Leve de koning! - n.a.v. Psalm 72, ter gelegenheid van de kroningsdag, 30 april 2013 Ds. Maarten van Loon (Dalfsen-Oost), 28 april 2013

Transcriptie

1 Leve de koning! - n.a.v. Psalm 72, ter gelegenheid van de kroningsdag, 30 april 2013 Ds. Maarten van Loon (Dalfsen-Oost), 28 april 2013 Liturgie Votum en zegengroet Zingen: Psalm 99: 1, 3, 4 Gebed Lezen/zingen: Psalm 72 Zingen: Psalm 72: 1 Lezen: NBV Psalm 72:3-11 Zingen: Psalm 72: 7 Lezen: NBV Psalm 72: Zingen: Psalm 72: 10 Preek n.a.v. Psalm 72, met name vers 1 en 2 Zingen: GKB gezang 38 Voorlezing van de Tien Geboden Zingen: Psalm 119: 7, 13 Gebed(afsluiten met Onze Vader) Heer, wij bidden voor de koning Geef hem sterkte bij de kroning, Geef dat hij dit land mag dienen en ons volk regeert met liefde Koning Willem Alexander - Heer, door u die als geen ander Heer, wij bidden voor de wereld, wereldleiders en regeerders, die het land regeren gaat. wijsheid die hem nooit verlaat. bij de gratie van uw trouw op gerechtigheid gebouwd. laat hem gezegend zijn, koningen regeert en leidt. rechters en de overheid, draag hen allen wereldwijd. Heer dat is ons gebed deze morgen nu we zo vlak voor een heel bijzondere dag staan voor ons land Nederland. We bidden nu samen het gebed dat uw Zoon, onze koningszoon in de hemel ons leerde: Onze Vader, die in de hemelen zijt. Uw naam worde geheiligd. Uw koninkrijk kome; uw wil geschiede, gelijk in de hemel, alzo ook op aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood; en vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren; en leid ons niet in verzoeking maar verlos ons van de boze. Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid. Amen. Collecte Zingen: Opwekking 461 Zegen Na de dienst: Wilhelmus, vers 1 en 6 Preek Jongens en meisjes. Jullie weten vast wel wat er komende dinsdag, 30 april, gaat gebeuren. Wie weet dat? Wacht ik zal jullie helpen [nu dia 1: kroon]. En wie wordt er dan gekroond? Juist, Willem-Alexander[2]!

2 Dus dat gaat er dinsdag gebeuren: koningin Beatrix was tot nu toe koningin. Maar vanaf dinsdag niet meer, want dan zet ze haar kroon af en wordt die op het hoofd van Willem Alexander gezet. Dat wordt vast een mooi feest. Ik hoop het in ieder geval. Voor de TV kunnen we vast kijken naar hoe dat allemaal gaat, zo n kroning. En hier in het dorp, in Dalfsen of Oudleusen daar wordt het vast ook een mooi feest. [3=zwart] Maar stel je nou s even voor dat jij koning zou worden. Tuurlijk leuk zo n kroon op je hoofd enzo. Maar daar sta je dan En je moet beloven dat je je land zou goed mogelijk zult besturen, voor iedereen zult zorgen, niemand tekort zult doen enzovoort, enzovoort. Wat denk je? Zou dat makkelijk zijn? Wat denk je? Zou dat altijd wel leuk zijn? Wat denk je? Ik maakte net al even een toespeling op het koningslied. Het lied waarvan het nationale comité wil dat we dat allemaal gaan zingen dinsdagavond. Het begint met daar sta je dan. En even verderop: Ben je er klaar voor? Kun je dat ooit echt zijn? Ik ga het verder niet over dat lied hebben. We weten allemaal denk ik wel hoeveel kritiek er geweest is op met name de tekst ervan. Ik pak nu alleen even deze vraag eruit, de vraag: kun je ooit echt klaar zijn voor zoiets als het koningschap? Nou, iedereen snapt: nee, nooit echt klaar. Dit is zo n bijzondere baan, er is geen handboek voor. En het vraagt zoveel van je, dat je niet kunt zeggen: ja hoor, ik ben er helemaal klaar voor. En dat is natuurlijk bij meer dingen zo. [dat je kunt zeggen: ja hoor ik ben er klaar voor ] Niemand van ons wordt dinsdag gekroond tot koning. Maar wij allemaal worden in het leven wél geroepen tot taken die best belangrijk zijn. Die lang niet altijd makkelijk zijn. Waarvan je misschien zelfs wel denkt: ik ben er nog lang niet klaar voor. Of je afvraagt ben ik er wel klaar voor? Dus we kunnen ons die vraag zelf ook stellen: ben ik er wel klaar voor? Een paar voorbeelden: Ben je er echt helemaal klaar voor op je trouwdag?[4] Ja, daar sta je dan. Je gaat ja zeggen. Maar ben je er klaar voor? Heb je het in de vingers? Gaat het vanzelf allemaal goed komen? En ben je klaar voor het ouderschap?[5] Als je samen een kleine verwacht ben je er dan klaar voor, komt het allemaal vanzelf goed? Heel ander voorbeeld. Als je benoemd bent tot ouderling of diaken.[6] Ben je er dan klaar voor? Kun je zoiets überhaupt wel zeggen? Ben je er klaar voor om een ziekte te dragen [7] van jezelf of van bijvoorbeeld je vader en moeder? Ben je er klaar voor om er dan helemaal te zijn voor diegene(n) die jou nodig heeft/hebben? [8=zwart] Ik denk dat we het er gauw over eens kunnen zijn: voor zulke dingen ben je niet klaar. En zo is ook Willem- Alexander er niet klaar voor. Maar hij staat er dinsdag wel. Net zoals wij er op momenten staan en soms voor geplaatst worden, terwijl we daar niet klaar voor zijn. Dan staan we er wel. Of staan we ervoor. Moeten we er wel staan. En nu kom ik bij Psalm 72. Want van die Psalm kunnen we veel leren, voor onszelf en ook met het oog op de aanstaande kroning van Willem-Alexander. De meeste uitleggers zien in deze psalm een kroningspsalm, geschreven ter gelegenheid van een inhuldiging, een kroning. Dus hier hebben we ook te maken met een koningslied. Er staat boven van Salomo. Maar in dit geval zou het heel goed kunnen dat we moeten vertalen met: voor Salomo. Ik ga daar in het vervolg van deze preek gemakshalve maar even van uit. Maar goed, een k(r)oningspsalm dus. Ter gelegenheid van een inhuldiging, een kroning. En we hebben al gezien: het leve de koning ontbreekt niet vs. 15. Dat is vanmorgen dan ook het thema voor de preek: Leve de koning! [9] Da s natuurlijk mooi gezegd: leve de koning! Maar waar moet die koning dan van leven? Hoe moet hij leven?

3 Dat is het mooie van dit lied: het antwoord daarop wordt hem toegezongen. En niet alleen hem, want we kunnen veel ervan op onszelf betrekken. Het eerste wat opvalt in deze psalm is het karakter ervan. Het is allereerst een gebed.[9.1] Meteen in de eerste regel al wordt God erbij gehaald. Hij wordt om hulp gevraagd: O God, wilt u aan de koning geven? Daarmee wordt de toon gezet. De juiste snaar geraakt. Je kunt de dingen niet op eigen kracht. [9.2] Ben je er ooit klaar voor? Ik noemde net naast koningschap dingen als huwelijk, ouderschap, ziekte die jezelf of bijv. één van je ouders te dragen krijgt, ambtsdragers zijn. En zo zijn er talloze dingen meer, vul zelf maar in. Ben je daar ooit klaar voor? Nee. Maar het is dan ook niet helemaal de goede vraag. De goede vraag is niet een vraag aan jezelf, maar een vraag aan God: Here God, ik kan het niet op eigen kracht. Wilt u me helpen, wilt u me kracht geven? [9.3] Op dat spoor zet deze psalm ons. Op het spoor waarmee we elke kerkdienst beginnen: onze hulp is in de naam van onze God. Of, in de woorden van het zesde couplet van het Wilhelmus: [9.4] Mijn schild ende betrouwen, zijt Gij, o God, mijn Heer. De goede vraag is dus een vraag aan God: Here, wilt u me helpen? Dat is precies waar het nationale koningslied mank ging. Het gaat uit van de maakbaarheid. Dat we het samen wel redden en dat we [wie daarmee ook precies bedoeld waren] elkaar zouden beschermen. [10=zwart] Ben ik er klaar voor? Voor al die dingen die op mij af komen of misschien nog gaan komen in het leven? En u? Jij? Nee, je bent er niet klaar voor. Niet om ze op eigen kracht te doen. Natuurlijk, ik zal niet zeggen dat je als mens niet je afweging mag maken en je de vraag mag stellen: is het verantwoord dat ik nu in het huwelijksbootje stap? Of vul maar in. God vraagt van ons in de Bijbel dat wij onze eigen verantwoordelijkheid nemen. Hij zegt zeker niet tegen ons: maakt niet uit, joh, toe maar. Je bent er dan wel als mens totaal niet klaar voor, maar dat geeft niet, want Ik ben er toch? Beetje flauw voorbeeld, maar maakt het wel duidelijk: als jij niet geleerd hebt voor een toets ja, dan ben je er niet klaar voor. En God werkt dan niet zo dat Hij zegt: geeft niks, jij hebt je verantwoordelijkheid niet genomen, Ik help je wel, als jij het maar van Mij verwacht en Mij erom bidt. Ik neem aan dat iedereen snapt: zo werkt het niet in het leven! Dus: als mens bereid je je voor voorzover dat kan, want op sommige dingen kun je je helemaal niet voorbereiden. En soms komt iets ook totaal onverwacht. Maar goed: je bereidt je voor en als je dat naar beste vermogen hebt gedaan, dan kun je zeggen: ik ben er klaar voor. Zo kon Willem-Alexander dat ook zeggen in het interview met hem en Maxima dat vorige week werd uitgezonden: ik ben er klaar voor. Ik zou willen zeggen: je bent klaar op het moment dat je je verantwoordelijkheid hebt genomen, je hebt voorbereid enzovoort, en de rest vervolgens in Gods hand legt. Dan ben je klaar om te beginnen. Als christen mag je met vertrouwen dingen tegemoet zien. Ook [heel] moeilijke dingen. Niet omdat jij ze in de vingers hebt. Omdat alles onder controle is. Maar omdat er Eén is die met je meegaat, Eén die jouw schild ende betrouwen is. En daarom is Psalm 72 ook zo geschikt als koningslied. Alleen al daarom. De hele Psalm is een groot gebed om dingen die niet vanzelfsprekend zijn. Let maar eens op: een groot deel van de Psalm staat in de vorm van moge hij dit-of-dat doen, moge er dit-of-dat zijn, moge het zus-of-zo zijn. Het zijn dus allemaal wensen, gebedswensen. Gebedswensen - dus geen wensen die in het luchtledige worden uitgesproken. Maar wensen die naar God toe worden geuit. Want Hij kan dat geven. Hij kan aan Willem-Alexander geven wat hij nodig heeft. Hij kan aan jou geven wat je nodig hebt, voor de taak/taken waar jij voor staat. Ik kom bij het tweede opvallende in deze psalm. Want let nou eens op: wat wordt de koning toegebeden?[11] Het eerste vers zet meteen de toon: O God geef uw wetten aan de koning, uw gerechtigheid aan de koningszoon.

4 J+m, nu denk je misschien: moet God dan de Tien Geboden of zo aan de koning geven?[11.1] Kent hij die dan niet allang? Natuurlijk, die kent hij vast. Zeker als het Salomo is die hier toegezongen wordt. Zijn vader David had hem vast opgevoed bij de verhalen uit de Bijbel en alles wat er verder in staat. Misschien is deze psalm wel door David geschreven dat zou heel goed kunnen, want we lezen immers in vers 20: hier eindigen de gebeden van David. [strikt genomen: hoort niet bij de psalm, maar afsluiting van het zgn. tweede boek, waarin eigenlijk vooral psalmen van David] Dan zingt dus vader David dit zijn zoon toe, of in ieder geval zingen de mensen deze tekst van zijn vader aan de nieuwe koning Salomo toe. Maar even terug naar die vraag - waarom is dat eigenlijk nodig, die eerste regel? Waarom moet God zijn wetten aan de koning geven als hij die allang kent? Eigenlijk niet zo moeilijk. Hier wordt niet gebeden of God hem een wetboek wil geven zodat hij het kan nalezen. Net zoals wij God ook niet hoeven vragen: Heer, geef ons een Bijbel. [11.2]Want die hebben we al. Nee, het gaat er natuurlijk om dat wat er dan in de Bijbel, in Gods wetten staat, dat dát in ons hart komt. [11.3]Dat we ernaar gaan leven, ernaar gaan doen. [12]En zo valt het goed te begrijpen wat er in deze psalm allemaal gebeden wordt over recht doen, rechtvaardig het land besturen. En niet toevallig worden daarbij de armen een paar keer genoemd. De zwakken in de samenleving. Want dat zijn de mensen die er heel direct iets van merken als de koning en voor vandaag moet je invullen: de regering van een land; de president zich niet houdt aan Gods gerechtigheid. Kijk maar eens wat er dan gebeurt. Als je in het Oude Testament leest over al die koningen dan kom je nogal eens tegen: [12.1]toen regeerde koning die-endie. Hij deed wat kwaad was in de ogen van de Here. En heel vaak lees je dan dat zo n koning niet alleen God niet diende door zegmaar naar de kerk te gaan, zich van Hem afhankelijk te weten enzovoort, maar ook dat juist de armen, de zwakken, verdrukt werden, uitgebuit. Die kans krijgt Willem-Alexander niet, maar een koning in die tijd kon een volk maken of breken. En dat gebeurde dan ook regelmatig dat een heel volk te lijden had van een slechte koning. En als er dan een nieuwe koning kwam dan was het maar afwachten of-ie rechtvaardig zou zijn of niet. [In veel landen is dat trouwens nog steeds zo] Maar nee dus niet afwachten. [12.2]Niet in Psalm 72 althans. Maar bidden. Geef hem in zijn hart dat hij eerlijk is, rechtvaardig is en iedereen geeft wat hem of haar toekomt, precies zoals God dat had gezegd in al die wetten in het Oude Testament. In al die wetten staat namelijk ook heel veel over hoe je moet omgaan met mensen die arm zijn, die het moeilijk hebben enzovoort. Maar dat is toch logisch? Je gaat de armen toch niet dat beetje afpakken wat ze nog hebben? Je gaat ze toch juist helpen? Dat zou mooi zijn, als dat zo was. Maar laten we reëel zijn: zoiets gaat niet vanzelf. Dat zag je in de tijd van Israël al. Je zag wat we vandaag met het spreekwoord macht corrumpeert zeggen. Wie macht heeft, rijk is, heeft de neiging om nog machtiger, nog rijker te willen worden. Raar maar helaas maar al te waar Hoe komt dat? De zonde [12.3]en de stem van de zonde zijn zo sterk dat wij, mensen, heel vaak aan onszelf denken. En dan bedoel ik in de zin van dat we egoïstisch zijn. Ikke-ikke-ikke-en-de-rest-kan-stikke. En als we meer dan genoeg hebben: meer, meer., meer. En als we gemakkelijk tevreden zouden kunnen zijn: gras bij de buren toch weer groener. Maar laat nu juist dat dat ikke-ikke-ikke - één van de dingen zijn die God echt haat! Haat, ja. Vreselijk vindt. Hoe komt dat? vroeg ik net. Het antwoord: de zonde in ons, die zorgt ervoor dat we die dingen toch doen, waarvan we allang weten dat ze niet mogen. We kennen de wetten etc. allang. En hoe voorkom je dat je Gods regels overtreedt? En hoe zorg je ervoor dat je ze juist doet?! Daar is maar één manier voor, namelijk als je geleid wordt door Gods Geest. [12.4]Als je van Hem zijn wetten, zijn regels of nog anders gezegd: zijn wijsheid in je hart krijgt. Dat is de diepe boodschap van het Evangelie: uit onszelf niet in staat tot het goede. Maar wel met hulp van Gods Geest. Zijn wijsheid hebben we nodig. En die moeten we dus bij Hem zoeken. Aan de ene kant door zijn Woord te kennen, te bestuderen. En aan de andere kant: door te bidden. Te vragen, telkens weer, om zijn Geest.

5 [13=zwart]En dat is wat Salomo ook doet. We lezen in de Bijbel dat de Here op een nacht in een droom aan Salomo verschijnt. Hij is dan nog niet zo lang koning. En in die droom vraagt de Here aan Salomo: Salomo, vraag wat je wilt, Ik zal het je geven. En weet je wat Salomo dan vraagt? [vragen aan kids] [voorkant werkblad] Nee, hij vraagt niet om rijkdom. Of om geluk. Ik zal even voorlezen hoe het er staat. Salomo vraagt: Here God, schenk uw dienaar een opmerkzame geest, zodat ik uw volk kan besturen en onderscheid kan maken tussen goed en kwaad. Want hoe zou ik anders recht kunnen spreken over dit immense volk van u? Hij vraagt, in één woord dus om: wijsheid. Hij beseft: daar heb ik niet genoeg van. Ik ben lang niet wijs genoeg. In de woorden van ons koningslied: hij is er helemaal niet klaar voor. Dat zegt hij ook, voordat hij met zijn vraag om wijsheid komt. Hij zegt tegen de Here: Here, ik ben nog zo jong, en ik heb geen ervaring, maar geen ervaring maar ik sta wel voor een enorme taak. En dan komt die vraag om wijsheid. Dat vind ik nou wijs! Snappen dat je in wijsheid tekort schiet. En weten dat God wijze inzichten kan en wil geven. En dat is dus wat we kunnen doen, moeten doen: bidden om wijsheid. Voor jezelf en voor anderen. En vandaag doen we dat speciaal voor Willem Alexander en voor heel onze regering. Als het klopt dat deze psalm voor Salomo geschreven is, dan zou je kunnen zeggen: hij heeft goed geluisterd! Hij realiseert zich: hier sta ik dan, en ik ben er lang niet klaar voor. En hij bidt mee: Heer, geef mij uw wetten en uw gerechtigheid. En als de Heer hem dan persoonlijk komt vragen: Salomo, wat zou je graag willen hebben?, dan weet hij wat hij zeggen moet: Heer, ik wil graag een wijze koning zijn. En dat vindt de Here mooi: Hij belooft Salomo dat hij zeer wijs zal worden. En wat hij ook had kunnen vragen, maar niet vroeg, daarvan zegt de Here: dat krijg je ook. Ik zal je rijk maken en als je mij blijft gehoorzamen en dus een wijze koning blijft, dan zul je lang leven. En nu weer terug naar de Psalm. Want daar zit datzelfde in: als de koning wijs is, dan zal het land daarvan profiteren. In de rechtspraak. En in de sociale omstandigheden. Dan zal het goed gaan in het land, dan zal er overvloed zijn. Dan zal het een land van melk en honing zijn. Want dat had de Here beloofd. Dat laatste kunnen we niet zo doorvertalen naar vandaag. Want Nederland van vandaag is niet het Israël van toen. Willem-Alexander heeft lang zoveel macht en invloed niet op hoe het in ons land gaat als Salomo op hoe het in Israël ging. Er is nog een groot verschil. Nederland is maar een landje in de wereld. Met straks een nieuwe koning. Daar wordt soms heel geestelijk over gedaan: het Oranjehuis is ons door God geschonken. Ik laat maar in het midden of die gedachte in alle opzichten wel gezond is. Wat ik wel weet is dat het koningschap in Israël een voorafschaduwing was van de Koning die komen zou. Toen het koningshuis er eenmaal was want de Here wilde dat eerst niet! toen maakte Hij het koningshuis van David tot het kanaal waarlangs zijn Gezalfde, de enige echte Gezalfde zal komen. En dat was nodig ook. Want: al die vorsten die op aarde regeren. Al die koningen, koninginnen, presidenten, al die regeringen enzovoort hebben die nou ervoor gezorgd dat er recht en gerechtigheid heerst? Is door het regeren van al die mensen de wereld rechtvaardig geworden? Ik ben bang van niet. En over de oorzaak hebben we het al gehad: die ligt in ons hart. Waar de zonde zo n enorme partij blaast. Psalm 72 schetst ons een koning of ik moet zeggen is een gebed om een koning die nooit echt zo bestaan heeft. Ook Salomo was verre van ideaal. Het begon goed. Maar de wijsheid heeft hem later in zijn leven verlaten. Hij hield zich toch niet aan Gods goede wetten. En als dan zijn opvolger aan de macht komt, vraagt het volk hem: wilt u ons aub niet zo n zwaar juk opleggen als uw vader? Het volk had dus in ieder geval in de latere periode van Salomo geleden onder deze koning. Nee, in die zin is het gebed van psalm 72 niet verhoord. Of in ieder geval niet in de persoon van Salomo. De diepere vervulling van deze psalm staat nog uit. Waar deze psalm echt in vervulling zal gaan is op de nieuwe aarde. Dan is er een rijk van recht en gerechtigheid met Jezus als koning. Leve de koning! Amen.