INSPIRATIENOTITIE OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces. Datum: 9 november 2012 Auteur: Harald Faber (Forseti) Versie: 1.0

Transcriptie

1 INSPIRATIENOTITIE OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Datum: 9 november 2012 Auteur: Harald Faber (Forseti) Versie: 1.0

2 INHOUDSOPGAVE 1 Kaderstelling -> 2 Differentiatie in Wmo-vervoersindicatie -> Variant I: Wmo-vervoerspas met een budget op maat -> Variant II: Wmo-vervoerspas met uitsluiting bestemmingen -> Variant III: Wmo-vervoerspas alleen als het OV niet beschikbaar is -> 3 Verkennen OV-Potentie Wmo-doelgroep -> 1 Kaderstelling 1 Kaderstelling De financiële beheersbaarheid van het Wmo-vervoer staat flink onder druk. Enerzijds is er de wens en noodzaak voor gemeenten De financiële om te beheersbaarheid bezuinigen en anderzijds van het Wmo-vervoer hebben gemeenten staat te flink maken onder met druk. een toenemend Enerzijds is beroep de wens op de voorziening noodzaak Wmo/ voor regiotaxi gemeenten door om onder te bezuinigen andere een en vergrijzende anderzijds hebben bevolking. gemeenten te maken met een toenemend beroep op de voorziening Wmo/regiotaxi door onder andere een vergrijzende bevolking. De ervaring leert dat een aanvraag voor vervoer al snel leidt of heeft geleid tot een verstrekking van een Wmo-vervoerspas. Dit De ervaring Wmo-vervoer leert dat is een dure aanvraag vervoervoorziening, voor al snel maar leidt bij ontbreken of heeft geleid van openbaar tot een verstrekking vervoer (OV) van tot een nog Wmo-vervoerspas. toe de best passende. Dit Wmo-vervoer De beschikbaarheid is een dure van vervoervoorziening, openbaar is maar echter bij ontbreken niet of nauwelijks van openbaar in beeld vervoer in het (OV) indicatieproces tot nog toe ofwel de best tijdens passende. gebruik De beschikbaarheid van de Wmo-pas. van Er openbaar wordt nog vervoer te weinig is echter gekeken niet naar of nauwelijks wat cliënten in wel beeld kunnen. in het Bovendien indicatieproces tonen ofwel diverse tijdens pro- het jecten het gebruik en onderzoeken van Wmo-pas. aan dat ongeveer Er wordt 30% nog van te weinig de Wmo-doelgroep gekeken naar weleens wat cliënten gebruik wel maakt kunnen. van het Bovendien gewone OV, tonen mede diverse door de projecten toegenomen en onderzoeken toegankelijkheid aan dat van ongeveer het openbaar 30% van vervoer. de Wmo-doelgroep weleens gebruik maakt van het gewone OV, mede door de toegenomen toegankelijkheid van het openbaar vervoer. Dáár ligt de uitdaging voor gemeenten om meer differentiatie door te voeren in het indica-tiebeleid, rekening houdend met de Dáár voorliggende ligt uitdaging voorziening gemeenten OV en de mogelijkheden om meer differentiatie die cliënten door wel te hebben. voeren in het indicatiebeleid, rekening houdend met de voorliggende voorziening OV en de mogelijkheden die cliënten wel hebben. In deze notitie is een uiteenzetting gegeven van de kansen die er liggen om meer stimulansen te geven richting OV in het Wmo-beleid In deze notitie en is indicatieproces. een uiteenzetting gegeven van de kansen die er liggen om meer stimulansen te geven richting OV in het Wmo-beleid en indicatieproces. pag. 2 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

3 2 Differentiatie in Wmo-vervoersindicatie Als meer wordt gekeken naar de mogelijkheden van de cliënt en rekening wordt gehouden met de beschikbaarheid van het OV is het wenselijk te komen tot een differentiatie in Wmo-vervoersindicatie. Met het oog hierop bekijken we de volgende varianten: I. Wmo-vervoerspas met een budget op maat II. Wmo-vervoerspas met uitsluiting bestemmingen III. Wmo-vervoerspas die enkel gebruikt kan worden als het OV niet beschikbaar is Variant I: Wmo-vervoerspas met een budget op maat Een eerste gedachte om bij het indicatieproces rekening te houden met de beschikbaarheid van het OV is om op basis van het vervoerpatroon van de cliënt vast te stellen voor welke verplaatsingen geen OV-mogelijkheden beschikbaar of adequaat genoeg zijn. De cliënt is in die situaties aangewezen op de Regiotaxi. Dit zou dan vertaald moeten worden naar een zone/strippenbudget op maat. Werkwijze Dit kan concreet gemaakt worden door bij de intake van een (nieuwe) cliënt nauwkeurig in kaart te brengen welke verplaatsingen noodzakelijk zijn, hoe vaak en op welke momenten dit zal zijn. Daarnaast moet worden vastgesteld welke fysieke mogelijkheden de cliënt heeft om zelfstandig te kunnen reizen met het OV. Denk daarbij aan loopafstand, overstappenm etc. Wanneer dit is bepaald kan een confrontatie plaatsvinden met de beschikbaarheid van het openbaar vervoer en wordt duidelijk voor welke verplaatsingen geen OV-alternatief beschikbaar is en kan een berekening worden gemaakt hoeveel regiotaxi-zones toereikend zijn voor deze verplaatsingen. Dit wordt vervolgens als reisbudget toegekend aan de cliënt. Wanneer in de praktijk de situatie veranderd vergt dit opnieuw een herbeoordeling van het budget. In het gebruik van Regiotaxi is de cliënt vervolgens vrij om te reizen tegen het Wmo-tarief totdat het budget op is. pag. 3 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

4 Analyse variant I Dit indicatieproces zal complex zijn wanneer de feitelijke reisbehoefte niet eenduidig kan worden afgebakend; Het is vooraf niet te voorspellen hoe vaak, wanneer en waar een cliënt naartoe zal gaan reizen, dus je beoordeelt een fictieve situatie; Het risico bestaat dat cliënten het vervoerpatroon opschroeven om daarmee een zo groot mogelijk zonebudget te verkrijgen; De fysieke mogelijkheden dienen eenduidig en onafhankelijk te worden vastgesteld. De loopafstand verdient daarbij speciale aandacht; De fysieke mogelijkheden kunnen regelmatig wijzigen, waardoor een frequente herbeoordeling nodig is. De variant heeft een dwingend karakter en is daardoor lastig als groeimodel in te brengen Variant II: Wmo-vervoerspas met uitsluiting bestemmingen Tweede insteek kan zijn om, vergelijkbaar aan variant I, bij het indicatieproces rekening te houden met de beschikbaarheid van het OV en daarbij te bepalen welke bestemmingen(gebieden) vanuit het woonadres van de cliënt te bereiken zijn met OV. Deze bestemmingen worden vervolgens voor de cliënt uitgesloten bij het Wmo-vervoer in de regiotaxi. Werkwijze Bij de intake van een (nieuwe) cliënt wordt nauwkeurig in kaart gebracht welke bestemmingen vanuit het woonadres van de cliënt binnen bepaalde criteria bereikbaar zijn met openbaar vervoer. Hierbij moet allereerst worden vastgesteld welke fysieke mogelijkheden de cliënt heeft om zelfstandig te kunnen reizen met het OV. Denk daarbij aan loopafstand en fysieke beperkingen. Wanneer dit is bepaald kan een confrontatie plaatsvinden met de beschikbaarheid van het openbaar vervoer en wordt duidelijk welke bestemmingen binnen de voorwaarden voor de cliënt met openbaar vervoer bereikbaar zijn. Deze bestemmingen worden vervolgens uitgesloten in het vervoer. Dat betekent dat de cliënt deze bestemmingen niet tegen het Wmo-tarief met regiotaxi kan bereiken, enkel tegen het OV-tarief zoals dat ook voor vrije reizigers geldt. De definitie van bestemmingen concentreert zich bijvoorbeeld op adressen van winkelcentra, treinstations, ziekenhuizen, buurthuizen, etc. Wanneer in de praktijk de situatie veranderd door bijvoorbeeld verhuizing vergt dit opnieuw een herbeoordeling van de uit te sluiten bestemmingen. pag. 4 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

5 Analyse variant II t Dit indicatieproces is minder complex en minder gevoelig voor misbruik dan variant I t Uitgangspunt is OV-bereik vanuit het woonadres. Cliënt kan echter ook verplaatsingen maken vanuit een andere herkomstadres. In die situatie is het OV mogelijk geen optie; t De definitie van bestemmingen zijn lastig af te bakenen en kunnen in de praktijk mogelijk via nabije adressen toch bereikt worden met regiotaxi; t De fysieke mogelijkheden dienen eenduidig en onafhankelijk te worden vastgesteld. De loopafstand verdient daarbij speciale aandacht; t De fysieke beperkingen kunnen regelmatig wijzigen, waardoor een frequente herbeoordeling nodig is. t De variant kent een dwingend karakter en is daardoor lastig als groeimodel in te brengen; t De puntbestemmingen zullen moeten worden ingebracht in de systemen van de vervoerder/callcenter. Dit is vrij een voudig, maar hierop dient in de praktijk op te worden toegezien. Het heeft de voorkeur dat de centrale/callcenter commercieel onafhankelijk is van de rituitvoering. Deze variant kan immers leiden tot een daling van de vervoersomzet. Variant III: Wmo-vervoerspas alleen als het OV niet beschikbaar is De derde variant richt zich op het moment van boeken van de rit. Er ontstaan meer mogelijkheden als de Wmo er bij het daadwerkelijk plannen van zijn vervoerbehoefte wordt geholpen, geadviseerd en later mogelijk zelfs wordt verwezen. Werkwijze Concreet wordt de klant bij boeking van hun regiotaxiritten voorzien van een OV-advies die op maat rekening houdt met: t fysieke beperkingen van de Wmo-klant t beschikbaarheid en dienstregeling van het OV t toegankelijke infrastructuur bij de gehele verplaatsing t reisduur in verhouding met de regiotaxi Klanten krijgen enkel dit advies te horen wanneer de reis met OV voldoet aan nader vast te stellen persoonlijke criteria voor de persoon in kwestie. Bij de indicering zal invulling moeten worden gegeven aan de persoonlijke fysieke mogelijkheden. Denk hierbij aan haalbare loopafstanden, overstapmogelijkheden, hulpmiddelen. Daarnaast kan ook worden bepaald of voor bepaalde klanten pag. 5 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

6 Ervaringen OV-advies in Gelderland: De provincie Gelderland heeft reeds ervaringen opgedaan met het verstrekken van OV-advies aan vrije reizigers (OV) die regiotaxi-ritten boeken. Op basis van een vooraf bepaalde set aan criteria wordt automatisch bij het ingeven van de verplaatsing bepaald of een OV-advies moet worden verstrekt. In dat geval verschijnt bij het callcenter een pop-up scherm met het advies. De klant was vrij om dit advies al dan niet op te volgen. De analyses geven aan dat in 38% van het aantal rit aanvragen een OV-advies wordt verstrekt, waarvan vervolgens circa 50% dit advies opvolgt en geen regiotaxi-rit boekt. rekening moet worden gehouden met het al dan niet kunnen reizen met OV in bepaalde seizoenen (bv. winter en gladheid) of perioden van de dag (donker). Per klant ontstaat een OV-profiel dat gekoppeld kan worden aan het klantnummer en als zodanig bij boeking direct al dan niet kan leiden tot een OV-advies. In feite resulteert de vervoersindicatie in een verstrekking van een Wmo-pas die enkel gebruikt kan worden voor ritten waarvoor geen OV-alternatief beschikbaar is. Beleidsmatig kan deze vorm van OV-stimulering allereerst worden ingezet om de klant vrijblijvend te adviseren en te monitoren of dit leidt tot substitutie. Wanneer het systeem beproefd is kan in de toekomst gedacht worden aan het daadwerkelijk uitsluiten van een boeking met regiotaxi wanneer een passend en adequaat OV-alternatief voor handen is. In een dergelijke situatie kan de klant enkel nog boeken tegen het hogere OV-tarief. Analyse variant III Dit indicatieproces is minder gericht op het vaststellen van de mogelijkheden van reizen met openbaar vervoer, maar zal zich voornamelijk richten op een zo juist mogelijke vaststelling van het persoonlijke OV-profiel met fysieke beperkingen; De fysieke beperkingen kunnen regelmatig wijzigen, waardoor een frequente herbeoordeling nodig is; De variant kan als groeimodel worden ingevoerd waardoor het pas op termijn een dwingend karakter kan krijgen; Voor het verstrekken van een OV-advies bij boeking heeft het de voorkeur dat de centrale/callcenter commercieel onafhankelijk is van de rituitvoering. Deze variant kan immers leiden tot een daling van de vervoersomzet; Implementatie in een bestaand contract waar geen sprake is van een gescheiden boeking en uitvoering is mogelijk, maar vergt een strikt toezicht op een correcte uitvoering conform afspraken; Om een OV-advies te kunnen verstrekken op het moment van boeken zal het callcenter een geautomatiseerde koppeling moeten hebben met de database van Hieraan zijn kosten verbonden. Daarnaast kost het oplezen van het OV-advies meer tijd voor het callcenter. Hierover dienen afspraken te worden gemaakt met de contractant. Grofweg wordt dit ingeschat op een bedrag van 0,80-1,00 per OV-advies. 1 Voor Gelderland heeft PZN deze koppeling reeds geautomatiseerd Voorkeursvariant Op het eerste oog lijkt variant III de beste mogelijkheden in zich te hebben voor een verdere uitwerking. De variant gaat uit van een sturing op het moment van de daadwerkelijke vervoerbehoefte en biedt mogelijkheden om geleidelijk in te voeren. Alvorens dit verder uit te werken is het zinvol om de OV-potentie van de Wmo-doelgroep nader in beeld te brengen. In het volgende hoofdstuk wordt daarop ingegaan. pag. 6 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

7 3 Verkennen OV-Potentie Wmo-doelgroep Voordat het zinvol is om verdere stappen te nemen op voorgaande beleidsopties is het van grote waarde om de OV-potentie te kennen van de Wmo-doelgroep. Ofwel antwoord op de vragen: Hoeveel ritten maken de Wmo ers die mogelijk ook met het OV te maken zijn? Welke besparingspotentie biedt een eventueel meer gedifferentieerd beleid dat meer rekening houdt met de beschikbaarheid van het OV? Een OV-mobiliteitsscan Wmo biedt het antwoord op die vragen. Zo werkt de OV-mobiliteitsscan Wmo 1. Databestanden inventariseren: De belangrijkste bronnen om de mobiliteitsscan te kunnen uitvoeren zijn de gegevens van de pashouders en een actueel rittenbestand over een periode van tenminste 3 maanden. 2. Selectie onderzoeksgroep: Op basis van de gegevens van de pashouders wordt een voorselectie van de onderzoeksgroep gemaakt. Pashouders voor wie op voorhand duidelijk is dat zij gezien hun beperking niet met het openbaar vervoer kunnen reizen blijven buiten beschouwing. 3. Intake en afstemming met gemeente: In een bespreking met de gemeente worden de uitgangspunten voor de onderzoeksgroep afgestemd en staat de bestaande procesgang van het indicatieproces centraal. Van daaruit worden de toetsingscriteria bepaald waarmee de analyse moet worden uitgevoerd. Hiervoor gelden de volgende criteria: loopafstand voor/na transport (variaties tussen meter); aantal overstappen (1 of 2 keer verstappen); omreisfactor OV vs. Wmo-vervoer (1, 1,5 en 2). De combinatie van diverse criteria vormen verschillende criteriasets, welke het toetsingskader vormen of een rit wel of niet vervangbaar is door OV. 4. Confrontatie taxidata met OV-data: Uit het rittenbestand wordt een aselecte steekproef getrokken van 1000 ritten van de onderzoeksgroep die de basis vormen voor de scan. Deze ritdata worden geconfronteerd met de reisadviezen van OV9292. Voor iedere geselecteerde rit resulteert dit in een mogelijk reisadvies per OV voor dezelfde vervoersrelatie rond hetzelfde vertrektijdstip. 5. Analyse en rapportage: In een analyseslag ontstaat voor meerdere criteriasets inzicht in de potentie van het OV, uitgedrukt in percentages van het aantal ritten dat vervangbaar is door OV. Daarbij wordt getoetst of een rit voldoet aan de gevormde criteriasets. Daaruit wordt bovendien inzichtelijk welk criterium het meest bepalend/beperkend is voor de OV-potentie. Tenslotte kan dit vertaald worden naar een potentiële kostenbesparing voor de gemeente. pag. 7 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

8 4 Uitwerking vervolg Met het oog op variant III: Wmo-vervoerspas alleen als het OV niet beschikbaar is, kan het zinvol zijn om na de OV-scan de volgende zaken verder uit te werken in een vervolg: 1. Verkennen mogelijkheden indicering persoonlijk OV-profiel: Hoe kunnen we loopmogelijkheden beoordelen? Welke andere elementen moeten een rol spelen en hoe kunnen deze worden vastgesteld? Welke organisatiekosten brengt dit met zich mee? Op welke termijn is dit haalbaar? 2. Welke afspraken en maatregelen moeten getroffen worden bij implementatie van variant III in een lopend contract en/of een contract waarbij contractant commercieel belang heeft bij rituitvoering en -omzet? Hoe staat de contractant tegenover deze ontwikkeling? Welke meerkosten zijn aan de orde? Kan het systeem betrouwbaar geborgd worden? Hoe kunnen we eenvoudig volgen welke effecten optreden? 3. Voor welke contracten kan variant III juist in een toekomstige/nabije aanbesteding worden geïmplementeerd? Wanneer biedt dit eerste moment zich aan? Is dan een scheiding in regie en uitvoering denkbaar? Is ook een denkrichting van een eigen regiecentrale wenselijk. Naast de insteek vanuit een onafhankelijke invulling van het OV-advies sluit dit mogelijk ook aan bij andere ontwikkelingen in doelgroepenvervoer (Awbz-transitie) en grip op kosten. 4. Interne en externe communicatie: Op welke wijze kunnen we de uitwerking van de variant samen oppakken met Wmo-beleidsmedewerkers en -consulenten? Hoe nemen we betrokken bestuurders mee? Op welke wijze kan bij de ontwikkeling een vertegenwoordiging van de doelgroep betrokken worden en later geïnformeerd worden? pag. 8 OV-stimulans in Wmo-beleid en indicatieproces Forseti

9 Forseti Hoff van Hollantlaan SR Rosmalen t (073) info@forseti.nl