Veilig leren lezen kim-versie en Wereldoriëntatie
|
|
- Eva de Jonge
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Veilig leren lezen kim-versie en Wereldoriëntatie Veilig leren lezen is een geïntegreerde taal-leesmethode waarin een compleet aanbod zit voor het domein van taal. Zowel schriftelijke taalvaardigheden als mondelinge taalvaardigheden zijn verwerkt in de lessen. Vaak wordt de vraag Susan van der Linden gesteld of Veilig leren lezen ook een aanbod verzorgt voor de vakken van wereldoriëntatie. Om een antwoord te kunnen geven op die vraag is het nodig om te kijken naar hetgeen in groep 3 gewenst is op het gebied van wereldoriëntatie. We gaan daarbij uit van de beschrijving van de 58 kerndoelen zoals ze zijn beschreven en aangenomen in 2009/2010 door het ministerie van onderwijs en zijn uitgewerkt in de TULE door het SLO. 19 van deze kerndoelen (kerndoel 34 tot en met 53) hebben betrekking op oriëntatie op jezelf en de wereld. In onderstaand artikel wordt duidelijk dat het aanbod van Veilig leren lezen kim-versie prima volstaat voor het vullen van het aanbod van de kern doelen voor groep 3. Kerndoelen In de kerndoelen van het SLO zijn de belangrijkste zaken vastgelegd die kinderen moeten leren om actief deel te nemen aan de samenleving. Deze kerndoelen zijn streefdoelen die aangeven waarop basisscholen zich moeten richten bij de ontwikkeling van hun leerlingen. De kerndoelen zijn weer onderverdeeld in subdoelen voor groep 1-2, 3-4, 5-6 en 7-8. Scholen mogen zelf bepalen hoe en met wat deze kerndoelen aan de orde komen. De kerndoelen doen geen uitspraken over didactiek. Gezien het karakter van het basisonderwijs dienen leraren een beroep te doen op de natuurlijke nieuwsgierigheid en de behoefte aan ontwikkeling en com municatie van kinderen en deze te stimuleren. Door een gestructureerd en interactief onderwijsaanbod, vormen van ontdekkend onderwijs, interessante thema s en activiteiten, worden kinderen uitgedaagd in hun ontwikkeling Samenhang Ook dienen inhouden en doelen zo veel mogelijk op elkaar te worden afgestemd, verbinding te hebben met het dagelijks leven en in samenhang te worden aan ge boden. In betekenisvol onderwijs zijn doorgaans doelen uit verschillende hoofdstukken of leerlijnen tegelijk van belang. Taal bijvoorbeeld komt voor bij alle vakken. Aandacht voor cultuur is niet beperkt tot het Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 1 van 2
2 kunstzinnige domein. Omgaan met informatietechnologie geldt voor alle gebieden. Waar mogelijk worden onderwijsinhouden over mensen, de natuur en de wereld in samenhang aangeboden. Dit komt het begrijpen door leerlingen ten goede en draagt voorts bij aan vermindering van de overladenheid van het onderwijsprogramma. Inhouden uit andere leergebieden staan in het teken van oriëntatie op jezelf en de wereld. Te denken valt aan het lezen en maken van teksten (begrijpend lezen), het meten en het verwerken van informatie in onder andere tabellen, tijdlijn en grafieken (rekenen/wiskunde) en het gebruik van beelden en beeldend materiaal (kunstzinnige oriëntatie). Bij een bestudering van de kerndoelen voor oriëntatie op jezelf en op de wereld en de thema s van Veilig leren lezen, zien we duidelijk deze samenhang. De thematisch gerichte integratielessen ankerverhaal en woordenschat van Veilig leren lezen bieden de ruimte om het onderwijsprogramma niet extra te belasten. In onderstaande tabellen zien we hoe de kerndoelen en de subdoelen voor groep 3-4 zoals ze zijn uitgewerkt door het SLO, herkenbaar zijn in de lessen van Veilig leren lezen kim-versie. We zien een grote samenhang tussen de kerndoelen en de activiteiten van de integratielessen waarin kinderen hun lees- en schrijfvaardigheid toepassen. publicatie van het ministerie staat is dit niet een gemis, maar sluit het aan bij de keuze die scholen mogen maken hoe de kern doelen binnen het bereik van kinderen komen. Veilig leren lezen geeft een hele belangrijke aanzet daarvoor. Scholen die meer aanbod wereldoriëntatie wensen in groep 3 kunnen gebruik maken van de aanvullingen in Zaken van Zwijsen die naadloos aansluiten bij de thema s van Veilig leren lezen kimversie. Noodzakelijk is dit echter niet. Betekenisvolle leeromgeving Tot slot is het niet overbodig om te zeggen dat de samenhang van thema s van Veilig leren lezen met het vakgebied wereldoriëntatie optimaal mogelijkheden biedt voor het creëren van een betekenisvolle, uitnodigende en uitdagende leeromgeving. Het zal zeker bijdragen aan een ononderbroken lijn van leeractiviteiten en leeromgeving in de doorstroom van groep 2 naar groep 3. In tabel 1 ziet u een overzicht van de kerndoelen voor oriëntatie op jezelf en de wereld en de kernen waarin activiteiten van deze kerndoelen voorkomen. In tabel 2 ziet u welke kerndoelen binnen een kern aan de orde komen. In tabel 3 vindt u het totaaloverzicht van alle subdoelen van de kerndoelen en de activiteiten waarin ze te herkennen zijn in alle kernen van Veilig leren lezen kim-versie. In onderstaande tabellen is te zien hoe bijna alle 19 kerndoelen voor wereldoriëntatie terug te vinden zijn. Enkele ontbreken, maar de beschrijving van de kerndoelen omvat dan ook het totale aanbod van groep 3 en 4. Veilig leren lezen is enkel gericht op jaargroep 3. Met recht kunnen we dus zeggen dat Veilig leren lezen een belangrijk aandeel verzorgt voor het vakgebied wereldoriëntatie. Daarmee pretenderen we niet een methode te zijn voor wereldoriëntatie. Uiteraard zijn er op alle subdoelen veel meer specifieke zaken extra te belichten en te bestuderen. Maar zoals het in de Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 2 van 2
3 Tabel 1: een overzicht van de kerndoelen voor oriëntatie op jezelf en de wereld en de kernen waarin activiteiten van deze kerndoelen voorkomen. Kerndoel Relatie met Kerndoel 34 De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. Kern Start Kern 2 Kern 3 Kern 5 Kerndoel 35 De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument. Kern 4 Kern 11 Kerndoel 36 De leerlingen leren hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger. Kern start Kern 3 Kern 5 Kern 9 Kerndoel 37 De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. Kern start Kerndoel 38 De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. Alle kernen Kern 6 Kern 7 Kerndoel 39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. Kerndoel 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. Kern 1 Kerndoel 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. Kern 1 (dieren) Kern 3 mensen) (planten en dieren) Kerndoel 42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. Kern 9 techniek Kerndoel 43 De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 1: blad 1 van 2
4 Kerndoel 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. Kern 9 Kerndoel 45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. Kern 9 Kerndoel 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt. Kern 2 Kerndoel 47 De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstaten van de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Alle kernen Kern 4 Kerndoel 48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. Kerndoel 49 De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren. Kerndoel 50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld. Kern 4 Kerndoel 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren. Kern 2 Kern 11 (museum) Kerndoel 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer. De vensters van de canon van Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken. Kern 11? Kerndoel 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 1: blad 2 van 2
5 Tabel 2: kerndoelen herkenbaar in de diverse integratielessen van Veilig leren lezen kim-versie. VLL Thema Raakvlakken reeds uitgewerkte activiteiten in integratielessen VLL kim-versie Onderdeel van kerndoel Kern start Schoolregels en klassenregels Gedragsregels Werkafspraken Kerndoel 34 Kerndoel 36 Kerndoel 37 Kerndoel 38, 47 (algemeen aandachtspunt) Kern 1: Beestenboel Dieren Thematafel dieren rubriceren Integratielesdag 4 op basis van uiterlijke kenmerken of woonomgeving. Integratieles 6: gedrag van dieren Kerndoel 40, 41 Dierenkenmerken Kerndoel 38, 47 (algemeen aandachtspunt) Kern 2: Dag en nacht Tijd, dag en nacht, dagdelen Ankerverhaal en thematafel Integratieles dag 4: (dag en nacht), dagdelen, weekkalender Integratieles 6: goed ontbijt Kerndoel 34, 46 (dag en nacht) Kerndoel 46, 51 Kerndoel 51 Kerndoel 38, 47 (algemeen aandachtspunt) Kern 3: Hoe voel jij je? Ziek zijn, lichaamsdelen Ankerverhaal Integratieles dag 4: begrippen bij ziek zijn, gewond zijn Kerndoel 36 Kerndoel 34 Integratieles dag 6: Lichaamsdelen Kerndoel 41 Kern 4: Waar woon jij? Type woningen Integratieles 2 en 4: woonvormen, woonwijk Integratieles 6: vertrekken in woningen Kerndoel 47 Kerndoel 50 Kern 5: Mag dat wel? Regels op school, thuis en op straat Integratieles dag 4: wat vind je fijn, wat niet? Kerndoel 34 Kerndoel 36 Kern 6: Verhalen in je buik Fantasie en werkelijkheid Algemeen thema: cultuurverschillen, verschillende verhalen, feesten Kerndoel 38 Kern 7: Spannend! Avontuur, helden Algemeen: verhalen diverse culturen Kerndoel 38 Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 2: blad 1 van 2
6 Kern 8: Wat kan jij? Muziek, kunstjes doen Integratieles dag 3: alleen muziek heeft raakvlakken. Kerndoel kunst, creativiteit Kern 9: Hoe kan dat? Techniek Elektriciteit en water, proefjes doen Kerndoel 36 Kerndoel 42 Kerndoel 45 : Kijk eens om je heen Natuur, natuurverschijnselen Algemeen: bewondering voor milieu en natuur Integratieles dag 4 en 7: bijzondere dieren Kerndoel 39, 47, 49 Kerndoel 40 Integratieles 5: de boom Kerndoel 40 Integratieles dag 11: het weer Kerndoel 43 Integratieles dag 13: water Kerndoel 48 Kern 11: Wat bewaar jij? Kunst, verzamelen Algemeen: heden en verleden in musea, kunst Integratieles 7: ruilen en verzamelen Kerndoel 51, 52 Kerndoel 35 Kern afsluiting Een wereld vol boeken Vakantie Kerndoel 38, 47 Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 2: blad 2 van 2
7 Tabel 3 Kerndoelen zaakvakken TULE Herkenningspunten vanuit de subdoelen voor groep 3-4 Kerndoel Herkenningspunten uit de subdoelen van het kerndoel voor In kern Vertaald naar activiteiten in de diverse integratielessen en groep (1-2) 3-4 in de methode Veilig leren lezen kim-versie Tips betere maanlezers per kern (zie artikelen Digiregie/ Naslag) Kerndoel 34 De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING / rekening houden met anderen SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING / opkomen voor jezelf Eigen mogelijkheden, kenmerken, wensen gevoelens, beperkingen en voorkeuren Inleven in gevoelens, wensen en opvattingen van anderen Gelijktijdige deelname aan verschillende groepen met verschillende rollen Afspraken ten aanzien van veilig gedrag op speelplaatsen Kern start Gedurende twee weken wordt gewerkt aan afspraken en regels omtrent gedrag en samenwerking, acceptatie van verschillen en het ontdekken van eigen mogelijkheden: - routines - planbord - maatjeswerk - groepswerk - schoolafspraken - klassenregels GEZOND GEDRAG / hygiëne GEZOND GEDRAG / voeding Belang van en aandacht voor rust/ontspanning, lichaamsbeweging en een verantwoorde (zit-) houding (voldoende slaap Ankerverhaal) Belang van brood, fruit en melk bij ontbijt, pauzehap en lunch (tussendoortje, wel of niet gezond) Kern 2 In het Ankerverhaal wordt aandacht besteed aan voldoende slaap. In integratieles dag 6 wordt aandacht besteed aan een goed ontbijt. Facultatief: vervolgactiviteit in Tips betere maanlezers : het inventariseren van een tussendoortje. Ervaringen met ziek zijn en beter worden (koorts, besmetting, medicijnen, huisarts, preventie) Kern 3 Op lesdag 2 wordt een woordweb gemaakt van ziek zijn. In integratieles dag 6 wordt aandacht besteed aan lichaams delen binnen en buiten het lichaam. Facultatief: vervolgactiviteit TBM inventariseren gezond ongezond voedsel. SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING / opkomen voor jezelf Oorzaken van conflicten: tegenstellingen in belangen, opvattingen en gevoelens Kern 5 In het Ankerverhaal komt ter sprake wat geaccepteerd gedrag is, wat realistisch is bij geboden en verboden. Op lesdag 4 wordt een poster gemaakt van prettige en onprettige zaken (met smileys). Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 1 van 10
8 Kerndoel 35 De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument. VERKEER Veilig oversteken in moeilijke situaties. CONSUMENTENGEDRAG Het belang van bewaren, ruilen, lenen en kopen en van de afspraken die daarbij gemaakt worden. Kern 4 Kern 11 Integratieles dag 7 presenteert een activiteit waarbij kinderen zaken van hun verzameling gaan ruilen of uitbreiden. Op lesdag 5 hebben ze daarvoor een briefje opgesteld met een beschrijving van wat ze graag zouden willen hebben, wat ze verzamelen of zoeken. Kerndoel 36 De leerlingen leren hoofdzaken van de Nederlandse en Europese ORGANISATIE VAN DE SAMENLEVING Gezagsuitoefening en het verschil met de baas spelen. Kern start In kern start wordt gedurende twee weken gewerkt aan gedragsregels in de klas, tijdens zelfstandig werken, maatjeswerk speelplaatsregels. staatsinrichting en de rol van de burger. Noodzaak en werkwijze van gemeentelijke diensten (brand- Kern 3 In kern 3 komt tijdens het ankerverhaal aan de orde dat weer, reiniging, groenvoorziening, etc.) (stroomvoorziening). gemeentelijke diensten belangrijk zijn voor een schone leefomgeving. Kern 5 In kern 5 komt aan de orde dat politie belangrijk is voor het handhaven van de orde. Kern 9 In kern 9 komt aan de orde dat voorzieningen van elektriciteit en water belangrijk zijn voor je woongenot. Kerndoel 37 De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. SAMENLEVEN WAARDEN EN NORMEN Familie Ruzie: - Voorkomen - Oorzaken Kern start In kern start wordt gedurende twee weken gewerkt aan gedragsregels in de klas, tijdens zelfstandig werken, maatjeswerk speelplaatsregels. - Oplossen Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 2 van 10
9 Kerndoel 38 De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen ZINGEVING Culturele verschillen, overeenkomsten, kenmerken en uitingen Alle kernen Gedurende alle kernen wordt regelmatig in de handleiding een TIP gegeven om het onderwerp te benaderen vanuit de invalshoek van diverse culturen. die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, SOCIALE EN CULTURELE INVLOEDEN Godsdienstige feesten Godsdienstige verhalen Godsdienstige gebruiken ( feesten) Kern 6 Kern 7 In kern 6 wordt gesproken over diversiteit aan feesten, feestdagen, rituelen en verhalen. In kern 7 krijgen verhalen uit diverse culturen de aandacht. waaronder seksuele diversiteit. Kerndoel 39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. MILIEUBETEKENISSEN Verwondering Schoonheid (natuur is mooi) Gedurende de hele kern 10 wordt aandacht besteed aan de schoonheid en de diversiteit van de natuur en het landschap. Vanaf integratieles dag 5 maken kinderen een natuurdag- CONTEXT boek van alles wat ze om zich heen zien. Mogelijk onderwerp: Landschappen in Nederland In integratieles dag 7 wordt aandacht besteed aan bijzondere dieren, hun uiterlijk, voedsel en gedrag. Vanaf integratieles dag 11 wordt aandacht besteed aan het weer, ze maken een weerbericht en houden een weerkalender bij. In integratieles dag 13 wordt gefocust op de diversiteit aan landschappen in ons land en over de wereld. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 3 van 10
10 Kerndoel 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. VERSCHEIDENHEID EN EENHEID Dieren zijn op basis van overeenkomstige kenmerken in te delen in de hoofdgroepen: zoogdieren, vogels, vissen, amfibieën, reptielen, insecten en spinnen. INSTANDHOUDING Kern 1 De thematafel van kern 1 rubriceert dieren op basis van diverse kenmerken zoals: uiterlijk of woonomgeving. Vanuit het ankerverhaal wordt aandacht besteed aan het fenomeen ei. Dit kan aanleiding zijn voor rubriceren: wel / niet uit een ei. Mensen en dieren hebben water, voedsel en beschutting Op lesdag 4 werken kinderen aan een drietal dieren- nodig. posters op basis van uiterlijk, woonomgeving of andere Planten hebben voor groei en ontwikkeling voedsel, water, overeenkomsten. licht en de juiste temperatuur nodig. Planten en dieren doorlopen verschillende Facultatief kan vanaf dag 4 gewerkt worden aan het maken ontwikkelingsstadia. van een poster van één dier, waarbij informatie gezocht Planten en dieren passen zich aan aan de seizoenen. wordt wat betreft voedsel, woning, vijanden, uiterlijk. Dit wordt gebundeld in een dierenencyclopedie. In kern 10 integratieles dag 5 maken kinderen een poster met allerlei zaken met betrekking tot het uiterlijk en de groei van een boom. Op lesdag 7 van kern 10 maken kinderen een woordweb over een bijzonder dier, niet een standaard algemeen bekend dier. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 4 van 10
11 Kerndoel 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. VOORTPLANTING VAN DIEREN Eieren leggende en levendbarende dieren OVEREENKOMSTEN EN VERSCHILLEN Verschillen in uiterlijk en beweging tussen mens en zoogdier Verschillen tussen mensen (bijv. kleur van de ogen en het Kern 1 (dieren) In kern 1 is er een invalshoek te vinden wat dieren die eieren leggen. Vanuit het ankerverhaal wordt aandacht besteed aan het fenomeen ei. Dit kan aanleiding zijn voor rubriceren: wel/niet uit een ei. In kern 1 wordt in integratieles dag 6 vooral ingezoomd op de verschillen in beweging van dieren en mensen. haar) en overeenkomsten (lichaamsbouw) Uitwendige vorm en bouw van ledematen Van buitenaf waarneembare inwendige lichaamsdelen: hart, longen, spieren, botten, zintuigen Kern 3 (mensen) Verschillen in uiterlijk ervaren we bij het inventariseren van het verschillend uiterlijk van klasgenoten in Tips betere maanlezers kern 3. Wat betreft lichaamsdelen en inwendige organen waar je (planten al dan niet pijn, ziek of gewond was komt voor in de en dieren) activiteit van de zon-aanpak in kern 3 en in de Tips betere maanlezers. Kerndoel 42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. KRACHT EN MAGNETISME De kracht van water ervaren (drijven en zinken). De kracht van magnetisme ervaren. Onderscheiden voorwerpen die wel of niet magnetisch zijn. Kern 9 techniek In kern 9 staat techniek centraal. Tijdens integratieles lesdag 5 wordt een proef gedaan waarbij lucht een rol speelt. In integratieles dag 7 staat het doen van allerlei proefjes centraal, veelal gericht op magnetisme en zwaartekracht. Integratieles dag 9 staat in het teken van watervoorziening in een huis, kinderen maken limonade. Drijven of zinken en magnetisme komen beide in integratie lesdag 11 aan de orde. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 5 van 10
12 Kerndoel 43 De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. WEER Meten: windrichting, temperatuur, hoeveelheid regen en mate van bewolking Soorten neerslag: regen, hagel, sneeuw Veranderingen in het dagelijkse weer: wind, regen, zon, wolken, hagel, mist, sneeuw, temperatuur bewolking Integratieles dag 11 staat in het teken van het weerbericht en alles wat te maken heeft met het weer in het algemeen. Temperatuur, windkracht en neerslag komt o.a. aan bod. Kinderen houden een weerkalender bij. KLIMAAT Verschillen in de ruimte; bijvoorbeeld het verschil tussen het weer in een plaats aan zee en een plaats in het binnenland (bijvoorbeeld IJmuiden en Enschede) Verschillen in de tijd; weersveranderingen per seizoen Bij het verkennen van diverse landschappen hoort ook verschil in klimaat. Gedurende de hele kern worden de diverse klimaten en diverse landschappen steeds betrokken bij plant en dier. Kerndoel 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN Soorten metaal, glas, plastic, verf, papier Schaar, zaag, hamer, schroevendraaier TECHNISCHE INZICHTEN Diverse instrumenten zoals nietje, paperclip, Kern 9 Algemeen themaonderdeel van kern 9: wat in proefjes doen en bij gereedschappen ter sprake komt. Kinderen verkennen zelf de werking van gereedschappen en verkennen materiaaleigenschappen, beweging en oorzaak- gevolg bij proefjes gedurende een aantal integratielessen. Elektriciteit, hout PRODUCTEN Kerndoel 45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te GEREEDSCHAPPEN MATERIALEN TECHNISCHE INZICHTEN PRODUCTEN Kern 9 In integratieles 13 gaan we op zoek naar uitvindingen die in het verleden zijn gedaan en die belangrijk waren voor de mensen. Kinderen worden uitgedaagd zelf een uitvinding te doen. evalueren. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 6 van 10
13 Kerndoel 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt. NATUURVERSCHIJNSELEN De vormen van de maan zoals wij die zien. De stand van de zon op verschillende momenten van de dag (opkomst oosten; hoogtepunt zuiden; ondergang westen). Kern 2 De kern van het Ankerverhaal in kern 2 is het probleem dat de zon niet weggaat en de maan niet opkomt. Dat is aanleiding om dit natuurverschijnsel van dag en nacht te bespreken. Kerndoel 47 De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, GRONDSTOFFEN EN LANDSCHAPPEN Reliëf Hoog/laag Begroeiing (flora) Dieren (fauna) Gebruik door mensen Gedurende de hele kern 10 worden de diversiteit van klimaten en diverse landschappen steeds betrokken bij plant en dier. Ook de relatie en de verschillen met de eigen woonomgeving komt ter sprake. wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed WONEN EN WERKEN Inrichten van de eigen straat en wijk Werk in de straat Kern 4 In kern 4 is het thema wonen steeds uitgangspunt van gesprekken en activiteiten over huizen, bouwen, wonen, straat, plattegrond. aan twee lidstaten van de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. VERKEER RECREATIE WELVAART EN BESTUUR Alle kernen Aandacht voor verschillen in culturen en verschillen in land van oorsprong voor anderstaligen loopt als een rode draad door alle kernen. Alle thema s worden belicht vanuit een multiculturele kijk op de wereld om je heen. Kerndoel 48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/ werden om bewoning van door WATER IN NEDERLAND Zee, strand en duinen Rivieren, kanalen en meren In kern 10 staan we tijdens integratieles dag 13 stil bij de diversiteit aan wateren in een landschap. Kinderen leren begrippen die betrekking hebben op de diverse stromen en wateren. water bedreigde gebieden mogelijk te maken. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 7 van 10
14 Kerndoel 49 De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, BEVOLKING GODSDIENSTEN WEER EN KLIMAAT ENERGIEBRONNEN DROGE GEBIEDEN BOMEN EN BOSSEN BERGEN WATER Al deze aspecten komen in kern 10 als een rode draad voor in het bekijken en bespreken van de natuur in de diverse landschappen. Maar ook tijdens het thema wonen in kern 4 komen multiculturele aspecten aan de orde in relatie met landschap en klimaat. hooggebergten en rivieren. Kerndoel 50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld. MENTAL MAP Kern 4 Het is mogelijk dat in kern 4 een plek wordt ingeruimd voor het bespreken van een kaart van de woonwijk of de wijk rondom de school en je huis. Er staat geen gerichte activiteit gepland bij dit kerndoel. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 8 van 10
15 Kerndoel 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren. TIJDSAANDUIDING Nu, straks, meteen, morgen, overmorgen, gisteren, eergisteren Heden, verleden, toekomst, jong, oud, leeftijd TIJDSINDELING Begrippen van tijdsindeling: uur, dag/nacht, morgen/ middag/ avond/ nacht minuut, uur, dagdeel, week, maand, jaar, ochtend Onderlinge relaties tussen en volgordes in tijdsbegrippen: bij dag hoort nacht, na de dag komt nacht, na de morgen komt de middag, Na maandag komt dinsdag, etc. Begrippen van tijdsindeling: voorjaar, najaar, zomer, herfst, winter, jaargetijden Benoemen van dagen. Meten van de tijd: klokkijken Omgaan met de kalender (week) Kern 2 In Integratieles dag 4 van kern 2 wordt uitgebreid stil gestaan bij aspecten van tijdsindeling en tijdaanduiding. Kinderen rubriceren de diverse begrippen en gaan in op de betekenis ervan. Kinderen maken gedurende kern 2 zelf ook een weekkalender en noteren hun activiteiten daarop. INFORMATIE OVER HEDEN EN VERLEDEN EN HISTORISCHE BRONNEN Verhalen van oudere mensen over dingen en gebeurtenissen van vroeger Verhalen en boeken over vroeger Kenmerken van objecten in de eigen woonplaats (huizen, kerken, oude gebouwen, monumenten) Voorwerpen die vroeger gebruikt werden (kenmerken, eigenschappen, waarvoor werden ze gebruikt?) Het vergelijken van voorwerpen uit verschillende periodes Kern 11 (museum) In kern 11 verdiepen kinderen zich in diverse musea. Uitgangspunt is een museum in de buurt. In het Ankerverhaal worden een natuurhistorisch museum en een kunstmuseum besproken. Kinderen richten zelf een museum in waarvan het onderwerp gericht kan zijn op diverse aspecten: natuur, kunst, oudheid. Oude liedjes, afbeeldingen en foto s Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 9 van 10
16 Kerndoel 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en TIJD VAN... Kastelen Middeleeuwse stad Hunebed Kern 11? Of dit ter sprake komt is afhankelijk van het gekozen thema bij museum in kern 11. boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer. De vensters van de canon van Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken. Kerndoel 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg bijlage 3: blad 10 van 10
Voorbereiding en planning van een thema
Voorbereiding en planning van een thema Thema: Bouw / groep(en): Periode: Doelstellingen: Kernbegrippen relatie kerndoelen en vakken: Wat is de inbreng van kinderen? (Wat zijn de interesses van leerlingen
Nadere informatie612671 Speelkaarten.indd 1 12-06-2006 16:14:06
NEDERLANDS > Mondeling taalonderwijs De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 1 612671 Speelkaarten.indd
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel
Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren
Nadere informatieAan welke kerndoelen heb je gewerkt?
Leergebied overstijgende kerndoelen (1) Werkhouding 1 De leerlingen hebben belangstelling voor de wereld om hen heen en ze zijn gemotiveerd deze te onderzoeken A ze kunnen gerichte vragen stellen B ze
Nadere informatieNieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam t: 020-4309190 f: 020-4309199 e: info@nieuwsindeklas.nl w: www.nieuwsindeklas.nl
Aansluiting Nieuwsservice bij curriculum Bijlage bij Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs is een uitgave van Nieuws in de klas. Deze bijlage hoort bij de Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs
Nadere informatieAAN WELKE KERNDOELEN HEB JE GEWERKT?
AAN WELKE KERNDOELEN HEB JE GEWERKT? Leergebied overstijgende kerndoelen (1) Werkhouding 1 De leerlingen hebben belangstelling voor de wereld om hen heen en ze zijn gemotiveerd deze te onderzoeken A B
Nadere informatieEen kasteel in de buurt bezoeken
Een kasteel in de buurt bezoeken Als leerkracht heb je hier een begeleidende en sturende rol. Het is afhankelijk of jij als leerkracht de kinderen meeneemt en dingen aan ze verteld of dat er bijvoorbeeld
Nadere informatieLeerlijnen TULE SLO. Jory Tolkamp
Leerlijnen TULE SLO Jory Tolkamp Om de doelen van mijn les te bepalen ging ik uit van de leerlijnen. Wat past bij de leerlingen qua stof van een ontwikkelingsgebied, waar zit het niveau? Maar een duidelijke
Nadere informatieAardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)
Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk
Nadere informatieGeschiedenis/erfgoed
Geschiedenis/erfgoed Kerndoel: Oriëntatie op jezelf en de wereld Tijd Kerndoel 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatieWaar halen ze de ENERGIE. vandaan? Leerlijn
Leerlijn Waar halen ze de ENERGIE vandaan? Inleiding De lesmethode van Solarkids heeft een doorgaande leerlijn voor het basisonderwijs. De leerlijn is gebaseerd op de kerndoelen die zijn opgelegd door
Nadere informatieLeerdoelen en kerndoelen
Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de
Nadere informatieAardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)
Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk
Nadere informatieRichtlijn Kerndoelen. Verwijzing naar - Datum vaststelling April 2010. Datum bijstelling 01-10-2013
Richtlijn Kerndoelen Omschrijving Bijlage kerndoelen Verwijzing naar - Doelgroep Opsteller Teamleden en ouders Directie De Drift Datum vaststelling April 2010 Datum bijstelling 01-10-2013 Ons basisonderwijs
Nadere informatieStadswerken. Kerndoelen. Programma NMC. Groep 1 t/m 8. www.utrecht.nl/nmc
Stadswerken Kerndoelen www.utrecht.nl/nmc Programma NMC Groep 1 t/m 8 Kerndoelen nader toegelicht De NMC-programma s geven met kerndoelen over Mens en Samenleving, Natuur en Techniek en Ruimte vooral invulling
Nadere informatieIPC en de kerndoelen
1 IPC en de kerndoelen 2 IPC en de kerndoelen Doel: Ik weet in hoeverre het IPC kerndoelendekkend is. (of zelfs meer?) IPC en de kerndoelen Ouders: Mijn kinderen doen maar wat. Ze leren niet alles wat
Nadere informatieKeurmerk: Duurzame school
Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen
Nadere informatieAardrijkskunde. Thema / onderwerp Aardrijkskundeles met gebruikmaking van de geografische vierslag. Betekenis. Bedoeling
Aardrijkskunde Thema / onderwerp Aardrijkskundeles met gebruikmaking van de geografische vierslag. Betekenis Welke betekenis heeft het thema / onderwerp voor de kinderen? Hoe leg je de relatie met de beginsituatie?
Nadere informatieCanon en kerndoelen geschiedenis PO
Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente
Nadere informatieKTWT module rekenen-wiskunde. Rekenen is leuker als je denkt
KTWT module rekenen-wiskunde Rekenen is leuker als je denkt Vincent Jonker n freudenthal instituut / o&t n www.rekenweb.nl n grote rekendag Inhoud n Deel 1: Startactiviteit n Deel 2: Onderzoekende houding
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieWereldoriëntatie en de kerndoelen
Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek
Nadere informatieWereldoriëntatie en de kerndoelen
Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek
Nadere informatiePrimair Onderwijs. 6 lessen
Maak je eigen land! Voor de docent Vak(gebied) Schooltype/afdeling Oriëntatie op jezelf en de wereld, Aardrijkskunde Primair Onderwijs Leerjaar Groep 3/4 Tijdsinvestering Vakinhoud Kerndoelen 6 lessen
Nadere informatieArcheologie op school. Handleiding voor de leerkracht
Archeologie op school Handleiding voor de leerkracht 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aan de slag: verkorte handleiding 4 3. Verantwoording 5 Archeologie en erfgoededucatie 5 Kerndoelen 5 Didactisch concept
Nadere informatieMens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo)
Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw vmbo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Informatievaardigheden 50: De leerlingen leren omgaan met
Nadere informatieAardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)
Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse
Nadere informatieSchoon water voor iedereen?
Doelen Kerndoel 43: De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. Kerndoel 47: De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving
Nadere informatieRijk Romeins Leven. Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5. Handleiding voorbereidende les
Les Rijk Romeins Leven Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5 Handleiding voorbereidende les Rijk Romeins Leven INHOUD Inleiding Kader Begrippen Leerdoelen Aansluiting kerndoelen De lessen INLEIDING
Nadere informatieNEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL
NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! HANDLEIDING PRIKKELENDE EN LAAGDREMPELIGE LESSUGGESTIES VOOR HET BASISONDERWIJS 1 HANDLEIDING LESSUGGESTIES MONDRIAAN TOT destijlflyer_achterkant.pdf
Nadere informatieKTWT module rekenen- wiskunde. rekenen is leuker als je denkt
KTWT module rekenen- wiskunde rekenen is leuker als je denkt Inhoud Deel 1: Startac
Nadere informatieAlgemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen
Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen Inhoudsopgave INLEIDING... 3 1 DE LESPAKKETTEN IN HET KORT... 3 2 DE OPBOUW VAN DE LESSEN... 4 3 ACHTEGRONDINFORMATIE
Nadere informatieLeerkrachtenhandleiding Peperduur
Leerkrachtenhandleiding Peperduur Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de leerkrachtenhandleiding bij het onderwijsprogramma Peperduur. In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek. Het
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieHandleiding Echt gebeurd!
Handleiding Echt gebeurd! Inhoud 1. Introductie Pag. 1 2. Echt gebeurd! lessen Pag. 1 3. Kerndoelen Pag. 2 4. Excursies, lezingen en workshops Pag. 3 5. De website Pag. 4 7. Pag. 5 1. Introductie Welkom
Nadere informatieOverzicht vakgebieden ZML SO en subdoelen & koppeling leerlijnen SO & VSO
Overzicht vakgebieden ZML SO en subdoelen & koppeling leerlijnen SO & VSO 1.1. Communicatieve voorwaarden 1.1. Communicatieve voorwaarden 1.2. Zinsbouw 3.5. Zinsbouw 1.3. Woordvorming 3.6. Woordvorming
Nadere informatieWATER TOOLKIT HANDLEIDING
WATER TOOLKIT HANDLEIDING Inhoudsopgave Algemeen Inleiding Materiaal Water Toolkit Digitaal lesmateriaal Groep 1/2 Lesinhoud Werkbladen Groep 3/4 Lesinhoud Werkbladen Groep 5/6 Lesinhoud Werkbladen Groep
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieHandleiding leerkracht
Meer van Galilea Inleiding Thema: het Meer van Galilea en de watervoorziening. Er komt aan de orde waar het Meer van Galilea ligt, bijzonderheden van het meer, het Meer Galilea van de Bijbel en het meer
Nadere informatieZML SO Leerlijn Oriëntatie op Tijd
ZML SO Leerlijn Oriëntatie op Tijd ORIENTATIE OP TIJD Leerlijnen Kerndoelen 1.1. Tijdsindeling 1.2. Tijdsbegrippen (zie ook leerlijn mondelinge taal) 2.1. Dagplan 2.2. Kalender en agenda 1. De leerlingen
Nadere informatieZML SO Leerlijn Oriëntatie op Tijd
ZML SO Leerlijn Oriëntatie op Tijd Leerlijnen Kerndoelen 1.1. Tijdsindeling 1.2. Tijdsbegrippen (zie ook leerlijn mondelinge taal) 2.1. Dagplan 2.2. Kalender en agenda 1. De leerlingen leren zich oriënteren
Nadere informatieDuurzaamheidscentrum Assen
lesaanbod Duurzaamheidscentrum Assen contactgegevens Duurzaamheidscentrum Assen Bosrand 2 9401 SL Assen T 0592 703018 duurzaamheidscentrum@assen.nl duurzaamheidscentrum.assen duurzaamheidscentrum www.duurzaamheidscentrumassen.nl
Nadere informatieMETHODEN EN THEMA S (1/6)
METHODEN EN THEMA S (1/6) DAVINCI Onderbouw DaVinci Lente Onderbouw 35 Januari DaVinci Zomer Onderbouw 35 Januari DaVinci Herfst Onderbouw 35 Januari DaVinci Winter Onderbouw 35 Januari Middenbouw DaVinci
Nadere informatieORIENTATIE OP TIJD. Kerndoel 1: De leerlingen leren zich oriënteren op de dagindeling en de tijdsindeling.
ORIENTATIE OP TIJD Pedologisch Instituut, CED-Groep Kerndoel 1: De leerlingen leren zich oriënteren op de dagindeling en de tijdsindeling. 1.1. Tijdsindeling 1.2. Tijdsbegrippen (zie ook leerlijn mondelinge
Nadere informatieDE RODE DRAAD VAN TWENTE
groep ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen.
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie
Actief burgerschap en sociale integratie Mei 2019 1. Inleiding Per 1 februari 2006 is wettelijk vastgelegd dat scholen actief burgerschap en sociale integratie moeten bevorderen. Burgerschap moet herkenbaar
Nadere informatieVOORSTEL HERZIENE KERNDOELEN BASISONDERWIJS
VOORSTEL HERZIENE KERNDOELEN BASISONDERWIJS Inhoud Preambule 3 Nederlands 4 Engels 7 Friese taal 8 Rekenen/wiskunde 10 Oriëntatie op jezelf en de wereld 12 Kunstzinnige oriëntatie 15 Bewegingsonderwijs
Nadere informatieOnder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief
Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.
Nadere informatieLeerervaringen ruimte van onder- en bovenbouw. Ruimteaspect Onderbouw. Ruimteaspect Middenbouw. Ruimteaspect Bovenbouw. Ruimteaspect Onderbouw
Leerervaringen ruimte van onder- en bovenbouw 1. 1. ontwikkeling ruimtebesef * waarnemen en beschrijven vertrouwde plekken * spelen, wandelen, dansen in diverse ruimtes * reflecteren op ruimtes: veilig,
Nadere informatieMETHODEN EN THEMA S (1/7)
METHODEN EN THEMA S (1/7) DAVINCI Onderbouw DaVinci Lente Onderbouw 35 Leverbaar DaVinci Zomer Onderbouw 35 Leverbaar DaVinci Herfst Onderbouw 35 Leverbaar DaVinci Winter Onderbouw 35 Leverbaar Middenbouw
Nadere informatieSaNdWiCh RoBoT. Wat leren leerlingen van deze les?
SaNdWiCh RoBoT leer programmeren zonder een computer te gebruiken! Bij deze les speelt de leraar of gastdocent de rol van een robot. Een robot die boterhammen maakt met boter en hagelslag. De leerlingen
Nadere informatieErfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden
Erfgoedonderwijs 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren 4. Erfgoed in de klas voorbeelden ERFGOED DOEN! Wat is erfgoed? Wat is erfgoed? Definitie Materiële
Nadere informatieLesbrief Op zolder bij oma Aletta
Lesbrief Op zolder bij oma Aletta Inhoud: Inleiding Algemene informatie Opbouw van de les Voorbereiding en lestips Op zolder bij oma Aletta Iedereen heeft wel eens gehoord van Aletta Jacobs, maar weinig
Nadere informatiePoep & Plas Handleiding voor leerkrachten
Poep & Plas Handleiding voor leerkrachten onderwerp Educatie over reststromen in het basisonderwijs afzender IVN Flevoland Inhoudsopgave Inleiding... 3 Doel... 3 Over de handleiding... 3 Achtergrondinformatie...
Nadere informatieleerlijnenpakket VSO 2012
leerlijnenpakket VSO 2012 Hoofdleergebied Leergebied Leerlijn Bewegen en Sport Culturele oriëntatie en creatieve expressie Engels uitstroom arbeid Leergebied overstijgend leren Bewegen en sport Culturele
Nadere informatieHIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK
COMPLETE DOCENTENINFORMATIE: HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK DE TIJDSWINKEL VOOR GROEP 3-4 HET LEVEN VAN MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDSPERIODEN AAN DE HAND
Nadere informatieVan de regen in de drup
Doelen Kerndoel 43: De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. De leerlingen leren de waterkringloop. Kerndoel 47: De leerlingen leren de
Nadere informatieInstroom pabo geschiedenis
Keuzedeel mbo Instroom pabo geschiedenis gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0050 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op:
Nadere informatieTips voor betere maan-lezers kern 1
Tips voor betere maan-lezers kern 1 In het artikel Betere maan-lezers (Digiregie/Artikelen) is geconstateerd dat er leerlingen zijn die niet de zon-leerlijn kunnen volgen maar die, op basis van een grotere
Nadere informatieNieuwe stappers en stenen per augustus 2015 Aan deze lijst kunnen geen rechten worden ontleend
Groep -2 Nieuwe stappers en stenen per augustus 205 L0866 Schilder een haan Zorgen voor dieren L0867 Maak een vriendschapsarmband Omgaan met elkaar L0868 Maak een huisje Inrichten van je omgeving L0869
Nadere informatieHvhV Mysterie van de Koppige Kogel LeerstofIntegratie. vs 01
HvhV Mysterie van de Koppige Kogel LeerstofIntegratie. vs 01 Welke mogelijkheden zijn er om reguliere leerstof effectief te integreren in het avontuur. Daarmee wint werken in een onderzoekavontuur aan
Nadere informatieINHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatieKerndoelen primair onderwijs
Kerndoelen primair onderwijs Publicatie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Tekst: Productie: Ontwerp: Druk: Projectnr.: 36027/8000 Uitgave: April 2006 Jan Greven & Jos Letschert SLO
Nadere informatieLeerroute 3 en 4. Modules met bijbehorende vakken/vakomschrijving Kerndoelen 1
Leerroute 3 en 4 Modules met bijbehorende vakken/vakomschrijving Kerndoelen 1 Onderwijsmodules AVO Lezen - Woord en tekstlezen 1.3, 1.7, 1.8 - Begrijpend lezen 1.3, 1.4, 1.7, 1.8, 1.9 - Boekoriëntatie
Nadere informatielesbrief vervolgles Ulrum
lesbrief vervolgles Ulrum Terpen- en Wierdenland lesbrief Ulrum Inhoud Inleiding 3 Lesoverzicht 4 Introductie 5 Kerndoelen 6 Aansluiting bij de canon 7 Deze lesbrief is ontwikkeld door erfgoedjuf Dineke
Nadere informatieBeleid Actief burgerschap & Sociale integratie
Beleid Actief burgerschap & Sociale integratie 1. Inleiding 1.1 Wetgeving Eind 2005 is een (onderwijs)wet aangenomen die scholen vraagt aandacht te besteden aan 'actief burgerschap en sociale integratie'.
Nadere informatieWELKOM INFORMATIEAVOND VAN GROEP 6 14 SEPTEMBER 2017
WELKOM INFORMATIEAVOND VAN GROEP 6 14 SEPTEMBER 2017 Even voorstellen: Vivian Wenselaar (ma, di) Kim Ariaens (woe, do, vrij) 2 Groeps- en schoolafspraken - Dagschema op bord - Contact leerkracht (voor
Nadere informatieWetenschap en techniekonderwijs op
Inleiding verzorgt ervarings- en ontwikkelingsgericht onderwijs. Wij bieden de kinderen basisvaardigheden waarmee ze de wereld om hen heen leren kennen. Wetenschap en techniek (W&T) worden steeds belangrijker
Nadere informatieVoorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO
Voorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO Voorstel van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming voor nieuwe kerndoelen onderbouw VO Onderdeel van de eindrapportage
Nadere informatie1.1. Kennis en inzicht in verband met het historisch referentiekader
1. Kennis en Inzicht 1.1. Kennis en inzicht in verband met het historisch referentiekader 1. verduidelijken de begrippen generatie, decennium, eeuw, millenium aan de hand van historische evoluties, vertrekkend
Nadere informatieVERANTWOORDING: ETEN IS LESTIJD
VERANTWOORDING: ETEN IS LESTIJD VISIE EN WERKWIJZE Op De Levensboom werken we met een continurooster. Een continurooster houdt bij onze school in dat alle kinderen de hele dag op school zijn. De leerkrachten
Nadere informatieVERANTWOORDING: ETEN IS LESTIJD
VERANTWOORDING: ETEN IS LESTIJD VISIE EN WERKWIJZE Op De Schatgraver werken we met een continurooster. Een continurooster houdt bij onze school in dat alle kinderen de hele dag op school zijn. De leerkrachten
Nadere informatieTips voor betere maan-lezers kern 9
Tips voor betere maan-lezers kern 9 In het artikel Betere maan-lezers (Digiregie/Artikelen) is geconstateerd dat er leerlingen zijn die niet de zon-leerlijn kunnen volgen maar die wel een grotere leesvaardigheid
Nadere informatieMontessorischool Steigereiland:
Montessorischool Steigereiland: Leerlijn Wetenschap en Techniek Middenbouw in drie jaar cyclus per 2010-2011 Doel techniek in de middenbouw Montessorischool Steigereiland biedt de kerndoelen techniek in
Nadere informatieAgenda Datum Activiteit. Jarigen. Doelen. Jaargang 1, nieuwsbrief 5 10 januari 2017
Jaargang 1, nieuwsbrief 5 10 januari 2017 Agenda Datum Activiteit 11 jan. Studiedag, kinderen vrij! 12 jan. Luizencontrole 16-28 jan. Cito-toetsen 17 jan. 13.30-15.30 uur: Kijk- en doemiddag Agnieten College
Nadere informatieInhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk
Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk Inleiding 1 PLANTEN 1.1 Indeling van het plantenrijk 1.1.1 De groene wereld van de planten 1.1.2 Wieren (algen) 1.1.3 Mossen 1.1.4 Paardenstaarten 1.1.5 Varens
Nadere informatieHistorisch denken. Historische benaderingen
Historisch denken Inleiding Mensen hebben een besef van verleden, heden en toekomst. Ze hebben een bepaald beeld van wat er in hun leven is gebeurd tot op de dag van vandaag. Ze kunnen hun bestaan in het
Nadere informatieINHOUD THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 1 INLEIDING 2
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 INHOUD 1 INLEIDING 2 2 THIS IS HOLLAND: EEN EDUCATIEF PAKKET 3 Doelstellingen 3 Doelgroepen 4 Inzet van de lessen 4 Aansluiting bij methoden en
Nadere informatieSTUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009. Versie november 2010
STUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009 Versie november 2010 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Aardrijkskunde... 2 Biologie... 3 Culturele en Kunstzinnige Vorming... 4 Duitse taal en literatuur... 5 Economie... 6
Nadere informatieLEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 1 Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel:
LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel: 0. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een eigen
Nadere informatiePTO Aardrijkskunde
PTO ardrijkskunde 2016-2017 Vereniging voor Protestants-Christelijk Onderwijs te Curaçao Sectie aardrijkskunde r. lbert Schweitzer havo/vwo [meesteradmiraal@gmail.com] Vak: ardrijkskunde Leerjaar: H1 Schooljaar:
Nadere informatieHANDLEIDING DOCENTEN. Welkom bij de Volvo Ocean Race, de grootste en spectaculairste zeilwedstrijd om de wereld.
1 HANDLEIDING DOCENTEN Welkom bij de Volvo Ocean Race, de grootste en spectaculairste zeilwedstrijd om de wereld. Voor u ligt de handleiding met daarin beschreven op welke wijze de lessen zijn ingericht
Nadere informatieLeerplan VVKBaO. Verbondenheid door middel van rituelen tijdens speciale gelegenheden. Jenthé Adriaens, Elise Buts & Sharis Vertommen
2014 2015 Leerplan VVKBaO Verbondenheid door middel van rituelen tijdens speciale gelegenheden Jenthé Adriaens, Elise Buts & Sharis Vertommen THOMAS MORE KEMPEN VORSELAAR INHOUDSOPGAVE 1 Wereldoriëntatie...
Nadere informatieKleine Gartmanplantsoen 21 1017 RP Amsterdam T 020 620 9567 info@mocca-amsterdam.nl www.mocca-amsterdam.nl. Stappenplan cultuureducatiebeleid
Kleine Gartmanplantsoen 21 1017 RP Amsterdam T 020 620 9567 info@mocca-amsterdam.nl www.mocca-amsterdam.nl Stappenplan cultuureducatiebeleid Inleiding Dit stappenplan is een handreiking om te komen tot
Nadere informatieAls u vragen heeft of prijs stelt op meer houvast en ondersteuning, kunt u terecht op: www.kerndoelen.kennisnet.nl. Met vriendelijke groet,
VOORAF De samenleving is volop in verandering. Het onderwijs wil zo goed mogelijk inspelen op deze veranderingen. De leerling, de leerkracht én de school staan immers middenin de samenleving. Bij eigentijds
Nadere informatieContentcatalogus *** Leeractiviteitenbank voor het basisonderwijs (LAB) Contentcatalogus Leeractiviteitenbank voor het basisonderwijs Pagina 1
Contentcatalogus *** bank voor het basisonderwijs (LAB) Contentcatalogus bank voor het basisonderwijs Pagina 1 Overzicht beschikbare lessen Titel Paginanummer Windenergie 3 De Alpen 4 Vulkanen en aardbevingen
Nadere informatieHANDLEIDING. bij de Leerlijn Erfgoededucatie Raalte voor het basisonderwijs. Op zoek naar tastbare sporen van het erfgoed in Raalte
HANDLEIDING bij de Leerlijn Erfgoededucatie Raalte voor het basisonderwijs Op zoek naar tastbare sporen van het erfgoed in Raalte INHOUD Algemeen Erfgoed van Raalte Didactiek Leerdoelen onderbouw Leerdoelen
Nadere informatieheeft mosasauruspoep? en andere vragen Groep 3-4, Groep 5-6 & Groep 7-8
WELKE KLEUR heeft mosasauruspoep? en andere vragen ------------------------------------------ Groep 3-4, Groep 5-6 & Groep 7-8 WELKOM Wat leuk dat jullie geïnteresseerd zijn in ons museum. Wij zijn een
Nadere informatieWereldgrachten. Ontdek de geschiedenis van de Amsterdamse grachtengordel. handleiding. groep 7+8
Wereldgrachten Ontdek de geschiedenis van de Amsterdamse grachtengordel handleiding groep 7+8 Wereldgrachten Ontdek de geschiedenis van de Amsterdamse grachtengordel Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Algemene
Nadere informatiebestand afkomstig van mijn website kerndoelen basisonderwijs 2006 inleiding Bart Voorzanger
bestand afkomstig van mijn website kerndoelen basisonderwijs 2006 Bart Voorzanger Eigenlijk zou elke onderwijzer en onderwijzeres de Kerndoelen van het Basisonderwijs uit het hoofd moeten kennen. Dáárin
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie van De Wijde Blik
Actief burgerschap en sociale integratie van De Wijde Blik Dit document is bedoeld als verantwoording voor ons aanbod op de Wijde Blik te Kamerik voor actief burgerschap en sociale integratie en welke
Nadere informatiePTA - HAVO
- HAVO 4 2018-2019 Nederlandse taal en literatuur Engelse taal en literatuur Franse taal en literatuur Wiskunde A Wiskunde B Wiskunde D Rekenen Biologie Natuurkunde Scheikunde Aardrijkskunde Economie Profielwerkstuk-Handelingsdeel
Nadere informatieLesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school
Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer
Nadere informatieTips voor betere maan lezers kern 3
Tips voor betere maan lezers kern 3 In het artikel Betere maan-lezers (Digiregie/Artikelen) is geconstateerd dat er leerlingen zijn die niet de zon-leerlijn kunnen volgen maar die wel een grotere leesvaardigheid
Nadere informatieNaam leerlingen. Groep BBL1 Mens & Maatschappij. Verdiepend arrangement. Basisarrange ment
Groep BBL1 Mens & Maatschappij Leertijd; 3 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 3 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten. Verdieping op de basisdoelen
Nadere informatieTips voor betere maan-lezers kern 7
Tips voor betere maan-lezers kern 7 In het artikel Betere maan-lezers (DigiregieArtikelen) is geconstateerd dat er leerlingen zijn die niet de zon-leerlijn kunnen volgen maar die wel een grotere leesvaardigheid
Nadere informatieJeelo staat voor Je eigen leeromgeving.
In deze informatiebrochure kunt u meer lezen over Jeelo. Wilt u naast de inhoud van deze brochure meer weten over Jeelo dan kunt u kijken op de website van Jeelo via www.jeelo.nl. Jeelo staat voor Je eigen
Nadere informatieMens en maatschappij inhouden (PO-vmbo)
Ms maatschappij inhoud (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw vmbo bovbouw examehed vmbo bovbouw bb examehed bb vmbo kb/gl/tl examehed Vakkern 1. Communicatie 37: zich te gedrag
Nadere informatieSTOOM, MACHINES EN ARBEIDERS
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatie