanneer de ouders hier geen enkele aanleiding toe gegeven hebben). Het is een angstige periode waarin veel kinderen probleemgedrag beginnen te vertonen. Nummer 6, jaargang 2, december 2008 Alles verandert plotseling Veel kinderen moeten verhuizen, wennen aan een ouder die afwezig is. De andere ouder moet (meer) gaan werken en is dus ook vaker afwezig. Ook allerlei gewone dagelijkse dingen veranderen, zoals samen eten of een verhaaltje voor het slapen gaan zijn plotseling niet meer hetzelfde. Daarnaast wordt het kind geconfronteerd met de gevoelens van de ouders. Want hoe goed de scheiding ook geregeld wordt, gevoelens zijn niet uit te sluiten. De scheiding van ouders is voor kinderen een ingrijpende verandering in hun leven. Een scheiding roept bij kinderen veel uiteenlopende gevoelens op Na de scheiding laten kinderen verdriet zien maar ook angst voor de onbekende situatie en soms ook boosheid naar de ouders toe. Zij zijn de veroorzakers van deze nare situatie. Vooral wanneer er een derde persoon in het spel is kan boosheid de boventoon voeren bij de emoties van het kind.

2 Maar soms zijn kinderen na een scheiding ook opgelucht, omdat er een eind is gekomen aan een zeer nare periode van veel ruzies in huis. Deze gevoelens zijn zowel voor het kind, de ouders en de omgeving minder goed te begrijpen. Van deze gevoelens kunnen kinderen zeer in de war raken en opnieuw erg verdrietig en boos worden. Een kind wil namelijk helemaal niet blij of opgelucht zijn met het vertrek van een ouder. Kinderen kunnen erg in de war raken van hun tegengestelde gevoelens na een scheiding. Daarnaast zien we ook een groep kinderen die heel weinig emoties laten zien. De scheiding lijkt hen weinig te kunnen schelen, maar vaak is het tegendeel waar. Meestal stellen kinderen zich zo op om de ouders te ontzien. Deze kinderen gedragen zich vaak extra lief of trekken zich terug. Dit om de ouders niet tot last te zijn. Ieder kind heeft zijn eigen manier van reageren. Dit wordt beïnvloed door meerdere factoren onder andere de leeftijd van het kind, de relatie met de ouders en de manier waarop de ouders het kind steunen tijdens de scheiding. Emotionele gevolgen van een scheiding Ondanks het regelmatig voorkomen van scheiding in de huidige maatschappij, schamen veel kinderen zich voor het feit dat hun ouders gescheiden zijn. Ze vinden het moeilijk er met leeftijdsgenoten over te praten uit angst om gek of zielig gevonden te worden. Soms speelt ook schaamte een rol wanneer het kind veel materialistische dingen is kwijtgeraakt door de scheiding. We zien meermaals bij kinderen van gescheiden ouders dat zij een gedeelte van de schuld van de scheiding bij zichzelf leggen. Gedeeltelijk komt dit doordat vooral jongere kinderen zichzelf een grote rol toedichten in wat er om hen heen gebeurd. Vooral peuters kunnen de schuld erg naar zich toetrekken, omdat zij zichzelf als de belangrijkste persoon in de wereld beschouwen. Door de schuld op zich te nemen, proberen kinderen om grip op de situatie te krijgen. Iets wat buiten hen om gebeurd is, is beangstigend en hebben ze niet in hun macht. Door de schuld op zich te nemen, krijgen ze het gevoel het te kunnen herstellen. Vanaf het begin van de scheiding is het dan ook zeer belangrijk dat de kinderen buiten de conflicten gehouden worden. Verder moet regelmatig aan het kind uitgelegd worden dat papa en mama gaan scheiden, maar dat dit niet de schuld van het kind is. Scheiden is iets wat grote mensen doen en daar hebben kinderen geen invloed op, dus ook geen schuld aan. Bijna alle kinderen blijven na de scheiding hopen dat het wel weer goed komt. Dit wordt nog versterkt wanneer één van de ouders eigenlijk niet wilde scheiden en het kind dit weet. Het is zeer belangrijk dat, ten opzichte van het kind, wordt benadrukt dat het tussen de ouders (zo goed als zeker) niet meer goed zal komen. Veel ouders vinden het moeilijk om dit zo tegen hun kind te zeggen, ze zijn bang het kind verdriet te doen. Maar het kind heeft meer verdriet door valse hoop.

3 De scheiding levert veel onzekerheid op. Veelal zijn kinderen bang bepaalde dingen te moeten inleveren door de scheiding, wat natuurlijk een reële angst is, omdat een scheiding meestal ook financiële gevolgen heeft. Verder zijn sommige kinderen bang dat de ouder bij wie ze wonen de situatie niet aan zal kunnen. Bij een aantal kinderen bestaat de angst dat de andere ouder misschien óók wel weggaat. Het kind voelt zich erg in de steek gelaten door de vertrekkende ouder. Een scheiding kan kinderen het gevoel geven dat de ouders niet genoeg om het kind geven. Waarom blijven de ouders niet bij elkaar zoals het kind graag wil, is dan vaak de beredenering van het kind. Als papa en mama kunnen stoppen met van elkaar houden dan kunnen de ouders immers ook stoppen met van het kind te houden. Dit is een zeer beangstigende gedachte. Soms zijn kinderen zelfs bang om net als de vertrekkende ouder 'weggestuurd' te worden. Deze twijfels, over de liefde van de ouders, kan dan worden geuit door lastig, aandachtvragend gedrag. Het kind test op deze manier de liefde van de ouders uit: "Houden ze ook nog van me als ik vervelend doe?" Een andere groep kinderen probeert de ouders juist tot steun te zijn. Ze stellen zich meegaand op en proberen de ouder te helpen waar dat kan. Soms gaat dit zo ver dat het kind zich gedeeltelijk verantwoordelijk gaat voelen voor de ouder. Dit gebeurt vooral wanneer de kinderen al wat ouder zijn op het moment van de scheiding. Deze situatie moet voorkomen worden omdat alle gezagsverhoudingen hierdoor verstoord worden. De ouder wil na enige tijd zijn taak als ouder weer op zich nemen, en stuit hierbij op veel verzet bij het kind. Het is na een scheiding van groot belang dat de ouders het kind duidelijk maken dat het geen keuze hoeft te maken tussen de ouders. Voorkomen moet worden dat het kind het gevoel heeft partij te moeten kiezen. Een kind kan geen partij kiezen tussen de ouders want het wil de liefde van allebei en wil beide ouders geen verdriet doen. Om te voorkomen dat het kind het gevoel heeft dat het een keuze moet maken is het belangrijk dat de ouder nooit negatief over de andere ouder praat tegenover het kind. Steun voor het kind zoeken Kinderen hebben tijdens en na een scheiding veel steun en uitleg nodig. De belangrijkste steun moet van de ouders komen, hoe moeilijk dit ook kan zijn. De scheiding is voor de ouders eveneens een zeer moeilijke periode. Er moet veel geregeld worden, de toekomst is onzeker en de eigen emoties bij de scheiding spelen natuurlijk een belangrijke rol. Daarnaast vinden de ouders het, vaak door schuldgevoel, moeilijk om met het kind over de scheiding te praten. De omgeving van het kind (opa/oma, leraar, buurvrouw etcetera) kan de nodige steun bieden. Door het kind afleiding te bieden, door wat extra aandacht te geven, als luisterend oor en objectieve gesprekspartner. Vanuit school kan er begrip zijn wanneer het leren tijdelijk minder goed gaat.

4 Het is van groot belang voor de kinderen om eerlijk te zijn over de scheiding en de mogelijkheid te bieden op een open manier te praten met de ouders. Het kind zal niet altijd openstaan voor een gesprek. Het is goed om als ouder deze mogelijkheid te bieden. Kinderen zijn na een scheiding gebaat bij extra aandacht, maar ook zo snel mogelijk weer regelmaat en structuur in hun leven. Wanneer de ouders in staat zijn na de scheiding nog samen zorg te dragen voor de kinderen, door regelmatig contact te hebben, soms even met z n allen bij elkaar kunnen zijn, elkaar de kinderen te gunnen, zullen de kinderen de scheiding eerder verwerken en beter een plaats kunnen geven. Wanneer de conflicten na de scheiding blijven voortduren, zal dit het kind veel verdriet doen en de scheiding extra moeilijk maken. Een scheiding is helaas niet altijd te voorkomen, maar door er open, eerlijk en met begrip voor de gevoelens van het kind mee om te gaan kan er wel voor gezorgd worden dat het kind er zo min mogelijk last van ervaart. Hoe vertel je het? Net als iedereen horen kinderen ook liever geen slecht nieuws. In een gesprek kun je beter meteen beginnen met het slechte nieuws, daarna is er tijd om de eerste reacties op te vangen. Neem ruimschoots de tijd voor het gesprek. Het beste is als je samen met je partner met de kinderen gaat praten. Kleine kinderen zullen moeilijk begrijpen wat er gaat gebeuren, je zult daar vaker over moeten praten. Probeer vooraf af te spreken wie wat gaat zeggen, waarschijnlijk is de boodschap voor je kind zó moeilijk dat het er nog even niet aan wil. Leg op het niveau van je kind uit waarom het het beste is dat jullie uit elkaar gaan. Het kan een fijne ondersteuning zijn om hierbij een (kinder) boek te gebruiken. Voor kinderen is het belangrijk om altijd eerlijk te zijn. Daarnaast is het goed om kinderen niet teveel te belasten met zaken waar ze te jong voor zijn. Je hoeft dan ook niet álles uit te leggen. Zaken die je zeker moet vertellen: Dat ze geen schuld hebben aan de scheiding. Dat jullie altijd hun ouders blijven. Welke ouder voor ze zal blijven zorgen. Of ze het hun vriendjes mogen vertellen. De volgende punten bespreken als er duidelijkheid over is: Of ze in hetzelfde huis blijven wonen. Hoe vaak de kinderen de vertrekkende ouder zullen zien. Wat er gebeurt tijdens vakanties. Het verwerkingsproces Er bestaan diverse opvattingen over hoe het verwerkingsproces, het rouwproces van echtscheidingskinderen, onderverdeeld kan worden. Er is geen standaard voor het verloop van het rouwproces, het is niet eenvoudig om precies te bepalen in welke rouwfase een echtscheidingskind zich bevindt. Bovendien kan er tijdens het rouwen een plotselinge terugslag in het proces plaatsvinden. De vier verschillende fases van het rouwproces zijn: 1 ste fase: de ontkenningfase Als kinderen vernemen dat hun ouders uit elkaar gaan reageren ze met een schok gevoel. Door te ontkennen zorgt het kind ervoor niet overweldigd te worden door de

5 schok. Vandaar dat sommige kinderen zich aanvankelijk onverschillig opstellen ten opzichte van de echtscheiding. Ze gedragen zich vrij rustig en werken hun dagelijkse programma bijna automatisch af. Een specifieke variant van ontkenning is die waarbij kinderen de oorzaak van de echtscheiding bij zichzelf leggen. Ze scheppen daarbij de illusie dat ze de echtscheiding ongedaan kunnen maken. Andere kinderen proberen door hun magisch denken het verlies ongedaan te maken door bijvoorbeeld te blijven praten met de vertrokken ouder. Achter de ontkenning schuilt de angst niet meer op grote mensen te kunnen rekenen. Deze algemene angst uit zich in allerlei concrete angsten zoals scheidingsangst, de angst gescheiden te worden van de ouder die gebleven is, de angst om ook die ouder nog te verliezen. In deze fase kun je heel wat lichamelijke klachten zien zoals buikpijn en nerveuze gedragingen (krabben). Deze reacties wijzen erop dat er bij de kinderen wel een vaag vermoeden of een duidelijk weten is van de echtscheiding maar dat ze de emoties nog niet toelaten en rechtstreeks uiten. De ontkenningsfase duurt drie tot zes maanden. 2 e fase: de protestfase Deze fase wordt gekenmerkt door een chaotisch en heftig gevoelsleven, er kan zelfs agressief gedrag optreden. Het kind protesteert tegen de scheiding, die het inmiddels wel erkent. Je ziet dan ook woedebuien, vooral gericht tegen de ouder die het initiatief tot de scheiding heeft genomen, ze houden hierbij geen rekening met de echte oorzaak van de breuk. Verder zie je opnieuw kinderen die zichzelf de schuld geven van de scheiding. Door lastig en eisend gedrag te vertonen lokken ze straf uit. Die straf verdienen ze in hun ogen voor de scheiding waarvoor zij de schuld dragen. Adolescenten gaan juist vragen stellen over de werkelijke oorzaak en de werkelijke schuldige. Andere kinderen onderdrukken hun woede en protest. Hiervoor in de plaats komt schuld en angst. De basis van dit alles is verdriet. Dit verdriet wordt bij oudere kinderen dan weer omgezet in 'een smartelijk verlangen', de hoop dat alles weer goed komt. Ze vertonen misschien een beperkt protest en dromen van gelukkige sprookjesfiguren of gaan zich meer kinderlijk gedragen. De protestfase duurt zo n zes tot twaalf weken. 3 e fase: de desorganisatiefase In deze fase wordt het kind zich bewust van de leegte die de vertrokken ouder heeft achter gelaten. Het kind mist de ouder die niet meer bij hem woont. Voor het kind lijkt alles zinloos. Soms zie je dan ook neerslachtig en futloos gedrag. Er is geen hoop op toekomst en gevoelens van wanhoop en depressie steken de kop op. Er is sprake van een allesdoordringende droefheid. Compensatie wordt gezocht in het opeisen van materiële zaken of in de fantasie. Kinderen vertonen soms weinig interesse in spel, taken, routinehandelingen en soms zelfs voor eten. Andere kinderen vertonen lichamelijke klachten of gaan zich kinderlijker gedragen. Er

6 doen zich schoolproblemen voor en moeilijkheden met leeftijdsgenootjes. Deze desorganisatiefase hoort één jaar na de scheiding te verdwijnen en mag bij kinderen niet langer dan tien dagen tot drie weken duren en bij adolescenten hooguit twee tot drie maanden. 4 e fase: de reorganisatiefase: Het kind past zich aan de nieuwe omgeving aan, de omgeving zonder de afwezige ouder, is niet noodzakelijk gelukkig met de scheiding maar kan erin berusten. Het kind heeft zijn verlies en verdriet een plaats gegeven in zijn leven. Er is weer normale groei en er komt weer aandacht voor het heden en de toekomst. Een normaal rouwproces kan twee jaar duren. In de 1 ste fase; ontkenningsfase is er aanvankelijk rustig gedrag (passief/onverschillig), in de 2 e fase; protestfase een heftig reageren (actief/betrokken), in de 3 de fase; desorganisatiefase komen het verstoorde rouwproces, er zijn gevoelens van neerslachtigheid (passief/betrokken) en in de 4 de fase; reorganisatiefase komt de aanvaarding (actief/berusting). Hoe je kind op de scheiding reageert, hangt uiteraard ook samen met de leeftijd 1,5 Bij deze kleine kinderen uit het verdriet zich vaak in huilen, slaap- of voedingsproblemen. Deze reacties hangen sterk samen met de gevoelens en stemming van de verzorgende ouder. Als deze ouder sterk van streek is, kan het kind daarop reageren. 1,5-3 Kinderen van die leeftijd kunnen bang zijn om verlaten te worden, een scheiding versterkt die angst. Ze kunnen prikkelbaar worden, eet- en/of slaapproblemen krijgen. Sommige kinderen vallen weer terug in oude 'gewoonten' zoals luier aan willen, duimzuigen. Ook kunnen ze angstdromen krijgen. 3-6 Deze kinderen willen graag letterlijk dicht bij de personen, van wie ze houden, zijn. Bij een scheiding denken ze dan ook dat de ouder die ergens anders gaat wonen niet meer van hen houdt. Kleuters gaan vaak hun best doen om lief te zijn. Ze kunnen ook weer terugvallen in oude 'gewoonten' of lichamelijke klachten krijgen. 6-8 Op deze leeftijd kunnen ze hun verdriet onder woorden brengen maar niet hun boosheid. Ze denken dat hun ouder kwaad is en daarom weggaat of de ander wegstuurt. Ze voelen zich onveilig, er is één ouder weg, dus de andere kan ook zomaar vertrekken. Ze zijn onzeker over hoe het verder gaat, kunnen gaan fantaseren over de grote verzoening. Hun grootste wens is dat alles weer wordt zoals het was, hierdoor kunnen ze zich anders gaan gedragen. Lief,

7 lastig, prikkelbaar, rusteloos of stilletjes De kinderen hebben tegenstrijdige gevoelens: ze houden van allebei hun ouders en willen geen partij kiezen. Daarnaast zijn ze boos op hun ouders om wat ze hen aandoen. Ze kunnen verontwaardigd zijn over het gedrag van hun ouders en zich ervoor schamen. Gevoelens van angst, eenzaamheid en zich niet geliefd voelen kunnen aanwezig zijn. Al deze emoties uiten ze vaak niet direct, de meeste kinderen praten er niet over. Wat je wel kunt zien is veranderd gedrag op school en in de omgang met vriendjes Deze jongeren hebben sterke gevoelens van angst, schaamte en verdriet. Ze begrijpen natuurlijk beter dan jongere kinderen wat een scheiding inhoudt. Ook kunnen ze zich beter inleven in de gevoelens en behoeften van hun ouders. Ze hebben dus naast de zorgen om zichzelf ook de zorgen om hun ouders. Er komt een spanningsveld in de ontwikkeling die ze door (moeten) maken: zich steeds meer losmaken van huis en zich verantwoordelijk voelen voor het gezin en dus maar thuisblijven. Verder kunnen ze zich afgewezen voelen door de ouder die weggaat. Kennelijk zijn ze niet belangrijk genoeg voor de ouders om bij elkaar te blijven. Tips voor moeilijke situaties Laat je kind gewoon kind zijn. Dus leun niet teveel op hem/haar; Ga als ouders niet met elkaar strijden om de liefde en tijd van je kind; Blijf consequent met de regels en afspraken die er zijn; Stel niet te hoge eisen aan je kind. Let op de leeftijd van je kind met het geven van taken en verantwoordelijkheden; Blijf met je kinderen praten, ook over gewone dingen; Geef ze de kans om over de scheiding te praten, hun verdriet en andere emoties te uiten; Je kind kan woedend zijn op met name de vertrekkende ouder. Laat je kind merken dat je deze gevoelens begrijpt maar ga er niet in mee; Leg uit dat de beslissing om te scheiden door jullie samen is genomen en dat er geen 'schuldige' is; Breng de omgeving op de hoogte: school, familie, vrienden, ouders van vriendjes etc. Zodat je kind ook andere plekken dan thuis heeft om te praten; Neem ook tijd voor jezelf; Hoor je kinderen niet uit over het 'nieuwe leven' van je ex-partner; Probeer het contact met grootouders en met andere belangrijke familieleden van beide kanten vast te houden; Zorg dat de kinderen in beide huizen een eigen plek hebben en houden; Houdt regelmatig contact met je kinderen. Een vast patroon biedt houvast.

8 Boeken- en internettips Voor ouders Kinderen en hun ouders na een scheiding, Jacqueline van Swet En de kinderen scheiden mee Het zandkastelen programma, M.Gary Neuman & Patricia Romanowski Kinderen en echtscheiding, brochure uit de opvoedingsreeks Stichting Jeugdinformatie Scheiding en ouderschap, Peter Vermeulen Voor kinderen Van alles twee, (3+) Martine Delfos Dees, een vader en een viool, (5-9) Liesbeth Groenhuijse Het geheim van Lena Lijstje (9+), Francine Oomen Het drakepad, (8+) Carry Slee Een handvol tijd, (11+), Kit Pearson e.a. Websites * (voor kinderen) * * * Bronvermelding: - Brochure kinderen en echtscheiding En de kinderen scheiden mee Het zandkastelenprogramma Voor meer informatie over opvoeden kunt u terecht bij: Steunpunt Opvoeding Uden Markt 147, Uden Telefoon Maandag en uur Donderdag uur Zaterdag uur Speel-o-theek Uden Markt 147, Uden Telefoon Maandag en uur Zaterdag uur Opvoedingswinkel Veghel Stadhuisplein 47, Veghel Telefoon: (0413) Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag uur Steunpunt Opvoeding Uden en Opvoedingswinkel Veghel is een samenwerkingsverband van: Thuiszorg Pantein (voorheen St. Thuiszorg Brabant Noord Oost) ( GGD Hart voor Brabant ( MEE ( VIVAAN ( Aanzet (voorheen Algemeen Maatschappelijk Werk ( GGZ ( Gemeente Uden ( Gemeente Veghel (

Jaargang 1, Nummer 3, juni 2010. Echtscheiding en kinderen

Jaargang 1, Nummer 3, juni 2010. Echtscheiding en kinderen Jaargang 1, Nummer 3, juni 2010 Echtscheiding en kinderen Jaargang 1, Nummer 3, juni 2010 Echtscheiding en kinderen Voor kinderen blijven papa en mama altijd bij elkaar. Met name jonge kinderen zijn daar

Nadere informatie

Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl

Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

Kind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen!

Kind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind & echtscheiding Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind in een echtscheidingssituatie Per jaar belanden ongeveer 70.000 kinderen in een echtscheiding. De gevolgen van een echtscheiding

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Scheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders

Scheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders Scheiden doe je samen Ieder kind reageert anders Scheiden. Ook al is het misschien beter voor iedereen, het blijft een ingrijpende gebeurtenis. Vooral voor kinderen. Het gezin dat al die tijd zo vanzelfsprekend

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Echtscheiding. Informatie en tips voor ouders en verzorgers

Echtscheiding. Informatie en tips voor ouders en verzorgers Echtscheiding Informatie en tips voor ouders en verzorgers Kinderen vinden het vanzelfsprekend dat zij ouders hebben. Ouders scheiden van elkaar als partners, maar blijven ouders van hun kinderen. Om uw

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Scheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders

Scheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders Scheiden doe je samen Ieder kind reageert anders Scheiden. Ook al is het misschien beter voor iedereen, het blijft een ingrijpende gebeurtenis. Vooral voor kinderen. Het gezin dat al die tijd zo vanzelfsprekend

Nadere informatie

Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding

Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen

Nadere informatie

Na de schok... Informatie voor ouders

Na de schok... Informatie voor ouders Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van huiselijk geweld net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de intensive care

Kinderen op bezoek op de intensive care Kinderen op bezoek op de intensive care Handreiking voor ouders mca.nl Inhoudsopgave Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 1 Hoe bereid

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Bij huiselijk geweld tussen (ex) partners worden KINDEREN vaak over het hoofd gezien. Toch hebben zij meer in de gaten dan u denkt. Dit kan

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Huiselijk geweld is: ruzie maken, schreeuwen, dreigen negeren, vernederen, uitschelden slaan, schoppen, door elkaar schudden dreigen met of

Nadere informatie

Protocol bij scheiding

Protocol bij scheiding Protocol bij scheiding De gevolgen van een scheiding tussen vader en moeder kunnen voor een kind ingrijpend zijn. Dit protocol is een poging de gevolgen zoveel mogelijk in goede banen te leiden. 1. Anders

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

Na de schok... Informatie voor leerkrachten

Na de schok... Informatie voor leerkrachten Na de schok... Informatie voor leerkrachten Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen met kinderen een aangrijpende

Nadere informatie

Inhoud Inleiding: Het ouderschap na de scheiding Hoe kinderen de scheiding ervaren

Inhoud Inleiding: Het ouderschap na de scheiding Hoe kinderen de scheiding ervaren Inhoud Inleiding: Het ouderschap na de scheiding 11 Samen de toekomst onder ogen zien 12 Hoe kinderen de scheiding ervaren 12 Communicatie als uiting van liefde 13 Wat is het Zandkastelenprogramma? 15

Nadere informatie

Wat betekent scheiden voor een kind?

Wat betekent scheiden voor een kind? Wat betekent scheiden voor een kind? Je hebt besloten om niet meer samen verder te gaan. Een scheiding kan veel gevolgen hebben: het verlies van je partner, contact met vrienden en/of familie, verandering

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Cambriana online hulpprogramma

Cambriana online hulpprogramma Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Voorwoord voor ouders en begeleiders

Voorwoord voor ouders en begeleiders Voorwoord voor ouders en begeleiders Waar gaat dit boek over? Dit is het Dagboek van Thomas, een jongen van 11 jaar van wie de ouders uit elkaar gaan. Thomas beschrijft en verwerkt dat ingrijpend gebeuren.

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,

Nadere informatie

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid

Nadere informatie

NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN

NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN www.ggdbzo.nl Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen met kinderen een

Nadere informatie

Na de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen

Na de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Na de schok... ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende gebeurtenis meemaken,

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders U kunt deze brochure bestellen via www.movisie.nl Juli 2008 MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling Auteurs: Bert Vissers

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord voor ouders en begeleiders 11 Voorwoord voor kinderen 15 DEEL I. DE OUDERS VAN THOMAS MAKEN STEEDS MEER RUZIE 17

Inhoud. Voorwoord voor ouders en begeleiders 11 Voorwoord voor kinderen 15 DEEL I. DE OUDERS VAN THOMAS MAKEN STEEDS MEER RUZIE 17 Voorwoord voor ouders en begeleiders 11 Voorwoord voor kinderen 15 DEEL I. DE OUDERS VAN THOMAS MAKEN STEEDS MEER RUZIE 17 I.1 RUZIES TUSSEN DE OUDERS 18 1. De ouders van Thomas maken ruzie 18 Dag 1, donderdag

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de Intensive Care

Kinderen op bezoek op de Intensive Care Kinderen op bezoek op de Intensive Care Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de Intensive Care is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen hebben

Nadere informatie

Week tegen de kindermishandeling. Thema: conflictscheiding

Week tegen de kindermishandeling. Thema: conflictscheiding Week tegen de kindermishandeling Thema: conflictscheiding Welkom Cindy de Rijke Kompaan en De Bocht Ouderschapsbemiddelaar Peter Verbeeten Instituut voor Maatschappelijk werk medewerker kinderen en scheiden

Nadere informatie

Uw kind tijdens/na het ziekenhuisbezoek

Uw kind tijdens/na het ziekenhuisbezoek Uw kind tijdens/na het ziekenhuisbezoek Reacties tijdens een ziekenhuisopname Kinderen kunnen op verschillende manieren reageren op hun ziekenhuisopname. Een opname is altijd een ingrijpende gebeurtenis.

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een

Nadere informatie

Een bezoek van kinderen op de Intensive Care

Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Intensive Care Locatie Hoorn/Enkhuizen Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Informatie voor ouders Het is altijd confronterend als een ouder of familielid

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Samen rouwen. Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken

Samen rouwen. Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken Samen rouwen Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken Rouw De prijs die we betalen voor hechting Overlijden van een dierbare Gezondheidsproblemen (CVS, MS, afnemen zicht / gehoor etc.) Rouwen

Nadere informatie

Iene miene mutte. Kinderen, ouders en (echt)scheiding

Iene miene mutte. Kinderen, ouders en (echt)scheiding Iene miene mutte Kinderen, ouders en (echt)scheiding Scheiding Herbekeken Beslissing Man/vrouw/ samen? Scheiding Toename/ afname? Verblijfsregeling? Bilocatie/ moeder/vader Inleiding - 16.000 scheidingen

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo!! Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Weer thuis. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Weer thuis. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Weer thuis Uw kind is opgenomen geweest in het ziekenhuis en gaat nu weer naar huis. Het kan zijn dat thuis meteen alles weer als vanouds is. Het kan ook zijn dat uw kind de ziekenhuisopname moet verwerken.

Nadere informatie

Partner ondersteuning 1

Partner ondersteuning 1 Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders.

Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders. Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders www.nwz.nl Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 3 Hoe bereid ik mijn kind voor

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers

Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de intensive care (IC) is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en

Nadere informatie

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Veilig Thuis Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Een stukje uitleg Dat je samen met papa/mama, of een andere persoon in dit boekje gaat werken is niet zo maar. Dat komt omdat

Nadere informatie

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Veilig Thuis Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod 2 Een stukje uitleg Dat je samen met papa/mama, of een andere persoon in dit boekje gaat werken is niet zo maar. Dat komt omdat

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

SKW Special. Beter ziek zijn. Mira Vis locatiehoofd SKW t Hummeltje

SKW Special. Beter ziek zijn. Mira Vis locatiehoofd SKW t Hummeltje SKW Special Beter ziek zijn Mira Vis locatiehoofd SKW t Hummeltje SKW Van Polanenpark 243 2241 SL Wassenaar tel. 070-511 31 47 info@kinderdagverblijven-wassenaar.nl www.kinderdagverblijven-wassenaar.nl

Nadere informatie

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND Verlies lijden en verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meeste van ons op een bepaald moment in hun leven meemaken en

Nadere informatie

Scheiding en kinderen

Scheiding en kinderen Scheiding en kinderen Dat ik van mijn vader hou, Doet moeder soms verdriet En dat ik van mijn moeder hou Dat weet mijn vader niet. Zo draag ik mijn geheimen mee En loop van hier naar daar. Nog altijd hou

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN Op een schokkende gebeurtenis bent u meestal niet voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben. Als leerkrachten samen met kinderen een ingrijpende

Nadere informatie

Kind & Echtscheiding. Informatie voor ouders

Kind & Echtscheiding. Informatie voor ouders Kind & Echtscheiding Informatie voor ouders Gaan jullie scheiden? Dan komt er vast veel op je af. Zeker als er kinderen bij betrokken zijn. Als je gaat scheiden, blijf je samen de ouders van jullie kinderen.

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Delen is Helen. Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid

Delen is Helen. Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid Delen is Helen Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid Rouw Is een natuurlijk proces, waarbij verdriet en eenzaamheid voorkomende gevoelens kunnen zijn. Verlies van gezondheid

Nadere informatie

Het verlies van een dierbare

Het verlies van een dierbare Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

M i j n o u d e r s g a a n s c h e i d e n

M i j n o u d e r s g a a n s c h e i d e n M i j n o u d e r s g a a n s c h e i d e n W E R K B O E K E C H T S C H E I D I N G, S T E U N J E K I N D M I J N W E R K B O E K Dit werkboek is speciaal voor kinderen met gescheiden ouders. Er zijn

Nadere informatie

Lesbrief bij Ouders in het wild. Liesbeth Groenhuijsen

Lesbrief bij Ouders in het wild. Liesbeth Groenhuijsen Lesbrief bij Ouders in het wild Liesbeth Groenhuijsen Voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s in het

Nadere informatie

Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit

Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als

Nadere informatie

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft

Nadere informatie

Leven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren?

Leven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Leven in een groep bij DHG Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Jij bent belangrijk! Als je thuis woont, is je opvoeding een taak van je ouders. Woon je bij De Hoenderloo Groep, dan zorgen de groepsleiders

Nadere informatie

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen 1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl

Nadere informatie

Als opvoeden even lastig is

Als opvoeden even lastig is Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed

Nadere informatie

...de draad weer oppakken

...de draad weer oppakken Na de schok... leerkrachten in basis- en voortgezet onderwijs Informatie voor leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs wanneer een schokkende gebeurtenis heeft plaatsgevonden....de draad weer

Nadere informatie

Hoe vertel ik het mijn kinderen?

Hoe vertel ik het mijn kinderen? Hoe vertel ik het mijn kinderen? Máxima Oncologisch Centrum Inhoud pagina Voor wie is deze folder? 2 Moet ik het de kinderen wel vertellen? 2 Hoe vertel ik het de kinderen? 3 Hoe reageren kinderen? 3 o

Nadere informatie

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline ggz voor doven & slechthorenden Borderline Als gevoelens en gedrag snel veranderen Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline Herkent u dit? Bij iedereen gaat wel

Nadere informatie

Ouderblad De Heksenketel van Nutsbasisschool Burgst. Jaargang 24 nummer 12 22 juni 2014

Ouderblad De Heksenketel van Nutsbasisschool Burgst. Jaargang 24 nummer 12 22 juni 2014 Ouderblad De Heksenketel van Nutsbasisschool Burgst. Jaargang 24 nummer 12 22 juni 2014 VAKANTIEROOSTER EN ACTIVITEITEN EERSTE WEKEN Wij zijn momenteel bezig met onze nieuwe Schoolgids en een nieuwe Jaarkalender.

Nadere informatie

PROTOCOL WAT TE DOEN BIJ (EEN VERMOEDEN VAN) HEIMWEE

PROTOCOL WAT TE DOEN BIJ (EEN VERMOEDEN VAN) HEIMWEE PROTOCOL WAT TE DOEN BIJ (EEN VERMOEDEN VAN) HEIMWEE Colofon @2006 Scouting Jong Arcen Auteur: Audrey Appeldoorn Aan dit protocol werkten verder mee: Tijdens het schrijfproces hebben Scoutingleden meegelezen.

Nadere informatie