Zeldzame aardmetalen in Noord-Amerika

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Zeldzame aardmetalen in Noord-Amerika"

Transcriptie

1 IA Washington Karin Louzada, meer informatie: Zeldzame aardmetalen in Noord-Amerika De onzekere aanvoer van zeldzame aardmetalen (Rare Earth Elements) uit China voor de hightechindustrie vormt in de VS een hindernis voor innovatie en voor de hightech maakindustrie. Met name in permanente magneten voor duurzame energieopwekking en energieopslagsystemen voor bijvoorbeeld elektrische auto s worden veel zeldzame aardmetalen verwerkt. Ook andere sectoren zoals de defensie-industrie staan onder druk. De federale overheid en bedrijven in de VS maken van de gelegenheid gebruik om onderzoek naar de recycling, vermindering van het gebruik en alternatieven voor, zeldzame aardmetalen te stimuleren. Canada ziet de onzekere aanvoer en slinkende reserves in de VS en elders als een economische kans. Het land kan tot nu toe onrendabele voorkomens van de waardevolle materialen gaan ontwikkelen. Zowel in de VS als in Canada is het aantal exploratieprojecten in de mijnbouw aanzienlijk gegroeid. Introductie Zeldzame aardmetalen zijn niet zo zeldzaam. Ze werden oorspronkelijk zo genoemd omdat zij in hun elementaire vorm onbekend waren en omdat ze in gesteenten in lage concentraties voorkomen. Dat maakt het moeilijk om ze uit ertsen te extraheren. Relatief grote hoeveelheden van deze materialen komen lokaal voor. China produceert momenteel ruim 97% van alle zeldzame aardmetalen [1,2]. Exportlimieten uit China zorgen voor een minder betrouwbare beschikbaarheid voor andere landen. Ook de VS ziet de limieten als hindernissen voor innovatie en fabricage in de hightech-industrie en in de bedrijvigheid voor duurzame energie. De politieke aandacht voor de beschikbaarheid van deze materialen en de relaties met landen waaruit de metalen afkomstig zijn, is de afgelopen jaren sterk toegenomen. De VS, de Europese Unie en Japan hebben in 2012 een zaak tegen de Chinese overheid aangespannen bij de World Trade Organisation over de exportpraktijken rond zeventien zeldzame aardmetalen, molybdeen en wolfraam [3,4]. Het Department of Energy in de VS onderzocht recent het korte- en langetermijngebruik en de beschikbaarheid van enkele zeldzame aardmetalen in met name de cleantech sector [5]. Met name de elementen dysprosium, terbium, europium, neodymium en yttrium werden als kritiek gelabeld voor de ontwikkeling van onder andere duurzame energietechnologie. De elementen cerium, indium, lanthanum en tellurium gelden in deze analyse als 'near-critical'. Zeldzame aardmetalen worden gebruikt in een scala van toepassingen, zoals sterke magneten. De sectoren die deze materialen gebruiken zijn zeer breed, van laser- en radarsystemen en geleide raketten in de wapenindustrie tot batterijen, zonnepanelen, windturbines en verlichting in andere sectoren. Daarnaast worden enkele zeldzame aardmetalen gebruikt als katalysatoren en voor het kraken van onder andere aardolie [6]. Rare Earth Alternatives in Critical Technologies (REACT) De innovatiestrategie van de VS voor zeldzame aardmetalen heeft drie doelen. De eerste is de diversificatie van de global supply chains, de tweede de ontwikkeling van alternatieven voor rare earth metals en materialen en de derde verminderd gebruik, hergebruik en recycling [5]. Het Advanced Research Projects Agency Energy (ARPA-E), de high-risk/high-gain innovatietak van het Department of Energy, investeerde sinds 2011 een bedrag van 22,1 miljoen dollar in verkennend

2 onderzoek naar alternatieve technologieën voor opwekking en opslag in de energiesector [7]. Het Rare Earth Alternatives in Critical Technologies (REACT) programma omvat dertien programma's. Negen daarvan zijn gericht op magneettechnologie. Twee projecten gaan over supergeleidende bedrading voor windturbines en twee gaan over EV-motoren. Bij de alternatieven gaat het om goedkopere metalen zoals mangaan en nikkel. Een eis is, dat alternatieve technologieën de huidige evenaren of overtreffen. Grafeen in Lithiumbatterijen Een voorbeeld van een project dat het REACT-programma steunt is: 'Graphene Nanostructures for Lithium Batteries' [8, 9, 10]. Dit project wordt gezamenlijk uitgevoerd door het federale lab Pacific Northwest National Laboratory, het bedrijf Vorbeck Materials Corp. en Princeton University. Het graat om de ontwikkeling van Li-ion batterij-elektroden. Deze elektroden maken gebruik van Vorbeck s grafeen. Vor-x TM is een gepatenteerd grafeenmateriaal dat ontwikkeld is op Princeton University door de vakgroep van professor Ilhan Aksay. Grafeen bestaat uit één laag koolstofatomen - een 'sheet' - die het materiaal bijzondere eigenschappen geven. Doordat de sheets van Vor-x TM gekreukt zijn, wordt voorkomen dat ze zich stapelen en dus meerdere lagen koolstofatomen vormen, waarbij de bijzondere eigenschappen verloren gaan. Door het feit dat Vor-x TM niet stapelt kan het materiaal als droog poeder worden toegepast. In 2009 bracht Vorbeck Vor-ink op de markt, een grafeengebaseerde geleidende inkt. Het bedrijf werkt nu aan de verdere productie en toepassingen van dit bijzondere materiaal in de vorm van sheets. In Vor-x zijn grafeenlagen volledig van elkaar gescheiden. Vanwege de gekreukte morfologie kunnen de individuele sheets niet meer in de normale structuur van grafeen aggregeren. Bron: Door grafeen toe te passen op elektroden kunnen oplaadbare batterijen veel sneller laden; in een aantal minuten in plaats van uren. Ook biedt het materiaal de belofte dat het bij toepassing in hybride accusystemen het bereik van elektrische auto s vergroot. Het doel is om deze nieuwe batterijtechnologie op de markt te krijgen. Vorbeck heeft hiervoor al een relatie met Targray Technology International. Amerikaanse en Canadese winning van zeldzame aardmetalen De afhankelijkheid van Chinese exporten en exportbeperkingen heeft er toe geleid dat bedrijven in andere landen lokale vindplaatsen beginnen te ontwikkelen. De Amerikaanse mijn Mountain Pass was tot de sluiting in 2002 de grootste leverancier van zeldzame aardmetalen in de wereld en is recent opnieuw in bedrijf gesteld. De mijn wordt zelfs uitgebreid met het Phoenix Project [11], een nieuwe faciliteit waarin uiteindelijk het hele verwerkingsproces plaats zal vinden, van breken tot vermaling en separatie. De overname van het Canadese bedrijf Neo Materials Technologies heeft Molycorp tot het meest verticale geïntegreerde bedrijf gemaakt op het gebied van Ultra-High-Purity Rare Earth Processing.

3 Canada is een grote grondstoffenleverancier. Het land wil zich positioneren als een betrouwbare aanvoerpartner van zeldzame aardmetalen [1], met name voor de Amerikaanse markt. Daarvoor komt nu nog negentig procent van de geïmporteerde metalen uit China. De reserves aan zeldzame aardmetalen in Canada worden geschat op een waarde van ongeveer 163 miljard euro. Het winnen en verwerken van zeldzame aardmetalen kan zeer schadelijk zijn voor het milieu. Economisch rendabele afzettingen van zeldzame aardmetalen komen meestal voor in ertsen waarin ook de radioactieve elementen thorium en uranium voorkomen. Zeldzame aardmetalen worden geëxtraheerd en gescheiden met behulp van zuren, waarna een radioactief en toxisch slib overblijft. Dit afval kan grote milieuproblemen veroorzaken wanneer het niet zorgvuldig wordt verwerkt. In Canada zijn komen zeldzame aardmetalen vooral voor in zwarte schalies, bijvoorbeeld zoals die in het Alberta Black Shale Project. Deze afzettingen waren eerder niet bruikbaar. Winning zou zeer schadelijk zijn voor het milieu vanwege de grote hoeveelheden cyanide en arsenicum die nodig waren voor het extraheren. Tegenwoordig bestaat er een milieuvriendelijker en kosteneffectievere technologie die gebruik maakt van water, lucht en microbiële activiteit, genaamd 'bioheap leaching' [12]. Deze methode kan een oplossing bieden voor het milieuprobleem, maar de technologie wordt nog niet breed toegepast. Op meerdere plekken in Canada vindt exploratie plaats met het oog op de winning van zeldzame metalen. Veel projecten vinden plaats met Japanse partners uit overheid of industrie. Bedrijf Project Status Avalon Rare Metals Nechalacho Rare Earth Element Project, Thor Lake, Northwest Territories. [LREE en HREE]. Productie op volle capaciteit in Great Western Minerals Group Ltd. Midland Exploration Pele Mountain Resources Matamec Explorations Quest Rare Earth Mineral Ltd. Cache Exploration Hoidas Lake Project, noord Saskatchewan. [neodymium] Plus Red Wine Property, Labrador [HREE] en twee andere sites. Ontwerpfase, start productie in Ytterby, Quebec. Exploratie gestart Eco Ridge Mine, Elliot Lake, Ontario. [Uranium and Rare Earth Elements] Zeus, Quebec. [HREE] Focus op duurzame ontwikkeling. Exploratie. Strange Lake en Misery Lake, Quebec. Onbekend. [HREE] Welsford, New Brunswick en Cross Exploratie. Hills en Louil Hills, Newfoundland. Kirrin Resources Meerdere projecten in Newfoundland, Exploratie. Labrador en Quebec. Forum Uranium Corp. North Thelon Project, Nunavut. Veelbelovend. LREE = Cerium groep elementen: La, Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, en Gd. HREE = Yttrium groep elementen: Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu, en Y. Conclusies De politieke en economische problematiek rond de betrouwbare aanvoer van zeldzame aardmetalen in de VS en Canada leeft sterk. De klacht van Japan, de VS, en de EU tegen China bij de WTO is pas

4 recent ingediend. De royale voorkomens van zeldzame aardmetalen in Canada zouden de druk op de markt kunnen verlichten, mits de milieueffecten van het winnen van de metalen kunnen worden beperkt. Desalniettemin zet de VS in op de ontwikkeling van alternatieve technologieën en het verminderen van het gebruik van zeldzame aardmetalen in de hightech industrie. Het is duidelijk dat deze ontwikkelingen in de komende jaren zullen moeten worden doorgezet. [streamer] De royale voorkomens van zeldzame aardmetalen in Canada zouden de druk op de markt kunnen verlichten, mits de milieueffecten van het winnen van de metalen kunnen worden beperkt. Voor meer informatie: [1] The Canadian Chamber of Commerce - Canada s Rare Earth Deposits Can Offer A Substantial Competitive Advantage, april 2012: of [2] US Geological Survey Mineral Commodity Surveys: [3] CNN - Obama announces WTO case against China over rare earths, 13 maart 2012: of [4] The Wall street Journal - WTO to Probe China's Rare-Earth Policies, 24 juli 2012: of [5] Verenigde Staten: Critical Materials Strategy 2011 Suzanne de Groot en Karin Louzada: of [6] Interactief periodiek tabel met informatie over zeldzame metalen en aarden: [7] US Department of Energy - REACT - ALTERNATIVES TO CRITICAL MATERIALS IN MAGNETS: of [8] Pacific Northwest National Laboratory - Battery research could lead to shorter recharge time for cell phones, 13 juli 2012: of [9] BusinessWire - Vorbeck Materials announces collaboration with PNNL to develop graphene product for batteries, 13 juli &newsLang=en of [10] Vorbeck Materials:

5 [11] Molycorp Project Phoenix: of [12] Aura Energy - bio-heap leaching animation: of keywords: Verenigde Staten, chemie, high tech systemen en materialen, energie

Als er niets meer valt te winnen

Als er niets meer valt te winnen Als er niets meer valt te winnen Onderzoek naar de gevolgen van het afbouwen en beëindigen van de aardgaswinning voor de ruimtelijk economische structuur van Noord-Nederland Lisa van der Molen s1888315

Nadere informatie

Scherp aan de wind! Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid. Handvat voor een Europese strategie voor Nederlandse (top)sectoren.

Scherp aan de wind! Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid. Handvat voor een Europese strategie voor Nederlandse (top)sectoren. Scherp aan de wind! Handvat voor een Europese strategie voor Nederlandse (top)sectoren advies 77 Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid De Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid

Nadere informatie

Wegnemen van belemmeringen in de biobased economy

Wegnemen van belemmeringen in de biobased economy `````` Wegnemen van belemmeringen in de biobased economy Voortgangsrapportage naar het wegnemen van belemmeringen in de biobased economy Versie 1.0 april 2013 Wegnemen van belemmeringen in de biobased

Nadere informatie

Chemie maakt toekomst mogelijk Koers voor de chemie bij NWO 2011-2015

Chemie maakt toekomst mogelijk Koers voor de chemie bij NWO 2011-2015 Chemie maakt toekomst mogelijk Koers voor de chemie bij NWO 2011-2015 September 2011, Den Haag Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoud Samenvatting 5 Inleiding 9 Waar staan we? Chemie

Nadere informatie

Vis, als duurzaam kapitaal. De Nederlandse visie op het nieuwe Europese visserijbeleid

Vis, als duurzaam kapitaal. De Nederlandse visie op het nieuwe Europese visserijbeleid Vis, als duurzaam kapitaal De Nederlandse visie op het nieuwe Europese visserijbeleid Inhoud 1. Vis, als duurzaam kapitaal 4 Balans na dertig jaar visserijbeleid 6 Horizon 2020 6 2. De balans na twee

Nadere informatie

Toekomst van de maakindustrie

Toekomst van de maakindustrie Toekomst van de maakindustrie K n owledge b a sed c apital! Arnoud Muizer Panteia Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-9789-1 Rapportnummer : A201356 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek

Nadere informatie

Van voornemens naar voorsprong: Kennis moet circuleren

Van voornemens naar voorsprong: Kennis moet circuleren Nederland Ondernemend Innovatieland Innovatieplatform Van voornemens naar voorsprong: Kennis moet circuleren 1 Van voornemens naar voorsprong: Kennis moet circuleren 2 3 Voorwoord Van voornemens naar

Nadere informatie

ondernemen in de circulaire economie nieuwe verdienmodellen voor bedrijven en ondernemers

ondernemen in de circulaire economie nieuwe verdienmodellen voor bedrijven en ondernemers 1 2 3 1B4 1C4 1M4 1Y4 70% 70% CMY B C M Y 70% CMY B C M Y CM 1/17/14 2:21 PM 2 3 4 0% CMY B C M Y 70% CMY B C M Y CM CY CMY B C M Y 70% CM ormat 74 2004 Heidelberger Druckmaschinen AG r paskruizen.indd

Nadere informatie

ALTERNATIEF VOOR DE BOUW VAN NIEUWE CENTRALES

ALTERNATIEF VOOR DE BOUW VAN NIEUWE CENTRALES Ecofys bv P.O. Box 8408 NL-3503 RK Utrecht Kanaalweg 16-G NL-3526 KL Utrecht The Netherlands www.ecofys.nl ELEKTRICITEITS- BESPARING ALS ALTERNATIEF VOOR DE BOUW VAN NIEUWE CENTRALES tel +31 (0)30 280

Nadere informatie

Delftse technologie haalt in Amsterdamse proeffabriek waardevolle metalen uit verbrand huishoudvuil

Delftse technologie haalt in Amsterdamse proeffabriek waardevolle metalen uit verbrand huishoudvuil Delftse technologie haalt in Amsterdamse proeffabriek waardevolle metalen uit verbrand huishoudvuil Foto Munten: FMAX / Sam Rentmeester Edelmetaaldeeltjes van zilver en goud uit bodemas. Huishoudelijk

Nadere informatie

Nanodeeltjes in water

Nanodeeltjes in water RIVM rapport 607030001/2007 Waterdienst (RIZA) rapport nr. 2007.028 Kiwa rapport nr. BTO 2007.036 Nanodeeltjes in water J. Struijs, RIVM D. van de Meent, RIVM W.J.G.M. Peijnenburg, RIVM E. Heugens, RIVM

Nadere informatie

Een duurzame brandstofvisie met LEF

Een duurzame brandstofvisie met LEF De belangrijkste uitkomsten uit het SER-visietraject naar een duurzame brandstoffenmix in Nederland Titel te positioneren voor foto zodanig dat deze goed leesbaar is De belangrijkste uitkomsten uit het

Nadere informatie

Digitalisering en de toekomst van het werk bij gemeenten

Digitalisering en de toekomst van het werk bij gemeenten Rapportage deskresearch Digitalisering en de toekomst van het werk bij gemeenten TRENDANALYSE HR Het is niet onze taak de toekomst te voorspellen, maar ons erop voor te bereiden. Pericles INHOUD MANAGEMENTSAMENVATTING

Nadere informatie

Elektromagnetische velden en volksgezondheid Basisstations en draadloze technologieën

Elektromagnetische velden en volksgezondheid Basisstations en draadloze technologieën Fact sheet Nr 304 Mei 2006 Elektromagnetische velden en volksgezondheid Basisstations en draadloze technologieën Tegenwoordig is mobiele telefonie over de hele wereld gemeengoed. Deze draadloze technologie

Nadere informatie

Dat smaakt naar meer! Innovatie in het Nederlandse levensmiddelen-mkb. Michiel van Galen, Katja Logatcheva en Elsje Oosterkamp

Dat smaakt naar meer! Innovatie in het Nederlandse levensmiddelen-mkb. Michiel van Galen, Katja Logatcheva en Elsje Oosterkamp Dat smaakt naar meer! Innovatie in het Nederlandse levensmiddelen-mkb Michiel van Galen, Katja Logatcheva en Elsje Oosterkamp Dat smaakt naar meer! Innovatie in het Nederlandse levensmiddelen-mkb Michiel

Nadere informatie

samen wat kan, individueel wat moet Samen bouwen aan een netwerk van landelijke voorzieningen

samen wat kan, individueel wat moet Samen bouwen aan een netwerk van landelijke voorzieningen samen wat kan, individueel wat moet Samen bouwen aan een netwerk van landelijke voorzieningen Samenvatting en conclusies van het onderzoek naar een landelijke infrastructuur voor duurzame toegang tot digitale

Nadere informatie

Zuid-Holland op St(r)oom!

Zuid-Holland op St(r)oom! Onderzoeksagenda Ruimte en Energie Zuid-Holland op St(r)oom! Ruimte voor de energietransitie Oktober 2013 inhoudsopgave > Zuid-Holland op St(r)oom! Inhoud Samenvatting 4 Verwarrende tijden 6 1. Introductie

Nadere informatie

Water als bron van duurzame energie. Inspiratieatlas van mogelijkheden

Water als bron van duurzame energie. Inspiratieatlas van mogelijkheden Water als bron van duurzame energie Inspiratieatlas van mogelijkheden Deltares augustus 2008 2 Water als bron van duurzame energie Inhoud Inhoud 3 Voorwoord 5 Opgewekt uit water 7 1. Beschrijving van technieken

Nadere informatie

Bespiegelingen over de forensische markt

Bespiegelingen over de forensische markt Bespiegelingen over de forensische markt Januari 2011 Bespiegelingen over de forensische markt Inleiding Marktwerking in de forensische dienstverlening 1 is al enige tijd een veelbesproken onderwerp 2.

Nadere informatie

mer-evaluatie Een onderzoek naar de uitvoering van de milieu-effectrapportage-evaluatie. Inge de Haas

mer-evaluatie Een onderzoek naar de uitvoering van de milieu-effectrapportage-evaluatie. Inge de Haas mer-evaluatie Een onderzoek naar de uitvoering van de milieu-effectrapportage-evaluatie. Inge de Haas mer-evaluatie Een onderzoek naar de uitvoering van de milieu-effectrapportage-evaluatie. Inge de Haas

Nadere informatie

Uitgegeven in de reeks Groene Grondstoffen

Uitgegeven in de reeks Groene Grondstoffen Uitgegeven in de reeks Groene Grondstoffen 1. Technologie voor gezondheid en milieu; agenda voor duurzame en gezonde industriële toepassingen van organische nevenstromen en agrogrondstoffen in 2010, Sietze

Nadere informatie

Toeleveren aan de Duitse maakindustrie. Een wereld te winnen

Toeleveren aan de Duitse maakindustrie. Een wereld te winnen Toeleveren aan de Duitse maakindustrie Een wereld te winnen Colofon Auteur Jurjen Witteveen, ING Economisch Bureau Redactieraad Peter van den Bergh, ING Corporate Clients Roland Boekhout, ING-DiBa Carsten

Nadere informatie

VIER KANT VOOR WERK. Emmen Coevorden Hardenberg Hoogeveen. Emmen. Hoogeveen. Coevorden. Hardenberg

VIER KANT VOOR WERK. Emmen Coevorden Hardenberg Hoogeveen. Emmen. Hoogeveen. Coevorden. Hardenberg VIER KANT VOOR WERK Emmen Coevorden Hardenberg Hoogeveen Hoogeveen Emmen Coevorden Hardenberg Voorwoord In ons stedelijk netwerk is veel moderne industrie die het ook goed doet. Toch is hier de werkloosheid

Nadere informatie

Gebruik van synthetische nanomaterialen bij Nederlandse onderzoekinstellingen

Gebruik van synthetische nanomaterialen bij Nederlandse onderzoekinstellingen Gebruik van synthetische nanomaterialen bij Nederlandse onderzoekinstellingen Sector analyse, Risk Governance en Goede Praktijken Deel A Den Haag, januari 2014 Gebruik van synthetische nanomaterialen

Nadere informatie

Duurzaam dichter bij de Rotterdammer. Programma Duurzaam 2015-2018

Duurzaam dichter bij de Rotterdammer. Programma Duurzaam 2015-2018 Duurzaam dichter bij de Rotterdammer Programma Duurzaam 2015-2018 Consultatiedocument maart 2015 Duurzaam dichter bij de Rotterdammer Programma Duurzaam 2015-2018 2 Programma Duurzaam 2015-2018 Programma

Nadere informatie

Het behoud van digitaal erfgoed: het Unesco Charter en ontwikkelingen in Nederland

Het behoud van digitaal erfgoed: het Unesco Charter en ontwikkelingen in Nederland HET BEHOUD VAN DIGITAAL ERFGOED IV B 692 1 Het behoud van digitaal erfgoed: het Unesco Charter en ontwikkelingen in Nederland MARCO DE NIET, TITIA VAN DER WERF EN VINCENT WINTERMANS Inhoud Het e-depot

Nadere informatie

Welzijn op het werk. Research naar welzijn op persoonlijk en professioneel vlak in 2012 Resultaten en aanbevelingen. www.stepstone.

Welzijn op het werk. Research naar welzijn op persoonlijk en professioneel vlak in 2012 Resultaten en aanbevelingen. www.stepstone. Research naar welzijn op persoonlijk en professioneel vlak in 2012 Resultaten en aanbevelingen www.stepstone.com Inleiding Organisaties hebben tal van tactieken toegepast om crisissen te bestrijden: herstructureringen,

Nadere informatie

Op naar een vraaggestuurde kantorenmarkt Inzicht in gebruikerswensen kantoren

Op naar een vraaggestuurde kantorenmarkt Inzicht in gebruikerswensen kantoren Op naar een vraaggestuurde kantorenmarkt Inzicht in gebruikerswensen kantoren Rapportage fase 1 - thema Locatie Mei 2013 Uitgevoerd in opdracht van CoreNet Global Benelux en beroepsvereniging Facility

Nadere informatie

MKB NAAR EEN STERKER MKB

MKB NAAR EEN STERKER MKB MKB 2025 NAAR EEN STERKER MKB Colofon Auteur Katinka Jongkind ING Economisch Bureau katinka.jongkind@ing.nl Redactieraad Liesbeth Berns ING Marketing Zakelijk liesbeth.berns@ing.nl Marcel Peek ING Economisch

Nadere informatie

Kansrijk! De groeiagenda voor ondernemerschap in het mkb

Kansrijk! De groeiagenda voor ondernemerschap in het mkb Kansrijk! De groeiagenda voor ondernemerschap in het mkb Colofon Colofon Kansrijk! De groeiagenda voor ondernemerschap in het mkb is een uitgave van MKB-Nederland en VNO-NCW Postbus 93002 2509 AA Den Haag

Nadere informatie