Zorg voor elkaar Plan maatschappelijke zorg Zuid-Holland Zuid

Transcriptie

1 Zorg voor elkaar Plan maatschappelijke zorg Zuid-Holland Zuid Regionaal Kompas LIESVELD ZEDERIK LEERDAM NIEUW-LEKKERLAND ALBLAS SERDAM GRAAFSTROOM GIESSENLANDEN HENDRIK-IDO -AMBACHT ZWIJNDRECHT PAPENDRECHT SLIEDRECHT HAR- DINXVELD-GIESSENDAM GORINCHEM DORDRECHT Dordrecht, maart 2008

2

3 Inhoudsopgave Samenvatting... 1 Inleiding Kaders maatschappelijke zorg Zuid-Holland Zuid Uitgangspunten Meerjaren WMO-beleidsplan Plaats Regionaal Kompas in het Plan maatschappelijke zorg Verantwoordelijkheden regiogemeenten en centrumgemeente Bestuurlijk proces en evaluatie Overlegstructuur Landelijk beleid Maatschappelijke zorg Doelgroepen Zorgketens in de regio Knelpunten Doelstellingen Maatschappelijke opvang Huidig beleid Omvang van dakloosheid in de regio Monitor maatschappelijke zorg Zuid Holland Zuid Aard van de problematiek Veelplegers en Ex-gedetineerden Aanbod Knelpunten Analyse Ambities maatschappelijke opvang Verslavingszorg Preventie alcohol- en drugsgebruik bij jongeren Ambities verslavingszorg Huiselijk geweld Landelijke ontwikkelingen Problematiek in de regio Doelstellingen bestrijding huiselijk geweld Aanpak Regierol van de gemeente Aanpak maatschappelijke zorg Regiemodel maatschappelijke zorg Organisatie voor veldregie Fonds maatschappelijke zorg Aanpak (dreigend) dakloze gezinnen en overlastgevers Hostel voor chronisch verslaafde daklozen Spreiding en uitbreiding maatschappelijke opvang in de regio Aanpak Zwerfjongeren Onderzoeksopgaven Communicatie Communicatiestrategie... 44

4 8.2 Doelgroepen Communicatiedoelstelling Communicatiemiddelen Begroting maatschappelijke zorg en aanvraag Regionaal Kompas Beschikbare middelen en begroting Toelichting op de begroting Regionaal Kompas Huiselijk geweld Hoofdlijnen uitvoeringsprogramma Bijlagen: 1. Aantal inwoners regio Zuid Holland Zuid &Afkortingen OGGz ladder van uitval en herstel Huidig aanbod Maatschappelijke Zorg Zuid Holland zuid Fasen invoering regiemodel Protocol dreigend dakloze gezinnen Samenwerkingsovereenkomst voor het Project Hostel in Dordrecht Convenant Spreiding huisvesting en zorg voor bijzondere groepen Regionale aanpak Huiselijk geweld Werkplan

5 Samenvatting Dit plan is een uitwerking van het Dordtse meerjaren Beleidsplan WMO van de prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Wij geven eerst een schets van de huidige situatie van de maatschappelijke zorg in de regio Zuid-Holland Zuid. Maatschappelijke zorg is een overkoepelend begrip voor maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid, Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en beleid voor het bestrijden van huiselijk geweld. De minister van VWS gebruikt ook het bredere begrip geweld in afhankelijkheidsrelaties waarmee ook eergerelateerde geweld, jeugdprostitutie en het verschijnsel van loverboys en girls wordt aangeduid. Een plan van aanpak voor de bestrijding voor daklozen is onderdeel van dit beleidsplan: het Regionaal Kompas Zuid-Holland Zuid. Het doel van dit plan van aanpak is om met behulp van extra middelen van het Rijk de dakloosheid fors te verminderen. De gemeente Dordrecht heeft de GGD gevraagd een onderzoek te doen naar de situatie van de maatschappelijke zorg (monitor maatschappelijke zorg) en het bureau Intraval naar de situatie van daklozen en GGz-cliënten. De GGD heeft 588 daklozen geteld. Het werkelijke aantal is hoger, omdat niet alle daklozen bekend zijn bij de instellingen en omdat niet alle instellingen gegevens hebben geleverd. Wij schatten het aantal daklozen in de gehele regio op 875. Wat betreft de bestrijding van geweld in afhankelijkheidsrelaties (waaronder huiselijk geweld) moeten wij vaststellen dat Dordrecht en de regio Zuid Holland Zuid, de laatste jaren de koppositie in Nederland zijn kwijtgeraakt. Het aantal meldingen is te laag gezien de problematiek en de aanpak is nog te weinig gericht op alle betrokkenen (systeemgericht). Er is onvoldoende aandacht voor kinderen die getuige zijn van geweld. Te weinig plegers krijgen een hulpverleningstraject. De WMO is een stimulans om het beleid te intensiveren. Het algemene knelpunt bij de aanpak in de maatschappelijke zorg is de vrijblijvendheid van partijen in de zorg aan mensen met meervoudige en complexe problemen. De aanpak is nog te weinig integraal gericht op alle probleemvelden waarmee vele kwetsbare mensen te maken hebben. Er wordt niet eenduidig geregistreerd en een systeem om de situatie rond de cliënten te volgen ontbreekt. Regie op strategisch niveau is nog niet stevig genoeg en dat geldt ook voor de regie op het niveau van de instellingen en het niveau van de cliënt. Wat betreft de maatschappelijke opvang zijn de volgende concrete knelpunten gesignaleerd: 1. er ontbreekt een opvang voor zwerfjongeren; 2. er is opvang nodig voor verlaafde daklozen waarbij het afkicken herhaaldelijk niet is gelukt; 3. er ontbreekt een laagdrempelige vorm van opvang van daklozen in het oosten van de regio; 4. er ontbreekt een mogelijkheid voor crisisopvang voor gezinnen. De volgende aanpak voor de maatschappelijke zorg wordt in dit plan beschreven: Preventie Alle gemeenten zetten extra in op preventie als het gaat om maatschappelijke zorg. Hierbij wordt uitgegaan van de in de monitor maatschappelijke zorg genoemde risicofactoren. Wij sluiten aan bij het regionale en lokale gezondheidsbeleid betreffende alcohol en drugspreventie en preventie van psycho-sociale stoornissen zoals depressie en eenzaamheid. Regiemodel (Regionaal Kompas) Het in hoofdstuk 7 beschreven Regiemodel zal gefaseerd ontwikkeld worden voor het gehele domein van de maatschappelijke zorg. In 2014 is het regiemodel van toepassing op alle doelgroepen van de maatschappelijke zorg. Het regiemodel komt tot stand in nauwe samenwerking tussen gemeenten, zorgkantoor en instellingen. De structuur die we met elkaar opzetten moet recht doen aan de samenwerkingsverbanden die we reeds met elkaar in de regio hebben opgebouwd namelijk: een door de GGD Zuid Holland Zuid gecoördineerde infrastructuur Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

6 van meldpunt Zorg en Overlast, vijftien regionale zorgnetwerken en specialistische hulpverleningsteams. Verbeterde registratie (Regionaal Kompas) Om de doelgroepen in beeld te krijgen is het nodig dat er eenduidig wordt geregistreerd. Dat betekent dat er gewerkt gaat worden met eenduidige definities. Het is van belang dat er aansluiting gevonden kan worden bij landelijke definities om zo vergelijking op landelijk niveau mogelijk te maken. Begin 2009 is van alle geregistreerde OGGz-cliënten bekend of ze een uitkering ontvangen, verzekerd zijn voor ziektekosten en of er behoefte is aan budgetbeheer. Cliëntvolgsysteem (Regionaal Kompas) Om het regiemodel te kunnen laten functioneren, is het nodig dat er een centraal te raadplegen dossier wordt gebruikt. Dit systeem moet voldoen aan de privacywetgeving. Begin 2008 stellen we een plan van aanpak op voor de implementatie van het regiemodel. Maatschappelijke opvang Uitbreiding capaciteit maatschappelijke opvang (Regionaal Kompas) De capaciteit voor chronisch verslaafde daklozen wordt uitgebreid met 24 plaatsen in een uit de AWBZ gefinancierd Hostel. De gemeente Dordrecht zal de projectleider leveren en cofinanciering. Het Leger des Heils zal de exploitatie van het hostel op zich nemen. Crisisopvang gezinnen Wij willen twee crisisplaatsen realiseren voor gezinnen met jonge kinderen. Uitbreiding maatschappelijke opvang in het oosten van de regio (Regionaal Kompas) Behalve het spreiden van voorzieningen voor bijzondere groepen in het gebied van de Drechtsteden, zal ook een kleinschalige, laagdrempelige voorzieningen voor maatschappelijke opvang in Gorinchem worden gerealiseerd voor zes plaatsen. Plaatsen voor zwerfjongeren (Regionaal Kompas) Er zullen acht plaatsen voor zwerfjongeren worden gerealiseerd. Dit om te voorkomen dat deze jongeren buiten slapen. Pilotproject WMO Spreiding bijzondere groepen in de Drechtsteden In het kader van de pilotprojecten WMO van het ministerie van VWS hebben de Drechtsteden een proefproject uitgevoerd met betrekking tot de spreiding van bijzondere groepen. Aanpak overlastgevers Vanaf 2008 wordt in het toeleidingsteam overlastgevers gewerkt met output financiering. In aanloop naar de ontwikkeling van een regiemodel formuleren instellingen gezamenlijk per cliënt een trajectplan en wordt een trajectbegeleider van een van de instellingen aangewezen. Uitbreiden aanpak veelplegers en begeleiding ex-gedetineerden In het kader van het Integraal Veiligheidsprogramma 2 van Dordrecht is een aanpak voor veelplegers opgenomen. Gedetineerden die vrij komen worden gemeld bij de woongemeente en krijgen zonodig begeleiding. Deze groep wordt doelgroep in het Regiemodel. Verslavingszorg Voortzetting beleid Het verslavingsbeleid gericht op preventie, behandeling en harm reduction wordt voortgezet. Speerpunt preventie Wat betreft de preventie wordt het voorkomen van drank en drugsgebruik bij jongeren een speerpunt in het lokale gezondheidsbeleid. Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

7 Onderzoek middelengebruik Er komt een onderzoek naar de aard van het middelengebruik van GGz-cliënten en mensen in de maatschappelijke opvang. Dit in verband met de bevinding van Intraval dat cliënten van de GGz en de maatschappelijke opvang stimulerende middelen gebruiken die behandeling bemoeilijken. Huiselijk geweld Preventie en voorlichting Verbetering van de preventie en voorlichting: algemeen en specifiek m.b.t. kinderen, ouderen en allochtonen. Vroegsignalering Wij zetten in op het versterken van beroepskrachten als het leren herkennen van signalen. Versterking keten huiselijk geweld Het Advies en Steunpunt Huiselijk geweld en het meldpunt Zorg en Overlast worden geïntegreerd. Uitwerking kindspoor Er komt een plan van aanpak (Kindspoor) om kinderen die getuige zijn van geweld en/of slachtoffer beter te begeleiden. Meldingen huiselijk geweld Er wordt ingezet op een grotere meldingsbereidheid inzake huiselijk geweld. Begin 2009 worden alle OGGz-cliënten eenduidig bij de instellingen en het meldpunt ZO/ASHG geregistreerd. Verbeterplan Vrouwenopvang/slachtoffers van huiselijk geweld In opdracht van het ministerie van VWS heeft de Federatie Opvang samen met de VNG in november 2007 het Verbeterplan Vrouwenopvang opgesteld. Dit is gericht op het centraal stellen van hulpvraag van cliënten, hun gezinssysteem en het bevorderen van hun zelfstandigheid. Hiervoor zullen extra rijksmiddelen ter beschikking komen. Afstemming strafrechterlijke aanpak en hulpverlening Hulp aan plegers gericht op het stoppen van geweld en voorkomen van herhaling. Invoeren van de strafrechterlijke maatregel daderhulp. Uitbreiding hulpverlening Als het beleid voor het bestrijden van geweld in afhankelijkheidsrelaties gericht is op vergroting van het aantal meldingen, moet de capaciteit voor de hulpverlening ook worden vergroot. Hierbij moeten wij bijvoorbeeld denken aan het Algemeen Maatschappelijk Werk. Onderzoeksopgaven 1. onderzoek naar wenselijkheid om de dagbestedingsmogelijkheden verder differentiëren; 2. onderzoek naar het middelengebruik (drugs en alcohol) van GGz-cliënten en cliënten maatschappelijke opvang. Naar aanleiding van dit onderzoek nagaan of het middelengebruik zodanig kan worden omgebogen dat hulpverlening gemakkelijker wordt; 3. de GGD onderzoekt de aard en omvang van (verslaafde) allochtone daklozen en doet verslag in de volgende monitor maatschappelijke zorg; 4. de GGD voert in 2008 en in 2009 nog een monitor maatschappelijke zorg uit; 5. de GGD onderzoekt hoe groot het aantal zwakbegaafden is in het domein van de maatschappelijke zorg; 6. de centrumgemeente brengt de preventieve activiteiten en de voorzieningen voor maatschappelijke zorg in de regio in beeld. Uitvoeringsprogramma Het uitvoeringsprogramma kent vier programmalijnen wetende: preventie, regie, voorzieningen en bestrijden geweld in afhankelijkheidsrelaties. Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

8 Inleiding De titel van dit beleidsplan Zorg voor elkaar geeft niet alleen aan dat zorg altijd een zaak is tussen mensen, maar ook dat de organisatie van zorg voor de meest kwetsbare groepen in orde moet zijn. Wij zetten stevig in op het aanbrengen van regie en samenhang in de maatschappelijke zorg. Dit plan is een uitwerking van het hoofdstuk over maatschappelijke zorg van het meerjaren WMObeleidsplan van de gemeente Dordrecht en is tevens ons Regionaal Kompas Zuid-Holland Zuid Omdat Dordrecht centrumgemeente is voor veertien gemeenten van de regio Zuid- Holland Zuid, heeft dit plan een regionale reikwijdte. Deze regio heeft ruim inwoners (bijlage 1). De term maatschappelijke zorg is een overkoepelend begrip voor de beleidsterreinen, openbare geestelijke gezondheidszorg, maatschappelijke opvang, ambulante verslavingszorg, huiselijk geweld en vrouwenopvang. Wij hanteren dit begrip bewust omdat dit plan uit gaat van een integrale aanpak voor genoemde beleidsterreinen. Bij maatschappelijke zorg gaat het veelal om zeer kwetsbare mensen die niet goed in staat zijn zich te handhaven in de samenleving, mensen die niet zonder de steun van anderen en in veel gevallen ook de overheid kunnen. Nieuw voor de gemeente is dat in de WMO de Openbare Geestelijk Gezondheidszorg (OGGz) onder de verantwoordelijkheid van centrumgemeenten is gebracht. Kern van de OGGz is de organisatie van zorg voor de meest kwetsbare inwoners. Kwetsbare mensen hebben vaak meerdere problemen tegelijkertijd en daardoor contact met verschillende instellingen en voorzieningen. Sommige mensen hebben zo veel problemen tegelijkertijd dat zij door de bomen het bos niet meer zien of in het woud van hulpverleningsinstellingen het vertrouwen zijn kwijt geraakt. Wij spreken in beleidsjargon dan van zorgmijders. Mensen zijn of worden kwetsbaar door een opeenhoping van factoren. Verslaving kan leiden tot schulden en als die te hoog oplopen, zelfs tot het verlies van een dak boven het hoofd. Vaak hebben mensen ook niet de vaardigheden om hun financiële huishouden op orde te krijgen en in veel gevallen hebben mensen een beperkt verstandelijk vermogen. De ervaring van veel hulpverleners is dat verbetering brengen in de situatie van deze groep mensen zo moeilijk is, omdat zij vanuit hun eigen discipline niet alle problemen van de betrokkene kunnen oplossen. Dit is de belangrijkste reden dat wij kiezen voor een integrale, dus gezamenlijke en samenhangende aanpak. Alleen als er gekeken wordt vanuit het perspectief van deze kwetsbare mensen zelf en schotten en schuttingen kunnen worden geslecht, kan de aanpak succesvol zijn. In het veld van de maatschappelijke zorg doen zich ingewikkelde vragen voor. Hoe lang moet je doorgaan met het helpen van iemand die schulden heeft en telkens weer in de fout gaat bij zijn bestedingen? In onze maatschappij is er sprake van een wettelijke bescherming van de persoonlijke levenssfeer, waar de overheid niet zomaar mag binnendringen. Er is een hoge mate van autonomie van het gezin. Op welk moment besluit je om het privé-domein binnen te dringen als je huiselijk geweld vermoedt? Op welk moment moeten kinderen in bescherming worden genomen? Door ernstige en fatale gebeurtenissen waarbij kinderen het slachtoffer werden, is onze samenleving aan het denken gezet. De bereidheid om als overheid in te grijpen lijkt ook groter dan tien jaar geleden, maar bescherming van de privacy van mensen blijft een aandachtspunt. In 2005 hebben de vier grote steden in samenwerking met het Rijk een Plan van Aanpak ontwikkeld voor de intensivering van de maatschappelijke opvang. Doel was niet alleen om zwervers van de straat te halen en overlast te beperken, maar ook om deze mensen een beter leven te bieden. Het ministerie van VWS heeft de overige centrumgemeenten onder naam Stedelijk Kompas een model aangereikt om ook zo n integraal plan op te stellen. Dit plan voor maatschappelijke zorg bevat ook het plan van aanpak zoals het Rijk dat bedoelt. Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

9 Wij spreken niet over een Stedelijk Kompas, maar over een Regionaal Kompas Zuid-Holland Zuid, omdat de aanpak bij ons regionaal is. De planperiode loopt tot In onze regio kunnen we gebruik maken van het instrumentarium dat door de vier grote steden is ontwikkeld. Het Rijk stelt extra middelen voor de bestrijding van dakloosheid via de AWBZ in het vooruitzicht voor centrumgemeenten die een breed en integraal plan van aanpak opstellen. In dit plan voor maatschappelijke zorg formuleren wij stevige ambities en stellen wij een manier van werken voor die veel vraagt van alle betrokken. De mate waarin wij resultaten kunnen behalen hangt ook af van de hoeveelheid extra middelen die het Rijk beschikbaar stelt. Het succes van preventie en de bestrijding van geweld in afhankelijkheidsrelaties, hangt ook af van de (financiële) inzet van gemeenten in de regio. Omdat dit plan een uitwerking is van het Dordtse WMO-beleid, is de Dordtse Aanpak van toepassing. Een interactieve manier van beleidsontwikkeling. De gemeenteraad van Dordrecht wil vanuit dit perspectief extra aandacht besteden aan de ontwikkeling en uitwerking van het WMObeleid. Leeswijzer In hoofdstuk 1 beschrijven wij het kader waarbinnen dit plan moet worden geplaatst, de bestuurlijke besluitvorming en de overlegstructuur waarbinnen de samenwerking in d regio gestalte krijgt. Vervolgens geven wij een kort overzicht van de relevante landelijke beleidsontwikkelingen. In hoofdstuk drie schetsten wij de huidige situatie binnen de maatschappelijke zorg. Wij beschrijven de doelgroep, zorgketens in de regio, knelpunten en doeltellingen. In hoofdstuk 4 en 5 beschrijven wij de huidige situatie van de maatschappelijke opvang en de verslavingszorg in de regio met de knelpunten en ambities. Deze hoofdstukken zijn vooral van belang voor het Regionaal Kompas. Hoofdstuk 6 gaat over de bestrijding van huiselijk geweld. Ook hier worden knelpunten en dilemma s aangegeven, concrete ambities geformuleerd en een aanpak geschetst. In hoofdstuk 7 geven wij een beschrijving van de integrale aanpak voor de maatschappelijke zorg. Een belangrijk aspect is de invoering van een regiemodel. Tenslotte beschrijven wij in hoofdstuk 8 aan hoe wij de communicatie rond het thema maatschappelijke zorg willen aanpakken. Hoofdstuk 9 geeft de begroting voor dit beleidsplan en aanvraag van middelen voor het Regionaal Kompas. We sluiten in hoofdstuk 10 af met een uitvoeringsprogramma voor de periode 2008 tot en met Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

10 1. Kaders maatschappelijke zorg Zuid-Holland Zuid Het wettelijke kader voor dit plan maatschappelijke zorg is de Wet maatschappelijke ondersteuning die op 1 januari 2007 van kracht is geworden. Een tweede kader wordt gevormd door de afspraken die de gemeente Dordrecht gemaakt heeft met het Rijk met betrekking tot het Grote Stedenbeleid (GSB III). Deze zijn vastgelegd in het convenant GSB III Sociaal Integratie Veiligheid Een derde kader vormt de impuls die het Rijk wil geven aan de bestrijding van geweld in afhankelijkheidsrelaties en de bestrijding van dakloosheid, dat bekend staat als de aanpak Stedelijk Kompas. De gemeente Dordrecht heeft in haar meerjaren WMO-beleidsplan met de titel Dordrecht: solidair en verantwoordelijk de hoofdlijnen van het beleid maatschappelijke zorg voor de regio Zuid-Holland Zuid geschetst. Dit plan is tot stand gekomen na overleg met de regiogemeenten. Ook aan de WMO-adviesraden van de regiogemeenten is de gelegenheid tot inspraak gegeven. Het WMO beleidsplan is op 5 februari 2008 door de gemeenteraad van de centrumgemeente vastgesteld. In het beleidsplan wordt aangekondigd dat in het tweede kwartaal van 2008 een geïntegreerd beleidskader voor maatschappelijke zorg aan de gemeenteraad wordt voorgelegd. In het WMO-beleidsplan is een hoofdstuk maatschappelijke zorg opgenomen, dat een integraal beleid beoogt voor de prestatievelden 7, 8 en 9. Maatschappelijke zorg omvat: Prestatieveld 7: Maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang en de bestrijding van huiselijk geweld Prestatieveld 8: Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Prestatieveld 9: Ambulante verslavingszorg In het WMO beleidsplan schetsen wij deze hoofddoelstelling voor maatschappelijke zorg: Het algemene resultaat van het beleid voor maatschappelijke zorg is dat er door een verbeterde preventie minder mensen maatschappelijk uitvallen en dat er meer kwetsbare mensen op een hogere trede van de OGGz-ladder van uitval en herstel (bijlage 2) kunnen functioneren. Hierbij erkennen wij dat er altijd mensen zullen zijn die niet in staat zijn om in de eigen bestaansvoorwaarden te voorzien en structureel ondersteuning, begeleiding en of zorg nodig hebben. In het WMO-beleidsplan van Dordrecht specificeren we deze hoofddoelstelling in de volgende zes opgaven voor het plan maatschappelijke zorg: 1. verbeterde preventie; 2. invoeren van een regiemodel voor de maatschappelijke zorg; 3. een brede en integrale aanpak van de maatschappelijke zorg; 4. uitbreiding en differentiatie van voorzieningen; 5. uitvoering van de afspraken in de Drechtsteden die gemaakt zijn in het kader van de proeftuin Spreiding bijzondere groepen met zorg; 6. aandacht voor het stimuleren van initiatieven uit de samenleving. Van beleidsarm- naar ontwikkeljaar OGGz De Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGz) is een prestatieveld dat per 1 januari 2007 in de WMO is opgenomen. Hiervoor was dit onderdeel van de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid. Centrumgemeenten hebben voor dit prestatieveld extra middelen van het Rijk ontvangen. Het jaar 2007 hebben wij beschouwd als een beleidsarm jaar waarin de centrumgemeente zoveel mogelijk de financiële afspraken tussen instellingen en het zorgkantoor als uitgangspunt heeft genomen voor de inzet van OGGz middelen. Voor de maatschappelijke zorg beschouwen wij het jaar 2008 als een ontwikkeljaar. Belangrijkste ontwikkelopgave is een regiemodel voor Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

11 maatschappelijke zorg. Aan het einde van de plan periode van het Stedelijk Kompas moet een regiemodel geïmplementeerd zijn. Samenhang De WMO is vooral bedoeld om samenhangend beleid te ontwikkelen. Tussen de prestatievelden van de WMO is in meer of mindere mate samenhang te ontdekken met maatschappelijke zorg. Denk aan leefbare wijken, preventief jeugdbeleid, mantelzorgondersteuning. Hier ligt een eerste opgave bij de individuele gemeenten. Er is niet alleen samenhang tussen de prestatievelden van de WMO maar ook met ander gemeentelijk beleid; het veiligheidsbeleid en het beleid inzake sociale zekerheid, schuldhulpverlening en huisvesting. Gemeenten ontwikkelen lokaal gezondheidsbeleid en geven regionaal in de komende jaren prioriteit aan preventieve maatregelen tegen overmatig alcohol gebruik, drugsgebruik, overgewicht en de preventie van depressies. Vooral in deze opgaven ligt er een sterke relatie met het preventieve jeugdbeleid. Regiogemeenten faciliteren de zorg voor cliënten als het gaat om (spreiding van) huisvesting, werkgelegenheid, inkomen, reïntegratie- en activeringstrajecten, gezondheidszorg, maatschappelijk werk, welzijnsvoorzieningen en gezondheidspreventie. Waar het de inzet van politie en justitie betreft ondersteunen de regiogemeenten in de lokale veiligheidsdriehoeken de samenwerking ten bate van de zorg en opvang van kwetsbare groepen. 1.1 Uitgangspunten Meerjaren WMO-beleidsplan In het meerjaren WMO-beleidplan Dordrecht solidair en verantwoordelijk hebben wij de volgende uitgangspunten geformuleerd: 1. wij willen een sluitende aanpak voor zorgmijders, overlastgevers, daklozen en verslaafden; 2. wij staan open voor nieuwe ontwikkelingen en verwachten dat ook van onze partners; 3. het geheel van voorzieningen moet betaalbaar en efficiënt zijn. Ontwikkeling regiemodel Het te ontwikkelen regiemodel moet recht doen aan de samenwerkingsverbanden die we reeds met elkaar in de regio hebben opgebouwd namelijk: een infrastructuur van meldpunt Zorg en Overlast, 15 regionale zorgnetwerken en specialistische hulpverleningsteams. Aanvraag extra middelen voor maatschappelijke opvang (Regionaal Kompas) In het plan wordt aangekondigd dat vóór 1 april 2008 aan het ministerie van VWS een plan van aanpak (Regionaal Kompas) voor het intensiveren van de maatschappelijke opvang in de regio wordt voorgelegd. Dit plan voldoet aan de criteria die het Rijk stelt aan de planvoering. Onderdeel van de verplichtingen die het Rijk stelt is de ontwikkeling van een regiemodel maatschappelijke opvang. Brede aanpak Wezenlijk is het voornemen om de prestatievelden 7, 8 en 9 met elkaar in verband te brengen, zodat een brede, integrale en regionale aanpak mogelijk wordt die uitgaat van de situatie en behoeften van de persoon. Het binnen de WMO gebrachte beleid inzake de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg, wordt aangegrepen als een mogelijkheid deze integraliteit tot stand te brengen. Als hoofdtaak voor het beleidsterrein voor de OGGz zien wij het ontwikkelen van een regiemodel voor de ketenzorg. Een integrale benadering is nodig omdat wij te maken hebben met mensen die vele problemen tegelijk hebben, waardoor er verschillende instanties met dergelijke cliënten te maken hebben. Het ene probleem kan dikwijls niet succesvol worden aangepakt als er niet gelijktijdig aan het andere probleem wordt gewerkt. Een persoonsgerichte aanpak betekent veel voor de manier van werken. Wij richten onze aanpak dan ook niet op het aanbod van verschillende instellingen, maar vanuit de behoeften van de persoon die een individuele begeleiding krijgt. Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

12 Wij willen een brede, integrale en regionale aanpak van de maatschappelijke zorg realiseren. Onze aanpak is gericht op alle leefgebieden en dus persoonsgericht: 1. breed: een veelheid aan middelen die verschillende organisaties in samenhang moet gaan leveren; 2. integraal: middelen in samenhang inzetten gericht op de verschillende aspecten van de problematiek en de verschillende leefgebieden; 3. regionaal: een aanpak door alle gemeenten, waarbij Dordrecht als centrumgemeente een extra verantwoordelijkheid heeft; 4. maatschappelijke zorg: groepen daklozen en thuislozen, verslaafden, kwetsbare personen met meervoudige en complexe problemen, slachtoffers en plegers van huiselijk geweld; 5. persoonsgericht: de zorgvraag of zorgbehoefte van de individuele persoon en zijn of haar leefsysteem (gezin) vormt de basis voor de ondersteuning en hulpverlening op verschillende leefgebieden. Het betreft de leefgebieden wonen, inkomen, maatschappelijke participatie en werk/ dagbesteding. 1.2 Plaats Regionaal Kompas in het Plan maatschappelijke zorg Het Rijk geeft sinds 2006 een flinke impuls aan de strijd tegen dakloosheid in de vier grote steden (G4). Er is een Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang opgesteld met duidelijke doelstellingen en praktische instrumenten. De minister heeft extra middelen aan de overige 39 centrumgemeenten in het vooruitzicht gesteld als zij naar het model van de plannen van de G4 een plan van aanpak opstellen tegen dakloosheid. Het is de bedoeling dat ook de centrumgemeenten in een periode van zeven jaar ( ) een forse impuls geven aan de bestrijding van dakloosheid. Daarbij kunnen centrumgemeenten profiteren van de ervaringen en ontwikkelde instrumenten van de G4. De plannen moeten in nauw overleg met het Zorgkantoor opgesteld worden, omdat de extra middelen binnen de AWBZ via de zorgkantoren beschikbaar gesteld worden. Gemeente en Zorgkantoor moeten samen aantonen wat de zorgbehoefte van de doelgroep is en waaruit de noodzaak voor extra middelen bestaat. Het model dat de minister aanreikt voor het opstellen van een plan van aanpak, heet Stedelijk Kompas. Omdat naast de centrumgemeente Dordrecht ook de regiogemeenten in Zuid-Holland Zuid een belangrijke rol spelen in de aanpak, spreken wij van Regionaal Kompas Zuid-Holland Zuid. Maatschappelijke zorg is gericht op de bredere groep mensen met meervoudige problemen. Een deel van deze mensen is dakloos of kampt met dreiging van dakloosheid. Het Regionaal Kompas Zuid-Holland Zuid is gericht op het voorkomen en aanpakken van dakloosheid. Het betreft een deel van de doelgroep van het beleid voor maatschappelijke zorg. Daarom is het Regionaal Kompas een onderdeel van dit Plan maatschappelijke zorg Zuid-Holland Zuid. 1.3 Verantwoordelijkheden regiogemeenten en centrumgemeente Gemeenten hebben in de WMO een regiefunctie gekregen. Er ligt voor zowel de centrumgemeente als de regiogemeenten de spannende uitdaging een uitnodigende strategie te voeren om de zware problematiek van de meest kwetsbare mensen in onze samenleving een verbeterde situatie in hun maatschappelijke positie te geven. Deze uitdaging is ambitieus, omdat de problematiek vaak meervoudig, zwaar en gecompliceerd is. Het is duidelijk dat er niet alleen hoge eisen worden gesteld aan het regisserend vermogen van gemeenten, maar ook aan de kwaliteit van de samenwerking tussen partijen. De regiogemeenten en de centrumgemeente in de regio Zuid-Holland Zuid hebben gezamenlijke, maar ook verschillende regieverantwoordelijkheden. Het tot stand brengen van afspraken tussen de partners over de uitvoering van de OGGz maakt een belangrijk deel uit van de gemeentelijke regierol. Gemeenten hebben daarnaast een stimulerende, coördinerende, bindende en faciliterende functie, terwijl zij tevens de functie van subsidiegever vervullen. De regierol van de centrumgemeente is gericht op bovenlokale Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

13 voorzieningen zoals een regionaal meldpunt, een systeem voor vroegsignalering, beschermde woonvormen enzovoort. Globaal gesproken zijn alle gemeenten verantwoordelijk voor de invulling van het preventiebeleid en het beleid gericht op herstel. Het betreft hier de treden nul, één en twee van de OGGz-ladder van uitval en herstel (bijlage 2). Alle gemeenten zijn bereid middelen uit het eigen WMO-budget te bestemmen voor preventieve maatregelen. De centrumgemeente is bovendien verantwoordelijk voor de opvang: trede drie en vier van de ladder van de OGGz-ladder. Afstemming tussen gemeenten is nodig om te voorkomen dat men dingen dubbel of niet doet, langs elkaar heen werkt of geheel verschillende invalshoeken kiest. Alle gemeenten voeren regie. De regie van de centrumgemeente is omvattender, vooral gericht op het creëren van een regionale infrastructuur voor maatschappelijke zorg en het scheppen van randvoorwaarden voor samenwerking. Ook in de regio Alblasserwaard Oost/Vijfheerenlanden groeit de behoefte aan projecten en voorzieningen. De ervaringen die de subregio Drechtsteden heeft opgedaan met het spreiden van bijzondere groepen zullen gedeeld worden met de subregio Alblasserwaard Oost/ Vijfheerenlanden. 1.4 Bestuurlijk proces en evaluatie Het meerjaren beleidsplan WMO waarin wij de grote lijnen hebben geschetst voor het beleid met betrekking tot maatschappelijke zorg, is onderwerp geweest van vele manieren van inspraak. In oktober 2007 werd een raadscarrousel voor de gemeenten gehouden. Genodigd waren raadsleden van de veertien gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid. Zij werden meegenomen in de gedachte van de beleidsvisie en konden hierop reageren. Instellingen zoals het Leger des Heils, Stichting de Grote Rivieren en Bouman GGz waren aanwezig, leverden een inhoudelijke bijdrage en konden door de raadsleden worden bevraagd. Op 30 januari werd in Hendrik-Ido-Ambacht de conferentie Zorg goed voor elkaar!? gehouden. Genodigd waren de bestuurders en raadsleden van de 14 gemeenten, ambtenaren, instellingen voor maatschappelijke zorg en WMO-adviesraden. Daarnaast zijn de kaders besproken in reguliere overlegorganen (gemeenten en instellingen). Omdat dit een uitwerking betreft van het meerjaren WMO-beleidsplan, is de zogenaamde Dordtse Aanpak van toepassing. Dit betreft een interactieve manier van beleidsontwikkeling. Inspraak kan worden gegeven in de ontwikkelingsfase van het beleid, maar ook bij de uitvoering en de evaluatie. Raadsleden van de gemeente Dordrecht hebben in het kader van de WMO stages gevolgd bij maatschappelijke instellingen. Bestuurlijk proces Donderdag 6 maart Dinsdag 18 maart Woensdag 19 maart Vrijdag 28 maart Woensdag 23 april Dinsdag 27 mei Concept plan bespreken in Portefeuillehoudersoverleg Zuid Holland Zuid College van B&W Dordrecht Openbaarmaking in persgesprek Vrijgeven plan maatschappelijke zorg voor inspraak Opsturen naar regionale gemeenteraden en Wmo-adviesraden. De Wmoadviesraden kunnen hun commentaar leveren via de colleges van hun gemeente, te sturen aan B&W Dordrecht. Reageren vóór 22 april. Sturen aan VWS als Regionaal Kompas. VWS moet het plan hebben vóór 1 april 2008 Raadscarrousel Drechtsteden over huiselijk geweld en huisverbod (regio ZHZ: Drechtsteden aangevuld met subregio Alblasserwaard/ Vijfheerenlanden) Adviescommissie centrumgemeente en daarna gemeenteraad Dordrecht Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

14 De uitvoering van het WMO-beleid wordt geëvalueerd door middel van de landelijke basisbenchmark WMO van het SGBO. Ook zullen er regelmatig klanttevredenheidsonderzoeken plaatsvinden. Op het niveau van de instellingen worden jaarlijks, of in het geval van de maatschappelijke opvang, halfjaarlijkse rapportages aan de centrumgemeente geleverd. Op deze manier wordt op de voet gevolgd hoe het zit met de instroom, opvang en doorstroom. Een belangrijk instrument voor het volgen van de resultaten van het beleid is de Monitor maatschappelijke zorg van de GGD Zuid-Holland Zuid. Deze wordt de eerste vier jaar jaarlijks uitgebracht en daarna een maal in de twee jaar. 1.5 Overlegstructuur De centrumgemeente stemt haar beleid bestuurlijke en ambtelijk met de regiogemeenten, gemeentelijke diensten en de zorginstellingen af. Het merendeel van de zorginstellingen werkt op de schaal van Zuid Holland zuid of een groot deel daarvan. Beleidsinhoudelijke afstemming en samenwerking krijgt vorm in een directieoverleg en een beleidsoverleg maatschappelijke zorg. Gemeenteraad Centrumgemeente Dordrecht Portefeuillehouderoverleg Zuid Holland Zuid Directie overleg maatschappelijke zorg Centrumgemeente Dordrecht, GGd, Bouman ggz, De Grote Rivieren ggz, CBB Leger des Heils, De Hoop, Politie, Openbaar Ministerie, Zorgkantoor Waardenlanden, Sociale Dienst Drechtsteden, Reclassering, Bureau Jeugdzorg, Telemaat, Opmaat, Blijf van mijn Lijf, Rivas, vertegenwoordiging van woningbouwcorporaties (Interstede) en bestuurlijk vertegenwoordigers namens de Drechtsteden (Zwijndrecht) en de Alblasserwaard/ Vijfheerenlanden (Gorinchem) Ambtelijk overleg maatschappelijke zorg Beleidsmedewerkers regiogemeenten voor gezondheidszorg/ WMO/ Maatschappelijke opvang, Verslavingszorg en OGGz Tijdelijke Stuurgroepen, zoals: * Huiselijk geweld * Hostel * Regiemodel o.a. gemeentelijke en justitiële vertegenwoordigers met betrokken instellingen Beleidsoverleg maatschappelijke zorg Beleidsmedewerkers zorginstellingen en ambtelijke vertegenwoordigers namens de Drechtsteden (Zwijndrecht) en de Alblasserwaard/Vijfheerenlanden (Gorinchem) Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

15 2. Landelijk beleid Ambitie van het Rijk Het Rijk heeft voor de maatschappelijke zorg een heel duidelijke ambitie geformuleerd. De prioriteiten liggen bij de aanpak van dak- en thuislozen en het bestrijden van geweld in afhankelijkheidsrelaties. In feite wil het Rijk een einde maken aan zwervend gedrag en de daarmee gepaard gaande overlast. Decentralisatie van beleid Gemeenten houden zich al jaren bezig met opvang van en hulpverlening aan sociaal kwetsbare mensen. Ook vrouwenopvang en ambulante verslavingszorg zijn geruime tijd onderdeel van het beleid van centrumgemeenten. Voor het bestrijden van huiselijk geweld zijn alle gemeenten verantwoordelijk. Gebleken is dat er onvoldoende resultaten worden bereikt. In antwoord daarop decentraliseert het Rijk het beleid nog verder richting gemeenten. De WMO versterkt de verantwoordelijkheid van centrumgemeenten en regiogemeenten voor de organisatie van de hulp aan kwetsbare groepen. Zij legt ook de verantwoordelijkheid voor een betere regie van de ondersteuning en de zorg bij het lokale en regionale niveau. Extra middelen voor bestrijden dakloosheid (Stedelijk/ Regionaal Kompas) In 2006 hebben de vier grootste steden van Nederland een Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang opgesteld waarin zij zich ten doel stellen dat in 2010 niemand meer op straat slaapt en alle daklozen een individueel trajectplan hebben. Het ministerie van VWS heeft aan de overige 39 centrumgemeenten AWBZ financiering voor een extra impuls tegen dakloosheid in het vooruitzicht gesteld als zij een soortgelijk plan van aanpak opstellen: het Stedelijk Kompas. Ondersteunende begeleiding voor de OGGz In de miljoenennota van 2007 geeft het kabinet aan dat zij voornemens is om met ingang van 2008 de ondersteunende begeleiding op psychosociale grondslag uit de AWBZ te halen en per 1 januari 2008 over te hevelen naar de WMO. Het gaat om ongeveer 40 miljoen euro per jaar. Als overgangsregeling heeft de minister van VWS besloten om in 2008 de zorgkantoren de opdracht te gegeven deze zorg te leveren. Met ingang van 2009 moeten gemeenten waarschijnlijk beleid op dit vlak ontwikkelen. Wet tijdelijk huisverbod Medio 2008 wordt een bestuursrechtelijk instrument van kracht waarmee plegers van huiselijk geweld een tijdelijk huisverbod opgelegd kan worden, teneinde het slachtoffer en kinderen te beschermen tegen geweld. De wet tijdelijk huisverbod is bedoeld om politie en hulpverlening in de gelegenheid te stellen eerder in te grijpen bij een dreiging van huiselijk geweld. De (potentiële) pleger van geweld kan tien dagen tot maximaal vier weken de toegang tot de woning worden ontzegd. Het is de bedoeling dat alle betrokkenen in het systeem (pleger, slachtoffer en kinderen) binnen die tien dagen hulp aangeboden krijgen. Uit pilot proeven blijkt het wenselijk te zijn om een crisisinterventieteam te hebben dat binnen twee uur na het opleggen van het huisverbod in staat is om de hulpverlening adequaat op te starten. Het opleggen van het huisverbod is formeel belegd bij de burgemeester, zoals een inbewaringstelling in het kader van de wet BOPZ (wet Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen). Iedere gemeente dient zich hierop afzonderlijk voor te bereiden. Intensivering van de opvang en hulp bij geweld in afhankelijkheidsrelaties. In december 2007 heeft de staatssecretaris van VWS in een beleidsbrief aan de Tweede Kamer geconstateerd dat de huidige opvang en hulpverlening aan slachtoffers van geweld in huiselijke kring niet toereikend zijn. Vanaf 2008 investeert het ministerie fors in meer veilige opvangplaatsen, versterken van de Advies- en Steunpunten Huiselijk Geweld, verbetering van de kwaliteit van opvang (Verbeterplan Vrouwenopvang), krachtige aanpak van vrouwelijke genitale verminking en eergerelateerde geweld (o.a. met opvangplaatsen voor mannelijke en minderjarige slachtoffers). Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

16 Verbeterplan Vrouwenopvang/ slachtoffers van huiselijk geweld In opdracht van het ministerie van VWS heeft de Federatie Opvang samen met de VNG in november 2007 het Verbeterplan Vrouwenopvang opgesteld dat is gericht op het centraal stellen van hulpvraag van cliënten, hun gezinssysteem en het bevorderen van hun zelfstandigheid. Aanpak Zwerfjongerenproblematiek Het ministerie van VWS heeft in december 2007 een handreiking Aanpak Zwerfjongerenproblematiek uitgegeven waarmee zij het belang benadrukt van een gerichte inzet voor zwerfjongeren binnen de plannen van aanpak maatschappelijke opvang (Regionaal Kompas). Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

17 3. Maatschappelijke zorg In dit hoofdstuk geven we een algemene beschrijving van de maatschappelijke zorg. In de daarop volgende hoofdstukken gaan we specifiek in op maatschappelijke opvang, verslavingszorg en huiselijk geweld. De gemeentelijke verantwoordelijkheid voor Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGz) stelt ons voor de opdracht om beleid voor maatschappelijke opvang, verslavingszorg, bestrijding van huiselijk geweld in samenhang met het overige gemeentelijke beleid voor kwetsbare groepen te brengen. De kern van de OGGz is de organisatie van de keten van Maatschappelijke zorg. Het doel van de maatschappelijke zorg is te voorkomen dat mensen met zware, dikwijls meervoudige problemen uitvallen en daardoor dakloos worden. OGGz is primair gericht op het vroegtijdig signaleren en beïnvloeden van (risicofactoren). Dagelijks werken in onze regio veel mensen aan dit doel. In de monitor maatschappelijke zorg 2007 geeft de GGD inzicht welke instellingen op welke treden van de trap van uitval en herstel werkzaam zijn. Veelal gaat het om institutionele zorg. Dit is als volgt in beeld te brengen: MAATSCHAPPELIJKE ZORG Maatschappelijke Opvang Vrouwenopvang Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Verslavingszorg Bestrijden geweld in afhankelijkheidsrelaties In de visie van de gemeente Dordrecht op de WMO kunnen de professionele instellingen deze taak niet alleen verrichten. Onbekende individuele burgers, verenigingen, kerken, moskeeën en andere sociale verbanden leveren dagelijks hun bijdrage, zonder dat dit door de overheid wordt gesignaleerd. De gemeente Dordrecht realiseert zich de waarde van de civil society ook op dit vlak. Dit neemt allemaal niet weg dat professionele instellingen door de WMO uitgedaagd worden hun inspanningen zo met elkaar samen te werken dat de kwetsbare burger die dreigt uit te vallen, of al naar de marge is gedrongen een beter perspectief op leven krijgt. 3.1 Doelgroepen De doelgroep van de maatschappelijke zorg is zeer heterogeen. Het gaat om mensen met een hoog risico op uitval en die in feite al buiten de samenleving zijn komen te staan. Hierbij moet gedacht worden aan: depressieve of demente ouderen die zijn vereenzaamd, depressieve en eenzame (zwerf-) jongeren, woningvervuilers, gezinnen met meervoudige problemen (multiproblem gezinnen), mensen die langdurig afhankelijk zijn van geestelijke gezondheidszorg, Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

18 mensen die langdurig verslaafd zijn aan drugs- en of alcohol, en dak- en thuislozen en zwerfjongeren. Het gaat dus om sociaal kwetsbare mensen die: niet of onvoldoende in staat zijn in de eigen bestaansvoorwaarden te voorzien (dak boven het hoofd, voedsel, inkomen, sociale contacten, zelfverzorging); meerdere problemen tegelijk hebben zoals sociaal isolement, verwaarlozing van eigen lichamelijk functioneren en van hun omgeving (inclusief eventuele kinderen), problemen met (huiselijk) geweld, vervuiling van woonruimte, overlastgevend gedrag, gebrek aan stabiele woonruimte, schulden, psychische problemen; vanuit het perspectief van professionele hulpverleners niet de zorg krijgen die zij nodig hebben om zich in de samenleving te handhaven; geen hulpvraag stellen waar de reguliere hulpverlening een antwoord op heeft, doordat familie, buren of anderen aan de bel trekken is er dikwijls sprake van ongevraagde bemoeizorg of hulpverlening; ex-gedetineerden die ondersteuning nodig hebben bij hun terugkeer in de maatschappij; betrokkenen bij geweld in afhankelijkheidsrelaties. Om de dynamiek binnen de samenleving van OGGz-cliënten te beschrijven, heeft men de zogenaamde OGGz-ladder bedacht. Deze is geënt op het proces van sociale in- en uitsluiting van kwetsbare burgers en bestaat uit vijf treden. Op elke trede van de ladder komen twee dimensies samen, namelijk die van: de ernst, complexiteit en duur van de problemen, uit te drukken in een risicoprofiel; de gewenste en benodigde ondersteuning en opvang tijdens de verschillende fases van in/en uitsluiting. Afhankelijk van waar op de OGGz-ladder de peilstok wordt geplaatst, op welke trede en bij welke vindplaats, is er sprake van andere risico- en cliëntprofielen en zijn er dus ook andere soorten interventies en aanbieders nodig. Op elk van de vijf treden zijn er mogelijkheden om problemen te signaleren en te herkennen en om zonodig een vangnet te creëren dat insluiting bevordert en verder achterop raken voorkomt. Per trede van de ladder worden de taken gedefinieerd die nodig zijn om stijgen te bevorderen en dalen te voorkomen. Op dit moment zijn er verschillende OGGzprojecten in de regio opgezet om deze doelstelling te bevorderen (zie bijlage 2). Uit de monitor maatschappelijke zorg die de GGD Zuid Holland Zuid in 2007 heeft opgesteld, komt naar voren dat de omvang van de doelgroepen van de maatschappelijke zorg moeilijk exact is aan te geven. Ten eerste is het een doelgroep waarbij een (groot) deel niet in beeld is bij hulpverleners en/of onderzoekers. Die mensen worden niet geteld. Daarnaast is er een constante in- en uitstroom van cliënten, ook vanuit de onbekende naar de bekende groep waardoor de grootte van de groep nooit constant is. Als wij ons beperken tot de mensen met meervoudige problemen, dan komt de GGD tot een schatting van 3000 personen. Naast de daklozen gaat het om een diffuse groep waaronder veelplegers en ex-gedetineerden uit de gemeente die zonder hulp weer dreigen te ontsporen. Ook gaat het om vrouwen die door geweld en dreiging van geweld op de vlucht zijn en opgevangen moeten worden. Het moeilijkste is de groep van de zogenaamde zorgmijders in beeld te krijgen. Een deel van de OGGz-groep zorgt ook voor onaanvaardbare overlast. 3.2 Zorgketens in de regio De organisatie van zorg op meerdere fronten tegelijkertijd functioneert in een structuur van zorgnet-werken en een meldpunt Zorg en Overlast. Het geïntegreerde meldpunt Zorg en Overlast/ Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) fungeert als spil van de uitvoerende regie binnen de vijftien lokale zorgnet-werken en specialistische hulpverleningsteams. Daarin komen de regionale en lokale bestuurlijke en zorginhoudelijke afstemming samen. In de lokale zorgnetwerken worden Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

19 regionale en lokale voor-zieningen aanvullend op elkaar ingezet en worden knelpunten in de aansluiting van de regionale en lokale zorgvoorzieningen gesignaleerd. De GGD heeft in 2006 het meldpunt Zorg en Overlast ingesteld en er zijn vijftien lokale zorgnetwerken: in Dordrecht (Centrum, Reeland, Staart, Stadspolders, Sterrenburg, Wielwijk, Crabbehof, Krispijn en een Overlastoverleg), Zwijndrecht, Hendrik Ido Ambacht, Alblasserdam, Papendrecht, Sliedrecht, Binnenwaard1, Binnenwaard2, Gorinchem, en Leerdam/ Zederik. De GGD coördineert de lokale zorgnetwerken en specialistische teams rondom specifieke of meervoudige en complexe vormen van maatschappelijke zorg; huiselijk geweld (Regionaal Hulpverleningsteam), vervuiling, dreigende uithuiszetting, ouderenmishandeling en gezinscoaching. Op dit moment ziet de keten van zorg er zo uit: HULPVRAAG/ SIGNALEREN TOELEIDING (BEMOEI/ NA) ZORG Zorginstellingen: De Grote Rivieren ggz Bouman ggz Leger des Heils Blijf van mijn Lijf/ ASHG Opmaat; AMW/ Thuiszorg Rivas Zorginstellingen: De Grote Rivieren ggz Bouman ggz Leger des Heils Blijf van mijn Lijf/ ASHG Opmaat; AMW/ Thuiszorg Rivas GGd Meldpunt ZO/ ASHG Zorgnetwerken Specialistische teams Huiselijk geweld Vervuiling Laatste kans op wonen Gezinscoaching Ouderenmishandeling Meldpunt ZO Zorgnetwerken Specialistische teams Woningbouwcorporaties Sociale Diensten POLITIE 3.3 Knelpunten De knelpunten die zich voordoen bij de maatschappelijke opvang worden in hoofdstuk vier beschreven, omdat zij onderdeel zijn van het Regionaal Kompas Zuid-Holland Zuid. De meer algemene knelpunten die zijn geconstateerd worden hieronder globaal beschreven. Wij baseren ons onder andere op de eerste monitor maatschappelijke zorg van de GGD. Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas

20 Onvoldoende preventie In de monitor wordt aangegeven dat op dit moment aan het voorkomen van problemen nog geen fractie van het geld wordt uitgegeven als dat vergeleken wordt met het geld dat uitgegeven wordt aan zorg en rehabilitatie. De OGGz-groep is onvoldoende in beeld Uit de monitor maatschappelijke zorg blijkt dat er alleen schattingen gemaakt kunnen worden van belangrijke doelgroepen van de maatschappelijke zorg. Een eenduidige registratie en een gezamenlijk cliëntvolgsysteem ontbreekt. Onvoldoende samenwerking en afstemming van organisaties In de monitor wordt geconstateerd dat er nog winst te behalen is wat betreft samenwerking en afstemming van de organisaties onderling. Onvoldoende regie op verschillende niveaus Er is een te grote mate van vrijblijvendheid in de samenwerking zowel op strategisch, tactisch als cliëntniveau. Problematiek overlastgevers Tot nu toe fungeerde er een apart zorgnetwerk voor overlastgevers in het centrum van Dordrecht. De samenwerking was te vrijblijvend en niet voldoende concreet. Eind 2007 is dat team omgevormd tot een Toeleidingsteam overlastgevers met daar in een vaste vertegenwoordiging hulpverleners van de meest betrokken instellingen. In de opstartfase heeft de gemeente Dordrecht de projectleiding. Het team wordt gecoördineerd door de GGD. In het toeleidingsteam moet gewerkt gaan worden met trajectplannen voor iedere overlastgever en ieder cliënt krijgt een casemanager toegewezen die toeziet op de uitvoering van de gemaakte plannen van toeleiding naar zorg en het regelen van praktische voorzieningen; huisvesting, financiën, dagbesteding en zorg. Ontbreken van crisisopvang voor gezinnen Er zijn in de regio geen opvangplaatsen meer voor gezinnen die niet meer door woningcorporaties worden toegelaten. 3.4 Doelstellingen Op basis van de eerder beschreven omvang van de doelgroepen en knelpunten in de keten van zorg, formuleren we de volgende algemene doelstelling voor de maatschappelijke zorg: In 2014 hebben alle personen die vallen onder de doelgroepen van de maatschappelijke zorg een hulpverleningstraject aangeboden gekregen. In hoofdstuk 7 presenteren wij een regiemodel voor maatschappelijke zorg dat wij gefaseerd willen invoeren waar het gaat om de doelgroepen. Wij stellen ons met betrekking tot de fasering en de doelgroepen de volgende subdoelstellingen: 1. begin 2008 is een plan van aanpak opgesteld voor de implementatie van een regiemodel; 2. in 2009 is van alle geregistreerde OGGz-cliënten bekend of ze een uitkering ontvangen, of zij verzekerd zijn voor ziektekosten en of er behoefte is aan budgetbeheer of begeleiding; 3. in 2009 is er voor alle zwerfjongeren nachtopvang; 4. in 2011 zijn alle bekende dak- en thuislozen in een hulpverleningstraject opgenomen, inclusief opvang voor huisvesting; 5. in 2011 zijn alle veelplegers en ex-gedetineerden in beeld en waar nodig in een traject opgenomen; 6. in 2014 zijn ook de bekende zorgmijders in een traject opgenomen. Plan Maatschappelijke zorg & Regionaal Kompas