Belangrijke woorden vinden en een schema maken

Transcriptie

1 Strategie-activiteit samenvatten 1 Belangrijke woorden vinden en een schema maken Samenvatten: Dit is Belangrijke woorden vinden en een schema maken, een van de drie strategieactiviteiten bij de strategie samenvatten. De andere twee zijn: Samenvatten op basis van belangrijke woorden (les 2) Hoofdgedachte bepalen en een samenvatting van de tekst schrijven (les 3) Voorkennis: Leerlingen moeten bekend zijn met de strategie samenvatten. Bijvoorbeeld omdat u dit hebt aangeboden in een strategieles, of omdat het al in Nieuwsbegriplessen aan de orde is geweest. Korte inhoud: De leerlingen oefenen met het maken van schema s en tijdbalken voor het maken van een samenvatting. U modelt door hardopdenkend voor te doen wat een goede aanpak is. De leerlingen lezen de tekst en tijdens het lezen onderstrepen ze belangrijke woorden en zinnen of ze strepen zinnen door die minder belangrijk zijn. Met de zinnen die overblijven vullen ze een schema gecombineerd met een tijdschema en een volgordeschema in. U doet al modelend voor hoe de leerlingen het aan gaan pakken. Voorbereiden: Kopieer de tekst Driehonderd jaar Vrede van Utrecht, en het leerlingenblad met de opdrachten. In deze les modelt u bij opdracht 1 en opdracht 3. Bereid dit zo nodig voor. Voordoen (klassikaal) Vertel de leerlingen dat ze een tekst gaan samenvatten. Dat betekent dat ze een samenvatting maken. Dat is in het kort vertellen waar een tekst over gaat. Het maken van een samenvatting is handig, omdat in een samenvatting de belangrijkste informatie staat. Daardoor kun je de tekst makkelijker onthouden. De titel en kopjes zijn heel handig voor een samenvatting. De titel is meestal het onderwerp van de tekst en vertelt dan waar de tekst over gaat. De kopjes horen bij de titel en zijn de titels van de deelonderwerpen van de tekst. Maar let op! Soms is de titel grappig bedoeld en soms zijn ook de kopjes niet helemaal precies passend bij de tekst die eronder staat. 1. Zet de tekst op het digibord. Lees de titel en de kopjes en laat de leerlingen erop reageren. Waar gaat de tekst over? Laat de leerlingen naar de afbeelding bij de tekst kijken. Wat zien ze? Waar denken ze aan? 2. Wat betekent de titel? 3. De bedoeling is dat de belangrijkste informatie in de samenvatting komt. De belangrijkste informatie kun je kiezen door deze al lezend te onderstrepen. Je kunt ook de minder belangrijke informatie doorstrepen zodat je de belangrijkste zinnen en woorden overhoudt. 4. In deze tekst worden ook jaartallen genoemd. Daarom is het belangrijk om ook alle jaartallen en informatie die bij die jaartallen horen te onderstrepen. pagina 1 van 13 pagina 1 van 5

2 Strategie-activiteit samenvatten 1 5. U doet al modelend voor wat de bedoeling is. Lees de titel en de inleidende tekst hardop voor. Vertel dat u leest dat het gaat over dat het in 2013 driehonderd jaar geleden was dat de Vrede van Utrecht werd getekend. 6. Lees de inleidende tekst nog een keer voor en onderstreep de belangrijkste zin: Het ondertekenen van de Vrede van Utrecht op 11 april 1713 maakte een einde aan de Spaanse Successieoorlog. 7. Laat zien dat de andere zinnen niet belangrijk genoeg zijn voor de samenvatting en streep ze door. 8. Lees het kopje Einde aan de machtsstrijd voor en vraag de leerlingen wat het woord betekent. Vertel dat als je niet weet wat het betekent, je het beste de tekst kunt gaan lezen. Misschien wordt dan de betekenis duidelijk. Lees de eerste 9 regels en model hoe u het belangrijkste uit de tekst selecteert. Vertel dat u alles wat belangrijk is om te onthouden over de Vrede van Utrecht gaat onderstrepen. Vertel hardop denkend waarom dat de belangrijkste zinnen zijn. Dat zijn de zinnen: Deze oorlog werd vanaf 1701 gevoerd tussen verschillende Europese landen: Frankrijk, Spanje, een coalitie van het Koninkrijk Groot- Brittannië, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de hertog van Savoye en de koning van Portugal. De Vrede van Münster van 1648 had eigenlijk het nieuwe machtsevenwicht in Europa moeten bezegelen, maar dit bleek al snel niet meer dan een wapenstilstand te zijn. Wel kreeg Nederland dankzij de Vrede van Münster de republiek als staatsvorm. 9. Kijk met de leerlingen terug naar de onderstreepte zinnenen besluit dat het nog best veel tekst is. Misschien kan er nog iets weg. Maak de woorden vet die echt nodig zijn voor de samenvatting. Deze oorlog werd vanaf 1701 gevoerd tussen verschillende Europese landen: Frankrijk, Spanje, een coalitie van het Koninkrijk Groot-Brittannië, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de hertog van Savoye en de koning van Portugal. De Vrede van Münster van 1648 had eigenlijk het nieuwe machtsevenwicht in Europa moeten bezegelen, maar dit bleek al snel niet meer dan een wapenstilstand te zijn. Wel kreeg Nederland dankzij de Vrede van Münster de republiek als staatsvorm. 10. Vertel dat de namen van de landen die nu niet onderstreept zijn een opsomming vormen van betrokken landen. Dat is niet zo belangrijk voor een samenvatting. Je hoeft in een samenvatting niet alle landen op te noemen. 11. Vertel de leerlingen dat het belangrijk is de jaartallen te onderstrepen omdat ze ook een tijdbalk gaan invullen. Tekst lezen en doorstrepen en/of onderstrepen (individueel) 1. Deel de leestekst Driehonderd jaar Vrede van Utrecht uit. Vertel de leerlingen dat ze individueel de tekst verder gaan lezen en het belangrijkste gaan onderstrepen of het niet belangrijke gaan doorstrepen. Ze mogen zelf kiezen wat het beste werkt. 2. Tip: onderstreep alle jaartallen want die heb je ook nodig. pagina 2 van 13 pagina 2 van 5

3 Strategie-activiteit samenvatten 1 Tijdbalk invullen (klassikaal, individueel) 1. Vul samen met de leerlingen de tijdbalk in. Doe hardop denkend voor hoe u dat aanpakt en geef leerlingen beurten om mee te denken. 2. Vertel dat u eerst de aangestreepte jaartallen in de tekst opzoekt. De tijdbalk moet verdeeld worden in drie gelijke delen van elk 100 jaar. 3. Zet de jaartallen in de goede volgorde in de tijdbalk. 4. Geef de leerlingen daarna opdracht de rechterkant van de tijdbalk in te vullen. Ze vullen in wat er in dat jaar gebeurde en gebruiken daar hun onderstreepte of niet doorgestreepte zinnen voor. Een volgordeschema invullen (groepjes) 1. Maak groepjes van drie leerlingen. De groepjes gaan het volgordeschema invullen. Ze gebruiken daarbij de ingevulde tijdbalk en de aangestreepte informatie uit de tekst. 2. Daarna laat u twee of drie groepjes hun volgordeschema voorlezen aan de rest van de klas. Vraag eerst het groepje zelf wat ze van hun samenvatting vinden en wat eventueel nog beter kan. Laat daarna de overige leerlingen aangeven of ze iets missen en/of er te veel informatie in het volgordeschema staat. Afronding Vertel de leerlingen wat ze in deze les geleerd hebben: Een schema is een is een goede voorbereiding voor een geschreven samenvatting van een tekst. Een tijdbalk kan helpen om het schema goed en volledig in te vullen. Dit is vooral belangrijk bij onderwerpen over geschiedenis. pagina 3 van 13 pagina 3 van 5

4 Strategie-activiteit samenvatten 1 Driehonderd jaar Vrede van Utrecht. In 2013 was het driehonderd jaar geleden dat de Vrede van Utrecht getekend werd. Het ondertekenen van de Vrede van Utrecht op 11 april 1713 maakte een einde aan de Spaanse Successieoorlog. Het heuglijke feit werd in 2013 onder andere gevierd in Utrecht. Einde aan machtsstrijd. De Vrede van Utrecht bestaat uit een reeks vredesbesluiten die op 11 april 1713 in deze stad werden ondertekend. Met het tekenen van het vredesverdrag werd de Spaanse Successieoorlog beëindigd. Deze oorlog werd vanaf 1701 gevoerd tussen verschillende Europese landen: Frankrijk, Spanje, een coalitie van het Koninkrijk Groot-Brittannië, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de hertog van Savoye en de koning van Portugal. In deze oorlog werd het machtsevenwicht tussen de grote landen en vorstendommen uitgevochten. De Vrede van Münster van 1648 had eigenlijk het nieuwe machtsevenwicht in Europa moeten bezegelen, maar dit bleek al snel niet meer dan een wapenstilstand te zijn. Wel kreeg Nederland dankzij de Vrede van Münster de republiek als staatsvorm en werd Duitsland destijds opgedeeld in roomse en lutherse vorstendommen. De Vrede van Utrecht maakte een einde aan twee eeuwen godsdiensttwisten en zeer bloedige oorlogen in Europa. De machtsstrijd ging tussen Rome of Reformatie, tussen het katholicisme van de paus en het protestantisme van Luther. Concreet markeerden de verschillende verdragen het einde van de dreiging van een Franse of Spaanse katholieke overheersing. Compromis. De Vrede van Utrecht staat niet op zichzelf. In werkelijkheid is er een serie van twintig verschillende bilaterale (tussen twee partijen) vredesverdragen om de vrede in Europa te waarborgen. De onderhandelingen over de vrede vonden in 1713 plaats in het stadhuis van Utrecht. Een jaar later waren er besprekingen in Rastatt in Oostenrijk, alwaar ook een vredesverdrag werd ondertekend. Bij de onderhandelingen ging het er voornamelijk om eerder gemaakte principeafspraken verder uit te werken en compromissen te sluiten over de kleinste details. Er mochten geen hete hangijzers onbesproken blijven. Afgezanten van de eerdergenoemde landen en vorstendommen waren aanwezig bij de onderhandelingen in Utrecht 35 vertegenwoordigers in totaal. In het nieuw ontstane machtsevenwicht kregen Engeland, Frankrijk, Pruisen en Oostenrijk een hoofdrol. De vertegenwoordigers van de zeven provinciën de voorloper van het huidige Nederland wisten door onderlinge onenigheid minder succes uit de besprekingen te slepen en hadden weinig in te brengen. De Franse gezant Melchior de Polignac sprak daarom de beroemde woorden: wij onderhandelen chez vous, de vous, sans vous ( bij u, over u, zonder u ). Waarschijnlijk is dit de reden waarom de Vrede van Utrecht in ons land relatief onbekend is gebleven. Economische impuls. Utrecht werd als onderhandelingslocatie uitgekozen vanwege haar neutraliteit evenals de centrale ligging tussen Engeland en Frankrijk. Zowel vanuit Westminster als vanuit Versailles was de Republiek in ongeveer een week per koerier te bereiken. Zo n 500 tot 1000 buitenlanders streken gedurende anderhalf jaar neer in Utrecht. De onderhandelingen zorgden voor een economische impuls in de stad en het gewest Utrecht. De stedelijke elite verhuurde zijn mooiste woningen en veel personeel aan de delegaties. Het is anderhalf jaar feest geweest voor de stad. Alles werd pagina 4 van 13 pagina 4 van 5

5 Strategie-activiteit samenvatten 1 aangegrepen om grote feestmalen aan te richten en hoofs vertoon zoals aan het hof, dus met pracht en praal te organiseren. De horeca en vermaaksindustrie kenden gouden tijden. Het calvinistische bestuur van Utrecht besloot het toneelverbod, dat in deze tijd gold, tijdelijk op te heffen. Openingsspektakel. In 2013 vond in Utrecht op het dak van de A2 bij Leidsche Rijn het openingsspektakel plaats om 300 jaar vrede in Europa te vieren: de Slag om de Vrede. Ruim 100 muzikanten, 200 militairen, 20 acteurs, 10 dansers, 45 kinderkoorleden en 150 vrijwilligers verbeeldden samen het historische verhaal van de Vrede van Utrecht. Net als op 11 april 1713 eindigde het evenement met vuurwerk. Koningin Beatrix gaf eerder het officiële startsein door de Domtoren aan te steken. Daarmee onthulde zij het laatste kunstwerk uit Trajectum Lumen, een route van lichtkunstwerken die s avonds historische gebouwen in de binnenstad van Utrecht verlicht.. Ter gelegenheid van de viering werd ook een herdenkingsmunt geslagen: het Vrede van Utrecht Vijfje. Het is de laatste munt met de beeltenis van koningin Beatrix. Op de munt wordt het portret van Beatrix omringd door 35 ganzenveren. Deze ganzenveren symboliseren de 35 delegaties die op 11 april 1713 in Utrecht duurzaam vrede sloten. Naar: Nieuwsbegrip week 16, 2013, pagina 5 van 13 pagina 5 van 5

6 Strategie-activiteit samenvatten 2 Samenvatten op basis van belangrijke woorden Samenvatten: Dit is Samenvatten op basis van belangrijke woorden, een van de drie strategieactiviteiten bij de strategie samenvatten. De andere twee zijn: Belangrijke woorden vinden en een schema maken (les 1) Hoofdgedachte bepalen en een samenvatting van de tekst schrijven (les 3) Voorkennis: Leerlingen moeten bekend zijn met de strategie samenvatten. Bijvoorbeeld omdat u dit hebt aangeboden in een strategieles, of omdat het al in Nieuwsbegriplessen aan de orde is geweest. Korte inhoud: De leerlingen oefenen drie fases bij het samenvatten: belangrijke woorden vinden, een eenvoudig schema maken en een tekst schriftelijk samenvatten. Op belangrijke woorden vinden ligt de nadruk. Leerlingen leren dat door te zoeken naar woorden die verband houden met de teksttitel en het kopje van de alinea. Ook oefenen de leerlingen in deze les het gebruiken van signaalwoorden in een samenvatting. Vooraf doet u voor (modelen) hoe je dit aanpakt. Voorbereiden: In deze les modelt u bij opdracht 1 en opdracht 4. Bereid dit zo nodig voor. Print de opdrachtbladen Voordoen (klassikaal) 1. Vertel de leerlingen dat ze gaan oefenen met het vinden van belangrijke woorden en zinnen in een tekst. Laat de leerlingen aangeven: Waarom zou je op zoek gaan naar die belangrijke woorden en zinnen? (om de tekst samen te vatten. Dit kan handig zijn op school of voor jezelf als je iemand wilt vertellen wat je gelezen hebt.) 2. Zet de inleiding van de tekst op het digibord. Lees zelf de titel en dit stukje voor en doe daarna hardopdenkend voor hoe u belangrijke woorden vindt: Wat zijn in dit stukje de belangrijke woorden? Er wordt van alles in gezegd, maar waar gaat het vooral over? Eens kijken. Gaat het over de nacht, over de Titanic, over de Atlantische Oceaan, over een ijsberg, over een kaskraker, over een verjaardag? Ik vind het stukje vooral over de Titanic gaan, want die andere woorden hebben allemaal met de Titanic te maken, maar de Titanic staat centraal. Wat was er met de Titanic aan de hand? Dat staat duidelijk ook in het stukje: hij zonk. Nu hebben we een belangrijke zin uit het stukje: De Titanic zonk. Dat past ook precies bij de titel van deze tekst. Waardoor zonk hij? Door een ijsberg. Nog een belangrijk woord. In de titel staat ook dat de ramp herdacht werd, staat daar ook iets over in het stukje? Ja, zeker, op het eind staat dat het de honderdste verjaardag was van deze gebeurtenis. Wanneer? In Met die informatie heb ik nu een paar belangrijke woorden en zinnen: pagina 1 van 13 pagina 1 van 3

7 Strategie-activiteit samenvatten 2 - de Titanic zonk - ijsberg - honderdste verjaardag Zet deze woorden op het bord. Schriftelijk oefenen (groepjes) 1. De leerlingen werken in groepjes van drie. Laat de opdrachtbladen uitdelen. 2. Ze maken de opdrachten: bij elk van de overige stukjes bespreken ze wat de belangrijkste woorden zijn en ze onderstrepen deze. Maak goed duidelijk dat ze eerst het stukje goed moeten lezen. Wilt u leerlingen meer onder begeleiding laten oefenen, doe dan het zoeken van belangrijke woorden in het stukje Titanic voor, zoals u bij opdracht 1 deed, en betrek daar zoveel mogelijk de leerlingen bij. Ook kunt u een of meer van de leerlingen dit voor laten doen (modelen). Stukje Titanic Belangrijkste woorden/zinnen zijn: grootste, modernste en meest luxueuze schip ter wereld, beschouwd als onzinkbaar, prominente gasten, emigranten Let op: Onzinkbaar is hier een belangrijk woord omdat wij al weten wat er met de Titanic gebeurd is. Stukje Orkest Belangrijkste woorden zijn: Titanic, ramde, ijsberg, tekort aan reddingsboten, veel mensen verdronken, zonk naar de bodem van de oceaan Let op: Het is belangrijk om op te merken dat het kopje van dit stukje (Orkest) niet het onderwerp dekt en daardoor niet gebruikt kan worden om te bepalen wat in dit stukje belangrijke woorden en zinnen zijn. Stukje Herdenking Belangrijkste woorden zijn: Herdenking; cruiseschip met nazaten; Op de plek waar de Titanic ooit zonk, werd een herdenkingsdienst gehouden; film uit 1997 opnieuw uitgebracht, nu in 3D Schema maken De leerlingen maken individueel een schema. Ze vullen het in met de kopjes en de belangrijke woorden en zinnen. Herformuleren van woorden en zinnen is toegestaan, maar er moet niet te veel tijd in het maken van het schema zitten (2 minuten). Samenvatting schrijven pagina 2 van 13 pagina 2 van 3

8 Strategie-activiteit samenvatten 2 Doe voor op het bord hoe u nu van de inleiding een samenvatting schrijft. Gebruik die woorden die u bij opdracht 1 op het bord hebt gezet, maak er zinnen van en verbind de zinnen met signaalwoorden. De tekst wordt dan bijvoorbeeld: In 2012 was het de honderdste verjaardag van de ramp met de Titanic. Toen zonk dit schip, nadat het in aanvaring was gekomen met een ijsberg. Vestig de aandacht op de twee signaalwoorden die u gebruikt hebt om zinnen te verbinden, toen en nadat. Ze geven de lezer informatie over het tijdsverloop, daardoor is de tekst beter te begrijpen. Laat de leerlingen voorbeelden geven van andere signaalwoorden. Wilt u leerlingen extra ondersteunen bij het samenvatten met signaalwoorden, behandel dan ook het volgende stukje Titanic.met hen samen. Dat stukje wordt bijvoorbeeld samengevat als: De Titanic was het grootste, modernste en meest luxueuze schip ter wereld. Ook werd het, beschouwd als onzinkbaar. Er waren zowel prominente gasten als emigranten aan bord van het schip. Deze signaalwoorden geven een opsomming aan. Ze waarschuwen de lezer: let op, er komt nog iets. 3. Geef hierna de groepjes opdracht de andere stukjes samen te vatten. Elk van de drie groepsleden doet dat bij een van de drie stukjes. 4. Daarna laat u twee of drie groepjes hun samenvatting (ieder groepslid zijn eigen stukje) voorlezen aan de rest van de klas. Vraag eerst het groepje wat vonden ze zelf van hun samenvatting vinden en wat kan eventueel beter? Welke signaalwoorden hebben ze gebruikt? Laat daarna de overige leerlingen verbetertips geven. (Is de samenvatting goed te volgen? Lopen de zinnen goed? Mis je iets?) Afronding Vertel de leerlingen wat ze in deze les geleerd hebben: Belangrijke woorden en zinnen vinden om een samenvatting te maken. Eerst een schema maken voordat je samenvat. Samenvatten met signaalwoorden. pagina 3 van 13 pagina 3 van 3

9 Strategie-activiteit Samenvatten 3 Hoofdgedachte bepalen en een samenvatting van de tekst schrijven Samenvatten: Dit is Hoofdgedachte bepalen en een samenvatting van de tekst schrijven. De andere twee zijn: Belangrijke woorden vinden en een schema maken (les 1) Samenvatten op basis van belangrijke woorden (les 2) Let op: deze les doet u wanneer les 1 en les 2 al gegeven zijn. Voorkennis: Leerlingen moeten bekend zijn met de strategie samenvatten. Bijvoorbeeld omdat u dit hebt aangeboden in een strategieles, of omdat het al in Nieuwsbegriplessen aan de orde is geweest. Korte inhoud: in deze les oefenen de leerlingen met het invullen van een schema voor het bepalen van de hoofdgedachte van een tekst en het schrijven van een samenvatting. Deze les kan pas gedaan worden nadat de leerlingen strategieles 1 en 2 gehad hebben. Voorbereiden: Kopieer de leestekst (eind vanm deze handleiding) en het opdrachtenblad voor de leerlingen. Zorg ervoor dat leerlingen een schrift of vel papier hebben. Tekst lezen en een schema invullen (klassikaal 1. Herinner de leerlingen aan eerdere (strategie)lessen over samenvatten. In die strategielessen hebben ze geoefend met het onderstrepen van belangrijke woorden en zinnen, het doorstrepen van minder belangrijke zinnen en het maken van een schema. In deze les gaan de leerlingen oefenen met het maken van een schema en het bepalen van de hoofdgedachte van een tekst. Als je de hoofdgedachte van een tekst moet opschrijven dan schrijf je in één zin op waar de tekst over gaat. Daarvoor moet je eerst de tekst lezen. 2. Deel de leesteksten uit. Doe hardop denkend voor hoe u het lezen van de tekst aanpakt. Lees de titel en de kopjes van de tekst voor. De titel van de tekst is een vraag. De vraag is: Is de zomertijd nuttig? Ik lees de volgende kopjes: Waarom zomertijd?, Energiebesparing, Meer inkomsten voor recreatie, Nadelige effecten. Als ik daar over nadenk, denk ik dat de tekst gaat over wat de gevolgen zijn van het instellen van de zomertijd. En ik denk dat het gaat over positieve en negatieve gevolgen, want ik lees Energiebesparing, Meer inkomsten voor recreatie, en dat zijn positieve gevolgen van het instellen van de zomertijd. Maar ik lees ook het kopje Nadelige effecten en een nadeel is niet positief maar negatief. 3. Geef de leerlingen opdracht de tekst te lezen en de belangrijke woorden en zinnen te onderstrepen. 4. Laat de leerlingen in groepjes het schema invullen. Elk kopje geeft een deelonderwerp van de tekst aan. Leg uit dat ze per deelonderwerp samenvattende pagina 1 van 13 pagina 1 van 5

10 Strategie-activiteit Samenvatten 3 zinnen formuleren. De zinnen moeten dus passen bij het kopje én het deelonderwerp samenvatten. Bespreken van het schema en de hoofdgedachte 1. Zet het schema op het bord en bespreek wat de groepjes hebben ingevuld. Voor een mogelijke invulling zie het onderstaande schema. Is de zomertijd nuttig? Inleiding Ieder jaar wordt in maart de zomertijd ingesteld. De klok wordt dan 1 uur vooruitgezet. Waarom zomertijd? In 1784 ontdekte Benjamin Franklin dat het in de lente om zes uur s ochtends al licht was. Hij bedacht dat als je een paar uur eerder op zou staan je een helebeoel geld kon besparen. Je hoefde dan immers minder kaarsen te kopen. Energiebesparing De zomertijd is verschillende keren ingesteld en vervolgens weer afgeschaft. Sinds 1977 hebben nu 70 landen zomertijd. De reden daarvoor is energiebesparing. Of dit ook zo is, is al verschillende keren onderzocht. Meer inkomsten voor recreatie Uit een onderzoek van 2011 blijkt dat door de zomertijd vooral de recreatiesector meer inkomsten heeft. De zomertijdregeling heeft ook veel kritiek gekregen. Nadelige effecten Vooral in de eerste weken na het instellen van de zomertijd zijn er veel nadelen. Bij mensen is het risico op een hartaanval groter en het aantal verkeersslachtoffers neemt toe. En er worden meer dieren doodgereden. 2. De informatie in het schema is nu al bijna een goede samenvatting. Voor de samenvatting is het altijd belangrijk om de hoofdgedachte van de tekst te bepalen. In de hoofdgedachte geef je in één zin weer waar de tekst over gaat. De hoofdgedachte bestaat altijd uit een volledige zin en bestaat nooit uit een vraag. 3. Vraag de leerlingen een zin te schrijven waarin ze de hoofdgedachte van de tekst opschrijven. pagina 2 van 13 pagina 2 van 5

11 Strategie-activiteit Samenvatten 3 4. Bespreek en formuleer samen met de leerlingen de best passende zin die de hoofdgedachte van de tekst weergeeft. De hoofdgedachte is: 5. De instelling van de zomertijd heeft naast voordelen ook vele nadelen. Samenvatting schrijven 1. Met de informatie uit de tabel schrijven de leerlingen de samenvatting van de tekst. 2. Laat een aantal leerlingen hun samenvartting voorlezen en rond daarna de les af door samen te vatten wat de leerlingen in deze les geleerd hebben. pagina 3 van 13 pagina 3 van 5

12 Strategie-activiteit Samenvatten 3 Is de zomertijd nuttig?. Ieder jaar opnieuw wordt in maart de zomertijd ingesteld. Het is een jaarlijks terugkerend fenomeen: op de laatste zondag van maart wordt om 2 uur s nachts de klok 1 uur vooruitgezet. De zomertijd eindigt op de laatste zondag van oktober; dan wordt de klok weer een uur teruggezet. Een eenvoudig ezelsbruggetje om te onthouden is: in het VOORjaar gaat de klok een uur VOORuit. Waarom is de zomertijd eigenlijk ingesteld? Waarom zomertijd?. Een humoristisch essay uit 1784 van Benjamin Franklin wordt dikwijls aangehaald als een van de eerste beschrijvingen van het verschijnsel zomertijd. In de lente van dat jaar werd hij om zes uur s morgens wakker van een bizar geluid en toen hij naar buiten keek om poolshoogte te nemen bleek de zon om die tijd niet alleen al op te zijn, maar ook al licht te geven. Dit, zo schreef hij, had vóór hem waarschijnlijk nog nooit iemand opgemerkt. Hoeveel kaarsen, en dus geld, kon je vooral in de zomer wel niet uitsparen door een paar uur eerder te leven! Het was William Willett, een Engelse bouwondernemer, die het bij een vroege ochtendwandeling opgevallen was dat de luiken overal gesloten waren. Hij schreef in 1907 een wetsvoorstel om de zomertijd in te voeren, maar dit werd in 1908 in het Engelse parlement afgewezen. Energiebesparing. De Duitsers waren de eersten die in 1916 de zomertijd invoerden, Nederland volgde snel en Engeland was de derde van de Europese landen. De zomertijdregeling werd in 1946, na de oorlog, echter weer afgeschaft. De wet bleek zeer onpopulair, hoofdzakelijk omdat men destijds doorgaans vroeger opstond en eerder naar bed ging dan heden ten dage. In 1977 werd de regeling opnieuw ingevoerd. Inmiddels hebben ongeveer 70 landen, verspreid over de verschillende continenten, nu zomertijd. Een van de redenen van herinvoering was energiebesparing; vier jaar daarvoor was er namelijk een grote oliecrisis geweest. Maar of er daadwerkelijk energie wordt bespaard, is al jaren voer voor discussie. Het blijkt lastig te meten. Als we het licht s avonds later aandoen, doen we dat misschien s ochtends wel eerder, zei redacteur Ellen de Bruin vorig jaar in NRC. Slechts uit enkele van de onderzoeken uit de jaren zeventig bleek een kleine elektriciteitsbesparing. Meer inkomsten voor recreatie. In het KRO-programma De Rekenkamer is eind 2011 geïnventariseerd wat de voordelen en nadelen van de zomertijd zijn. Men ontdekte dat de zomertijdregeling toch vooral het voordeel van een extra bron van inkomsten voor de recreatiesector bleek op te leveren; die extra inkomsten bleken dat jaar twaalf miljoen euro te zijn. De zomertijdregeling heeft de afgelopen jaren veel kritiek gekregen. Een van de bezwaren tegen de zomertijd is het doorbreken van de biologische klok. De Groningse slaaponderzoeker Marijke Gordijn heeft in 2007 al aangegeven dat de omschakeling naar zomer- of wintertijd voor enkele dagen de biologische klok ontregelt. Ons lichaam heeft een eigen ritme, dat bepaald wordt door het licht en niet door een klok. Door de klok te verzetten gaat je interne ritme opeens uit de pas lopen met de pagina 4 van 13 pagina 4 van 5

13 Strategie-activiteit Samenvatten 3 licht/donker-cyclus. Mensen zijn daardoor vermoeider en minder alert; voor kinderen zijn de aanpassingsproblemen nog groter. Nadelige effecten. Onderzoekers stellen in een Amerikaans tijdschrift voor cardiologie (de medische wetenschap van het hart) dat door het verzetten van de klok in de lente de hormonen in het menselijk lichaam wijzigen, waardoor de bloeddruk stijgt. Dat verhoogt het risico op een hartaanval. Er vinden vijf tot tien procent meer hartaanvallen plaats in de eerste dagen na invoering van de zomertijd. Britse cijfers tonen aan dat het aantal verkeersongevallen hoger ligt in de week na de tijdsverandering. Al erkennen onderzoekers dat dit ook te maken heeft met het gegeven dat het 's ochtends langer donker is op de weg. Voorts worden er in de eerste week van de zomertijd meer dieren doodgereden. Deze dieren doen wat ze altijd al deden: s nachts eten zoeken op weilanden en in uiterwaarden, en tijdens de ochtendschemering terugkeren naar de rustige bossen. Al met al lijken er meer nadelen dan voordelen verbonden te zijn aan de zomertijdregeling. Naar: pagina 5 van 13 pagina 5 van 5