Verslag vergadering Taakgroep Maas Vereniging Nederlandse Riviergemeenten

Transcriptie

1 Verslag vergadering Taakgroep Maas Vereniging Nederlandse Riviergemeenten Datum: 9 december 2011, te Cuijk (gemeentehuis) Aanwezig: De heer G. IJff gemeente Roermond, voorzitter De heer G. Segers gemeente Peel en Maas De heer J. Hoeijmakers gemeente Cuijk De heer H. Wierda gemeente Horst aan de Maas De heer M. Thijsen gemeente Wijchen De heer van den Berg gemeente Mook en Middelaar De heer J. van Groos gemeente Waalwijk De heer J. Teeuwen gemeente Venlo De heer I. Busser gemeente Venray Mevrouw S. de Boer Waterschap Aa en Maas De heer C. Nobbe Waterschap Aa en Maas De heer J. Verdaasdonk Rijkswaterstaat Mevrouw F. van Zandbrink Gemeenteambassadeur De heer T. Gijzel VNR bureau Mevrouw E. van der Hoeven VNR bureau, verslag 1. Opening De voorzitter opent de vergadering, heet de aanwezigen van harte welkom en dankt de gemeente Cuijk voor het gastheerschap voor deze vergadering. Afmeldingen zijn er van de gemeenten s- Hertogenbosch, Heumen, Oss, Maastricht, Eijsden-Margraten en Geertruidenberg. De wethouder van de gemeente Cuijk excuseert zich. 2. Mededelingen voorzitter en/of bureau Er zijn geen mededelingen. 3. Verslag vorige vergadering, dd 17juni 2011 Er zijn geen opmerkingen, het verslag wordt goedgekeurd. 4. Ontwikkeling Kraaijenbergse Plassen De heer Hoeijmakers is al lange tijd betrokken bij de ontwikkeling van de Kraaijenbergse Plassen (en Heeswijkse Plas). Hij vertelt hierover. Sinds de jaren 60 wordt er ontgrond in de omgeving van Cuijk en groeien er plassen. Er is zo n 500 ha binnendijks gebied aan plassen. Het is het gebied waar van oorsprong de Beerse Overlaat lag; een kaal gebied dat kon overstromen. Een ontwikkelaar koopt de gronden aan. Het zand wordt uitgepompt tot een diepte van 35 meter. Dit wordt voor een deel gevuld met niet vermarktbare grond. Vervolgens moet de ontwikkelaar de plas die ontstaan is inrichten volgens de gestelde voorwaarden en kaders en om niet overdragen aan de gemeente. Per ton grond gaat er ook een bedrag in een onderhoudsfonds, waar de gemeente over kan beschikken. De gemeente kan de oevers verkopen. In 1989 zijn (met de gemeenteraad van het toenmalige Beers) afspraken gemaakt, die nog steeds gelden. De provincie gaf in die tijd de vergunning en bepaalde de oeverafwerking. Dat was eerst een kale oever, nu is dat veel meer natuurgericht, mogelijkheden voor recreatie worden meegenomen en een woonwijk 1

2 aan het water wordt gerealiseerd. Er is tevredenheid over hoe het eindbeeld moet Eind 2014 zouden de werkzaamheden klaar moeten zijn. Het gebied staat in verbinding met de Maas. Bij hoog water wordt echter de keersluis gesloten. In het hele gebied is een dijk van +10 NAP aangelegd. Het gebied langs de Maas vindt natuurontwikkeling en kleinschalige recreatie plaats. Aan de westkant wordt natuur ontwikkeld. Aan de oostelijke kant is al woningbouw (aan het water) gerealiseerd en aan de noordoostkant, bij de keersluis zijn industriële activiteiten mogelijk. Aan de zuidkant zijn er mogelijkheden voor een grootschalig recreatiepark, met recreatiewoningen. Daar zit een beperkende factor; een projectontwikkelaar wil pas kavels uitgeven als de werkzaamheden gestopt zijn, uitzicht op een zuigschip verkoopt niet. Wel zijn er nu concrete plannen voor een fithotel. De gemeente neemt recreatieve activiteiten niet zelf op zich, maar moet via marktpartijen ontwikkeld De Maas speelt een grote rol in de aantrekkelijk voor het gebied, dus moet er een middenweg gezocht worden tussen de zandactiviteiten en het gebruik van het water. Dit zou kunnen door als voorwaarde in de werkwijze te stellen dat het zand tijdelijk in een depot gelegd kan De werkzaamheden gaan langzaam en met de economische crisis gaat ontzanding minder snel. Wel wil de gemeente het bestemmingsplan voor het grootschalige recreatiegebied klaar hebben. Als er een marktpartij komt, dan is dat geregeld. Ook de infrastructuur wordt alvast aangelegd. Dit is mogelijk, omdat de ontgronding een reserve geeft van ongeveer 18 mln euro. Restgronden van agrariërs koopt de gemeente aan. De verkoop is in het gehele gebied tot nu toe op vrijwillige basis gegaan. Het hotel dat er komt is gericht op sport en golf, maar ook het watersportgebied kan uitstraling hebben voor een groot verzorgingsgebied. Niet alleen uit Nijmegen, maar ook uit het Ruhrgebied is er interesse in recreatie langs de plassen. De gemeente heeft besloten dat de plassen een gebied zijn voor rustige waterrecreatie. De maximum vaarsnelheid is in een verordening vastgesteld op 9 km/uur. Handhaving hiervan is wel een punt van zorg. Degene die wil jetskiën of snelvaren moet hiervoor naar de aangewezen locaties op de Maas. Voor Rijkswaterstaat is snelvaarmogelijkheden op een plas interessant, omdat dit dan van de Maas geweerd kan worden (n verband met de beroepsvaart). Voor berging van water wordt gezocht naar mogelijkheden. Dit zou kunnen in plas 5, maar daar moet dan wel een hogere dijk omheen gelegd Oorspronkelijk was het gebied natuurlijk een overlaat, maar er is in de afgelopen 40 jaar zoveel aan ontwikkelingen (mn in woningbouw en landbouw) geweest, dat die situatie niet meer hersteld kan Aan de andere kant is een verandering aan de dijk ook weer een ingreep in de natuur. 5. Internationale afspraken over watervoorziening In de vorige vergadering van de taakgroep Maas heeft de heer Verdaasdonk aangeboden een presentatie te geven over afspraken die op internationaal niveau bestaan over verdeling van water via de Maas. De heer Verdaasdonk is hoofd waterdistrict Nijmegen/Maas bij RWS. De Maas is in drie delen verdeeld. Van de grens tot Maasbracht (Maastricht / Maas), van Maasbracht tot Boxmeer (Roermond / Maas) en van Boxmeer tot Zuid-Holland (Nijmegen / Maas). De Maas is een regenrivier en heeft te maken met pieken en dalen in afvoer, die worden berekend in kuub per seconde. In de Maas staan stuwen. Dit zijn in feite schotten die water tegen houden en daarmee de waterhoogte mede kunnen bepalen. Bij veel water kunnen ze weggehaald Ter vergelijking: de Waal is naast een regenrivier ook een rivier die smeltwater afvoert en daarmee in het algemeen een stabielere waterhoogte kent. De Maas voedt ook het Julianakanaal en het kanalenstelsel is Vlaanderen, daarom is het van belang om het water goed te verdelen. Het water van de Maas heeft vele functies, die zowel bij veel als bij weinig water, zoveel mogelijk behouden moeten blijven: Categorie 1: veiligheid en voorkomen van onomkeerbare schade (grondwaterstanden hoogveen, stabiliteit van waterkeringen). Categorie 2: nutsvoorzieningen (drinkwater, energievoorziening (heeft ook te maken met de temperatuur van het te lozen water). Categorie 3: kleinschalig hoogwaardig gebruik (beregening, industrieel proceswater, stadswater doorspoelen). Categorie 4: overig (wat eigenlijk neer komt op het dagelijkse werk, waarbij een balans gezocht wordt tussen economie en ecologie). Een deel van de Maas fungeert als grens. 2

3 De eerste afspraken met België (Vlaanderen) over waterverdeling dateren uit ongeveer 1838, de meest recente afspraken zijn uit Deze afspraken zijn vooral van belang als de afvoer onder de 130 m3/sec komt. Onder andere voor de gelijke verdeling van water in kanalen en het onderhoud aan de ecologie van de Grensmaas. De afspraken worden gemaakt door een bestuurlijke overlegstructuur met daaronder werkgroepen die praten over operationele zaken. Met Wallonie zijn er geen afspraken, er zit wel een kraan met een sluis. De meeste maatregelen die genomen kunnen worden bevinden zich rondom Maastricht. Via de stuw bij Borgharen, een systeem van kleppen, is de hoeveelheid kuubs goed te bepalen. Daarnaast via de sluis Bosseveld. Er moet minimaal 8 m3/s naar het Belgische systeem en minimaal 10m3/s naar de Grensmaas, omdat anders de planten en dieren dood gaan. Vervolgens moet er weer 10m3/s terug in de Noordervaart om verdroging van de Peel tegen te gaan. Hiervan is 5m3/s voor de Ringdijk en 5m3/s voor de scheepvaart. De overige aanvoer komt weer uit het Belgische systeem. Er is een hele tabel beschikbaar als de afvoer minder dan 120m3/s is. Er ontstaat een crisissituatie als de afvoer onder de 30m3/s komt. In een situatie van hoog water wordt op een gegeven moment het Julianakanaal afgesloten en niet al het water mag de Belgische kanalen in. Dan komt de Grensmaas in beeld. De stuwen gaan open. Dan kan alleen nog de hoogte van de waterstand voorspeld worden; de situatie is niet meer beheersbaar. De bouw van een jachthaven of een andere eenmalige ingreep heeft weinig invloed op de waterstand. Dit moet eenmalig vol lopen, het liefst bij hoog water, en heeft verder geen invloed op de waterverdeling. De bouw van bijvoorbeeld een waterkrachtcentrale heeft dit wel, omdat er continu water nodig is. België bouwt op dit moment tussen Olen en Ham pompen. Er wordt veel water verbruikt voor de scheepvaart, met deze pompen kan een deel teruggepompt worden in de kanalen en hoeft dit niet meer in Nederland geregeld te Omdat de Maas een regenrivier is, is het heel lastig om bovenstrooms in België maatregelen te nemen om piekafvoer te reguleren. Technische maatregelen zijn hier nauwelijks mogelijk. Er wordt over de Maas internationaal gesproken via de Internationale Maas Commissie (IMC). Deze zit bestuurlijk complex in elkaar. Eén keer per jaar is er algemeen overleg, dat wordt voorbereid door werkgroepen. Uiteindelijke besluiten worden door nationale regeringen genomen. Daarnaast wordt er binnen AMICE gekeken naar afspraken tussen Nederland, België en Frankrijk. En zijn er ook afspraken over de kwaliteit van het water (in Eijsden is een meetstation). Er moet altijd een balans gevonden worden tussen de ecologische en economische belangen. Met de waterstand in de Waal is er nog wat te regelen via het Maas/Waal kanaal bij Nijmegen en het St. Andrieskanaal. Maar voor de Rijn zijn er geen internationale afvoerafspraken. De stuw bij Lith is de laatste stuw benedenstrooms en daar is al enigszins sprake van eb en vloed. Helemaal benedenstrooms speelt verzilting van de Maas. Dit verhaal roept de vraag of wat wij als overheden met deze informatie kunnen in de communicatie naar burgers. Achter de waterverdeling zit een heel verhaal. Bijvoorbeeld dat het ene gebied droog wordt gehouden om een ander gebied van water te voorzien. Wellicht kan hier via het Deltaprogramma meer begrip voor gekweekt 6. Deltaprogramma zoet water / Deltaplan Hoge Zandgronden Binnen het Deltaprogramma Zoet Water is de ontwikkeling te zien dat deze in de regio langzaam aan verbreedt naar de laagwaterdiscussie. Mevrouw de Boer van Waterschap Aa en Maas vertelt over het DP Hoge Zandgronden, waarin de watervoorziening op termijn klimaatbestendig moet zijn. Voor de hoge zandgronden zijn vooral droge periodes risicovol. In dit gebied valt de minste regen van Nederland en het systeem is vanuit het verleden ingericht op het snel afvoeren van water (voor de landbouw). Daarnaast is de kans op drogere perioden steeds groter. Dit was voor 13 partijen reden om aan de slag te gaan en tot 2014 mensen en middelen beschikbaar te stellen. Er wordt onderzoek gedaan om de vraag van de gevolgen van klimaatverandering scherp te krijgen en wat de gevolgen zijn (bijvoorbeeld voor gemeenten). Daarna komt er onderzoek naar passende maatregelen om te komen tot strategieontwikkeling. Deze kennis wordt verankerd in beleid, bijvoorbeeld in waterplannen, maar ook in ruimtelijke plannen. Tenslotte is het belangrijk dat in het algemene Deltaprogramma meer aandacht komt voor dit gebied, waar er nu de meeste aandacht is voor waterveiligheid en het westen van het land. Als regio moet ook de droogteproblematiek in het zuiden van het land onder het voetlicht gebracht 3

4 Knelpunten die tot nu toe geïnventariseerd zijn op basis van de vraag wat betekent klimaatverandering: Veel vaker een crisissituatie in drinkwatervoorziening. Er is niet alleen te weinig water, maar het beschikbare water is van mindere kwaliteit Waterkwaliteit Stedelijk water, omdat er niet doorgespoeld kan worden Scheepvaart en industrie Natuur; op de Peel is veel hoogveen, dat afsterft bij een te lage waterstand Landbouw; beregenen heeft ook weer invloed op de grondwaterstand. Welke maatregelen moeten er dan genomen worden? De conclusie is dat er jaarrond wel voldoende water is, maar dat het komt in extreme piekbuien en er vaker sprake is van droogte: Pieken goed vast houden (bijvoorbeeld door te bufferen); Systeem flexibeler inrichten om de watervraag te beperken; Optimaliseren van wateraanvoer. In juni is er een symposium, samen met Oost Nederland (hoog Nederland schouder aan schouder), waar met name gemeenten, maar ook het bedrijfsleven uitgenodigd worden, om het belang te onderstrepen. De staatssecretaris zal hierbij ook aanwezig zijn. In de stuurgroep Zoet Water zijn nog geen gemeenten aangehaakt en deze zijn zeer welkom. Gezien de hoge gronden problematiek zou het goed zijn om hier een Peelgemeente deel van uit te laten maken. De heer Segers (gemeente Peel en Maas) heeft hiervoor interesse. Het is noodzakelijk om een brede coalitie te vormen voor Hoog Nederland, om de problematiek op de kaart te krijgen. Anders blijft het bij verzilting. 7. Lokale en regionale ontwikkelingen Gemeente Wijchen: druk bezig met (oude) nevengeulen. Batenburg is opgeleverd en heeft groot draagvlak bij de bevolking. Anders is dit bij de kleinere plaatsen Niftrik en Balgooij. Daar is zorgvuldige communicatie vanuit de gemeente van essentieel belang; de angst voor het water zit daar diep, zeker als er nieuwe projecten komen. Gemeente Mook en Middelaar: er is gestart met een regiovisie Maasdal. Samen met de gemeenten Bergen en Gennip wordt bekeken hoe de recreatieve mogelijkheden versterkt kunnen Hierin wordt ook gekeken naar de hoog- en laagwaterproblematiek. Over een jaar moet er dan inzicht zijn op de mogelijkheden die er zijn. Gemeente Waalwijk: het project Overdiepse polder loopt volgens planning. De eerste terpen zijn aangelegd en de eerste terp wordt al bebouwd. Daarnaast wordt er gekeken naar de haven, van belang voor de industrie. Deze wordt ontsloten met een sluis klasse 3, terwijl over het water schepen van klasse 5 kunnen. Er wordt nu bekeken of er een nieuwe sluis komt of een buitendijkse containeroverslag. Gemeente Horst aan de Maas: de procedure is gestart voor een centrale verwerkingsinstallatie voor zand en grind. Gemeente Peel en Maas: na de gemeentelijke herindeling viel de gemeente zowel binnen het project Maasplassen als Maascorridor. Er is nu gekozen om met alle oevers in het laatste project deel te nemen. Daarnaast wordt er hard gewerkt aan het stuwencomplex bij Belfeld (wat veel overlast geeft van het werkverkeer). Gemeente Venlo: zijn bezig met een plan voor fietspad langs de Maas van bron tot monding. Half volgend jaar, tijdens de Floriade, moet hiervoor een intentieovereenkomst voor getekend gaan De volgende vergadering komt hierover een presentatie. Gemeente Venray: voor de gebiedsontwikkelingen Ooijen-Wanssum (met Horst) is er een akkoord met Rijk, provincie en Waterschap over de gelden die het Rijk nog beschikbaar moest stellen. Vanuit het projectbureau worden nu projecten opgestart. Dit begint met de aanleg van een hoge rondweg, die in 2014 in uitvoering moet komen. Gemeente Roermond: in januari wordt gestart met het maken van een nevengeul om de sluis heen. In het eindplaatje kan dit opgewaardeerd worden tot een hoogwatergeul. Er is een masterplan Maasplassen als structuurvisie gemaakt, waarin het gehele gebied tot aan België toe beschreven is. Het gebied heeft te lang op slot gezeten in verband met de plannenmakerij en er moet nu in geïnvesteerd 4

5 In het kader van het Deltaprogramma is het Tweede Nationale Deltacongres geweest, wat als zeer informatief is ervaren. Daarnaast is er een werkconferentie geweest voor de programma s Rivieren, Zuidwestelijke Delta en Rijnmond-Drechsteden. Daar wordt onderlinge afstemming gezocht in de maatregelen die genomen moeten Wel is geconstateerd dat het onbedijkte gebied redelijk solitair benaderd kan worden, omdat de maatregelen weinig invloed hebben op andere gebieden. Voor de bedijkte Maas is dit anders. Daar moeten maatregelenpakketten op elkaar afgestemd Verder is de Staatssecretaris aan het worstelen met het veiligheidsniveau. Hij wil dit nu in de regio neerleggen. Dit moet echter wel met richtlijnen en kaders vanuit het Rijk, zodat er niet afgewenteld kan Het Deltaprogramma Rivieren wil weer naar gemeenten toe komen. Dit keer niet alleen om bij te praten, maar ook om de discussie te voeren. Hiervoor zullen zoveel mogelijk bestaande overlegstructuren gebruikt worden (waarbij vooral de Geldersche Maasgemeenten punt van aandacht zijn). De volgende vergadering van de taakgroep zal hiervoor ook gebruikt De heer Thijsen pleit er voor dit zeker in taakgroepverband te doen. Acht jaar geleden was de taakgroep een zeer nuttig gremium om binnen- en buitendijkse problematiek met elkaar te bespreken. Daarnaast wordt aandacht gevraagd voor de communicatie naar buiten en burgers toe. Er vinden in bepaalde gebieden ingrijpende ingrepen plaats. Er moet wel een heel goed (onderbouwd) verhaal liggen, willen we als bestuurders weer terug kunnen naar burgers om nog meer ingrepen in hetzelfde gebied uit te gaan voeren. Er moet meer duidelijkheid komen over het wat, wanneer en wie van de boodschap. Limburg heeft een convenant gesloten met de staatssecretaris over het gewenste veiligheidsniveau Droge voeten voor Limburg. Dit zal voor heel Limburg 1/250 Dit betekent dat er in het gebied tussen Roermond en Maastricht 160 mln geïnvesteerd moet worden en op het noordelijke deel 10 mln (vooral in Roermond). Daarnaast wordt het planologische regime in het gehele gebied meer in samenhang bekeken; wat is er mogelijk en gewenst. Ten slotte zijn er mogelijkheden voor solitaire gebieden (Weert en Broekhuizen), waar gekeken wordt naar effectieve schaderegelingen. 8. Rondvraag en datum volgende vergadering Het concept vergaderschema ligt voor. Dit wordt nog nader bekeken. Het definitieve schema wordt met het verslag meegestuurd. De volgende vergadering vindt plaats op vrijdag 16 maart van uur in Venlo. Vergaderschema 2012: Taakgroep Maas Dag Datum Tijd Locatie Vrijdag 23 maart : uur Venlo Vrijdag 15 juni : uur N.n.b. Vrijdag 7 december : uur N.n.b 5